Распределба на висок процент од акциите на двете најголеми енергетски компании во државна сопственост на македонските граѓани планира СДСМ доколку ја задржи власта во наредните четири години. Во 2025 година оваа мерка е планирана за ЕСМ, а до 2028 планот е и за МЕПСО. Од владејачката партија уверуваат дека тоа прво ќе ја зголеми транспарентноста, второ ќе се зголеми ефикасноста, трето граѓаните ќе добијат капитал, четврто, граѓаните ќе добијат пасивен приход во форма на дивиденда и на крајот на денот граѓаните ќе одлучуваат за тоа каква ќе биде иднината на тие компании. Граѓаните да станат директни и реални сопственици на државните енергетски компании ЕСМ и МЕПСО и сами да одлучуваат за нивната контрола и менаџирање, е една од точките во изборната програма на СДСМ за претстојните парламентарни избори, во делот за енергетика. „Со цел да овозможиме максимална контрола и директно учество на сите граѓани во управувањето на државните енергетски компании, планираме висок процент од вкупниот број издадени акции на државните енергетски компании да се поделат еднакво на сите граѓани на нашата држава, а остатокот да останат под контрола на државата, во некој извесен период, сè додека граѓаните не воспостават директна контрола на самите компании.“, се вели во програмата на СДСМ. Оттаму велат дека со ова, но и преку јасни и прецизни механизми ќе овозможат сите граѓани да можат да имаат секојдневен увид во работењето на овие компании, но и да имаат директно влијание при изборот на менаџментот и негова контрола. Притоа, доколку овие компании на крајот од годината остварат добивка (а доколку граѓаните имаат секојдневна контрола и увид на работењето, притисокот за остварување добивка и домаќинско работење ќе биде голем), таа ќе биде поделена на сите акционери, односно на сите граѓани на нашата држава. Досега таа добивка беше алоцирана или за работењето на самата компанија или, пак, беше префрлана во буџетот на државата и граѓаните имаа минимални придобивки од неа. Во 2025 година е планирано оваа мерка да се имплементира во АД ЕСМ, најголемата енергетска компанија во државата. Согласно со извештаите, основната главнина на Друштвото е поделена на 31.738.878 обични акции, со номинална вредност од 1 000 денари (илјада) денари по акција. „Планот е одреден процент на акции да се поделат на сите граѓани на нашата држава што се родени до определен консензуално определен термин. Притоа, согласно со податоците од последниот попис, секој граѓанин би добил по околу 8 акции.“, велат од СДСМ. Дел од експертите што ги консултиравме околу идејата на актуелната владејачка партија за приватизација на ЕСМ, а потоа и МЕПСО, велат дека во принцип таа е добра, затоа што овозможува некаква правичност при приватизацијата на двете големи енергетски компании што се сѐ уште во државна сопственост, односно можност граѓаните да добијат удел во капацитети што “граѓаните своевремено ги изградиле“. Исто така, би се разиграл пазарот на капитал, односно Македонската берза, каде што би се тргувало со овие акции, чијашто цена би пораснала во однос на номиналната доколку компаниите добро работат, остваруваат добивка и делат дивиденда. Ова значи дека едно четиричлено семејство би се стекнало со 32 акции, со номинална вредност од по 1 000 денари, или вкупно 32 000 денари (кои со самото котирање на Македонската берза за акции се очекува да достигнат многу повисока цена), со кои може самостојно да управува и за кои треба да добива годишна дивиденда. Во периодот до 2028 година, планот е истото тоа да се реализира и со акциите на АД МЕПСО. Иако, што се однесува за оваа компанија, само пред неколку месеци министерот за економија Крешник Бектеши рече дека Владата нема интерес да го приватизира МЕПСО, ниту дел од МЕПСО. Одговарајќи на новинарски прашања дали се водени некакви разговори за продажба на МЕПСО на грчката ИПТО, тој одговори дека нема никаква понуда од нивна страна, и дека во делот на енергетската инфраструктура државата прави напори електроенергетскиот преносен оператор да остане на државата затоа што е стратешка компанија. Повеќе дилеми и прашања Дел од експертите што ги консултиравме околу оваа идеја на актуелната владејачка партија велат дека во принцип таа е добра, затоа што овозможува некаква правичност при приватизацијата на двете големи енергетски компании што се сѐ уште во државна сопственост, односно можност граѓаните да добијат удел во капацитети што “граѓаните своевремено ги изградиле“. Исто така, би се разиграл пазарот на капитал, односно Македонската берза, каде што би се тргувало со овие акции, чијашто цена би пораснала во однос на номиналната доколку компаниите добро работат, остваруваат добивка и делат дивиденда. Меѓутоа, остануваат повеќе дилеми и предизвици за тоа како ќе се изведе целиот процес, со оглед дека има одредени аспекти што треба да се разгледаат внимателно. Како што пишуваше Независен деновиве, прво, вредноста на ЕСМ на пример, можеби ќе треба да биде предмет на ревизија, со оглед дека капацитетите со кои што располага се прилично стари и според законската регулатива, се амортизирани. Од друга страна, прашање е дали соодветно се евидентирале зафатите кои што во меѓувреме се преземале за осовременување на електраните, па оттаму, вистинската слика за ЕСМ треба да ја дадат независни ревизори. Инаку, ако се земе предвид дека Владата во изминатите две–три години издвои значителни средства од Буџетот за субвенционирање на цената на електричната енергија, а кои се во износ од над 400 милиони евра, излегува дека во овој период, сме „изеле“ цело едно ЕСМ, без да се добие некоја додадена вредност. Второ, клучниот момент кој што го потенцираат финансиските аналитичари, е дали ЕСМ ќе котира на Берзата преку иницијална јавна понуда (IPO) или пак, владата ќе се реши само да ги распредели акциите, кои потоа би се продавале преку еден од берзанските сегменти. Овој момент е исклучително важен, бидејќи, како што потенцираат експертите, котацијата сама по себе повлекува прифаќање на берзанските правила, како на пример објавување редовни извештаи за работењето на акционерското друштво, за приходите, трошоците, итн. „Котираните компании се обврзани да објавуваат квартални извештаи за работењето, па доколку намерата акционерското друштво да се направи транспарентно, тоа би бил вистински потег, бидејќи на таков начин јавноста и акционерите ќе имаат увид во вистинската ‘крвна слика’ на компанијата“, велат експертите за Независен. За самата Берза, велат познавачите, ЕСМ би била одлична компанија, бидејќи станува збор за голема инфраструктурна компанија од исклучително интересен сектор каков што е енергетиката. Тие потсетуваат дека слични политички одлуки се носеле и во други држави, како, на пример, во Хрватска со приватизацијата на Хрватскиот телеком или со ИНА. Едно од прашања кои што се наметнуваат е како граѓаните ќе се однесуваат како акционери, односно сопственици, а како истите тие како потрошувачи. Како сопственици, нормално, ќе бидат заинтересирани да остваруваат што поголема добивка, а како потрошувачи, да плаќаат што помалку за сметките. Ова го наметнува и прашањето за регулирање на цената на струјата, но како што велат аналитичарите, ЕСМ не е предмет на регулација, а од друга страна и ЕВН како дистрибутивна компанија е во приватна сопственост, но тоа не го попречува регулаторот да ја спроведува својата обврска, според јасно утврдени правила и механизми. Од друга страна, треба да се има предвид дека вакво какво што е сега ЕСМ, со електрани изградени пред три- четири или повеќе децении, ќе биде исправено пред големи предизвици.„За да се смета на добивка, компанијата ќе треба да го зголеми производството и истовремено да ги намали трошоците“, велат соговорниците. Планот на СДСМ е одреден процент на акции да се поделат на сите граѓани на Македонија што се родени до определен консензуално определен термин. Притоа, согласно со податоците од последниот попис, секој граѓанин би добил по околу 8 акции. Ова значи дека едно четиричлено семејство би се стекнало со 32 акции, со номинална вредност од по 1 000 денари, или вкупно 32 000 денари – кои со самото котирање на Македонската берза за акции се очекува да достигнат многу повисока цена – со кои може самостојно да управува и за кои треба да добива годишна дивиденда. Ковачевски: Ќе се зголеми транспарентноста и ефикасноста, а граѓаните ќе добијат капитал и можност за пасивни приходи Од СДСМ веруваат дека на овој начин, граѓаните ќе може да влијаат врз управувањето на компанијата, но и да добиваат годишна дивиденда, доколку ЕСМ работи со добивка. Оваа мерка беше најавена на предизборните митинзи на партијата, а за неа зборуваше и лидерот на СДСМ Димитар Ковачевски, кој на Сител рече дека една од грижите кои што ги имаат граѓаните и која што и него го загрижува е работењето на овие државни компании, нивото на нивната ниска транспарентност и нивната ниска ефикасност. „Затоа сметаме дека граѓаните треба да бидат дел од управувањето со овие компании и тоа по јасни берзански правила. И затоа предвидуваме 49 проценти од компаниите, прво ќе започне со ЕСМ, да бидат доделени на сите полнолетни граѓани на Северна Македонија, значи зборуваме за најмалку 1,3 милиони граѓани, кои што ќе добијат акции во ЕСМ и подоцна во другите државни компании“, рече Ковачевски. „Во изминатите децении бевме сведоци на лошо менаџирање со енергетските компании, акционерски друштва во сопственост на државата. Со цел да овозможиме максимална контрола и директно учество на сите граѓани во управувањето на државните енергетски компании, планираме висок процент од вкупниот број издадени акции на државните енергетски компании да се поделат еднакво на сите граѓани на нашата држава, а остатокот да останат под контрола на државата, во некој извесен период, сè додека граѓаните не воспостават директна контрола на самите компании.“, вели претседателот на СДСМ и до неодамна премиер Димитар Ковачевски. Тој посочи дека акциите ќе се делат според модел кој ќе овозможи со нив да се тргува на Берза и врз основа на берзанските правила граѓаните ќе имаат можност да учествуваат во управувањето на компаниите. „Со тоа прво ќе се зголеми транспарентноста, второ ќе се зголеми ефикасноста, трето граѓаните ќе добијат капитал, четврто, граѓаните ќе добијат пасивен приход во форма на дивиденда и на крајот на денот граѓаните ќе одлучуваат за тоа каква ќе биде иднината на тие компании“, рече Ковачевски. Берзански експерти, пак, велат дека ако се остави на страна политичкиот момент, гледано чисто пазарно, идејата е повеќе од добра и ќе придонесе за раздвижување на пазарот на капитал. „Самиот факт дека би имало 1,3 милиони акционери, е потврда дека ќе дојде до тргување барем на дел од тие акции преку Берзата“, велат тие. Опозиција: Каде ќе одат 51% од акциите? Бранимир Јовановиќ, поранешен советник во Министерството за финансии во периодот на првата Влада на СДСМ после изборите 2016 година, кој сега работи во Виенскиот институт за меѓународни економски студии каде што го покрива Балканот, предлогот нас СДСМ за доделување акции од ЕСМ на граѓаните е прикриен начин оваа компанија да се продаде на олигарсите. Во изјава за Независен, тој вели дека многу подобро би било на чело на компанијата да се назначи професионален директор кој без партиски притисоци од страна, брзо би го направил ЕСМ највредната македонска компанија. „За мене, ова е Приватизација 2.0. Пред 30 години, во транзицијата, се направи нешто вакво, и добро знаеме кој е резултатот – добрите фирми завршија во рацете на мал број моќници блиски до власта, кои ги откупија сите акции. Не гледам зошто не би се случило истото и сега, знаејќи ја атрактивноста на енергетиката. Така што, јас ова го гледам како прикриен начин ЕСМ да се продаде на олигарсите“, вели Јовановиќ. „Ако СДСМ навистина се грижи за доброто работење на ЕСМ, сѐ што треба да направат е да постават професионален директор, и да го остават да ја води компанијата како што смета дека треба. Без партиски притисоци, вработувања и тендери. И ЕСМ за многу кратко време ќе стане највредната и најдобрата македонска компанија“, додава тој. Јовановиќ посочува дека ваква стратегија на претворање на атрактивна фирма во загубар, со цел истата потоа да се приватизира, е добро позната во економската литература. Пост-социјалистичката историја на цела Источна Европа е историја на вакви приватизации. Тие ги створија олигарсите во цела Источна Европа, од Русија и Украина, па сѐ до кај нас, смета тој. „Единствената работа што не можам да ја сфатам во целава приказна е – како СДСМ воопшто излегува со вакво изборно ветување? Зарем стварно мислат дека граѓаните заборавиле на 1990-тите и на сѐ што се случуваше тогаш, кога исто така на власт беше СДСМ? Или пак сакаат да им се додворат на олигарсите за да ја добијат нивната поддршка за изборите?“, прашува Јовановиќ. За политичките соперници на СДСМ, овој предлог е „шарена лага“. Бомбастичната најава на СДСМ дека секој полнолетен граѓанин на Македонија ќе добие по 8.000 денари во акции од ЕСМ Социјалистичката партија на Македонија ја оцени како „шарена лага“ за да привлече гласачи. „За глупавото ветување да биде поголемо и да не се открие перфидната измама што ја смислиле, не го открива сопственикот на 51 отсто од акциите“, реагираа од Социјалистичката партија додавајќи дека СДСМ најавува дека „граѓаните ќе добиваат дивиденда од компании кои сега работат со загуби“. Инаку, СДСМ во програмата во делот на енергетиката најавува и крај за како што вели „енергетски споменици и музеи“. Со ова ќе се стави крај на нови фосилни технологии. „Имајќи ги предвид домашните и европските искуства во однос на постојните начини и технологии, логично е запирање на надминати технологии и начини на производство на енергија, кои станале неодржливи“, се вели во програмата на партијата „За европска иднина 2024“. Во неа се предвидува забрана за изградба на нови гринфилд мали хидроелектрани, освен како додаток на постојни објекти (водоводи, системи за наводнување и сл.), како и мораториум на изградба на какви било електрани на фосилни горива освен на природен гас и водород, но и мораториум на издавање дозволи за експлоатација на фосилни горива....

Во Македонија расте бројот на фриленсери кои што сакаат да работат од дома, со флексибилен распоред на своето време и да имаат директен пристап до глобални пазари и да бидат конкурентни на тие пазари. Водени се од личниот раст и развој и постојано вложуваат во стекнување на нови вештини и усовршување на постоечките. Меѓутоа, социјалниот статус на фриленсерството сѐ уште не им нуди социјални бенефити и сигурност. Деновиве во Скопје се одржа тркалезна маса посветена на “фриленсерството” во Северна Македонија, организирана во рамки на проектот ‘Проширување на можностите за претприемништво на младите и економско зајакнување на жените“, поддржан од Амбасадата на САД. На тркалезната маса се дискутираше за новите нестандардни форми на “вработување”, со фокус на промоција на фриленсерството преку дигитални платформи, како можност за само-вработување и генерирање дополнителни приходи. Во ланското издание на извештајот за фриленс пазарот подготвен од финтек-компанијата за дигитални плаќања, Payoneer, беше вклучена и Македонија, каде што 33 проценти од испитаниците изјавиле дека работат исклучиво како фриленсери. Ова интернационално истражување опфати 2.000 хонорарно вработени лица во 122 држави, меѓу кои се и балканските земји. Графички и веб-дизајн, програмирање, мултимедијална продукција, како и ИТ-услуги се најбараните од страна на фриленсерите во регионот. Позитивно е што поголемиот дел од југоисточна Европа во претходниот период забележал раст на цената на работните часови (37 отсто испитаници) споредено со тие што имале пад (10 проценти). Расте бројот на фриленсери во Македонија Дигиталните платформи за работа кои се користат за давање на најразлични услуги се резултат на најновата технолошка револуција на пазарот на труд. Бидејќи се релативно нови, истражувачите се стремат да ги дефинираат и измерат, додека креаторите на политиката се соочуваат со предизвикот како да ги регулираат. Овие платформи имаат генерално позитивно влијание на економијата и придонесуваат за креирање на работа и иновации и овозможуваат приход за работниците (често дополнителен) и можност за пристап до вработување на ранливите категории на граѓани. “Во С. Македонија расте бројот на фриленсери кои што сакаат да работат од дома, со флексибилен распоред на своето време и да имаат директен пристап до глобални пазари и да бидат конкурентни на тие пазари. Водени се од личниот раст и развој и постојано вложуваат во стекнување на нови вештини и усовршување на постоечките. Сѐ уште социјалниот статус на фриленсерството не им нуди социјални бенефити и сигурност. Но, барем од табу тема, Импакт Фондација преку проекти од различни донатори, во последните две години успеа да ја смени перцепцијата на јавноста и да ги мотивира фриленсерите јавно да истапат да вложуваат во себе и денес да бидат горди на својата успешна фриленсерска кариера.”, објасни Елена Иванова, директор на Импакт фондацијата, организатор на тркалезната маса. Како одговор на растечките трошоци за живот, 55 проценти од испитаниците вo истражувањето на Payoneer прифатиле дополнителен ангажман, додека 32 отсто ја прошириле својата листа со клиенти во нови земји. Истражувањето покажа дека испитаниците во југоисточна Европа се помалку наклонети да работат исклучиво како фриленсери или претприемачи (61%) споредено со колегите во другите региони (71%). Во Србија, 59 проценти одговориле дека работат само како хонорарци или имаат свој бизнис, а 41 отсто се вработени во компании.Ситуацијата во балканскиот регион е слична, односно во Северна Македонија 33% изјавиле дека работат исклучиво како фриленсери, додека во Босна и Херцеговина тој број е 40 отсто. Интересен е податокот дека 47% од испитаниците во југоисточна Европа се помлади од 35 години што е статистички понизок процент споредено со сите останати региони опфатени во истражувањето. Македонскиот закон за трудово право е ригиден и не препознава нови форми на вработување. Постои инцијатива и во процес е изработка на закон за воведување на нова регулатива во делот на работа на дигитални платформи и регистар за доброволно и самостојно регулирање на придонесите за пензиско и здравствено осигурување. За да се забрза процесот, потребно е да се дефинира категоријата на лица кои ги вршат овие работи и видот на ангажманот, со цел да се создаде основ по кој фриленсерите ќе имаат директна врска за влез во задолжителното социјално осигурување. Законот е ригиден и не препознава нови форми на вработување Помеѓу главните предизвици за фриленсерите кои беа дискутирани се: неможноста за остварување на работнички и социјални права (особено за женската млада популација); отсуството на форма во постојното законодавство која нуди истовремено и флексибилност за работодавачите и сигурност за работниците; потребата за уредување на статусот во регулативата, комплексните административни процедури за плаќање на данокот на личен доход при остварувањето приходи од странство; комплицираниот пристап до приватно здравствено осигурување, можностите кои се понудени од државата за едукација и усовршување на вештините, непостоење на платформа која ги содржи сите информации кои им се потребни и сл. Надлежните институции, како Министерството за труд и социјална политика, Министерство за финансии, како и Агенцијата за вработување на РСМ, се отворени и сакаат да одговорат на потребите на фриленсерите. Но, не постои брзо решение за трајно да се реши проблемот. Македонскиот закон за трудово право е ригиден и не препознава нови форми на вработување. Постои инцијатива и во процес е изработка на закон за воведување на нова регулатива во делот на работа на дигитални платформи и регистар за доброволно и самостојно регулирање на придонесите за пензиско и здравствено осигурување. За да се забрза процесот, потребно е да се дефинира категоријата на лица кои ги вршат овие работи и видот на ангажманот, со цел да се создаде основ по кој фриленсерите ќе имаат директна врска за влез во задолжителното социјално осигурување. Стратегија и системска поддршка Иако сегашната регулатива дозволува да се плаќаат придонесите, сепак потребно е поедноставно и директно решение кое ги задоволува меѓународните стандарди. Фриленсерите препорачаа дека е потребно да се развие национална стратегија и пакет мерки за поддршка и развој на фриленсерството и вработување на далечина со цел да се влијае позитивно на екоситемот за фриленсинг во С.Македонија и да се спречи иселувањето на млади и талентирани лица, кои постојано имаат потреба да се едуцираат и усовршуваат за да останат конкурентни на пазарот на труд. “Дискусијата која ја имавме заедно со сите вклучени страни влеа надеж дека постои засегнатост и волја да се работи на оваа значајна тема. Во моментот губат и двете страни и државата и фриленсерите. И ако може да истакнеме: имаме и трета страна – а тоа е пазарот на тие услуги кој во С.Македонија ќе остане неконкурентен доколку не го развиваме. Веруваме дека оваа дискусија е појдовна основа за регулирање на статусот на овие лица, согледување на предизвиците и можностите и креирање насоки за делување.” , додаваат од Импакт Фондација. Овој проект е поддржан од Амбасадата на САД. Мислењата, откритијата и заклучоците или препораките изнесени овде се на имплементаторите/авторите, и не ги одразуваат нужно оние на Владата на САД....

„Веќе неколку години сме влезени во силен инвестициски циклус во модернизација на патната инфраструктура, за што инвестираме преку 2 милијарди евра. Исто така, континуирано вложуваме во развој и на железничката мрежа и за тоа говорат и самите бројки, инвестиции од преку 760 милиони евра за изградба на нови пруги. Само минатата година имавме преку 720 милиони евра капитални инвестиции, што само по себе покажува колку се вложувало во инфраструктурата.“ Г-н Бочварски, добро развиената патна инфраструктура е ‘рбетот на развојот на една економија, но Македонија како да нема „среќа“ изминативе 30-тина години на ова поле – еве и патот од 60-тина километри од Кичево до Охрид стана историски проект. Кажете ми кои се клучните достигнувања на владата предводена од СДСМ во овој дел, моменталните активности и плановите за идните проекти доколку оваа гарнитура ја задржи власта? Република Македонија создава нова, модерна и квалитетна сообраќајна мрежа која нуди нови правци со кои овозможуваме побрз транспорт на стока и услуги и конкурентски развој на компаниите и раст на националната економија. И токму ова е фокусот на оваа Влада и ресорното Министерство за транспорт и врски кое го предводам. Имаме стратешка позиција на Балканот каде поминуваат два европски коридори 8 и 10 и мораме да ги искористиме нивните предности. Затоа и нашите инфраструктурни политики се насочени кон нивна изградба, односно доизградба и модернизација. Интенцијата е да се обидеме ја задржиме оваа транспортно стратешка позиција и да инвестираме во модерни правци кои нудат нови алтернативни пазари и побрз транспорт за домашните и европските транспортни компании. Веќе неколку години сме влезени во силен инвестициски циклус во модернизација на патната инфраструктура, за што инвестираме преку 2 милијарди евра. Исто така, континуирано вложуваме во развој и на железничката мрежа и за тоа говорат и самите бројки, инвестиции од преку 760 милиони евра за изградба на нови пруги. Само минатата година имавме преку 720 милиони евра капитални инвестиции, што само по себе покажува колку се вложувало во инфраструктурата. Од 2017 година, кога власта ја презема Социјалдемократскиот сојуз на Македонија, досега изградивме и рехабилитиравме над 1.500 километри патна мрежа низ државата. Го доизградивме автопатот кон Штип, изградивме два експресни патишта, бројни магистрални и регионални рехабилитиравме. Само во овој момент активно работиме на изградба на неколку автопатски делници, особено на Коридорот 8 од Тетово кон Гостивар, преку Стража кон Кичево и кон границата со Албанија, а дополнително го градиме и автопатот од Прилеп кон Битола. Градиме 2 нови експресни патишта од Градско кон Прилеп и од Ранковце кон Крива Паланка, а веќе спомнав дека завршивме комплетно изградбата на експресните патишта од Штип кон Радовиш и од Штип кон Кочани, каде инвестиравме преку 100 милиони евра. И верувам дека со сите овие инвестиции значително ја подобривме инфраструктурната слика на Македонија и граѓаните тоа го забележуваат и го вреднуваат. Какви се активностите во делот на одржување на постоечката патна инфраструктура? Исто така, посветуваме особено внимание и на реконструкција на постоечката патна инфраструктура, каде веќе завршивме со неколку значајни подобрувања на патиштата кон нашите државни граници, од Струга до Ќафасан, Битола – Меџитлија, Крива Паланка кон Деве Баир, Скопје – Блаце, дополнително го реконструиравме и патниот правец Куманово – Страцин, превојот Плетвар, Велес – Градско и уште многу други со кои безбедносно ги подобривме условите за патување, елиминиравме многу црни точки и верувам дека направивме одлична работа во овој дел. Би сакал да го потенцирам и Проектот за подобрување на локалната патна мрежа во општините, бидејќи тие инвестиции носат директен бенефит за граѓаните и за развој на општините. Преку Министерството за транспорт и врски до сега комплетно завршивме со реконструкција на преку 180 локални патишта и улици со вкупна должина од 173 километри, во над 65 општини, а веќе по завршување на изборниот процес ќе распишеме јавни повици за реконструкција на дополнителни 70 локални патишта. Нашиот инфраструктурен план предвидува изградба на 190 километри нови автопати и преку 900 километри рехабилитација на други државни патишта. Тоа е нашиот влог за развојот и за просперитетот на општините и државата и силен доказ за нашата посветеност да обезбедиме европска инфраструктура. „Од 2017 година, кога власта ја презема Социјалдемократскиот сојуз на Македонија, досега изградивме и рехабилитиравме над 1.500 километри патна мрежа низ државата. Го доизградивме автопатот кон Штип, изградивме два експресни патишта, бројни магистрални и регионални рехабилитиравме. Само во овој момент активно работиме на изградба на неколку автопатски делници, особено на Коридорот 8 од Тетово кон Гостивар, преку Стража кон Кичево и кон границата со Албанија, а дополнително го градиме и автопатот од Прилеп кон Битола.“ Македонски железници неодамна прославија 151 година од основањето, но за жал во амбиент којшто нималку не дава повод за славење: инфраструктурата е во катастрофална состојба, патнички возови речиси и да нема во земјава. Што преземате во оваа област, ќе има Македонија возови во иднина или ќе останеме слепо црево во Европа? Во делот на железничката инфраструктура, имаме визија на развиена мрежа, конкурентни услови и развој на целокупниот железнички систем. Во контекст на ова сакам да потенцирам дека во овој момент инвестираме рекордни средства од нејзина изградба од независноста на Македонија. На источниот крак на железничкиот Коридор 8 веќе активно ја градиме пругата од Куманово до Крива Паланка во две фази, а оваа година очекувам да продолжиме и со делницата кон граничниот премин Деве Баир и поврзување со Бугарија. Станува збор за една сериозна инвестиција од преку 760 милиони евра, но исто така и доста комплицирана делница за изградба, особено во делот кон Крива Паланка, каде имаме ридско-планински предел и потребна е изградба на голем број мостови и тунели. Но, подготвени сме и за овој предизвик, бидејќи Македонија мора да има квалитетна железничка мрежа. Исто така, завршивме со изградба на пругата Битола – Кременица, инвестиција од 20 милиони евра, а завршивме и со реконструкција на делницата Ногаевци – Неготино на Коридорот 10, инвестиција од 4,8 милиони евра. Дополнително, оваа Влада ја воведе и долго најавуваната либерализација на железничкиот транспорт со што овозможуваме конкуренција на пазарот и подобар квалитет на услугите за македонските компании. Создаваме услови за намалување на цените на услугите во железничкиот транспорт и поголема предвидливост за граѓаните и компаниите. За држава како нашата, со таква позиција многу е значајно да час поскоро се изгради квалитетна железничка инфраструктура за да се искористат предностите за побрз и поевтин транспорт во споредба со патниот. Тоа што е уште поголем предизвик е изградба на пруга со брзи перформанси на коридор 10. Веќе со Србија започнавме заеднички да ја реализираме оваа идеја, имаме формирано заедничко тело кое работи на овој проект. Тоа што е позитивно е што на оваа иницијатива учество најави и Грција, така да идејата е изградба на брза пруга на потег Белград-Скопје-Солун. Ајде малку да се префрлиме на тема каде што имаме повеќе со што да се пофалиме… Минатата година беше рекордна по бројот на превезени патници од македонските аеродроми во Скопје и Охрид, па какви се плановите за иден раст и развој на авиосообраќајот во смисла на владини политики за стимулации, субвенции на летови, и други мерки? Бочварски со српскиот министер за градежништво, сообраќај и инфраструктура Горан Весиќ при потпишувањето на договорот за заедничка електронска наплата на патарина. „Минатата година оваа мерка се покажа како многу успешна и како резултат на тоа решивме да ја прошириме мрежата на земји каде нашите граѓани ќе можат да плаќаат патарина со македонскиот таг.“, вели Бочварски. Особено ми е драго што нашите успешни политики за развој на цивилното воздухопловство и авиосообраќајот ги даваат посакуваните резултати. Нема здрав и забрзан економски развој без оперативен, ефикасен, безбеден и одржлив воздушен сообраќај и транспорт. Постигнавме рекордно ниво од преку 3,15 милиони превезени патници од нашите два меѓународни аеродроми во 2023 година, додека само од Меѓународниот аеродром Скопје беа превезени 2,9 милиони патници. И очекувам оваа бројка да расте во континуитет и наредните години. Нескромно е ако потенцирам дека македонскиот авиосообраќај е со втор најголем раст на превоз во Европа со 64,9% зголемување на бројот на патници во 2023 година во однос на 2022 година. Дополнително, забележавме преку 250 илјади воздухопловни операции во 2023 година. Се поврзуваме со регионот и останатиот дел од Европа преку воспоставување на нови авиолинии. Македонското воздухопловство и во иднина треба да овозможи зголемен број на превезени патници и карго превоз на македонските аеродроми, побројни прелети на авиони во нашиот воздушен простор, поврзување со уште поголем број европски и светски дестинации, зајакнување на заштитата на патничките права, интензивирање на спортско – рекреативните воздухопловни активности, поголема заштита на животната средина и повисоко ниво на безбедност на воздушниот сообраќај на македонското небо. И токму тоа останува во нашиот фокус и во наредниот период, преку давањето финансиска поддршка на авиокомпании кои ќе воведат нови дестинации со ниски цени за македонските граѓани. Исто така, продолжуваме со модернизација на нашите аеродроми преку подигнување на капацитетите и поставување на нови системи на развој и поголема оперативност. Какви се резултатите во делот на социјално – станбената политика, што исто така е значаен сегмент што го покрива Министерството за транспорт и врски? „Владата предводена од Социјалдемократскиот сојуз на Македонија даде значење и на социјално – станбената политика, со што директно им помагаме на ранливите категории на граѓани. Во изминатите шест години изградивме или во фаза на изградба се преку 864 социјални станови низ целата држава. До сега комплетно распределивме 9 станбени социјални згради со вкупно 383 социјални станови.“ Владата предводена од Социјалдемократскиот сојуз на Македонија даде значење и на социјално – станбената политика, со што директно им помагаме на ранливите категории на граѓани. Покажавме дека се грижиме за нашите сограѓани, бидејќи секој заслужува похумани услови за живот. Во изминатите 6 години изградивме или во фаза на изградба се преку 864 социјални станови низ целата држава. До сега комплетно распределивме 9 станбени социјални згради со вкупно 383 социјални станови. Ги изградивме и ги распределивме социјалните згради во Струмица, Македонски Брод, Гостивар, Пробиштип, Виница, Свети Николе, Демир Капија, Гевгелија, Неготино, во текот на 2024 година ќе ги распределиме и социјалните згради во Велес, Скопје и Кочани, со вкупно 375 социјални станови. Предвидена е изградба и на нови социјални згради во Штип и Прилеп. И ова е социјална правда – системски да исправиме таму каде што некој бил обесправен од општеството или околината. Тоа е нашата цел, нашиот фокус се нашите граѓани, секој еден заслужува подобри услови за живот и така продолжуваме понатаму, искрено верувам дека преку оваа политика помогнавме на многу наши сограѓани и им го подобривме квалитетот на живот. Да го спомнеме и на крајот воведувањето на м-Таг системот, какви погодности донесе за нашите граѓани? Уште еден успех би рекол и олеснување на граѓаните што направивме е заедничката електронска наплата на патарина со Србија преку м-Таг системот. Минатата година оваа мерка се покажа како многу успешна и како резултат на тоа решивме да ја прошириме мрежата на земји каде нашите граѓани ќе можат да плаќаат патарина со македонскиот таг. Веќе се работи на интероперабилноста со системите на Грција, Црна Гора и Босна и Херцеговина и силно верувам дека набрзо ќе може македонските граѓани да ги користат предностите на електронската наплата преку нашиот м-таг и во овие земји....

Иако мала институција со околу 30 -тина вработени, а сепак многу надлежности, Бирото за јавни набавки во изминатиот период според зборовите на неговиот директор Борче Хаџиев, бележи многу успеси и голем број на реализирани активности и задачи во рамки на своите надлежности. Бирото за јавни набавки е формирано во 2005 година, како орган на државната управа, во состав на Министерството за финансии и истото претставува главно и надлежно тело кое што е одговорно за координација и следење на системот на јавните набавки во државата. Иако мала институција со околу 30 -тина вработени, а сепак многу надлежности, Бирото за јавни набавки во изминатиот период според зборовите на неговиот директор Борче Хаџиев, бележи многу успеси и голем број на реализирани активности и задачи во рамки на своите надлежности. Со Хаџиев, којшто е на чело на Бирото од 2020 година, разговаравме околу значењето на оваа институција, нејзиното функционирање и усогласеноста со европските регулативи во областа на јавните набавки. Господине Хаџиев, во јавноста е познато дека Бирото за јавни набавки е надлежно и одговорно тело за Законот за јавните набавки, како и негово следење и имплементација, оттука би сакале да ве прашаме, дали институциите и компаниите успешно го спроведуваат т.е. применуваат Законот за јавните набавки? Во изминатиов период беа направени многу надградби и пуштени во употреба нови функционалности на Електронскиот систем за јавни набавки. Како поважни би ги издвоил модулот за фактури во електронска форма, модулот за дигитално потпишување на документи на апликативно ниво, можноста за спроведување на електронско спроведување на технички дијалог итн. Една од главните функции на Бирото за јавни набавки е Регулаторната. Ова подразбира подготовка на нормативни акти од областа на јавните набавки, како и нивно доставување за усвојување до Министерството за финансии, а потоа до Владата и Собранието. Воедно, Бирото континуирано го следи и анализира спроведувањето на законот и другите прописи за јавни набавки и постојано иницира промени за подобрување на целокупниот систем за јавни набавки. Важно е да се напомене и дека покрај регулаторната функција, Бирото има и советодавна функција, која што сметам дека е многу важна, за правилна примена на Законот за јавните набавки, како и давање мислења, насоки и совети за постапување до договорните органи и економските оператори. Во однос на советодавната функција би сакал да напоменам дека во изминатите три години, Бирото подготви низа прирачници и брошури од областа на јавните набавки. Како поважни би ги издвоил: Прирачникот за измена на договорите, Упатство за зелени јавни набавки, Прирачник за критериумите избор на економски најповолна понуда (ЕНП) во согласност со националното законодавство на РСМ и добрите европски практики кои што беа изработени со помош на Твининг проектот каде што БЈН е корисник, потоа Брошурата за јавни набавки, Водичот за негативни референци, Прирачник за истражување и анализа на пазарот за јавни набавки, а во фаза на подготовка се и други прирачници и брошури кои што ќе бидат објавени до крајот на 2023 година. Воедно, беа изготвени и објавени модели на тендерски документации за набавки од мала вредност и за поедноставена отворена и отворена постапка. Овде би сакал да напоменам и дека во изминатиот период воспоставивме соработка со Стопанските комори, а од соработката произлегоа голем број на Модели на технички спецификации за стандардни стоки и услуги кои што се објавени на веб сајтот на БЈН и истите се достапни на договорните органи. Би сакал да се навратам и на суштината на вашето прашање, а во однос на правилната примена на Законот за јавните набавки. Од оваа година започна да функционира и Одделението за правни работи и прекршочни постапки во рамки на Бирото, а веќе во втората половина на годинава Бирото оформи 47 прекршочни предмети за кои поднесе соодветни поднесоци до надлежните судови во државата. Дали во земјава постои систем за контрола на јавните набавки? Да, во нашата земја постои систем на контрола на постапките за јавни набавки. Покрај останатите надлежни институции кои се дел од системот на јавните набавки, Бирото за јавни набавки исто така врши Управна контрола. Имено, Управната контрола на постапките за јавни набавки се врши на секоја постапка која што е над 500.000 евра во денарска противвредност за стоки или услуги и над 2.000.000 евра во денарска противвредност кај набавките на работи. Во текот на 2023 година, беше направена Управна контрола на 308 постапки за јавни набавки, од кои за 266 постапки не беа утврдени неправилности, а за останатите беа утврдени неправилности, по што беа дадени насоки на договорните органи да извршат повторна евалуација или повторно одлучување или пак беа дадени насоки за поништување на постапките. Дополнително, би сакал да напоменам и дека од почетокот на 2023 година, За останатите постапки за јавни набавки кои што се под горенаведените прагови се врши управна контрола врз основа на проценка на ризици според утврдени индикатори на Електронскиот систем за јавни набавки. Во 2023 година, беше направена контрола на 67 постапки по случаен избор, во 44 од нив не беа утврдени неправилности, додека за 23 постапки за јавни набавки беа утврдени неправилности и беа дадени насоки за поништување или насоки да извршат повторна евалуација. Кажете ни нешто повеќе за Електронскиот систем за јавни набавки, како функционира тој? Електронскиот систем за јавни набавки е во надлежност на Бирото за јавни набавки и важно е да се напомене дека истиот е доста развиен, со висока транспарентност, но и многу едноставен за користење. Како што е познато, електронските набавки се задолжителни во државата, секоја набавка во сите фази се спроведува преку Електронскиот систем за јавни набавки. Почнувајќи од планирање, објавување на постапката и нејзина евалуација, како и склучување договори и жалби. Во изминатиов период беа направени многу надградби и пуштени во употреба нови функционалности. Како поважни би ги издвоил модулот за фактури во електронска форма, модулот за дигитално потпишување на документи на апликативно ниво, можноста за спроведување на електронско спроведување на технички дијалог итн. Притоа, како една од алатките за транспарентност, но и можност за понатамошно истражување и анализи беше воведена функционалност со која се овозможува филтрирање на сите склучени договори и можност за нивно преземање во CSV формат. Во однос на електронските набавки, како една од најважните работи кои што успеавме да ги реализираме е развојот на новата платформа за набавки од мала вредност, која што е позната како Е-пазар. Истата овозможува на договорните органи и економските оператори електронско тргување, а се со цел спроведување на брзи, едноставни и економични набавки на стоки и услуги до 10.000 евра во денарска противвредност. Во однос на користењето на платформата Е-пазар, беа спроведени и обуки за договорните органи и економските оператори, беа изготвени Прирачници, а се објавија и едукативни видеа каде што во детали се објаснува функционирањето и користењето на платформата. Спогодбата за јавни набавки на Светската трговска организација кон која пристапивме, предвидува отворање на пазарите за јавни набавки во земјите – членки за економски оператори од другите земји – членки. Република Северна Македонија секако има отворен пазар за јавни набавки, така што од тој аспект, ништо не губиме, а отвораме простор за нашите фирми да влезат на пазарите на другите земји – членки, под исти услови како и нивните домашни компании. Во текот на 2022 година започна билатералниот скрининг процес за Република Северна Македонија, дали законската регулатива за јавните набавки во земјата е усогласена со правото на Европската Унија? Новите директиви на Европската Унија кои се однесуваат на јавни набавки се транспонирани во новиот Закон за јавни набавки кој што е на сила од 1ви април 2019 година. Националната правна рамка за јавни набавки во Република Северна Македонија, т.е. Законот за јавните набавки и Законот за јавни набавки од областа на одбраната и безбедноста се усогласени со соодветните директиви на Европската Унија. Истото беше потврдено и од страна на ЕУ со нацрт-извештајот од скринингот за Кластер 1, односно Поглавје 5 – кое се однесува на Јавните набавки, а каде што Бирото за јавни набавки е носител. Исто така, Во текот на 2023 година, имавме и учество на билатерален скрининг за Поглавје 22 – Регионална политика и координација на структурни инструменти и Поглавје 30 – Надворешни односи. Сепак, не застануваме овде, продолжуваме со континуирано унапредување и подобрување на целокупниот систем на јавни набавки во државата. Дали имате воспоставено соработка со меѓународни организации и експерти? Бирото за јавни набавки во изминатиот период ја интензивираше соработката со СИГМА, која што е заедничка иницијатива на ОЕЦД и ЕУ, Светска банка, како и експерти од Твининг проектот во кој што бевме корисник. Беа реализирани две студиски посети, во р. Хрватска и р. Бугарија, каде што претставници од Бирото за јавни набавки и Државната комисија за жалби по јавни набавки присуствуваа, беа разменети искуства, мислења и добри практики. Напоменав и претходно дека во соработка со Твининг проектот беа изготвени и неколку прирачници, а во 2021 година беа одржани и наменски обуки за договорни органи и економски оператори. Неодамна објавивте дека Македонија ги завршила преговорите за пристапување кон Спогодбата за јавни набавки на Светската трговска организација. Што значи пристапувањето кон оваа спогодба? Спогодбата е дел од системот на Светската трговска организација, а Република Северна Македонија има преземено обврска да ги отпочне преговорите за членство во оваа спогодба со пристапувањето кон СТО. Преговорите започнаа во 2017 година, под водство на Бирото за јавни набавки и Министерството за економија. Спогодбата за јавни набавки предвидува отворање на пазарите за јавни набавки во земјите – членки за економски оператори од другите земји – членки. Република Северна Македонија секако има отворен пазар за јавни набавки, така што од тој аспект, ништо не губиме, а отвораме простор за нашите фирми да влезат на пазарите на другите земји – членки, под исти услови како и нивните домашни компании. Пристапувањето кон Спогодбата, исто така, означува дека домашните прописи и пракса за јавни набавки се базираат на сите добри меѓународни практики кои се утврдени во самата Спогодба. По одржани 12 рунди преговори во текот на последните 5 години, Комитетот на Спогодбата ја усвои Одлуката за пристапување на Република Северна Македонија кон оваа Спогодба во јуни оваа година, а земјата официјално стана Страна на Спогодбата на 30 октомври, откако беа завршени внатрешните процедури за ратификација на Спогодбата. Вкупно 48 земји членки на Светската трговска организација членуваат Спогодбата, а Република Северна Македонија стана 49 земја – членка. Искрено, ова го сметам како значаен успех за Бирото за јавни набавки и за целата држава. Бирото планира нареднава година да оствари повеќе активности за промоција на Спогодбата кај деловната заедница во соработка со стопанските комори, со цел да ги запознае домашните компании со погодностите што Спогодбата ги предвидува и можностите што ги нуди. Каква е соработката на Бирото со останатите институции и важни субјекти во државата? Во врска со воспоставување и унапредување на соработка на национално ниво, особено би сакал да ги споменам склучените меморандуми со Економскиот факултет и Правниот факултет Јустинијан Први при Универзитетот Св. Кирил и Методиј. Конкретно во текот на 2022 година, склучивме Меморандуми за соработка со горенаведените факултети, а од меѓусебната соработка произлезе и стручно правно мислење во врска со одредени прашања за измени на договори за јавни набавки, кое што беше изработено од професори од Правниот факултет. Исто така, согласно воспоставената соработка, доставивме и барање за практиканти од факултетите, по што очекуваме во периодот што следи да ја интензивираме соработката на повеќе нивоа. Дополнително, во изминатиот период се склучија меморандуми и се интензивираше соработката со Комисија за заштита на конкуренцијата, Финансиска полиција, Државен завод за ревизија, Државна комисија за жалби по јавни набавки и Државната комисија за спречување на корупцијата. Ги споменавте обуките преку Твининг проектот, а познато е во јавноста дека Бирото за јавни набавки организира и спроведува обуки за лица за јавни набавки, оттука би сакале да ве прашаме каква е заинтересираноста за слушање на ваков тип на обуки? Согласно правилникот за спроведување на едукација, едукацијата се спроведува врз основа на Програма за едукација, а наставната програма содржи неколку видови на обуки, и тоа: Наставна програма за обука за лица за јавни набавки, наставна програма за обука за обучувачи за јавни набавки, како и наставна програма за продолжување на потврдата за обучувачите и наставна програма за продолжување на важноста на потврдата за лице за јавни набавки. За стекнување со сертификат за јавни набавки по прв пат, лицата е потребно да се пријават преку Електронскиот систем за едукација, по што истите слушаат пет (5) дневна обука, а потоа полагаат писмен испит. Потврдата е со важност од три (3) години, а доколку сакаат да ја обноват, учесниците слушаат еднодневна обука, па полагаат писмен испит. Особено сум горд што оваа година успеавме да воспоставиме и пуштиме во употреба нов електронски систем за едукација, кој што е модернизиран, унапреден и подобрен. Воедно, во оваа прилика, би сакал да ве известам и дека Бирото за јавни набавки, во соработка со меѓународни Експерти од Твининг проект, како и од други меѓународни организации, во изминатиот период работеше на изготвување на законски измени, креирање на нова програма за Едукација, како и тотално нов и модернизиран концепт на сертифицирање на службениците за јавни набавки. Во однос на заинтересираноста, оваа година имавме пријавени повеќе од 300 кандидати за сертификација, а околу 280 кандидати за продолжување на важноста на потврдата за лице за јавни набавки....

Борбата на Светлана Мојсов да ги добие заслужените признанија за нејзината работа на откритието кое помага во борбата против дијабетесот трае со децении. Вработена долги години на Универзитетот Рокфелер во Њујорк, таа е еден од клучните луѓе во револуционерното откритие на хормонот GLP-1 којшто го регулира шеќерот во крвта, и коешто го отвори патот за блокбастер лековите против дијабетес и дебелина што им донесоа десетици милијарди долари на Ново Нордиск и другите светски фармацевтски компании. Светлана Мојсов, Македонка која работи како истражувач и професор на Рокфелер Универзитетот во Њујорк, е именувана на листата на „Тајм 100“ за највлијателни луѓе за 2024 година, која им оддава признание на уметници, иноватори, лидери и пионери во различни области. Мојсов го доби ова признание поради нејзините револуционерни откритија околу хормонот што го регулира шеќерот во крвта, наречен GLP-1, кој пак, го отвори патот за блокбастер лековите против дијабетес и дебелина Ozempic, Victoza и Wegovy. Овие таканаречени GLP-1 агонисти ja трансформираа клиничката пракса на третирањето на шеќерот во крвта и губењето на тежината. Професорката Мојсов почнала да го истражува дијабетесот при Рокфелер Универзитетот како студент и постдокторски истражувач во лабораторијата на нобеловецот Брус Мерифилд. Во 1980-тите, таа преминала во Општата болница во Масачусетс, каде што започнала да го истражува тогаш мистериозниот GLP-1 (пептид 1 сличен на глукагон). Таа е првиот научник во светот кој што ја идентификуваше биолошки активната секвенца на GLP-1, скриена во неговата целосна низа од 37 амино киселини. Во соработка со други истражувачи, Мојсов продолжи во напорите да докаже дека GLP-1 предизвикува ослободување на инсулин во панкреасот, што потоа доведе директно до терапевтски развој на GLP-1 агонистите. Фактот што оваа нова класа на лекови сега ја користат милиони луѓе предизвикува големо задоволство кај професорката Мојсов, која што вели: „Тоа ме прави да се чувствувам професионално и лично исполнето“. Борба за признание на заслугите Сепак, дури и кога неколку научници добија ловорики за овие фармаколошки откритија, придонесот на Мојсов постојано беше некако тргнат настрана. Со текот на годините, таа научи успешно да се бори за да го вклучи своето име во патентите за GLP-1 како ко-пронаоѓач и коригираше написи во списанија од висок профил кои го испуштија нејзиниот придонес. Неодамнешните стории во угледните научни списанија Science и STAT ја ставија во фокус долго занемарената кариера на Мојсов, која започна во Рокфелер Универзитетот во 1972 година, кога таа се приклучи на лабораторијата на биохемичарот Брус Мерифилд, добитник на Нобелова награда. Светлана, којашто денес е во своите 70-ти години, е инаку ќерка на поранешниот македонски и југословенски висок политичар и дипломат со светска кариера, Лазар Мојсов, којашто во САД дошла пред 52 години на постдипломска програма на Рокфелер, од Белград, тогашна СФРЈ, каде што дипломирала хемија. Го пренесуваме кусиот разговор на прес службата на Рокфелер Универзитетот со Мојсов за историјата на нејзиното откритие и кои поголеми лекции може да ги земе научната заедница од нејзиното искуство. Како почнавте јавно да зборувате за вашата улога во создавањето на овие лекови? Кога некои од моите соученици и колеги од лабораторијата Мерифилд дознаа дека не добивам признание за мојот клучен придонес за откривањето на GLP-1, ме натераа да зборувам. Значи навистина беше пресудна поддршката од останатите научници. Така е. Со години, јас и не бев премногу загрижена околу тоа, бидејќи секогаш сметав дека моите трудови ќе зборуваат сами за себе. Но, списанијата од висок профил објавуваа трудови кои ги минимизираа или испуштаа моите придонеси. Тогаш решив да се борам за себе. Првпат го истражувавте дијабетесот како студент на Рокфелер. Како дојде до тоа? Кога дојде време да го изберам мојот проект за докторатот, Брус Мерифилд побара од мене да најдам тема на која би можела со жар да работам со години. Го избрав хормонот глукагон затоа што сакав да работам на нешто со медицински импликации. Глукагонот го зголемува шеќерот во крвта, па се прашувавме дали со негово потиснување може да се третира дијабетес тип 2. Требаше да создадеме практично соединенија аналогни на глукагонот за да ја проучуваме неговата биологија. Д-р Мерифилд разви метод за синтеза на пептиди наречен синтеза на пептиди во цврста фаза, но други научници ми рекоа дека никој не можел да го користи тој метод за глукагон. Мерифилд инсистираше: „Не треба да се обесхрабруваш“. И направив да функционира. Ми требаа три и пол години откако докторирав – останав како постдокторски студент за да го завршам. Немаше да заминам додека не завршам! И беше толку исполнувачко искуство. Кога дизајнирате експеримент, направете го тоа со свои раце и всушност покажете дека функционира, тоа е фантастично. На некој начин, моето откритие на GLP-1 во Општата болница во Масачусетс во Бостон беше продолжение на она што го направив во Рокфелер. Тоа го сметам како посвета на Брус Мерифилд. Ozempic, Wegovy и Victoza сега ги користат милиони луѓе. Како се чувствувате поради тоа? Навистина радува. Првиот лек што се појави на пазарот, Victoza, се базираше на GLP-1 секвенцата што ја открив. Тоа ме натера да се чувствувам професионално и лично исполнето. Други кои работеа на GLP-1 добија награди, но јас чувствував дека кога стана лек, тоа беше мојата награда. Какви реакции добивте на вашата приказна? Изненадена сум од тоа колкава поддршка добивам. Една од најдобрите работи е што добив многу убави пораки од моите соученици од лабораторијата на Мерифилд и од колегите од Рокфелер. Не ги читам социјалните мрежи, но ми кажаа дека и таму има голема поддршка. Не очекував дека ќе направи таква разлика. Но, претпоставувам дека луѓето се поврзуваат со приказната. Во која смисла сметате дека луѓето се поврзуваат? Добив пораки од толку многу жени кои чувствувале недоволно признание во нивните кариери. Јас лично, го имам длабоко вкоренетото чувство дека едноставно избрав професија која ме интересираше. Пораснав во Југославија во 60-тите години, со идејата дека нема „машки“ и „женски“ професии. Така, кога дојдов овде во 1972 година, никогаш не почувствував дека влегувам во машка професија. Но, мислам дека има поширока поента во моето искуство околу проблемите со тоа како всушност се вреднува научното знаење. Во која смисла? Кога некој објавен научен труд испушта да го спомне истражувањето што е релевантно или врз коешто самиот труд е изграден, тоа подоцна има ефект на снежна лавина врз идните цитати и истражувања. Односно, ако вашата работа е занемарена во труд во кој треба да се наведе како референца, идниот труд кој го цитира тој труд исто така нема да ја вклучи вашата работа. И така натаму. Со текот на времето, вашето истражување едноставно се брише. Што мислите, како може да се решат ваквите проблеми? Клучот е да се цитираат примарните трудови. Ова не е радикална идеја – тоа е она што ме учеше на постдипломските студии професорот Сид Стрикленд. (Во следниот број на Капитал: Читајте поопширно за патот до револуционерните научни откритија на Светлана Мојсов и нејзината неколкудецениска борба да си го добие заслуженото признание)...

„Безбедноста е еден од најбитните елементи за секој бизнис и со имплементација на сите законски прописи и стандарди за безбедност секоја компанија го штити своето работење од можни ризици и непредвидени ситуации и секако, на крајот оддава доверба и сигурност кај вработените кои се чувствуваат сигурно и безбедно на своите работни места.“ Компаниите и граѓаните се делумно запознаени со можните и потенцијални ризици, но она што е многу битно и би сакала посебно да го потенцирам е дека во овој дел е потребна темелна и континуирана едукација на населението и одделно кон компаниите, со акцент на превенција и како да се постапува во дадена несакана ситуација на пожар или повреда на работно место. Својата компанија Премиум Сејфти Солушн (Premium Safety Solution) г-ѓа Марија Кукуноска ја основала со идеја да понуди нов современ концепт за безбедносни решенија, со широк спектар на услуги во делот на противпожарна заштита, заштита и спасување, безбедност и здравје при работа, како и заштитата на животната средина. Цел на овој концепт е да може да одговори на барањата на големи клиенти во сите делови на безбедноста.Големо внимание и фокус е насочено кон едукативниот дел за што говорат многубројните тековни и изминати проекти кои беа реализирани за само една година, а иницирани од страна на Кукуноска и нејзиниот тим, а во соработка со повеќе домашни и меѓународни институции. „Мојата идеја е да ги поместам стандардните делувања на компаниите, да станеме конкуренција со силни и професионални делувања и заедно како фела, да ја доведеме безбедноста на нивото кое заслужува да биде“, истакнува Кукуноска во интервјуто за Капитал.Таа смета дека менаџментот на компаниите, без разлика дали се приватни или државни, треба да го промени размислувањето за противпожарната заштита и безбедноста на работа.„Тоа не е само нешто кое мора да се има поради задоволување на законските нормативи, туку компаниите треба да учествуваат во една своевидна конкуренција за престиж во имплементација на безбедносните стандарди.“ Зошто е важно секој бизнис да размислува за безбедноста, заштитата и здравјето на работното место? Безбедноста е еден од најбитните елементи за секој бизнис и со имплементација на сите законски прописи и стандарди за безбедност секоја компанија го штити својот бизнис од можни ризици и непредвидени ситуации и секако, на крајот оддава доверба и сигурност кај вработените кои се чувствуваат сигурно и безбедно на своите работни места. Дали нашите компании и граѓани се свесни за потенцијалните ризици поврзани со безбедноста – дали размислуваат за подигнување на стандардите во безбедноста? Од наше искуство, компаниите и граѓаните се делумно запознаени со можните и потенцијални ризици, но она што е многу битно и би сакала посебно да го потенцирам е дека во овој дел е потребна темелна и континуирана едукација на населението и одделно кон компаниите, со акцент на превенција и како да се постапува во дадена несакана ситуација на пожар или повреда на работно место. За подигнување на стандардите за безбедност на индивидуално ниво, дефинитивно не се размислува, а за тоа да се постигне според мене потребно е изготвување на национална стратегија за едукација каде би биле вклучени сите компетентни чинители, од приватен и јавен сектор и таквата поставеност на тимовите би овозможила соодветна и високо професионална обука и тренинг (теоретски и практично). Во контекст на претходното би сакале да ве прашаме, според вашето искуство, кои се најчестите предизвици со кои нашите компании се соочуваат во доменот на спроведување на мерките за заштита и спасување и обезбедување здравје и безбедност на работното место? Како компанија се разликуваме пред сѐ во начинот на кој пристапуваме кон нашите клиенти, односно наш приоритет е детална анализа на потребата на клиентот, понатаму кратка едукација за она што ние ќе го понудиме зошто, каде и како може да го имплементира и примени и на овој начин воспоставуваме долготрајна соработка која се темели на доверба и одржливост. Најголемиот предизвик или поконкретно проблем кај нашите компании при спроведување на мерките за заштита и спасување и обезбедување здравје и безбедност на работното место го детектирам во неколку сегменти Прво, начинот на работа на компаниите кои нудат услуга за обезбедување на здравје и безбедност на работното место и спроведување на мерките за заштита и спасување, во смисла дека многу малку или воопшто не работат на грижата за корисници и едукацијата на своите клиенти како правилно и најдобро да ги имплементираат и спроведат овие мерки. Понатаму, во нерегулираноста на пазарните цени, особено во противпожарната заштита, каде што се појавуваат конкуренти со нереално ниски цени и самиот клиент е доведен во ситуација да не избере квалитет, бидејќи квалитетот секогаш чини повеќе. И секако, она што го споменав и погоре, а тоа е недостиг на информации и едуцираност, кои што се и тоа како потребни за еден бизнис да ги има применето сите мерки за заштита и спасување и обезбедување здравје и безбедност на работното место. Како се мери успешноста на програмите за здравје и безбедност на работното место – што треба да направат компаниите? Во една компанија многу лесно може да се направи скенирање на успешноста на воведените програми за здравје и безбедност на работното место, како и почитување на истите со што се зема предвид бројот на евидентирани настанати повреди на работно место, исто така како една компанија се справила со потенцијална опасност, како на пример почетен пожар, на кој начин вработените ја спровеле евакуацијата, колку вработените се запознаени со потенцијалните опасности на своето работно место. Сите овие индикатори, ја мерат успешноста на воведените програми за здравје и безбедност на работното место, но исто така што е многу битно, даваат слика и за начинот на работа на надворешните компании кои се задолжени за следење и имплементација на програмите за здравје и безбедност. Како вашата се разликува од останатите компании кои обезбедуваат услуги во областа на безбедноста? Се разликуваме пред сѐ во начинот на кој пристапуваме кон нашите клиенти, односно наш приоритет е детална анализа на потребата на клиентот, понатаму кратка едукација за она што ние ќе го понудиме зошто, каде и како може да го имплементира и примени и на овој начин воспоставуваме долготрајна соработка која се темели на доверба и одржливост. Поставеноста и екипираноста на нашиот тим е исто така нешто што нѐ разликува од останатите. Би сакале да ве прашаме и за една тема и предизвик која подолго време бара посебно внимание, а тоа се ризиците од пожари и противпожарната заштита – кои се најголемите предизвици во заштитата од пожари – дали правиме како бизниси и држава сѐ што можеме во оваа насока? На оваа тема има многу што да се каже, но ќе се обидам кратко и сублимирано да одговорам. Предизвици има многу и за да се постигне посакуваното и високо ниво треба самата држава односно институциите кои се надлежни континуирано да ги контролираат и се грижат за компаниите кои работат во делот на противпожарна заштита од една страна, од друга страна компаниите треба да посветат внимание на подигнување на стандардите на работа и професионалност и задолжително регулирање на цените на услугите и стандардите за противпожарната опрема која се нуди на пазарот. Дали е тешко да се менаџира компанија која работи во областа на безбедноста – како успевате да бидете во тек со најновите стандарди, а воедно да одговорите на бројните потреби на компаниите и граѓаните? Во секоја прилика сакам да потенцирам дека лично јас се доживувам како човек кој го менаџира процесот, иако веќе и академски се едуцирам во делот на безбедноста, и пред мене е нов предизвик- докторски студии за заштита од пожари. Исклучително е тешко во нашиов амбиент да се менаџира ваков тип на компанија и истото бара исполнување на неколку сегменти истовремено. Како прв и најбитен сегмент, препознавање на потребите на клиентите, процена на нивната спремност за имплементација и спроведување на мерките, понатаму оформување на добар и професионален тим; постојана надградба и едукација, лична и на тимот; следење на сите тековни трендови и новитети; точно и навремено услужување и информирање на клиентите; секогаш достапност за клиентите во случај на непредвидени интервенции; обезбедување на соодветни простории за организација на обуки и тренинзи; обезбедување на современа опрема за мерење; воспоставување на високопрофесионална соработка со институциите и сите релевантни фактори како комори, здруженија, институти итн. На крај едно лично прашање – каков предизвик беше започнување на ваков тип на бизнис? Безбедноста е дел од бизнисот без кој ниедно правно лице не може и не смее да функционира. Оттука да се започне бизнис за кој едноставно знаете дека имате загарантиран пласман од една страна, од друга страна дека е нешто за што компаниите веќе имаат свој тековен добавувач и сега вие како нов играч на пазарот треба да се позиционирате, исто да се борите со нерегулиран пазар во однос на ценовната политика, и сѐ ова за мене беше огромен предизвик и мотивација да се осмисли концепт кој ќе нѐ издвои од другите, и со постигнатите резултати ќе докажеме дека цената не е секогаш одлучувачки фактор во одлука за соработник во делот на безбедноста....

Кога станува збор за центрите за податоци, ниту главниот град на Хрватска не заостанува зад регионот на Југоисточна Европа. Имено, како што неодамна пишуваше Lider media, Хрватска станува една од клучните дестинации за центрите за податоци во Европа. Слично на Букурешт, Загреб ќе доживее постојан раст на пазарот на центри за податоци во следните неколку години. Пазарот на податочни центри во Југоисточна Европа има голем потенцијал за раст во следните две до три години. Сите показатели упатуваат во оваа насока, а земјите од регионот стануваат сè поатрактивни за инвеститорите поради присуството на високоефикасни комуникациски мрежи вдолж рутата Западна Европа-Азија и релативно ниските трошоци за земјиште, енергија, градежништво и работна сила. Ова се наведува во соопштението на романската компанија „Tema Energy“, која дизајнира и гради центри за податоци, а наскоро во Букурешт ќе организира и DataCenter форум посветен на индустријата за центри за податоци во регионот. Според извештајот на EMEA Data Center 2024 објавен од консултантската компанија за недвижнини JLL, секундарните пазари во Европа, вклучувајќи ги Шпанија, Полска и Романија, се прогнозира да пораснат за околу 49 проценти во просек, додека растот на основната област FLAPD (Франкфурт, Лондон, Амстердам, Париз, Даблин) нема да надмине 16 проценти. Понатаму, истиот извештај покажува дека пазарот во јужна Европа се очекува да порасне меѓу 30 и 55 проценти во наредната година. Широко распространетото прифаќање на вештачката интелигенција и процесот на когнитивна моќ создава невидена побарувачка за капацитет на центрите за податоци, што се јавува не само на зрелите пазари на Запад, туку и на секундарните или пазарите во развој, вклучително и Романија. Извештајот, исто така, нагласува дека инвестициите во индустријата за центри за податоци во 2023 година се удвоиле во споредба со претходната година, со вкупно 2,34 милијарди евра низ цела Европа. „Целиот јужноевропски пазар на центри за податоци е во подем. Букурешт би можел потенцијално тројно или дури да го зголеми капацитетот на своите центри за податоци до седум или осум пати во следните три години, по најавата за нови големи проекти во или околу градот од страна на неколку инвеститори во последните месеци“, вели Михаи Маноле, извршен директор на Tema Energy. Преселба на југ Романскиот главен град е рангиран на деветтото место на пазарите во развој EMEA (Европа, Блискиот Исток и Африка), со центри за податоци со вкупна моќност од 15 мегавати, според извештајот од 2023 година објавен од консултантската куќа за недвижнини Knight Frank. Сепак, проектите кои веќе се во развој би можеле да го зголемат овој капацитет на најмалку 50 до 55 мегавати во релативно краток рок. Минатата година, неколку големи играчи ги објавија своите намери и започнаа проекти за изградба на големи центри за податоци во Букурешт, пред се поради лесен пристап до комуникациските линии, електричната мрежа и квалификуван персонал. Кога станува збор за центрите за податоци, ниту главниот град на Хрватска не заостанува зад регионот на Југоисточна Европа. Имено, како што неодамна пишуваше Lider media, Хрватска станува една од клучните дестинации за центрите за податоци во Европа. Слично на Букурешт, Загреб ќе доживее постојан раст на пазарот на центри за податоци во следните неколку години, според Tema Energy. Повеќето меѓународни аналитичари веруваат дека драматичното намалување на расположливиот простор и моќ на центрите за податоци во високо развиените земји (Обединето Кралство, Франција, Холандија, Германија, Ирска) ќе доведе сѐ повеќе и повеќе инвеститори да се свртат кон секундарните пазари во Источна Европа и Скандинавија. Така, долгогодишните средишта на центри за податоци во Франкфурт, Лондон, Амстердам, Даблин и Париз полека се движат кон средината и кон истокот и југот на Европа. На пример, хрватската филијала на Digital Realty гради нов центар за податоци во близина на Загреб, кој со капацитет од 30 мегавати ќе биде најголемиот во Хрватска. Иако нема точни податоци за моменталниот капацитет на сите центри за податоци во Хрватска, според проценките на експертите од индустријата, засега тој е капацитет од околу пет до десет мегавати. Хрватската филијала на американската компанија Digital Realty гради нов центар за податоци во близина на Загреб, кој со капацитет од 30 мегавати ќе биде најголемиот во Хрватска. Иако нема точни податоци за моменталниот капацитет на сите центри за податоци во Хрватска, според проценките на експертите од индустријата, засега тој е капацитет од околу пет до десет мегавати. Атина центар на Европа за поврзување со Блискиот Исток и Африка Но, југоисточниот јазол на Европа за поврзување со Блискиот Исток треба да биде Грција – од Атина до Блискиот Исток и од Крит до Африка. Грчката престолнина веќе има најголем ИТ капацитет во регионот, вкупно 101 мегават, а таа бројка наскоро ќе порасне уште повеќе бидејќи ни помалку ни повеќе Microsoft го избра поширокото подрачје на Атина за своите три нови центри за податоци, во кои ќе инвестира приближно речиси една милијарда евра. Слична е ситуацијата и во Софија. Имено, целиот пазар на центри за податоци во Бугарија се предвидува да порасне за 6,96 отсто од 2024 до 2028 година и да достигне пазарен обем од 201,7 милиони долари. Во Франција, на пример, веќе има подморски кабли кон Африка од Марсеј, а покрај споменатите земји, неодамна за центрите за податоци станаа важни и Милано во Италија, Мадрид во Шпанија и Виена во Австрија. „Затоа, во текот на следните две години, главните инвестиции ќе бидат насочени кон места каде што трошоците за земјиште, енергија и човечки ресурси се помали, но каде што има и ефикасни комуникациски јазли, доволно (зелена) струја и технички можности за изградба и управувајте со големите центри за податоци“, заклучуваат во Tema Energy....

Четботовите какви што ги знаеме денес главно се развиени за да одговорат на конкретни прашања користејќи однапред дефинирани одговори или едноставни алгоритми кои симулираат разговор. Иако се покажаа корисни во задачите за поддршка на клиентите или во други деловни функции, нивната способност да дадат длабоки, контекстуално релевантни одговори останува ограничена. Од друга страна, AI агентите претставуваат напредок во технологијата на вештачка интелигенција, обучени да разбираат и интерпретираат сложени човечки прашања, учат од интеракциите и да донесуваат одлуки врз основа на акумулирано знаење и анализа. Приказните за роботите кои ќе можат да извршуваат задачи наместо нас и да ни помагаат во секојдневниот живот повеќе не се само претпоставка или тема на научно-фантастични филмови. Откако ChatGPT, четбот базиран на вештачка интелигенција, ѝ беше претставен на јавноста во 2022 година, развојот на вештачката интелигенција само се забрза и денес токму оваа област во технолошката индустрија е една од најпрофитабилните. Сепак, стартапите и технолошките гиганти се обидуваат да се оддалечат од четботовите, кои досега даваа помош во форма на текст, а може да бидат заменети со агенти за вештачка интелигенција. AI асистент како софтверски инженер Минатиот месец беше претставен првиот целосно автономен софтверски инженер базиран на вештачка интелигенција по име Devin. Како што е наведено на веб-страницата на Cognition, стартап специјализиран за вештачка интелигенција, Devin е „неуморен, вешт тимски колега, подеднакво подготвен да гради заедно со вас или самостојно да ги заврши задачите што ги разгледувате“. Овој асистент AI асистент може да планира и извршува сложени инженерски задачи, да се потсети на претходниот контекст кога решава проблеми, да учи со текот на времето и да ги коригира грешките. Накратко, Devin може да ја работи работата што обично ја вршат добро платени софтверски инженери. Четботите како ChatGPT и Gemini можат да генерираат кодови, но Devin оди уште подалеку од тоа и планира како може да реши проблем, го пишува кодот и потоа го тестира и имплементира. Голем број инвеститори и инженери коишто комуницираат на X (поранешен Twitter) веќе се заинтересирани за овој AI софтверски програмер. Не се само стартапите кои создаваат AI агенти. Агентот наречен SIMA, развиен од Google DeepMind, игра видео игри. SIMA ги научил овие дејства со набљудување на човечки играчи со цел да стекне способност да извршува повеќе од 600 умерено комплицирани задачи во рамки на видео игрите, како што се буткање на дрво или пукање во астероид. Што е најважно, SIMA може успешно да ги изврши повеќето од овие дејства дури и во видео игри со кои претходно не е запознаен. Google се надева дека во одреден момент овие агенти ќе можат да извршуваат задачи надвор од видео игрите, можеби помагајќи им на корисниците да се снаоѓаат на интернет или ќе оперираат со софтвери наместо нив. Засега видео игрите се добра основа за тестирање и развој на вакви проекти. Тим Харли, истражувач во Google DeepMind, вели дека експертите во моментов работат на тоа да ги направат овие агенти попрецизни. Агентот наречен SIMA, развиен од Google DeepMind, игра видео игри. SIMA ги научил овие дејства со набљудување на човечки играчи со цел да стекне способност да извршува повеќе од 600 умерено комплицирани задачи во рамки на видео игрите, како што се буткање на дрво или пукање во астероид. Што е најважно, SIMA може успешно да ги изврши повеќето од овие дејства дури и во видео игри со кои претходно не е запознаен. Разлика помеѓу четботовите и AI агентите Напредните системи за вештачка интелигенција се дизајнирани да извршуваат специфични задачи и да комуницираат со околината на начин што го имитира човечкото однесување или одлучување. Некои примери за употреба на AI агенти се персонализирани асистенти, автоматизирани системи за контрола на возилата, софистицирани системи за препораки за е-трговија и интерактивни играчи во видео игрите. AI агентите можат да работат 24/7 без замор, да ја подобрат продуктивноста и ефикасноста, да ги намалат трошоците и да отворат нови можности за иновации. Четботовите какви што ги знаеме денес главно се развиени за да одговорат на конкретни прашања користејќи однапред дефинирани одговори или едноставни алгоритми кои симулираат разговор. Иако се покажаа корисни во задачите за поддршка на клиентите или во други деловни функции, нивната способност да дадат длабоки, контекстуално релевантни одговори останува ограничена. Од друга страна, AI агентите претставуваат напредок во технологијата на вештачка интелигенција, обучени да разбираат и интерпретираат сложени човечки прашања, учат од интеракциите и да донесуваат одлуки врз основа на акумулирано знаење и анализа. Тие не се ограничени на однапред дефинирани скрипти; наместо тоа, тие се способни за динамичка интеракција, приспособувајќи ги нивните одговори и активности на специфичните потреби на корисникот. Клучната разлика помеѓу четботовите и AI агентите во тоа што четботовите помагаат при извршување на деловна задача или серија поврзани задачи, додека AI агентите треба да бидат способни да извршуваат некоја работа, т.е. збир на поврзани задачи и да учат за корисничките навики и практики и истите да ги применуваат при решавање на задачите. Минатиот месец беше претставен првиот целосно автономен софтверски инженер базиран на вештачка интелигенција по име Devin. Како што е наведено на веб-страницата на Cognition, стартап специјализиран за вештачка интелигенција, Devin е „неуморен, вешт тимски колега, подеднакво подготвен да гради заедно со вас или самостојно да ги заврши задачите што ги разгледувате“. 2025-2026 се очекува бум Сепак, аналитичарите сметаат дека пазарот за развој на AI агентите е сè уште во зародиш и очекува нивен полн развој во периодот 2025-2026 година. AI агентите ќе доживеат значително проширување во нивната примена и ќе станат сеприсутни во многу аспекти од бизнисот и животот. Нивната примена би можела да ги опфати областите на здравството, образованието, во индустријата за оптимизација на производството и управување со градови и домови. Прерано е да се каже како AI агентите целосно ќе ги заменат четботовите, но нема сомнеж дека тие ќе ја трансформираат интеракцијата на корисниците нудејќи подобри и пообемни можности за зајакнување на корисничките можности и автоматизација. Ова не значи замена на четботовите, туку еволуција кон поинтегрирани, интелигентни системи кои можат да понудат многу побогато и повеќе персонализирано корисничко искуство. Во иднина може да очекуваме коегзистенција на четботови и AI агенти, каде секоја технологија ќе се применува според нејзините силни страни. Допрва треба да се очекува развој и употреба на агенти, а некои сметаат дека оваа година може да биде клучна за нив. Има примери кои се рекламираат како агенти, прашање е дали навистина ги имаат сите карактеристики на агенти. Еден од нив беше производот „Rabbit“, кој требаше да служи како уред кој може да одговори на гласовните команди и да извршува посложени задачи. Корисничкото тестирање покажа, барем засега, дека сè не се одвива така како што беше најавено во рекламните материјали. Морални и етички дилеми Кога се зборува за вештачката интелигенција, често се поставува прашањето за заштита на приватноста и личните податоци, како и прашањето што нѐ интересира сите – до каде ќе оди оваа технологија? AI агентите се потпираат на големи количини на информации, затоа мора да обезбедат заштита на личните податоци од злоупотреба. Исто така, постои прашање на пристрасност и дискриминација што може да произлезе од AI системи тренирани на пристрасни податоци. Исто така, не треба да се потцени можното големо влијание на AI агентите на пазарот на трудот, бидејќи може да има губење на работни места како резултат на автоматизацијата. Соочувањето со етички и други општествени предизвици бара соработка на експерти од различни дисциплини и развој на глобални упатства и регулативи кои промовираат одговорна употреба на технологијата за вештачка интелигенција. Само така можеме да обезбедиме одговорен напредок на вештачката интелигенција која служи за благосостојбата на сите, заштитувајќи ги основните права и достоинството на поединците....

Автор:Работна група за права од интелектуална сопственост при Американската стопанска комора во Република Северна Македонија Светот го движат напред креативните идеи кои нудат решенија на различните проблеми со кои се соочуваме како поединци, групи или како општество. Почнувајќи од едноставните камени орудија, преку парната машина, до комплексни модели на интернет на нештата, иновациите ги поместуваат границите на она што дотогаш се сметало за реалност и, на тој начин, го олеснуваат нашиот живот и ни помагаат да го подобриме светот во кој живееме. Сепак, за да дојде до иновации и други творби на човечкиот ум, како што се индустриските дизајни, трговските марки, компјутерските програми, романите, филмовите, песните и слично, креативноста и вештините на иноваторот или авторот не се единствените услови коишто треба да се исполнат. Напротив, потребно е да постои и соодветен механизам кој ќе го поттикне креативниот процес и ќе го поддржи ризикот поврзан со истражување нови, непознати области. Ваков механизам е всушност системот на правата од интелектуална сопственост. Неговата улога е да обезбеди баланс помеѓу правото на иноваторот и јавниот интерес, односно, од една страна, да им гарантира на иноваторите дека нивната заслуга за конкретниот пронајдок ќе биде признаена и дека ќе добијат соодветна материјална корист за резултатите од нивниот труд, но, од друга страна, ќе овозможи и пристап до придобивките од пронајдоците за пошироката заедница, под разумни услови. Со слична цел како и иновациите, односно за справување со предизвиците со кои се соочува општеството, во 2015 година, земјите-членки на Обединетите нации, вклучувајќи ја и Република Северна Македонија, ги усвоија Целите за одржлив развој (ЦОР), како дел од Агендата за одржлив развој 2030. ЦОР претставуваат сет од 17, меѓусебно поврзани и меѓузависни цели насочени кон подобрување на животниот стандард на луѓето и елиминирање на сиромаштијата, зачувување на планетата Земја и биодиверзитетот, одржлива економија и т.н.(преглед на сите ЦОР е даден во рамката во прилог на овој текст). Улогата на интелектуалната сопственост во остварување на ЦОР Правото на интелектуална сопственост може да одигра клучна улога во процесот на остварување на сите ЦОР, а во продолжение споделуваме неколку примери за тоа. Интелектуалната сопственост можеме да ја поврземе со целите поврзани со достоинствена работа и одржлив економски раст или со инклузивна и одржлива индустрија, иновација и отпорна инфраструктура (ЦОР 8 и ЦОР 9 соодветно). Заштитата на пронајдоците, трговските марки и индустриските дизајни ги поттикнува поединците и компаниите да креираат и инвестираат, што меѓу другото, доведува и до отворање нови работни места и подобрување на животниот стандард, што значи дека придобивките од креативните активности ќе ги почувствува пошироката заедница. Понатаму, иновациите во медицината, развојот на медицинската технологија, како и пронаоѓањето нови лекови и медицински помагала, директно придонесуваат кон унапредување на глобалното здравје и добросостојба (ЦОР 3). Патентите, како еден дел од правата на интелектуална сопственост, обезбедуваат заштита за времето, трудот и ресурсите што се вложени во развивањето на новите терапии и лекови и им овозможуваат на носителите на правото да си ја вратат инвестицијата. На овој начин, носителите на правата од интелектуална сопственост се мотивирани да започнат нови циклуси на истражување и развој што води до справување со нови медицински состојби. Нашиот следен пример се однесува на пронајдоците од областа на управување со ресурси. Ваквите иновации имаат потенцијал да предизвикаат револуција во остварување на целите поврзани со обезбедување пристап до чиста вода и санитарни услови за сите, вклучително и одржливо менаџирање со водата и санитарните услови, понатаму, пристапно, одржливо, модерно и сигурно снабдување со електрична енергија, одговорна потрошувачка и производство, справување со климатските промени, заштита на водните површини, одржливо искористување на земјата и заштита на копнениот биодиверзитет и т.н. (ЦОР 6, 7, 12, 13, 14 и 15 соодветно). Вака, директно се придонесува кон зачувување на животната средина што доведува и до заштита на здравјето, како и до долгорочна достапност на ресурсите за идни употреби и нивна порамномерна распределба, што ги намалува шансите од потенцијални немири и ја унапредува општествената кохезија. (ЦОР 3 и ЦОР 16) Неограничени можности и идни чекори Наведените примери се само илустративни, а можностите што ги нуди креативноста за создавање подобри услови за сите – неограничени! Затоа, иновациите се клучен двигател на општествениот напредок и неопходна е нивна соодветна заштита. Во овој момент, од суштинско значење е да се продолжи со унапредување на правната и институционалната рамка на интелектуалната сопственост за да се поттикне креативниот потенцијал за постигнување на ЦОР и обезбедување похуман и поодржлив свет. Цели за одржлив развој на Обединетите нации Цел 1: Да нема сиромаштија – да се стави крај на сиромаштијата во сите нејзини форми насекаде. Цел 2: Да нема глад – да се стави крај на гладувањето, храната да биде безбедна, да се подобри начинот на исхрана и да се промовира одржливо земјоделство. Цел 3: Добро здравје – да се обезбеди здрав живот и да се промовира благосостојба за сите луѓе од секоја возраст. Цел 4: Квалитетно образование – да се обезбеди инклузивно образование со рамномерен квалитет и да се промовираат можностите за доживотно учење за сите. Цел 5: Родова еднаквост и еманципација на сите жени и девојки. Цел 6: Чиста вода и санитарни услови – да се обезбеди одржливо управување со водата и санитарните услови и да се гарантира пристапот до нив за сите. Цел 7: Обновлива и достапна енергија – да се обезбеди пристапно, одржливо, модерно и сигурно снабдување со електрична енергија за сите. Цел 8: Достоинствени работни места и економски раст – промовирање на инклузивен и одржлив економски раст, вработување и достоинствена работа за сите. Цел 9: Иновативност и добра инфраструктура – изградба на отпорна инфраструктура, промовирање инклузивна и одржлива индустријализација и поттикнување на иновации. Цел 10: Намалена нееднаквост во и помеѓу државите. Цел 11: Одржливи градови и населби – инклузивни, безбедни, отпорни и одржливи градови и населби. Цел 12: Одговорно користење на ресурсите – обезбедување одржлива потрошувачка и производство. Цел 13: Климатска акција – Преземање итни мерки за борба против климатските промени и нивното влијание. Цел 14: Заштита на водните површини – Зачувување и одржливо користење на океаните, морињата и морските ресурси. Цел 15: Заштита на копното – заштита и обновување на копнените екосистеми, одржливо управување со шумите, запирање на деградацијата на земјиштето и заштита на биодиверзитетот. Цел 16: Мир, правда и силни институции – промоција на мирољубиви и инклузивни општества за одржлив развој, пристап до правда за сите и изградба на ефективни, отчетни и инклузивни институции на сите нивоа. Цел 17: Партнерство за одржлив развој – зајакнување на средствата за спроведување и обновување на глобалното партнерство за одржлив развој....

Европа се загрева двојно повеќе од глобалниот просек, што доведува до смртоносни топлотни бранови и тешки поплави, се вели во извештајот кој во 2023 година го објави ESOTC (European State of the Climate). Според извештајот, температурите во Европа растат за 2,3 степени над прединдустриските нивоа, во споредба со 1,3 степени на глобално ниво. Извештајот заеднички го издадоа Канцеларијата за климатски промени Коперникус (C3S – Copernicus Climate Change Service) и Светската метеоролошка организација на ОН WMO – World Meteorological Organization), а се однесува на 2023 година, која беше најтопла година во историјата на Европа. Јужниот делови од Стариот континент забележаа 60-80 дена силен топлотен удар, а најтешко беше погоден јужниот дел на Шпанија, со над 80 дена многу силен топлотен удар. Во меѓувреме, северна Европа забележа многу денови на екстремен ладен бран. На пример, во централниот дел на Исланд 100 дена имаше температура од -27 до -40 степени Целзиусови. Бројот на смртни случаи поврзани со топлотните удари и исцрпеноста порасна за речиси 30% во изминатите 20 години. Минатото лето донесе топлотни бранови во најголем дел од јужна Европа, поради што престојот на отворено за постарите луѓе и работниците беше посебно опасен. На континентот имаше и огромни поплави и пожари, а најголемиот пожар во историјата на Европа ја зафати Грција....

Вкупните консолидирани продажби пораснале за 13%, извозот за 14%, додека нето добивката на компанијата е повисока за 9%. Најголемата домашна фармацевтска компанија ги објави резултатите за првиот квартал годинава, коишто покажуваат продолжување на растот во сите клучни сегменти на работењето. Приходи од продажби Според единечниот биланс на успех, во периодот јануари – март 2024 година продажбите достигнуваат 3.419.742.486 денари (55,6 милиони евра) , што е за 10 % повеќе во споредба со истиот период од минатата година. Вкупните консолидирани продажби, пак, достигнуваат 4.925.260.049 денари (80 милиони евра) , што е за 13 % повеќе во споредба со истиот период од минатата година. Продажби според региони Консолидираните продажби остварени на домашниот пазар се зголемени за 11%, а вкупниот консолидиран извоз на компанијата е зголемен за 14% на 58,1 милиони евра. Од вкупните консолидирани продажби 27% се остварени на домашниот пазар, додека, пак, 73% се остварени на странските пазари. Гледано според региони, во земјите од Југоисточна Европа се остварени 26%, во земјите од Западна Европа (ЕУ и ЕФТА) се остварени 24%, во земјите од Источна Европа (ЗНД, УКР…) се остварени 22%, а на другите пазари е остварен 1% од вкупните консолидирани продажби. Најголем пораст кај поголемите извозни пазари, во споредба со минатата година, бележат продажбите остварени во Велика Британија, во износ од 119.813.384 денари, кои се зголемени за 4-пати; потоа во Грузија, каде што се зголемени за 3-пати, како и во Украина, каде што се зголемени за 2,5-пати. Потоа следуваат оние во Унгарија (раст од 65 %), Романија (раст од 27%), Албанија (раст од 27 %), во Полска (раст од 20 %), Италија (раст од 12 %), Хрватска (раст од 11 %), во Ерменија (раст од 10 %), Словенија (раст од 10 %), Србија (раст од 10 %), во Грција (раст од 10%) итн. Продажби според групи производи Гледано според групи производи, во структурата на вкупните консолидирани продажби најголемо учество заземаат производите од сегментот фармација, и тоа 91 %. Од нив поголем удел имаат антибиотиците со 31 %, препаратите ОТЦ со 19%, кардиолошките препарати со 12 %, невролошките препарати со 11 % од вкупните консолидирани продажби итн. Сегментот хемија, козметика и билкарство учествува со 9 % во вкупните консолидирани продажби, поточно хемија учествува со 2 %, козметика со 6 %, а билкарство учествува со 1 %. Вкупните продажби бележат пораст кај сите профитни центри во споредба со остварените во истиот период од 2023 година. Сегментот фармација бележи раст од 14 %, хемија раст од 3 %, козметика раст од 5 % и билкарство раст од 8 %. Инвестиции Во 2024 година, во насока на посветеноста за постојана модернизација и за проширување на производствените капацитети, производствените волумени и на асортиманот, АЛКАЛОИД АД Скопје ја комплетираше реализацијата на својот најголем инвестициски потфат во последните две децении – новиот погон за производство на цврсти фармацевтски форми Таблетно одделение 2.0 и придружните технички простории. Новиот техничко-технолошки капацитет, чија цел е повеќе од двојно зголемување на обемот и поголема флексибилност во производството на цврсти фармацевтски форми, зафаќа површина од 6.200 м2 (производствени и технички простории), а за него АЛКАЛОИД вложи вкупно 19,4 милиони евра. Вкупните инвестиции во основни средства во периодот јануари – март 2024 година изнесуваат 298.250.975 денари. Иновации АЛКАЛОИД во изминативе години започна процес на редизајнирање на постојни генерички фармацевтски производи за нови индикации, со цел создавање лекови со додадена вредност кои овозможуваат третирање и задоволување на потребите на индивидуални или на специфични групи пациенти. Стратешките инвестиции за модернизација на производственото портфолио доведоа до успешен развој на првиот патентиран лек со додадена вредност на АЛКАЛОИД, наменет, пред сѐ, за третман на рефлуксен езофагитис и на гастроезофагеална рефлуксна болест (ГЕРБ). Лекови од прв избор во третманот на рефлуксен езофагитис и на ГЕРБ се т.н. инхибитори на протонска пумпа, група во која спаѓа и Омепразолот, кои најчесто се достапни во форма на гастрорезистентни таблети и капсули, како и на прашок за растворање. За првпат во историјата, од „Алкалоид“, е развиена течна форма на лекот Омепразол, готов за употреба. За пероралниот раствор Омепразол „Алкалоид“ го доби првиот интернационален патент за лек со додадена вредност (Value Added Medicine – VAM), а првите одобренија за ставање во промет на овој иновативен лек веќе се доделени за македонскиот пазар и за пазарот во Обединетото Кралство. Во тек се регистрациските постапки за земјите во Европа и за пазарите на Европската Унија, при што се очекува добивање одобренија за ставање на лекот во промет и негово последователно лансирање. Резултати од работењето Единечната добивка пред финансиските трошоци, даноците и пред амортизацијата (ЕБИТДА), која изнесува 659.500.874 денари (10,7 милиони евра), бележи зголемување од околу 10 %, додека, пак, единечната нето-добивка изнесува 390.910.925 денари (6,35 милиони евра) и е зголемена исто така за 10 %. Консолидираната добивка пред финансиските трошоци, даноците и пред амортизацијата (ЕБИТДА) достигна 804.400.748 денари (13 милиони евра) и бележи раст од 6 %, додека, пак, консолидираната нето-добивка во износ од 479.529.291 денари (7,8 милиони евра) е зголемена за 9 %. При извршувањето на оперативните активности АЛКАЛОИД АД Скопје ангажираше повеќе од 1.000 домашни добавувачи. Вработени Во периодот јануари – март 2024 година во АЛКАЛОИД АД Скопје се реализирани 90 нови вработувања во РС Македонија. Со одлука на Управниот одбор на АЛКАЛОИД АД Скопје, во март 2024 година е одобрен и исплатен регрес за користење годишен одмор за вработените во компанијата, во висина на нето-износот од 40.500 денари. Групацијата АЛКАЛОИД брои 2.910 вработени, од кои 2.215 се во земјава, а 695 се вработени во капитално поврзаните друштва во странство. Податоци за акциите Акциите на АЛКАЛОИД АД Скопје котираат на официјалниот пазар на Македонската берза за хартии од вредност од 2002 година и важат за едни од најтргуваните и најликвидните акции на Берзата. Цената на акцијата во периодот јануари – март 2024 година се движеше од 18.151,00 до 20.900,00 денари или просечно 19.602,82 денари за една акција. На 31.03.2024 година акциите на АЛКАЛОИД АД Скопје беа во сопственост на 5.596 акционери, физички и правни лица, a пазарната капитализација на компанијата изнесуваше над 29 милијарди денари. На 1 април 2024 година, на Годишното собрание на акционерите, е одобрена пресметка и исплата на бруто-дивиденда за 2023 година, во износ од 772.931 илјади денари. Во согласност со дивидендниот календар, во мај 2024 година ќе започне исплатата на дивидендата во износ од 540 денари бруто, односно 486 денар нето за една акција. Дивидендата по акција за 2023 година е поголема за 10,2% во однос на исплатената дивиденда по акција за 2022 година. Бизнис-план за 2024 година Бизнис-планот за 2024 година, донесен со одлука на Управниот одбор на АЛКАЛОИД АД Скопје, на Седницата одржана на 27.12.2023 година, предвидува инвестирање на околу 10% од консолидираните приходи од продажби во материјални и во нематеријални средства, раст од 10% на консолидираните продажби во однос на реализираните во 2023 година, како и раст од 7% на консолидираниот профит пред оданочување во однос на 2023 година. Бизнис-планот за 2024 година е базиран на очекувањата, проекциите и на можностите на тековните и на новите пазари и производи, достапни за компанијата во моментот на изготвување на планот. Околностите и настаните во 2024 година, а со тоа и остварените резултати, може да варираат од прикажаните во Бизнис-планот. Очекувања за претстојниот период Трендот на работење во отежнати економски услови кои беа актуелни во изминатите неколку години сосема е извесно дека ќе продолжи и во 2024 година. Доминанти предизвици беа инфлацијата и порастот на каматните стапки кои сепак, според сите очекувања, би требало да влезат во зоната на стагнација а можеби и благо опаѓање. Секако безбедносните глобални кризи го отежнуваат економскиот амбиент и предвидливоста што секогаш може да повлијае и на цените на енергенсите, да создаде потешкотии кај ланците на испораки но и да повлијае на достапноста на одредени материјали. Очекуваме во 2024 година да продолжиме по патеката на континуираниот раст базиран на можностите од нашите тековни инвестиции во новите производни капацитети и опреми и вложувањата во развојно-истражувачките проекти, на тој начин создавајќи конкурентно портфолио и можности за ширење на пазарите. За остварување на овие цели ќе продолжиме и со нови вработувања во земјава но и на странските пазари, притоа континуирано вложувајќи во подигнување и усовршување на нивото на знаења и вештини на нашите вработени и градење на таленти....

Ако ја погледнеме цената на акцијата на Nvidia, можеме да забележиме дека таа се наоѓа во нагорен тренд кој е доста силен со потенцијал за уште повисоки ценовни достигнувања. Акцијата, за последните година дена, до денес 29. 04.2024 година, има 220% пораст на цената, додека од почеток на оваа година до денес, порастот на цената е 78%. Автор: Снежана Поповска, сертифициран технички аналитичар, Инвест Поинт Ichimoku на јапонски значи „еден поглед“ и едноставно гледањето каде се цените во однос на облакот ни кажува, на прв поглед, во каков тренд се наоѓаме. Облакот е конструиран од цената и концептот е едноставен. Ако цените се над облакот, имаме нагорен тренд, а ако се под облакот имаме надолен тренд. . Ако ја погледнеме цената на акцијата на Nvidia, можеме да забележиме дека таа се наоѓа во нагорен тренд кој е доста силен со потенцијал за уште повисоки ценовни достигнувања. Акцијата, за последните година дена, до денес 29. 04.2024 година, има 220% пораст на цената, додека од почеток на оваа година до денес, порастот на цената е 78%. Акцијата се наоѓа во нагорен тренд на месечниот и неделен графикон. Можеме да забележиме дека цената се задржа нешто под 1000 кое претставува и психолошко ново, од каде започна корекција. Долгорочниот нагорен тренд останува во сила и пробив над 1000 би значело нови уште повисоки ценовни врвови. Ако користиме фибоначи екстензија може да идентификуваме потенцијални ценовни цели. Нашите таргети се 1370 и следно ниво 2000. На дневниот графикон во прилог, цената го тестира облакот. Дали корекцијата е завршена или не, останува да видиме во наредните неколку дена/недели. Ако цената затвори пониско, под 760, следно ниво кое може да го очекуваме е 680. Лично сметам дека Nvidia е акција која заслужува да биде во нашето портфолио на долг рок, и секој пад на цената е одлична можност за купување. Но, за да може да донесеме било каква инвестициона одлука, најпрво треба да ја одредиме која е нашата толеранција за ризик, за да може да ја одредиме големината на позиција. Напомена: Текстот, графиконите и анализата презентирани од страната на авторот се само за едукативни цели. Дадените информации не треба да се толкуваат на кој било начин како препорака за купување или продавање на кој било финансиски инструмент. Секогаш треба да се консултирате со вашиот лиценциран инвестиционен советник и/или личен банкар за да ја утврдите соодветната инвестиција според вашата финансиска состојба....

Патентот на „Алкалоид“ АД ја заштитува течната фармацевтска дозна форма на „Омепразол“, која се базира на два посебни раствори содржани во двокоморско пакување, кое при отворањето автоматски ги меша двата раствора и така се добива готовиот течен омперазол за употреба. Иновативната формулација на „Алкалоид“ АД за лекот со додадена вредност „Омепразол“ во течна форма, готов за употреба, прва од ваков тип во светски рамки, е прогласена за „Патент на годината за 2023“ од Државниот завод за индустриска сопственост, во рамките на пригодното одбележување на Светскиот ден на интелектуалната сопственост – 26 април. Меѓународната патентна пријава на „Алкалоид“ за „Oмепразол“ во течна форма беше поднесена на 17 април 2020 година, со опфат на голем број региони и земји, меѓу кои земјите од Европската Унија, САД, Канада, Кина, земјите од Евроазиската економска унија и други. Патентната пријава при Европскиот завод за патенти, чии ингеренции опфаќаат патентни активности во 39 земји во Европа, беше одобрена на 3 август минатата година и валидирана во триесетина земји, меѓу кои и Македонија. Патентот на „Алкалоид“ АД ја заштитува течната фармацевтска дозна форма на „Омепразол“, која се базира на два посебни раствори содржани во двокоморско пакување, кое при отворањето автоматски ги меша двата раствора и така се добива готовиот течен омперазол за употреба. Овој препарат е наменет, пред сѐ, за третман на рефлуксен езофагитис и на гастроезофагеалната рефлуксна болест (ГЕРБ) кај малите деца кои не можат да голтаат таблети, како и кај возрасните пациенти кои имаат тешкотии со голтањето (пациети со дисфагија) и неможност за голтање (пациенти со поставени сонди за гастрично хранење и/или геријатриски пациенти). Државниот завод за индустриска сопственост е основан на 1 декември 1993 година како самостоен орган на државната управа и е надлежен за вршење на работите во врска со стекнувањето и со заштитата на правата од индустриска сопственост кои опфаќаат патенти, индустриски дизајни, трговски марки и ознаки за потеклото на производите. Оваа институција триесетта година по ред традиционално организира активности во насока на афирмација на улогата на индустриската сопственост во поттикнувањето иновации и креативни творби....

Намалувањето на производството на сурово зрнесто кафе во земји како Бразил и Колумбија, кои се едни од главните светски производители на кафе, доведе и до пораст на цените на глобално ниво. Дополнително сушите и екстремните климатски услови, како и нарушените дистрибутивни канали и логистичките проблеми предизвикани од војната во Украина, уште повеќе ја влошија состојбата, и влијаеја негативно на цената на кафето. Пиењето свежо мелено традиционално турско кафе отсекогаш преставувало култ на рутина на овие простори. Бесценет момент, без разлика колку е тој брз или краток! Свежо мелено без хемиски додатоци со цел да го задржи традиционалниот вкус, кој луѓето го обожуваат. И несомнено и покрај фактот дека кафето поскапува луѓето во земјава остануваат верни на домашното турско кафе произведено во земјава. Тие нема да се откажат од редовното пиење турско кафе кое го одржува нашето тело будно и го помага функционирањето на внатрешните процеси. Традиционалното кафе има бројни здравствени придобивки. Кои се здравствените придобивки од турското кафе? Какво и да го пиеме турското кафе, со шеќер или без него, можеме да бидеме сигурни во една работа: тоа е поздраво за нас од било кој засладен или газиран пијалак, или друго индустриско кафе на кое му со додаваат хемиски додатоци за мирис и вкус. Турското кафе е силен антиоксидант, а секој нутриционист ќе ни каже колку се важни антиоксидансите за формирање на „првата одбранбена линија“ на нашиот телесен заштитен организам. Кафето содржи моќни антиоксиданси како полифеноли, кои делуваат кон намалување на ризикот од срцеви болести, рак и Тип 2 дијабетес. Научниците советуваат дека умереното консумирање на свежо мелено турско кафе може да го намали ризикот од дијабетес за дури 25% и значително го отстранува ризикот од развивање на Алцхајмерова болест. Исто така, научно истражување кое траеше 13 години докажа дека луѓето кои секојдневно пијат турско кафе имаат подобро и поздраво срце, а притоа ризикот од срцеви болести кај нив е 20% помал. Исто така поради високото ниво на кофеин, турското кафе се смета како еден од најефикасните природни диуретици. Помага токсините од телото заедно со непотребните течности да се претворат во урина, па затоа се смета и како „прочистувач“ на организмот. Кофеинот го стимулира нервниот систем и им сигнализира на масните клетки да топат калории, па затоа тој може да се најде во скоро сите суплементи за топење масти. Притоа, кофеинот го покачува нивото на епинефрин (адреналин) во крвта, со што го подготвува телото за напорна физичка активност, а тоа го прави турското кафе совршена состојка за сите оние кои редовно вежбаат. Според истражувањата, кафето го подобрува физичкиот перформанс за околу 12% и затоа докторите препорачуваат чаша црно свежо мелено традиционално турско кафе пред секое вежбање во теретана. Зошто расте цената на кафето? Какаото веќе одамна достигна ценовен врв, но и кафето постепено поскапува последниве години. Намалувањето на производството на сурово зрнесто кафе во земји како Бразил и Колумбија, кои се едни од главните светски производители на кафе, доведе и до пораст на цените на глобално ниво. Дополнително сушите и екстремните климатски услови, како и нарушените дистрибутивни канали и логистичките проблеми предизвикани од војната во Украина, уште повеќе ја влошија состојбата, и влијаеја негативно на цената на кафето. Ценовните корекции се неминовна реакција, бидејќи поскапувањето е условено од голем број горенаведени фактори. Заклучокот е дека во иднина нè очекуваат повисоки цени на кафето во малопродажба. Па така ако веќе треба да одбереме, тоа нека биде традиционалното турско кафе кое се пече и пакува во земјава, за кое имаме изградено култ, и кое е дел од културата и традицијата на овие простори. Не е сеедно какво кафе пиете!...

Искуствата од компаниите покажуваат дека биле оправдани инвестициите во имплементирање на енергетски ефикасни системи. Иако, поминувале низ низа предизвици и ризици, сепак, времето покажало дека тие храбри одлуки биле пресудни за надминување на проблемите со недостиг на енергија и високите цени, кои направија големи штети. Сојузот на стопански комори денеска одржа тркалезна маса со наслов 2Одржлива иднина со зелени иновации, практична примена во компаниите“. Настанот е дел од Проектот GREENOVET, меѓународен проект, во кој се вклучени 18 европски партнери и истиот е кофинансиран од Еразмус + Програмата на Европската Унија. На Тркалезната маса земаа учество експерти од областа, претставници на бизнис секторот, партнери во Проектот. Се обратија претседателот на ССК, Трајан Ангелоски, Горан Ѓорѓиевски, потпретседател на ССК и претседателот на Агро-бизнис комората, при ССК, Проф. д-р Орце Симов, претседател на Комората за информатичко-комуникациска технологија и услуги при ССК и Антонио Николоски, СВАМ експерт. Во рамките на настанот, беа презентирани достигнувањата во областа и споделени искуства од страна на бизнис секторот, во насока на придобивките од воведување на зелени иновации и енергетски ефикасни системи. Компаниите мора да работат на развивање зелени иновации, да вложуваат во одржливи бизниси, кои ќе покажат грижа за животната средина, преку креирање на иновативни концепти кои ќе го намалат и оптимизираат искористувањето на природните ресурси.Многу компании, имаат воведено зелени иновации, во таа смисла и нивните искуства од придобивките во текот на процесите на работење. Компаниите мора да ги знаат можностите за адаптација и имплементација на зелена транзиција, за да бидат во чекор со потребите и да станат поконкурентни и одржливи. Искуствата од компаниите покажуваат дека биле оправдани инвестициите во имплементирање на енергетски ефикасни системи. Иако, поминувале низ низа предизвици и ризици, сепак, времето покажало дека тие храбри одлуки биле пресудни за надминување на проблемите со недостиг на енергија и високите цени, кои направија големи штети. Тие велат дека треба да се инвестира во енергетска ефикасност, но и институционално да се работи на создавање услови за да може таа да се спроведе во пракса, од законска регулатива, до донесување на закони. Треба да се донесат и законите, на пример, Законот за климатска акција, зошто од него ќе зависи каде ќе се одлеваат средствата од јаглеродната такса. Според методологијата, јаглеродната такса изнесува околу 80-90 евра по тон. Во компаниите треба да се вработуваат и стручни лица, сега не постојат енергетски менаџери, а тие се многу важни за секоја компанија која треба да биде енергетски ефикасна. За инвестиции во енергетска ефикасност и зелени иновации, потребна е поголема поддршка и од банките. Според зборовите на Горан Ѓорѓиевски, сопственик на компанијата „Специјал“, иако тие кредитираат, сепак, реално од банките добиваат само грант во висина од околу 10% од самата инвестиција, што ја прави скапа и тие се неконкурентни во однос на западноевропските земји, а тука се и високите каматни стапки. „ Сметам дека може на различен и подобар начин да се зголемат инвестициите во обновлива енергија, што ќе ги направи поконкурентни компаниите, преку грант шеми, подолгорочност во отплаќање на кредити од банките исл., “ вели Ѓорѓиевски. Човештвото е исправено пред климатска катастрофа, климатските промени веќе се видливи и се чувствуваат без посебни инструменти, а се последица на емисијата 52 милијарди тони CO2 годишно. Оваа емисија на CO2 доаѓа од 5 сфери производство на електрична енергија од фосилни горива, градежна инстрија, произвoдство на бетон и челик, земјоделие, транспорт на луѓе и добра и греење и ладење. За да ја спречиме климатската катастрофа до 2050 година треба да ја намалиме емисијата на CO2 на 0. Од друга страна, треба да го подобриме и бројот 1 којшто го презентира растот на македонската економија во 2023 год. од еден процент и беше најслаб од земјите во Западен Балкан.За да постигнеме поголем економски раст ни требаат иновации, бидејќи тие се мотор за раст и развој на економијата. Одлично поле на кое ќе може да работи македонската економија во иднина, е зелената трансформација, која ќе ја спречи климатската катастрофа“, истакна Проф.д-р Орце Симов, потпретседател на ССК. „Зелената транзиција во македонските компании е еден неизбежен процес кој веќе е отпочнат, со години наназад. За жал, досега, македонските компании самоиницијативно се организираат и ја спроведуваат оваа Агенда, без реална поддршка од државата и од нејзините институции.Цела Европа работи на Зелениот договор и на зелената трансформација. Тоа е еден неповратен процес, процес кој ќе овозможи декарбонизација, овозможување на намалување на ефектите на климатските промени и еден голем дел други придобивки кои произлегуваат од целиот овој процес. Македонските компании се наоѓаат на Европскиот континент. Ние треба да ги спроведуваме европските нормативи кои ги наметнува Европската унија, бидејќи еден добар дел учествуваме и ние, директно и индиректно на европскиот пазар.Македонските компании мораат процесот да го спроведуваат и мораат да воведуваат иновации од Зелената агенда и од зелената трансформација“, истакна Трајан Ангелоски, претседател на Сојузот на стопански комори на Македонија. Според Антонио Николоски –СВАМ експерт од компанијата „G-CONSULT LTD.“, клучен елемент од пакетот на Зелениот договор на Европската унија е СВАМ или Механизмот за јаглеродно гранично прилагодување, што значи механизам за воведување на јаглероден надоместок за увоз на производи во земји членки на ЕУ. „Обврска на македонските компании, до 2026 година, согласно направени пресметки на јаглеродни емисии, ќе биде да пополнуваат квартални СВАМ извештаи, поврзани со процесот на производство на производите извезени во ЕУ, а од 1 јануари 2026 год. ќе се плаќа и соодветен јаглероден надоместок“, објаснува Николоски. Инаку, GREENOVET ги обединува регионалните партнери во областа на стручното образование и обука на различни нивоа (средно стручно образование и високо образование), локалните компании ( малите, средни и големи претпријатија), секторските здруженија, претставниците на работодавачите, локалните власти, невладиниот сектор, како и регионалните агенции за поддршка на иновациите и иновативноста.Покрај регионалниот пристап, проектот се развива и на национално ниво со вклучување на националните министерства и општествени партнери како придружни партнери, обезбедувајќи координација и кохерентност низ различните нивоа на власт. Проектот го поттикнува развојот на стручното образование и обука (СОО) во областа на зелените иновации низ Европа, преку основање на центри за извонредност во стручното образование и обука (ЦИСОО) со што се овозможува иновативна, инклузивна и одржлива економија. Во проектот „Гриновет“ од нашата земја се вклучени Машинскиот факултет од Скопје, Сојузот на стопански комори на Македонија, Национален центар за развој на иновации и претприемничко учење, „Раде Кончар ТЕП“ и АСУЦ „Боро Петрушевски“ како и уште 13 партнери од Австрија, Португалија и од Финска....

Акцијата се наоѓа во нагорен тренд на сите временски рамки. Ќе направиме повеќе временска анализа на акцијата и ќе забележиме дека на сите временски рамки акцијата се наоѓа на силна линија на отпор околу 70 и нејзин пробив нагоре проследен со доволно голем обем на тргување е нашиот сигнал за купување. Автор: Снежана Поповска, сертифициран технички аналитичар, Инвест Поинт KBC Group NV е холдинг компанија со седиште во Белгија, која работи во банкарскиот, осигурителниот и секторот за управување со средства. Активностите на компанијата се поделени на неколку групи, како што се: население и приватно банкарство, осигурување и управување со средства во Белгија и Централна и Источна Европа. Акцијата се наоѓа во нагорен тренд на сите временски рамки. Ќе направиме повеќе временска анализа на акцијата и ќе забележиме дека на сите временски рамки акцијата се наоѓа на силна линија на отпор околу 70 и нејзин пробив нагоре проследен со доволно голем обем на тргување е нашиот сигнал за купување. Ќе започнеме со неделниот графикон. На неделниот графикон имаме позитивно читање, односно акцијата е “bullish” и тоа што сакаме да видиме е пробив над линијата на отпор означена со виолетова боја. На дневниот графикон имаме иста слика. Позитивен и нагорен тренд. Клучно ниво кое треба да го следиме е пробив а 70 и прво ниво кое очекуваме да го достигне во наредните неколку недели е цена 90. На едночасовната рамка, може да забележиме дека акцијата денес отвори и се тргува повисоко, односно над 70. Очекуваме денес да затвори над цената на отворање и да ни даде конфирмација за повисока цена. Дополнително, ќе дадеме краток осврт на нашите предлози во изминатиот период. Нашата позиција останува непроменета за купување и поседување на акциите од компаниите AX Food, Procredit Holding, Royal Caribbean Cruises, Nucor и Orlen SA. Кај златото, нашиот прв таргет се достигна. Долгорочниот нагорен тренд останува непроменет и очекуваме уште повисоки цени. На краток рок, во наредните неколку дена имаме надолен тренд и очекуваме корекција да продолжи.. На графиконот се прикажани клучните нивоа кои треба да ги следиме. Пробив под сината линија, ќе ни даде сигнал за уште пониски цени и веројатност цената на златото да падне до 2170. Кај среброто имаме иста слика. Нашиот прв таргет е постигнат. Долгорочниот тренд е сѐ уште позитивен и очекуваме да продолжи. На краток рок, во наредните неколку дена корекцијата ќе продолжи и очекуваме пониски цени. Прво ниво кое го очекуваме да го достигне сребрениот метал е 25,7. За крај, ќе ја погледнеме акцијата на Apple. Нашата анализа од пред 2 месеци со препорака за продавање на акцијата останува сѐ уште непроменета и цената продолжува да се тргува пониско во насока на нашиот таргет 150. На неделниот графикон во прилог, можеме да забележиме дека минатата недела, цената затвори пониско, ја проби линијата на поддршка и направи ново пониско дно во последните 12 месеци. Во наредните неколку дена може да очекуваме цената да се придвижи нагоре пред да го продолжи својот надолен тренд кон нашиот таргет. Напомена: Текстот, графиконите и анализата презентирани од страната на авторот се само за едукативни цели. Дадените информации не треба да се толкуваат на кој било начин како препорака за купување или продавање на кој било финансиски инструмент. Секогаш треба да се консултирате со вашиот лиценциран инвестиционен советник и/или личен банкар за да ја утврдите соодветната инвестиција според вашата финансиска состојба....

Мојсов го доби ова признание поради нејзините револуционерни откритија околу хормонот што го регулира шеќерот во крвта, наречен GLP-1, кој пак, го отвори патот за блокбастер лековите против дијабетес и дебелина Ozempic, Victoza и Wegovy. Светлана Мојсов, Македонка која работи како истражувач и професор на Рокфелер Универзитетот во Њујорк, е именувана на листата на „Тајм 100“ за највлијателни луѓе за 2024 година, која им оддава признание на уметници, иноватори, лидери и пионери во различни области. Мојсов го доби ова признание поради нејзините револуционерни откритија околу хормонот што го регулира шеќерот во крвта, наречен GLP-1, кој пак, го отвори патот за блокбастер лековите против дијабетес и дебелина Ozempic, Victoza и Wegovy. Овие таканаречени GLP-1 агонисти ja трансформираа клиничката пракса на третирањето на шеќерот во крвта и губењето на тежината. Професорката Мојсов почнала да го истражува дијабетесот при Рокфелер Универзитетот како студент и постдокторски истражувач во лабораторијата на нобеловецот Брус Мерифилд. Во 1980-тите, таа преминала во Општата болница во Масачусетс, каде што започнала да го истражува тогаш мистериозниот GLP-1 (пептид 1 сличен на глукагон). Таа е првиот научник во светот кој што ја идентификуваше биолошки активната секвенца на GLP-1, скриена во неговата целосна низа од 37 амино киселини. Во соработка со други истражувачи, Мојсов продолжи во напорите да докаже дека GLP-1 предизвикува ослободување на инсулин во панкреасот, што потоа доведе директно до терапевтски развој на GLP-1 агонистите. Фактот што оваа нова класа на лекови сега ја користат милиони луѓе предизвикува големо задоволство кај професорката Мојсов, која што вели: „Тоа ме прави да се чувствувам професионално и лично исполнето“. Како биохемичар чија работа резултира во широко користени третмани за дијабетес и губење на тежината, долгогодишните интереси на Мојсов се во насока да се разбере како тоа пептидите и малите протеини ги регулираат физиолошките процеси во здрави и болни состојби. Таа ја применила својата експертиза во хемиската синтеза на пептиди и мали протеини во бројни насоки на истражување, вклучително и студии кои доведоа до откривање на пептид 1 сличен на глукагон (GLP-1), инкретин хормон произведен од ткивото на цревата кој игра клучна улога во секрецијата на инсулин и метаболизмот на гликозата. Таа е наведена како ко-пронаоѓач на серијата патенти за употреба на GLP-1 за третман на дијабетес кои беа лиценцирани на фармацевтската компанија Ново Нордиск од Данска. Овие достигнувања подоцна беа искористени за да се развие нова класа на терапевтски лекови за третман на дијабетес тип 2 кои се продаваат под трговските имиња Victoza, Ozempic и Rybelsus. Victoza и Ozempic, одобрени исто така за третмани за губење на тежината под трговските имиња Saxenda и Wegovy, респективно, сега се користат од милиони лица со дијабетес тип 2 и проблеми со дебелина за да го контролираат нивото на гликоза или да изгубат тежина....

Изборот е направен врз основа на интересот на потенцијалните вработени за отворените работни позиции во Банката, како и врз база на анкетите спроведени на веб-страницата на Vrabotuvanje.com за испитување на јавното мислење. Комерцијална банка е прогласена за Најпосакуван работодавач во 2023 година во категоријата Банкарство и финансии од страна на платформата Vrabotuvanje.com. Банката е особено горда на оваа награда затоа што е признание за задоволството и успехот на вработените, кои се еден од нејзините најсилни и највредни ресурси. Изборот е направен врз основа на интересот на потенцијалните вработени за отворените работни позиции во Банката, како и врз база на анкетите спроведени на веб-страницата на Vrabotuvanje.com за испитување на јавното мислење. Д-р Маја Стевкова Штериева, Главен финансов директор и член на Управниот одбор на Комерцијална банка, во име на целиот менаџмент на Банката изрази голема благодарност за доделената награда. „Огромна благодарност и до сите вработени за нивниот придонес, посветеност и професионализам, со кои секојдневно излегуваат во пресрет на потребите на клиентите. Комерцијална банка е горда на КБ тимот и продолжуваме заедно понатаму кон нови успеси затоа што дефинитивно така е полесно“, истакна д-р Стевкова Штериева. Признанијата за најдобрите работодавачи во земјава во 8 категории беа доделени вчера вечер на свечениот настан „Работодавач на годината”, организиран од страна на Vrabotuvanje.com....

Трендовите се поволни и доколку инфлацијата и натаму се намалува во согласност со проекциите, без да се остварат позначителни ризици, тоа ќе создаде простор за промена на монетарната политика во втората половина од оваа година, истакна гувернерката на Народната банка, Анита Ангеловска-Бежоска во интервју за Гласот на Америка, коешто го даде за време на Пролетните средби на Меѓународниот монетарен фонд и Светската банка. Пролетните проекции за инфлацијата во земјава на Меѓународниот монетарен фонд се слични со есенските очекувања на Народната банка, дека инфлацијата ќе се намалува и годинава за околу 4% и за околу 2% догодина, во просек. Трендовите се поволни и доколку инфлацијата и натаму се намалува во согласност со проекциите, без да се остварат позначителни ризици, тоа ќе создаде простор за промена на монетарната политика во втората половина од оваа година, истакна гувернерката на Народната банка, Анита Ангеловска-Бежоска во интервју за Гласот на Америка, коешто го даде за време на Пролетните средби на Меѓународниот монетарен фонд и Светската банка. Говорејќи за економскиот раст, таа укажа дека со оглед на големата трговска и финансиска отвореност на нашата економија, изгледите за растот годинава и догодина, покрај од домашните фактори, во голема мера ќе зависат и од глобалните случувања. Според најновите проекции на ММФ, глобалната економија и натаму би растела со стабилна стапка од 3,2% во 2024 и во 2025 година, што сепак е малку подобро од претходните очекувања. Низ подолгорочна перспектива, овие стапки на економски раст се историски ниски, што говори дека кризите оставија подолгорочни последици врз глобалната економија. За ЕУ, којашто е нашата најзначајна економска партнерка, се очекува постепено забрзување на растот, односно од 0,5% во 2023 година на 0,9% и на 1,7% за годинава и за следната, но тоа сепак е побавно во однос на претходните очекувања. За македонската економија, ММФ направи надолна ревизија за годинава, односно 2,7% во споредба со претходните очекувања од 3,2%. Гувернерката посочи дека Народната банка работи на пролетните макроекономски проекции за нашата економија, во кои ќе бидат вклучени најновите расположливи податоци. Пролетните проекции на Народната банка ќе бидат објавени во текот на следниот месец. Во интервјуто, гувернерката се осврна и на постојаните напори на Народната банка за јакнење на транспарентноста, што беше препознаено и од испитаниците на анкетата спроведена од Светската банка, кои ја препознаа Народната банка како домашна институција со најголема доверба. Гувернерката говореше и за значењето на поддршката за женското претприемаштво, коешто може да придонесе за подигање на економскиот раст. За таа цел се и активностите на Народната банка со новиот Меморандум за поддршка на женското претприемаштво, којшто неодамна го склучи со ЕБРД. Со овој проект, Народната банка го проширува опфатот на своите активности во овој домен и како предводник на проектот, ќе работи заедно со јавниот и со приватниот сектор за зголемување на финансиската вклученост на жените, што ќе придонесе за отворање нови бизниси и работни места и за придвижување на економскиот раст....

„Алкалоид“ континуирано негува стимулирачка работна средина и постојано го надградува системот на бенефиции за своите вработени. „Алкалоид“ АД Скопје по вторпат е прогласен за апсолутен победник за најатрактивен работодавач, односно најпосакувана македонска компанија за работа за 2023 година, врз основа на следните критериуми: следење на интересот за објавите и за огласите на компаниите од страна на посетителите на интернет-страницата „Вработување.ком“, интересот на апликантите и спроведената анкета на тема „Во која компанија би се вработиле без размислување?“. Настанот за првпат се реализираше во 2023 година низ симболиката на оскари за работодавачите во земјава, со цел афирмирање на позитивните практики на македонскиот пазар на трудот. Наградата за работодавач на годината му беше врачена на Генералниот директор и Претседател на Управниот одбор на „Алкалоид“, Живко Мукаетов, кој изјави: „Ова е награда на 3.000 семејства кои работат во ’Алкалоид’ во Македонија и подружниците во странство! Признание за целиот оној труд, знаење и вештини кои се вградени во секој наш производ и во секој наш процес во изминатите 88 години постоење. Ова признание е доказ дека во Македонија навистина има квалитетни луѓе.“ „Алкалоид“ континуирано негува стимулирачка работна средина и постојано го надградува системот на бенефиции за своите вработени, кој вклучува: обезбедено доброволно приватно здравствено осигурување, бенефиции за децата на вработените во форма на субвенциониран износ за вонучилишни активности, новогодишен линеарен надомест за секој вработен, исплата на регрес за годишен одмор во износ над законски утврдениот минимум, награди за вработените за лојалност и дополнителни надоместоци во согласност со вклученоста во успешно завршени интерни проекти, годишен наменски буџет за едукации и за стручни доусовршувања, редовни тим-билдинг активности, можности за кариерен развој во компанијата и надвор од неа, подарок за секое новороденче на вработен, новогодишни пакетчиња за децата на вработените и друго....

Донацијата е со вкупна вредност од 12,5 милиони денари и ќе го помогне лекувањето на околу 200 деца – пациенти на ЈЗУ Универзитетска клиника за детски болести и на ЈЗУ Универзитетска клиника за респираторни заболувања кај децата Козле. Како континуиран поддржувач на македонското здравство и фармација, „Алкалоид“ АД Скопје донира дел од своите производни количини на иновативнaта формулација на „Омепразол“ во течна форма, во вкупна вредност од 12.520.800 денари, на ЈЗУ Универзитетската клиника за детски болести и на ЈЗУ Универзитетската клиника за респираторни заболувања кај децата Козле, со цел олеснување на пристапот до соодветен третман во овој дел кај детската популација. Според проценката на двете здравствени институции, преку оваа донација, со соодветна терапија ќе бидат покриени околу 200 деца во времетраење од една година. „Со оваа донација наменета за децата, како една ранлива возрасна категорија кога станува збор за одредени дигестивни нарушувања, како компанија даваме свој придонес кон олеснување на процесот на нивно лекување и на подобрување на квалитетот на животот на пациентите. Поаѓајќи од нашиот врвен приоритет – Луѓето и Здравјето пред сѐ, на кој се темели компаниската мисија за поздрав живот на секој поединец, ‘Алкалоид’ со децении помага онаму каде е најпотребно. Грижата за заедницата во која делуваме, особено онаа насочена кон најмладите, останува наш приоритетен сегмент во компаниското портфолио за општествена одговорност“, истакна Генералниот директор и Претседател на УО на „Алкалоид“, Живко Мукаетов. Препаратот „Омепразол“ во течна форма – готов за употреба, е наменет пред сѐ за третман на рефлуксен езофагитис и на гастроезофагеална рефлуксна болест (ГЕРБ) кај мали деца кои не можат да голтаат таблети, како и кај возрасни пациенти кои имаат тешкотии со голтањето (пациенти со дисфагија) и неможност за голтање (пациенти со поставени сонди за гастрично хранење и/или геријатриски пациенти). Иновативноста на овој нов производ се базира на два посебни раствори содржани во двокоморското пакување, кое при отворањето автоматски ги меша двата раствора и така се добива готовиот течен „Омперазол“ за употреба. Производот има пријатен вкус на лимон и ментол и не содржи шеќер, сорбитол и бои....

Сите платежни картички издадени од Комерцијална банка постепено ќе бидат заменети со тактилни. Банката, во рамките на своите заложби за поголема безбедност и инклузивност на лицата со посебни потреби, овозможи и сите слепи лица да можат бесплатно до крајот на годинава да ја заменат постоечката дебитна и кредитна платежна картичка од Комерцијална банка со тактилна картичка. Комерцијална банка воведе тактилни платежни картички, кои ќе им помогнат, пред сѐ, на слепите лица и на лицата со оштетен вид полесно да ги идентификуваат и да ги разликуваат нивните платежни картички. Тактилните платежни картички, кои се разликуваат од постоечките по својот облик, денеска беа промовирани од Комерцијална банка во соработка со Националниот сојуз на слепи на Република Северна Македонија. Со тактилните картички Комерцијална банка придонесува за поголема инклузивност, еднакви можности и права на сите граѓани. Тактилните картички имаат посебни засеци, и тоа заоблен засек кај дебитните и квадратен засек кај кредитните платежни картички, со што можат лесно да се идентификуваат и разликуваат без користење на видот. Сите платежни картички издадени од Комерцијална банка постепено ќе бидат заменети со тактилни. Банката, во рамките на своите заложби за поголема безбедност и инклузивност на лицата со посебни потреби, овозможи и сите слепи лица да можат бесплатно до крајот на годинава да ја заменат постоечката дебитна и кредитна платежна картичка од Комерцијална банка со тактилна картичка. „Корисничкото задоволство е секогаш наш врвен приоритет. Со воведувањето на тактилните картички направиме уште еден чекор плус кон доближување на производите и услугите на Комерцијална банка до сите граѓани со цел непречено задоволување на нивните финансиски потреби. А, како дел од нашите заложби да создадеме поголема финансиска инклузивност и независност на слепите лица, овозможивме и бесплатна замена на нивните дебитни и кредитни картички со тактилни“, изјави д-р Никола Џамбазовски, Главен директор за продажба и развој и член на Управниот одбор на Комерцијална банка, на прес-конференцијата по повод промовирањето на тактилните картички. Претседателот на Националниот сојуз на слепи, Жарко Селковски, во име на сите членови изрази најискрено задоволство и благодарност кон Комерцијална банка за овој чекор. „Комерцијална банка е предводник во однос на инклузивноста и пристапноста на банкарските услуги за лицата со оштетен вид. Воведувањето тактилни платежни картички е значаен чекор напред во обезбедувањето еднакви можности за нашите членови и за сите лица со оштетен вид. Новите картички не само што ќе им обезбедат поедноставен пристап на слепите лица до нивните финансии, туку и значително ќе го подобрат нивниот секојдневен живот. Веруваме дека реализацијата на ваквите иницијативи не само што ќе го подигне степенот на свесност за потребите на лицата со оштетен вид во општеството, туку и ќе ги инспирира останатите компании да го следат нивниот пример и да се вклучат во создавањето поинклузивно општество за сите. Ова е уште еден доказ дека секој мал чекор, секое мало дело, го гради светот во кој сите сонуваме да живееме, свет посветен на различноста и исполнет со взаемно разбирање и соработка“, истакна Селковски. Комерцијална банка веќе започна со издавање тактилни картички од видот Visa Debit и Debit Mastercard World, а во наредниот период постепено и останатите видови картички од брендовите на Mastercard и Visa ќе станат тактилни. Тактилните платежни картички се континуитет на досегашните прилагодувања што ги обезбеди Комерцијална банка за поголема финансиска инклузивност и достапност на банкарските производи и услуги за слепите и слабовидните лица. Банката прифаќа факсимил како своерачен потпис, ја има адаптирано електронската банка за слепи лица, дозволува нејзини вработени да бидат сведоци за банкарски трансакции на слепи лица, врши достава на ПДФ документи по електронска пошта, а веб страницата kb.mk се придржува до WCAG 2.2 (Web Content Accessibility Guidelines), АА+ ниво, кои се меѓународни стандарди за уредување на веб содржини на начин пристапен за лица со попреченост. Исто така, Банката има реализирано и обуки за информирање на слепи лица за придобивките од користење електронско банкарство, работење со тековна сметка и отворање сеф, сѐ со цел оваа категорија на клиенти на полесен и поефикасен начин да стигнат до сѐ што им е потребно за нивните лични финансии. Комерцијален ПР текст...

Капитал во соработка со Инвест Поинт ви предлага акција на неделата, од европските и светските берзи. Автор: Снежана Поповска, сертифициран технички аналитичар, Инвест Поинт Еден од секторите кои заслужуваат внимание и се наоѓа во нагорен тренд е енергетскиот сектор. Акција која сакаме да ја поседуваме, која е дел од берзанскиот индекс EURO STOXX 600 е компанијата Orlen S.A., поранешна Polski Koncern Naftowy Orlen SA, со седиште во Полска, која спаѓа во секторот за нафта и гас. На дневниот графикон може да забележиме дека цената се наоѓа на облакот и трендот е позитивен. Очекуваме овој тренд да продолжи и да достигне уште повисока цена. Нашиот прв таргет е 84,5 и втор таргет 91. На краток рок, во наредните неколку дена ако цената на една часовна рамка затвори под 68,60, може да очекуваме корекција до 64,40 и претставува одлична можност за отварање на долга позиција. Нашата анализа останува активна се додека цената се наоѓа над облакот и акцијата се тргува над 63. Напомена: Текстот, графиконите и анализата презентирани од страната на авторот се само за едукативни цели. Дадените информации не треба да се толкуваат на кој било начин како препорака за купување или продавање на кој било финансиски инструмент. Секогаш треба да се консултирате со вашиот лиценциран инвестиционен советник и/или личен банкар за да ја утврдите соодветната инвестиција според вашата финансиска состојба....

Од Америка преку ЕУ до Македонија, инфлацијата не забавува со посакуваното темпо и сѐ уште предизвикува нервози кај потрошувачите, бизнисите и инвеститорите. Според најновото истражување на SurveyMonkey што опфаќа повеќе значајни економии во светот, најмалку половина од возрасните испитаници изразиле длабока загриженост за нивните лични финансиски околности, со силен фокус на инфлацијата како главен двигател на стресот. Клучните берзански индекси во САД имаа пад во средата, денот кога се објави најновиот податок за инфлацијата во земјата, која изнесува 3,5% за месец март на годишно ниво, а 0,4% на месечно. Инвеститорите се нервозни затоа што во февруари годишната стапка на инфлација била 3,2%, што значи растот на цените не покажува тенденции на олабавување што ги очекуваат Федералните резерви за да почнат со намалување на основната каматна стапка. Она што сака ФЕД да го слушне е инфлација од два отсто, но тоа засега е далеку од посакуваното. Инфлацијата не прави нервоза само кај американските и светските инвеститори, туку и кај македонските граѓани, коишто во март месец се соочиле со пораст на трошоците за живот од 4 отсто, во однос на истиот месец лани. Според Државниот завод за статистика, најголемо зголемување на трошоците има кај здравствените услуги, потоа прехранбените производи и безалкохолните пијалаци, транспортот и угостителските услуги. Податоците на државната статистика велат дека раст на инфлацијата од 3,4 отсто има и во првите три месеци од годинава во однос на првиот квартал 2023 година. За речиси еден отсто има раст на трошоците за живот и на месечно ниво, односно март во однос на февруари годинава. А тоа е периодот во кој заврши мерката за замрзнати цени, па статистичарите забележале дека на граѓаните им се зголемиле трошоците за набавка на леб, млеко, сирење, јајца, месо, овошје и зеленчук, сокови. Нивните цени се зголемени од половина процент па се до над три отсто. Сега се очекува новиот Закон за нефер трговски практики да стапи на сила од септември, и да стави ред во целиот ланец на трговијата, особено на храната. Но, едно е сигурно цените на прехранбените производи никогаш нема да се вратат на нивото на кое пред кризата. Агенцијата за кредитен рејтинг ФИЧ, викендов објави дека инфлацијата во периодот што следи во Македонија ќе забавува цените ќе се намалуваат, а економијата ќе заживува. Монетарната политика и мерките на Народната банка како и владините мерки придонеле да се избегнат нови ценовни шокови, но од ФИЧ напоменуваат дека со растот на платите е можна опасност за нови инфлаторни поместувања. Земјава во пикот на инфлаторната криза беше рекордер во регионот и пошироко по стапката на инфлација. Во 2022 година таа изнесување 19,8 отсто, а лани инфлацијата се намали на девет отсто. Во ЕУ пак, највисока годишна стапка на инфлација во февруари забележа Романија, од 7,1 отсто, објави Евростат. Следи Хрватска со највисок раст на цените мерени со хармонизираниот индекс на потрошувачки цени (HICP) меѓу членките на еврозоната, за 4,8 отсто во однос на февруари 2023 година. Хрватска забележа иста стапка на инфлација мерена со HICP во јануари. Во групата со најсилен раст на цените во февруари е и Естонија, членка на еврозоната, каде цените пораснаа за 4,4 отсто. Данска и Латвија забележаа најниска годишна стапка на инфлација во ЕУ во февруари, од 0,6 отсто, се наведува во извештајот. Двајца од тројца имаат финансиски стрес Дека инфлацијата во светот сѐ уште предизвикува стрес и главоболки, и покрај тенденцијата на намалување во однос на пикот од 2022 година, покажуваат и истражувањата. Најмалку половина од возрасните во неколку клучни економии ширум светот изразиле длабока загриженост за нивните лични финансиски околности, со силен фокус на инфлацијата како главен двигател на стресот. Имено, според ‘International Your Money Financial Security Survey’, спроведена од SurveyMonkey (https://www.surveymonkey.com/curiosity/cnbc-international-financial-security-2024/), значителен број од испитаниците рекле дека нивната финансиска состојба е полоша во однос на нивните родители, а освен тоа се и песимисти околу иднината и финансискиот просперитет на нивните деца. Резултатите од истражувањето укажуваат на значителни нивоа на финансиски стрес кај испитаниците, возрасни луѓе, во различни земји. Во САД, Австралија, Шпанија и Мексико, околу 70% од испитаниците изјавиле дека чувствуваат „голем или умерен стрес“ поради финансиски тешкотии. Овој процент е нешто помал, односно 63% во Обединетото Кралство, 57% во Германија, 55% во Швајцарија, додека приближно половина од испитаниците во Сингапур и Франција сметаат дека и тие се под стрес. Инфлацијата е нагласена како примарен извор на финансиски стрес, а има и причини како што се неможноста за штедење, економската нестабилност и зголемувањето на каматните стапки. Шест од десет или повеќе возрасни лица во САД (65%), Австралија (62%), Франција (62%) и Германија (66%) и околу половина во Сингапур (46%), Мексико (56%), ОК (51%), Шпанија (55%) и Швајцарија (48%) го наведуваат порастот на цените како главна причина што придонесува за финансиски стрес. Стресот поради медицинските или здравствените трошоци е водечка причина за финансиски стрес кај возрасните испитаници во Сингапур (33%), Франција (28%) и Швајцарија (37%). Недостатокот на заштеди е исто така важна причина за финансиски стрес за сите земји освен Франција. Пола луѓе велат дека се посиромашни од пред пет години И покрај традиционалната перцепција за средната класа како финансиски стабилна, меѓу 45% и 62% од оние кои се идентификуваат со оваа група се опишуваат себеси како едвај врзуваат крај со крај. Околу половина од возрасните во Австралија, Германија и Велика Британија велат дека се во полоша финансиска состојба отколку пред пет години. Важно е да се напомене дека во Велика Британија само 37% од испитаниците се изјасниле како дел од средната класа, што е помал процент во споредба со другите земји. Помеѓу анкетираните земји, само возрасните во Сингапур и Мексико рекле дека се во подобра финансиска состојба од нивните родители. Половина од возрасните во Австралија (51%), Германија (51%) и ОК (51%) велат дека нивната финансиска состојба е полоша сега отколку пред 5 години, во споредба со три од десет или помалку кои пријавиле подобрување (29% во Австралија, 25% во Германија и 27% во ОК). Нешто помалку од половина од возрасните во САД (45%), Франција (42%) и Швајцарија (44%) велат дека нивната финансиска состојба е полоша сега во споредба со пред 5 години. Само Швајцарците се оптимисти за економијата Економскиот оптимизам, исто така, следи сличен тренд низ земјите: повеќето возрасни луѓе во Мексико (74%) и Сингапур (79%) се „многу или донекаде оптимисти“ за тоа каде оди економијата на нивната земја. Швајцарија е единствената анкетирана европска земја каде мнозинството се оптимисти, 57 отсто од нив. Речиси двајца од тројца возрасни во ОК (63%), Шпанија (64%), Франција (62%) и Германија (66%) се „многу или донекаде песимисти“ за економските перспективи на нивната земја. Родителите кои очекуваат нивните деца финансиски да стојат подобро од нив се малцинство во сите земји освен во САД, Мексико и Сингапур. Истражувањето, во кое беа анкетирани 4.342 возрасни лица и беше спроведено во март, открива дека иако глобалната економија се соочува со одредени предизвици, перцепцијата на просечните поединци не секогаш ја одразува таа слика. Ерик Џонсон, извршен директор на SurveyMonkey, нагласува дека, и покрај разликите во општата состојба на економиите, речиси половина од возрасните во секоја од земјите што учествуваа во истражувањето чувствуваат финансиски стрес, пренесува CNBC. И покрај забавувањето на глобалниот економски раст, повеќето развиени економии ја избегнаа рецесијата што се предвидуваше поради високата инфлација и зголемените каматни стапки. Иако пазарите на трудот покажаа издржливост, бројните истражувања сугерираат дека владее песимизам кај потрошувачите додека тие се соочуваат со предизвиците на зголемувањето на цените на основните производи. Кога станува збор за светската инфлација, се предвидува дека стапката треба да падне во 2024 година, па така Меѓународниот монетарен фонд на крајот на јануари објави дека глобалната инфлација оваа година треба да биде 5,8 отсто, додека во 2025 година дополнително да падне на 4, 4 отсто....

Според податоците на Народната банка, на крајот од 2023 година, банкарските побарувања врз основа на зелени кредити изнесуваат 19, 9 милијарди денари или околу 325 милиони евра. За споредба, на крајот на 2019 година тие изнесувале 7,17 милијарди денари. Сепак, учеството на зелените кредити во вкупните кредити е сѐ уште на ниско ниво, од 4,5%. Народната банка ги објави податоците за „зелените кредити“ за четвртиот квартал од 2023 година, каде што се забележува раст на квартално ниво од 5%, додека на годишна основа од 29,1%. Во споредба со крајот на 2019 година, кога почнале да се прибираат податоците, „зелените кредити“ се зголемени за 2,8 пати. Станува збор за заеми наменети за проекти коишто поддржуваат одржливи, еколошки цели, или цели коишто придонесуваат за зелената транзиција во општеството, како што е развивање нова еколошка технологија. Според податоците на Народната банка, на крајот од 2023 година, банкарските побарувања врз основа на зелени кредити изнесуваат 19, 9 милијарди денари или околу 325 милиони евра. За споредба, на крајот на 2019 година тие изнесувале 7, 17 милијарди денари. Растот на зеленото кредитирање се должи најмногу на кредитите земени од фирмите, додека најмногу зелени кредити давале големите банки. Расте и уделот на зелените во вкупните кредити, иако сѐ уште е на ниско ниво. Oд крајот на 2019 година, заклучно со 2023 година, учеството на зелените во вкупните кредити е зголемено од 2,2% на 4,5%. Преглед на зелени показатели Извор: НБРСМ Народната банка, препознавајќи ги ризиците од климатските промени на долг рок, зазеде проактивен став и како една од своите стратегиски цели ја постави зголемената свесност за климатските промени и придонесот кон зелената одржлива економија. Преку низа активности, централната банка придонесува за поттикнување на зеленото финансирање, вклучувајќи ги и монетарните мерки. Народната банка изработи Среднорочен план на активностите во доменот на управување со ризиците поврзани со климатските промени за периодот 2023 − 2025 година, а неодамна заради подобрување на расположливоста на податоците за климатските промени објави и Преглед на зелените показатели коишто ќе помогнат во анализите за понатамошно носење политики. „Прегледот содржи податоци и показатели коишто се групирани во три целини, и тоа: показатели за животната средина и енергетика, показатели за климатските ризици и показатели за зелените финансии. Изворот на податоците се различни институции и со овој преглед се прави обид да се соберат релевантните податоци од различни извори на едно место. Податоците и показателите од Прегледот имаат за цел да послужат како основа за подготовка на анализите поврзани со климатските промени, да придонесат за полесно следење на одржливоста на финансискиот систем и економијата и да помогнат во следењето на трендовите на „зелените“ пазари на капитал. Заедно со Прегледот, е објавен и Методолошки водич со појаснувања и дефиниции на показателите заради полесно разбирање и нивна правилна употреба.“, објаснуваат од Народната банка. Достапноста на податоците ќе овозможи поблиско следење на климатските ризици и проширување на познавањата за нив. Во изработката на Прегледот особено беа корисни контактите на Народната банка со Министерството за животна средина и просторно планирање и Истражувачкиот центар за енергетика и одржлив развој при МАНУ со своите искуства на оваа тема. Се гради и зелено портфолио на хартиите од вредност во девизните резерви. За оцена на отпорноста на банкарскиот систем на климатските промени се планираат стрес-тестови. Остварлива ли е Зелената агенда на ЕУ? Растот на зеленото кредитирање се должи најмногу на кредитите земени од фирмите, додека најмногу зелени кредити давале големите банки. Инаку, кога сме кај остварување на зелените агенди, Европа ќе треба да инвестира 800 милијарди евра до 2030 година само во својата енергетска инфраструктура за да ги исполни климатските цели и да ја одржи својата индустрија конкурентна, се вели во новиот извештај објавен од Financial Times. Тркалезната маса за европска индустрија, влијателна лоби група во Брисел, во извештајот вели дека целите на ЕУ за намалување и постигнување на нето нула емисии на CO₂ до 2050 година ќе бараат огромни инвестиции во електрични мрежи, складирање енергија и капацитети за зафаќање на јаглерод. Тие заклучија дека ќе бидат потребни околу 800 милијарди евра инвестиции за да се постигнат климатските цели поставени до 2030 година, додека вкупно ќе бидат потребни околу 2,5 илјади милијарди евра за ЕУ ​​да ја заврши зелената транзиција до 2050 година. „Сè уште нема поттик за привлекување на толку потребните приватни инвестиции, затоа креаторите на политиката треба итно да го решат ова“, вели Димитри Папалексопулос, претседател на Комитетот на ЕРТ за енергетска транзиција и климатски промени. Помеѓу 2010 и 2018 година, вкупните инвестиции во електроенергетските мрежи во земјите на ЕУ достигнале околу 32 милијарди евра. Доколку финансирањето продолжи со таа стапка до 2050 година, ќе има јаз од 60 проценти во однос на потребното, додаде Папалексопулос. Големите инвестиции не може да се реализираат само од приватниот сектор Ќе бидат потребни околу 800 милијарди евра инвестиции за да се постигнат климатските цели поставени до 2030 година, додека вкупно ќе бидат потребни околу 2,5 илјади милијарди евра за ЕУ ​​да ја заврши зелената транзиција до 2050 година, покажува најновиот извештај што го цитираше Financial Times. Но, водечките индустриски тела изјавија за FT дека таквите големи инвестиции не можат да се одржат само од приватниот сектор, без владина поддршка. „Бизнисите во ЕУ се уште се борат со последиците од најтешката економска криза од 2008 година наваму, поттикната од нестабилната побарувачка по пандемијата, бирократијата и енергетската криза предизвикана од руската агресија врз Украина, која ги поттикна цените на енергијата на рекордно високи нивоа“, вели Марко Менсинк, директор на европското тело на хемиската индустрија Cefic. „Не сакаме декарбонизација преку деиндустријализација, тоа е клучната точка“, рече Менсинк, кој истакна дека европските индустриски капацитети се користат на „историски ниски нивоа“. Но, државните благајни се исто така под притисок поради конкурентските приоритети за трошење, вклучително и одбраната и заживувањето на индустријата за оружје против безбедносните закани од Русија. Самите институции на ЕУ процениле дека на блокот му се потребни стотици милијарди дополнителни инвестиции за исполнување на зелената агенда, од кои најголемиот дел треба да биде приватен капитал. Во февруари, речиси 1.000 индустриски тела и компании на ЕУ потпишаа декларација во која се нагласува „итната потреба за јасност, предвидливост и доверба во Европа и нејзината индустриска политика“. Исто така, се повикува Фондот на ЕУ за закрепнување по пандемијата од 800 милијарди евра да почне да работи за финансирање на енергетската инфраструктура, вклучително и зафаќање и складирање на јаглерод. Кристијан Руби, генерален секретар на европското трговско тело на производители на електрична енергија Eurelectric, рече дека новите безбедносни предизвици со кои се соочи Европа, исто така, влијаат на набавката на материјали потребни за зелената транзиција. За некои компании кои сакаат да се електрифицираат, според Менсинк, мрежните оператори предупредија дека ќе бидат потребни 12 години за да се набави потребната количина бакарни жици. Сето тоа значи дека веќе доцниме и прашање е дали ќе може сите тие евра да се префрлат во дадените години за навистина да се реализира зелената транзиција....

Во 2023 година вкупната вредност на направени е-трансакции кон домашни е-трговци направени и од домашни и од странски купувачи изнесува 453.6 милиони евра што преставува пораст од 15.2% во однос на претходната година. Вредноста на вкупните трансакции направени кон интернет продавниците од Македонци дома и во странство, како и од иматели на странски картички изнесува без малку 40 милијарди денари или 649.3 милиони евра, односно бележи пораст од 18%. Согласно најновите објавени податоци за безготовински платежни трансакции на виртуелните места на продажба во 2023 година на Народната Банка на Република Северна Македонија, вредноста на вкупните трансакции направени кон интернет продавниците од Македонци дома и во странство, како и од иматели на странски картички изнесува без малку 40 милијарди денари или 649.3 милиони евра, односно бележи пораст од 18% во однос на 2022 година, соопштуваат од Асоцијацијата за е-трговија – АЕТМ. Притоа, вредноста на направените вкупни е-трансакции од физички лица изнесува 455.6 милиони евра и има пораст од 18.7%, додека правните лица оствариле пораст од 16.3% во однос на 2022 година. Доминира учеството на физичките лица во направените вкупни трансакции со 70.2%. Се зголемува и бројот на вкупните онлајн трансакции, но со помал интензитет на пораст односно 15.2% во однос на 2022 година. Кај правните лица бројот на реализираните вкупни е-трансакции се зголемува за 8.7%, додека кај физичките лица за 17.1% во однос на минатата година. Просечната вредност на направените онлајн трансакции во 2023 година изнесува 33.7 евра и е за 2.3% поголема од 2022 година. При тоа растот на просечната вредност е поголем кај правните лица каде што просечната трансакција се зголемува за 6.8% и изнесува 45.6 евра, додека кај физичките има минимален пораст (1.05%) и изнесува 30.3 евра. Структура на вредноста на онлајн трансакциите Во структурата на вкупната вредност на направените онлајн трансaкции во 2023 година се забележува намалување на учеството кон домашни е-трговци од 72% во 2022 година на 70% во 2023 година, на сметка на зголемениот раст на вредноста на направените е-трансакции кон странски е-трговци. Имено, во 2023 година вкупната вредност на направени е-трансакции кон домашни е-трговци направени и од домашни и од странски купувачи изнесува 453.6 милиони евра што преставува пораст од 15.2% во однос на претходната година. Македонците во странство со платежни картички на виртуелни продажни места оствариле трансакции во вредност од 195.6 милиони евра што преставува раст од 25.3% во однос на 2022 година. Што се однесува до структурата на бројот на направените е-трансакции според потеклото на картичката и местото на направената трансакција кон домашните е-трговци Македонци и странци со своите картички оствариле 76% од трансакциите, додека во странство Македонците оствариле 24% од трансакциите. Тоа ни укажува на поголема просечна вредност која е направена кон странски е-трговци односно 42.9 евра. При тоа физичките лица оствариле просечна вредност по трансакција од 32.6 евра додека правните од 129 евра. Просечната вредност на направените онлајн трансакции во 2023 година изнесува 33.7 евра и е за 2.3% поголема од 2022 година. При тоа растот на просечната вредност е поголем кај правните лица каде што просечната трансакција се зголемува за 6.8% и изнесува 45.6 евра, додека кај физичките има минимален пораст (1.05%) и изнесува 30.3 евра. Унапредување на регистарот на е-трговци Во 2023 година, согласно подaтоците на Народната банка има вкупно 1703 виртуелни места на продажба, што претставува зголемување од 105 нови е-продажни места или 6.5% пораст. Што се однесува до активни е-продажни места, од вкупните 75% биле активни, односно 1293 имале барем една трансакција во текот на 2023 година. Асоцијацијата за е-трговија неодамна направи унпаредување на регистарот на е-трговци, кој претставува единствен регистар на онлајн продажни места кој се обновува во соработка со петте банки кои нудат процесирање на е-трансакции. Регистарот содржи и категоризација, односно може да се прегледаат сите активни е-трговци и може да се пребаруваат е-трговците. “Вредноста на онлајн трансакциите бележи годишен раст од 18% во 2023 година. Вредноста реализирана кон домашни е-трговци (со домашни и странски картички) бележи раст од 15% и изнесува 453.6 милиони евра. Асоцијацијата за е-трговија минатата година придонесе за зајакнување на домашната понуда во е-трговија и тоа преку две иницијативи беа помогнати 65 микро, мали и средни компании да започнат да продаваат онлајн и да ги зајакнат своите дигитални вештини.“, вели претседателката на АЕТМ, д-р. Нина Ангеловска. Таа додава дека и оваа година продолжуваат со бројни активности кои ќе придонесат за проширување и зајакнување на понудата во е-трговија, унапредување на дигиталните вештини, намалување на сивата економија и зајакнување на довербата во онлајн купувањето. „Преку активности како што е регистарот на е-трговци, беџот за верификувани е-трговци и информативно-едукативните кампањи за јавноста влијаеме на поголема информираност, свесност и самозаштита на граѓаните со што придонесување и за унапредување на страната на побарувачката”, истакнува Ангеловска....

Еден од првите странски инвеститори во автомобилската индустрија во земјава, белгискиот производител на автобуси и товарни приколки Ван Хол, прогласи банкрот на 8 април. Во моментов има заинтересирани купувачи, но не на целиот бизнис. Во текот на следните неколку недели ќе се знае дали ќе се произведува во Белгија или производството целосно се пренасочува во погоните во Македонија. Белгискиот производител на автобуси Ван Хол (Van Hool), прогласи банкрот во понеделникот, на 8 април, оставајќи ја во неизвесност судбината на преку 2.500 вработени, меѓу кои и оние во погонот во ТИРЗ Бунарџик, крај Скопје, каде што пред повеќе од 10 години отвори своја фабрика. Според првичните информации од белгиските медиуми, најсериозни кандидати за преземањето на бизнисот на Ван Хол беа холандскиот конкурент VDL во тандем со германскиот производител на приколки, Schmitz Cargobull, коишто дадоа понуда за делумно преземање на компанијата. Тие ветиле дека ќе задржат помеѓу 650 и 950 од вкупниот број работници. Синдикатите, кои навеле дека на средбата со нив не присуствувал претседателот на Управниот одбор на компанијата, Филип ван Хол, туку негови застапници, соопштија дека фирмата остварува „разочарувачки резултати“ во работењето и имала долг од 400 милиони евра. Околу можноста за продавање на компанијата, синдикалните претставници истакнале дека во таков случај првенствено би сакале да се води сметка за зачувување на работните места. „Не би сакале сценарио каде што купувачот е заинтересиран само за преземање на технологијата, брендот и клиентите, посочија од синдикатот.“ Во меѓувреме, во игра се појави и нов потенцијален купец на Ван Хол, бизнисменот Гвидо Димареј, заедно со американската компанија ABC, позната како досегашен дистрибутер на белгиските автобуси во САД. До моментот на затворање на овој текст (среда, 10 април) како заинтересиран, но само за делот на производство на товарни приколки во Ван Хол, се појави Марк Ван Хол, внук на основачот на компанијата Бернард Ван Хол, кој дава понуда преку инвестициската фирма CIM Kapital. И додека белгиските медиуми не донесуваат подетални информации за тоа што ќе се случува со бизнисот на Ван Хол во Македонија, во дописот од Ван Хол Македонија за Телма потврдиле дека не планираат намалување на бројот на вработени во фабриката, ниту пак кратење на плати, и дека преговорите за продажба се водат на корпоративно ниво. Вработените наводно се безбедни, а се преговара и со институциите во земјава да се донесат дополнителни капацитет од компанијата во Белгија, во Македонија. Во дописот од Ван Хол Македонија за Телма потврдиле дека не планираат намалување на бројот на вработени во фабриката, ниту пак кратење на плати, и дека преговорите за продажба се водат на корпоративно ниво. Вработените наводно се безбедни, а се преговара и со институциите во земјава да се донесат дополнителни капацитет од компанијата во Белгија, во Македонија. Целото производство да се префрли во Македонија? Околу ова последново деновиве спомна и сопственикот на штипската „Актива“, Иле Николов, кој рече, дека неговата компанија која е долгогодишен соработник на Ван Хол, извесно време преговара за проширување на договорите за работа. „Ние за таа работа веќе се подготвивме. „Актива“ минатата година имаше дополнителни инвестиции во делот на машинскиот парк и веќе е зголемен товарот на производство и немаме од наша страна каснење за нивните потреби, потребите за зголемување на производството ќе бидат следени и како ќе бидат доставувани барањата од нивна страна ние ќе го следиме тоа. Веќе сме во фаза на изградба на уште еден производен погон од 8.000 квадрати кој ќе биде исто така во функција на зголемување на капацитетите на нашите компании. Така да, ние во целост сме спремни за таа работа“, изјави Николов неделава за македонските медиуми. Тој, исто така рече дека девизниот прилив за Актива од соработката со белгиската компанија за минатата година изнесува околу 15 милиони евра и дека оваа очекува доста поголем прилив. „Ван Хол“ е семејна компанија за производство на автобуси, тролејбуси и приколки основана во 1947 година. Фирмата има околу 4.100 работници во своите фабрики ширум светот, од кои најголемиот дел се во погоните во белгиското место Конингсхојт и во Скопје....

Во текот на изминатата година, српската економија забележала низа позитивни резултати, од бројот на новоосновани компании до финансиските показатели, но како и во претходните години, достапноста на финансирање и недостатокот на квалификуван кадар ги оптоварува микро, малите и средните компании, покажува истражувањето спроведено на 1.000 деловни субјекти. Во текот на изминатата година, српската економија забележала низа позитивни резултати, од бројот на новоосновани компании до финансиските показатели, но како и во претходните години, достапноста на финансирање и недостатокот на квалификуван кадар ги оптоварува микро, малите и средните компании, рече Марко Чадеж, претседател на Стопанската комора на Србија (СКС). На презентацијата на „Истражување на 1.000 компании за 2023“ во СКС, Чадеж истакна дека е многу важно што претприемачите сакаат да кажат од година во година преку оваа Анкета, која е фокусирана на малите и средни компании, пренесуваат српските медиуми. Микро, малите и средните компании се најбројните деловни субјекти во Србија и играат витална улога во економскиот развој на земјата, со значаен придонес за вработувањето, иновациите и економскиот раст. Пламена Халачева, заменик-шеф на Делегацијата на ЕУ во Србија, рече: „Анкетата на 1000 компании е корисна проценка на малите и средни претпријатија за деловното опкружување во Србија. Овогодишните наоди укажуваат на многу позитивни движења, но и на области каде сѐ уште се потребни реформи. ЕУ ќе продолжи да поддржува ефикасни механизми за консултации меѓу српскиот јавен и приватниот сектор со цел да се идентификуваат клучните реформи во деловното опкружување.“ Добри и лоши работи „Деловните луѓе немаат достапност на финансии, а повеќето микро и мали бизниси се финансираат главно од сопствени средства, па сè уште имаат проблем да добијат финансиски производи, особено во последната година кога парите никогаш не биле поскапи во последните 15 до 20 години“, вели претседателот на Стопанската комора на Србија, Марко Чадеж. Инаку, во периодот октомври – ноември 2023 година, истражувањето е спроведено на примерок од 1.047 компании и претприемачи од страна на адвокатската канцеларија СОГ и агенцијата ИПСОС. Тоа е составен дел од проектот на Светска банка и Делегацијата на Европската Унија во Србија „ЕУ за подобро деловно опкружување – EU4BE“, чија цел е подобрување на конкурентноста. „Можеме да зборуваме за многу позитивни работи што се случија во изминатата година, како што е растот на бројот на нови компании и претприемачи. Посебно охрабруваат подобрувањето на финансиските резултати на економијата. Сепак, некои работи кои можат да бидат подобри се повторуваат од година во година. Деловните луѓе немаат достапност на финансии, а повеќето микро и мали бизниси се финансираат главно од сопствени средства, па сè уште имаат проблем да добијат финансиски производи, особено во последната година кога парите никогаш не биле поскапи во последните 15 до 20 години“, рече Чадеж. Претседателот на СКС посочува дека анкетата ја истакнала темата која со години се повторува, а тоа е недостигот од квалификуван кадар и работна сила. Тој вели дека ресорните министерства прифаќаат иницијативи кои доаѓаат од економијата и дека Владата на Србија никогаш не прифатила повеќе иницијативи како минатата година, 74 отсто прифатени иницијативи од економијата. „Тоа го потврдуваат макроекономските податоци, како и податоците на компаниите. Мора да работиме, а тоа се гледа и од Анкетата, на изнаоѓање алтернативни форми на финансирање и микрофинансирање, особено за малите и средни претпријатија. Многу е направено, но ни претстои уште многу работа“, изјави Чадеж. Тој вели дека преку соработка со Министерството за економија се подготвуваат нови предлози за подобрување на програмите наменети за поддршка на стопанството. „Некои програми низ годините се покажаа како многу добри, како што е поддршката за набавка на опрема, а некои се покомплицирани отколку што треба и таму можеме многу да направиме. Добро е што Министерството сака да ги слушне нашите предлози“, вели првиот човек на СКС. Тој посочува дека во изминатите осум години СКС работи на воведување на претприемништвото во образовниот систем на Србија преку дуално образование. Анкетата ја истакнала и темата која со години се повторува, а тоа е недостигот од квалификуван кадар и работна сила во Србија. Зелена транзиција и дигитална трансформација Чадеж додава и дека предизвиците се зелената транзиција и дигиталната трансформација и затоа СКС го основа Центарот за одржлив бизнис каде што претприемачите можат да добијат совети и поддршка кога станува збор за новите регулативи на ЕУ за извозниците и добавувачите. Тој наведува дека на стопанството му се достапни услугите на Центарот за дигитална трансформација (ЦДТ), низ кој во изминатите шест години поминале повеќе од 6.000 компании. Тој вели дека СКС продолжува да развива нови услуги за дигитализација на работењето на компаниите, како што се BizChat, првиот дигитален асистент во регионот и еден од првите во Европа наменет за бизнис заедницата и новата дигитална платформа „Inovers“ за поврзување на компании, стартапи, научни и истражувачки институции и академски заедници. Некои резултати од истражувањето укажуваат и на потребата од понатамошен развој на регулаторната рамка и отстранување на пречките за развојот на електронската трговија. „Владата на Република Србија внимателно ги анализира резултатите од ова и слични истражувања во обид да понуди регулаторни решенија кои ќе дадат силен поттик за развојот на овој сегмент од пазарот, со целосна правна заштита на давателите на услуги и на потрошувачите“, изјави Томислав Момировиќ, министер за трговија во Владата на Србија. Министерот за економија, Слободан Цветковиќ, истакна дека важен параметар, кога се гледа нивното деловно опкружување, е тоа што Србија е составен дел од регионот и Европа, истакнувајќи дека “тие практично, условно кажано, се составен дел од Европската Унија, како и дека ги усогласуваат нивните регулативи со клучните принципи на ЕУ за одржлив економски раст.“...

Научните достигнувања во областа на квантните компјутери на истражувачите од Институтот „Руѓер Бошковиќ“ во Загреб ја позиционираа Хрватска меѓу релевантните земји во Европа и светот и создале основи за нејзиното учество во европската иницијатива EuroQCI и изградбата на европската квантна комуникациска инфраструктура. Google ќе плати пет милиони долари на оној што ќе открие што сѐ можат да направат квантните компјутери, кои се познати како семоќна нова технологија. Неговите експерти сметаат дека никој навистина не знае што сѐ може да направи, па затоа оваа голема технолошка компанија неодамна го отвори светскиот натпревар XPRIZE Quantum Applications за да најде вистински случаи на употреба на квантните компјутери. NASA и големите американски технолошки компании IBM, Microsoft и Amazon веќе имаат такви компјутери. Го има и Google, кој инвестираше 866 милиони долари во оваа технологија и чиј квантен компјутер Sycomore во 2019 година пресмета за само двесте секунди тоа за што на класичниот суперкомпјутер му требаат десет илјади години. Ова е само еден од доказите дека примената на квантниот компјутер, т.е. систем придвижуван од кубити, односно квантни битови, дава незамисливи можности. Пазар проценет на преку 200 милијарди долари за осум години Историјата на идејата за квантните компјутери е долга речиси половина век. Тие се засноваат на квантната физика, чиишто варијабли се неограничени и кои класичните компјутерски програми не можат да ги совладаат. Но, поголемиот дел од истражувањата за квантните компјутери се однесуваат на апстрактни проблеми наместо на реални, па Google, како и сите останати, се интересира како точно квантните компјутери, кои се уште се во рана фаза на развој, ќе го променат светот. Доколку се остварат предвидувањата на квантните физичари, таквите компјутери ќе можат да одговорат на прашања за решавање на проблемот со климатските промени, да најдат нови материјали и лекови итн., а исто така да го променат Интернетот. Квантната технологија најавува технолошка револуција од незамисливи размери, која покрај големите технолошки компании ги охрабрува и владите на некои земји да инвестираат во надеж дека квантните технологии ќе им донесат економски, а можеби и геополитички предности. Во ова предничи Кина, која инвестирала 15,3 милијарди долари во квантни технологии во 2022 година, Америка инвестирала 1,8 милијарди, а Европската унија 1,2 милијарди долари. Пазарот на квантни компјутери, проценет на 9,3 милијарди долари во 2022 година, се очекува да порасне на 203,1 милијарди долари до 2032 година. NASA и големите американски технолошки компании IBM, Microsoft и Amazon веќе имаат квантни компјутери. Го има и Google, кој инвестираше 866 милиони долари во оваа технологија и чиј квантен компјутер Sycamore во 2019 година пресмета за само двесте секунди тоа за што на класичниот суперкомпјутер му требаат десет илјади години. Финска расадник на „квантни“ стартапи Во сенката на квантната технолошка конкуренција меѓу големите светски сили и технолошки компании, малата скандинавска земја, Финска, моментално игра голема и активна улога во областа на квантните компјутери. Експерти од VTT, Финскиот центар за технички истражувања и IQM Quantum Computers, финска и водечка европска компанија за квантен хардвер во суперспроводливи кола, изградија квантен компјутер од 20 кубити на крајот на минатата година. Нивниот прв квантен компјутер со моќност од пет кубити е изграден во 2021 година, а оваа година планираат да го завршат и оној со педесет кубити. „Крајната цел би била да се покрене вештачка интелигенција и да се забрза со квантен компјутер. Таквиот систем би можел да реши некои прашања кои ја надминуваат човечката интелигенција“, вели шефот за глобални прашања и ко-основач на IQM, Јуха Вартиаинен. Таа компанија израсна од голем кластер на квантни стартапи во Финска кои ја развиваат оваа технологија. Основана е во 2018 година и неодамна собра 128 милиони евра во Серијата А2, најголемиот круг на финансирање што некогаш го собрала европска компанија за развивање квантни компјутери. IQM ги снабдува истражувачките институти со помали кубитни системи каде што идните квантни инженери учат да ракуваат со кубити. Така, им помага на научниците да се обучуваат за квантни технологии користејќи суперпроводници за кои се потребни големи уреди за ладење. Тие се произведени од друга финска компанија, Bluefors, лидер на глобалниот пазар за криогени фрижидери и други линии на криогени за квантни технологии. Основана е во 2008 година, денес вработува 600 луѓе и има приход од над 160 милиони евра. „За нас приказната само што започна. Разгледуваме начини на кои можеме да постигнеме приспособливост за различни потреби на индустријата. Работиме на тоа што ќе им треба на нашите клиенти за пет години и на идната вистинска примена“, вели извршниот директор на Bluefors, Јонас Геуст. Експерти од VTT, Финскиот центар за технички истражувања и IQM Quantum Computers, финска и водечка европска компанија за квантен хардвер во суперспроводливи кола, изградија квантен компјутер од 20 кубити на крајот на минатата година. Нивниот прв квантен компјутер со моќност од пет кубити е изграден во 2021 година, а оваа година планираат да го завршат и оној со педесет кубити. И Хрватите „коњ за трка“ имаат Криогенските ладилници ги одржуваат кубитите ладни и се предуслов за функционирање на супер-спроводливите кубити, а најголемиот KIDE ладилник на Bluefors поддржува систем од илјада кубити. Таа компанија истражува и други начини за примена на криогена технологија, како што ладење на чувствителни сензори за астрофизика, складирање на водород и науката за материјалите. Финскиот стартап SemiQon гради полупроводнички квантни чипови за „ерата на милион кубити“, кои што температурите многу помалку влијаат. На европската и светската квантна сцена голема улога игра и Хрватска, поточно нејзините научници од Институтот „Руѓер Бошковиќ“. Како што пишува загрепски Лидер, откако во 2009 година, на д-р Марио Стипчевиќ му е признат патент за квантен генератор на случајни броеви, на Институтот се вршат врвни научни истражувања и се развива областа на квантната технологија. Квантен генератор е квантна технологија која може да произведе совршено случајни броеви кои што имаат голема примена во во криптографијата, нумеричките пресметки и симулации, работењето со банкарски картички, игрите на среќа, итн. Во 2018 година, истражувачите Мартин Лончариќ и Матеј Пераниќ го изградија првиот хрватски извор на квантно преплетени фотони, со чија помош беа успешно потврдени основните претпоставки на квантната физика. „Членовите на Лабораторијата за фотоника и квантна оптика на Институтот после ова со изградбата на квантни приемници учествуваат во меѓународниот потфат за изградба на првата квантна мрежа базирана на квантна преплетеност. Таа квантна мрежа, претходник на квантниот интернет, беше светски рекорд и имаше извонредна меѓународен одек. Следниот голем исчекор беше првата квантна комуникација во светот меѓу три земји: Хрватска, Словенија и Италија. Квантна комуникација се одржа меѓу Трст, Љубљана и Риека на состанокот на групата Г20 во Трст во 2021 година, а од хрватската страна комуникацијата ја водеа научници од Институтот со поддршка на колегите од Факултетот за сообраќајни науки во Загреб и компанијата ОИВ – Дигитални сигнали и мрежи“, истакнува д-р Мартин Лончариќ од Заводот за експериментална физика при Лабораторија за фотоника и квантна оптика на Институтот „Руѓер Бошковиќ“ -ИРБ. Европска квантна комуникациска инфраструктура Според него, овие научни достигнувања на ИРБ ја позиционирале Хрватска меѓу релевантните земји во Европа и светот и создале основи за нејзиното учество во европската иницијатива EuroQCI и изградбата на европската квантна комуникациска инфраструктура. Хрватска беше меѓу првите што ја потпиша Европската декларација за квантни технологии, која беше претставена за прв пат во декември 2023 година, за време на шпанското претседателство со Советот на Европската унија. Според веб-страницата на Европската унија, земјите-членки потписнички ја препознале стратешката важност на квантната технологија за научната и индустриската конкурентност на ЕУ и се обврзале на соработка во развојот на екосистем за квантна технологија од светска класа низ Европа, со крајна цел да се направи Европа „квантна долина на светот“, водечки регион во светот за квантна извонредност и иновации. Врз основа на јадрото кое го собра околу себе ИРБ, создаден е CroQCI, хрватски конзорциум кој го координира CARNET заедно со научното раководство на Институтот, и кој обединува девет партнери кои заеднички го спроведуваат проектот за изградба на хрватската експериментална квантна комуникациска мрежа, претходник на идната инфраструктура . Конзорциумот ги обединува Хрватската академска и истражувачка мрежа (CARNET), Институтот „Руѓер Бошковиќ“, Факултетот за електротехника и компјутери на Универзитетот во Загреб, Факултетот за транспортни науки на Универзитетот во Загреб, Институтот за физика, компанијата Предаватели и врски, Универзитетскиот компјутерски центар, Поморскиот центар за електроника и Канцеларија на Советот за национална безбедност. Минатата година, Министерството за наука и образование му додели нешто помалку од пет милиони евра како дел од Националната програма за закрепнување и отпорност 2021-2026. ИРБ е главна алка на проектот. „ИРБ заедно со Поморскиот центар за електроника од Сплит и колегите од Институтот за физика во Загреб, ги создава градивните блокови на квантната комуникациска мрежа. ИРБ и ПЦЕ градат квантни приемни и хардвер на квантниот оператер, како и хардверски енкриптори, додека колегите од Институтот за физика прават ултра прецизни оптички атомски часовници и експериментални квантни мемории“, објаснува Лончариќ. На европската и светската квантна сцена голема улога игра и Хрватска, поточно нејзините научници од Институтот „Руѓер Бошковиќ“. Како што пишува загрепски Лидер, откако во 2009 година, на д-р Марио Стипчевиќ (на фотографијата) му е признат патент за квантен генератор на случајни броеви, на Институтот се вршат врвни научни истражувања и се развива областа на квантната технологија. Квантен генератор е квантна технологија која може да произведе совршено случајни броеви кои што имаат голема примена во во криптографијата, нумеричките пресметки и симулации, работењето со банкарски картички, игрите на среќа, итн. Раме до раме со врвната светска наука Според него, Хрватска во моментов е на чело во развојот на квантната технологија во областа на квантните комуникации, а Лончариќ се надева дека нема да заостане и во другите гранки на квантната технологија: квантните сензори и квантните компјутери. „Резултатите на хрватските научници објавени во врвни научни списанија како Science Advances, Advanced Quantum Technology, Quantum Information, PRX Quantum и низа други престижни списанија покажуваат дека Хрватска има вредни и глобално признати резултати во квантните технологии. Научниот труд ‘A Trusted Node-free Eight-user Metropolitan Quantum Communication Network’, објавен во врвното списание Science Advances, постигна резултат со светски одек Altmetric Score 1109, што го рангира рамо до рамо со резултатот на единствениот кинески квантен сателит Micius и го позиционира меѓу првите пет проценти од резултатите од сите научни истражувања. Ова е показател дека Хрватска беше меѓу пионерите во некои важни чекори во развојот на квантната технологија“, вели Лончариќ....

Пазарите на сирова нафта и метали растат поради новите геополитички ризици. Времето ќе покаже дали дел од тие пари во иднина ќе се прелее и на земјоделските пазари. Нафтата повторно се пробива во фокусот на сите дискусии кога станува збор за берзанските стоки. Малку прелесно и едноставно ја проби границата од 80 долари/барел за Брент, и без многу помпа, за кратко време ја проби границата и од 90 долари/барел. Од почетокот на годинава нафтата поскапе за 18 отсто. Дали ја отвораме вратата на границата од 100 долари/барел? Што ќе значи ова за инфлацијата и за монетарните политики на централните банки за кои Светиот грал стана спуштање на инфлацијата под магичното ниво од 2 проценти? Пазарите на сирова нафта и метали растат поради новите геополитички ризици. Времето ќе покаже дали дел од тие пари во иднина ќе се прелее и на земјоделските пазари. Со нафтата каде што е, златото танцува на горните граници на сите времиња (а цената е зголемена за 13 проценти од почетокот на годината), среброто исто така прави големи потези нагоре, а Биткоин се движи околу границата од 70 илјади долари. Увертирата за новата недела е тука. Нафтата расте, американскиот долар е цврст, во среда очекуваме податоци за американската инфлација, а во четврток е извештајот на USDA. (овој текст е затворен во вторник, 09.04, н.з.) Временските услови во светот засега не претставуваат закана за посевите, но тоа може многу брзо да се преврти наопаку. Факт е дека фондовите имаат кратки позиции кај маслодајните семиња и рекордна кратка позиција кај пченицата. На почетокот на 2024 година во светот има 2.781 милијардер чие богатство се проценува на 14.200 милијарди долари и доаѓаат од 78 земји. Најголем дел од нив, очекувано, доаѓаат САД, потоа од Кина, Индија, Германија и Русија, а потоа следат Италија, Бразил, Канада, Хонг Конг и Велика Британија во првите десет. Бројот на руски доларски милијардери на светската листа на Forbes во споредба со минатата година се зголеми од 110 на 125. Малку изненадувачки, нели? Ова е најмногу во историјата на листата. Претходниот рекорд по бројот на Руси на рангирањето е забележан во 2021 година – 123 лица. Според руската верзија на Forbes, вкупното нето богатство на најбогатите Руси се зголемило во текот на годината за 14 отсто и достигнало 576,8 милијарди долари. Според изданието, оваа сума е помала од историскиот рекорд поставен во 2021 година, кога 123 руски милијардери имале вкупен капитал од 606,2 милијарди долари. Скокот на цената на нафтата на највисоките нивоа во последните пет месеци е најмногу резултат на зголемените тензии на Блискиот Исток. Иран соопшти дека ќе одговори на воздушниот напад на Израел врз иранскиот конзулат во Дамаск (види фотос), главниот град на Сирија, во кој загинаа неколку високи воени претставници. Израел не ја презеде одговорноста за нападот на конзулатот, но привремено затвори 28 амбасади ширум светот од безбедносни причини. Пазарот знае дека Иран најверојатно ќе одговори, но не ги знае спецификите, а тоа создава многу нелагодност и нервоза. Зголемените тензии на Блискиот исток ја пумпаат цената на нафтата На светските берзи цените на нафтата скокнаа за повеќе од 4 отсто минатата недела, достигнувајќи ги највисоките нивоа во последните пет месеци, што најмногу е последица на зголемените тензии на Блискиот Исток. На лондонскиот пазар цената на барелот минатата недела скокна за 4,2 отсто, на над 91 долар/барел, додека на американскиот пазар цената на барелот порасна за 4,5 отсто, речиси достигна ниво од 87 долари/барел. Скокот на цената на нафтата на највисоките нивоа во последните пет месеци е најмногу резултат на зголемените тензии на Блискиот Исток. Иран соопшти дека ќе одговори на воздушниот напад на Израел врз иранскиот конзулат во Дамаск, главниот град на Сирија, во кој загинаа неколку високи воени претставници. Израел не ја презеде одговорноста за нападот на конзулатот, но привремено затвори 28 амбасади ширум светот од безбедносни причини. Пазарот знае дека Иран најверојатно ќе одговори, но не ги знае спецификите, а тоа создава многу нелагодност и нервоза. Трговците се загрижени и за нападите на украинските беспилотни летала врз рафинериите во Русија, кои според некои проценки блокирале околу 15 отсто од рускиот капацитет за преработка на нафта. Земјите на ОПЕК и сојузниците на картелот, вклучително и Русија, на минатонеделниот состанок ја потврдија одлуката за ограничување на производството, барајќи од поединечните земји построго да се придржуваат до доделените квоти. Проценките за послаба понуда се совпаднаа со знаците за забрзување на економскиот раст во САД, што може дополнително да ја зајакне побарувачката. Сите овде треба да спомнат и дека поради растот на цената на нафтата, САД го откажаа планот за купување нафта за своите стратешки резерви. Фјучерс цените на европскиот природен гас TTF се зголемија за 5 отсто на речиси 28 евра/мегават час поради продолжувањето на прекинот во Норвешка и очекуваното постудено време. Норвешкиот оператор за гасен систем Gassco го одложи планираниот прекин на снабдувањето со гас од 14,8 милиони кубни метри дневно заради одржување на терминалот Сент Фергус во Британија, наместо на 9 април, да заврши на 10 април. Исто така, метеоролозите најавуваат премин кон постудено време од вторник и значителен пад на температурите во Централна Европа, придружен со ветровито и студени услови до среда. И покрај временската прогноза, се вели дека европските складишта за гас се полни 59,9 отсто. Нестабилно кај земјоделските производи Во агро светот минатата недела заврши со раст на цените на MATIF, најголемата европска берза на стоки. Како и во претходните 2 недели, пченицата во петокот навечер влезе во викендот со значителен пораст. Затворајќи ја неделата со раст до 203 евра/тон, терминските цени за мај 2024 година се одржаа на клучното ниво на поддршка од 200 евра/тон, и покрај тоа што беа активно тестирани претходниот ден. Пченката моментално е во втор план на краток рок, но и покрај тоа забележа зголемување од едно евро/тон на цените на новите култури на 196,5 евра/тон на MATIF за договорите во ноември 2024 година. Главните фактори кои влијаат на цените на земјоделските производи се растечката геополитичка криза која го зајакнува доларот, војната на различни нивоа што ги турка цените на нафтата и златото што урива историски рекорди поради што т.н. фиат валути губат куповна моќ, како и фактот што вкупната кратка позиција кај земјоделските стоки е околу 70 милиони тони. Имајте предвид дека намалувањето на кратката позиција од 85 на 70 милиони тони во последните неколку недели предизвика пораст на цената на пченката за околу 15 евра за метрички тон и за околу 10 евра/метрички тон за раст на цената на пченицата. Во принцип, времето на европскиот континент е сè уште со чудно расположение, северната половина продолжува да страда од вишок на влага, додека јужните земји брзо се сушат и се загреваат. Ова важи од Шпанија до јужна Русија. FranceAgriMer уште еднаш ја намали состојбата на пченицата и јачменот во Франција. Сепак, времето се чини сè поповолно за рано започнување на садењето на пченка во пченкарниот појас во текот на следните недели, што малку влијае врз цените во Чикаго. Сепак, падот на цените беше многу ограничен поради обновената неизвесност во Аргентина. Бактерискиот напад ненадејно ја оштети аргентинската пченка која влегува во последната фаза пред жетвата, за којашто досега се очекуваше да биде ветувачка. Како резултат на тоа, берзата во Буенос Аирес ја намали проценката на жетвата за 2024 година за 2 милиони тони на 52 милиони тони, оставајќи ја вратата отворена за понатамошни намалувања. Бактерискиот напад ненадејно ја оштети аргентинската пченка која влегува во последната фаза пред жетвата, за којашто досега се очекуваше да биде ветувачка. Како резултат на тоа, берзата во Буенос Аирес ја намали проценката на жетвата за 2024 година за 2 милиони тони на 52 милиони тони, оставајќи ја вратата отворена за понатамошни намалувања. Поскапување на основните метали Фјучерсите за бакар пораснаа над 4,25 долари/фунта, што е највисоко во последните 14 месеци, бидејќи податоците кои покажуваат зголемување на глобалната производна активност ги поддржаа очекувањата за силна побарувачка за основните метали. Индустриското производство во Германија порасна повеќе од очекуваното во февруари, поттикнувајќи оптимизам за европското производство и додавајќи импулс во трката за големи резерви на суровини. Развојот беше во согласност со закрепнувањето на американското производство според податоците на ISM и позитивните изненадувања за Caixin и официјалниот кинески производствен индекс PMI, што ја зголеми загриженоста за забавување на секторот за двајца главни потрошувачи на бакар. На страната на понудата, прекините во главните африкански рудници ги зголемија претходните неуспеси во клучните рудници во Панама и Јужна Америка, принудувајќи го Anglo American да ги намали насоките за производство на бакар за повеќе од 160.000 тони. Песимистичките изгледи за производството на руда ги поттикна кинеските топилници да се приближат до колективното намалување на производството од 10 проценти за да ги подобрат маржите. Цените на алуминиумот, исто така, пораснаа, до 2.450 долари/тон, по растот на другите основни метали поради притисокот на доларот, загриженоста за понудата и одредено зголемување на побарувачката од Кина. И двата производни показатели за PMI во Кина изненадија до нагорна линија во мартовските изданија, што сугерира дека фабричката активност на земјата донекаде одговори на серија стимулативни мерки и економска поддршка од Пекинг. Цените беа поддржани и од загриженоста за снабдување, при што Aluminium Corp од Кина нагласи дека обезбеденоста на бокситот во земјата останува неизвесна поради нејзината зависност од Гвинеја, која е изложена на прекини по експлозијата во клучен капацитет за складирање гориво. Покрај тоа, топилниците во Јунан, четвртиот по големина регион за производство на алуминиум во Кина, останаа предмет на ограничувања на производството поради годишната сушна сезона....

Основните техники се: потценување, микроменаџирање, критикување пред голем број луѓе, постојана критика, немање никаков или постоење на лош систем на награди, неможност за спроведување позитивни промени, нулта толеранција за грешки, непрецизно дефинирани задачи што ги менувате во трк, итн., итн. Постојат различни техники со кои можете да ги демотивирате вработените. Има талентирани раководители на кои тоа им е вродено и лесно. На другите им треба повеќе време и труд. Следејќи ги овие упатства, сигурно ќе успеете. Не се сите луѓе исти или подеднакво издржливи, но ако сте доволно упорни, ќе ја постигнете целта 99 проценти од случаите. Некои се одлични во демотивација без воопшто да се свесни за тоа. Згора на тоа, тие мислат дека се однесуваат сосема спротивно. Можеби овој текст ќе ги освести. Многумина менаџери за некои работи стануваат свесни дури по подолго време, некои пак никогаш. Постои опасност некој да забележи таквото однесување и да го поврзе со оштетување на компанијата во вид на лоши перформанси, неостварување резултати, висока стапка на флуктуација на вработени и поврзани дополнителни трошоци, заминување на најдобрите… Со малку дискреција, со техниките за префрлање на вината, особено ако вашиот претпоставен не посветува внимание на оваа тема или нема сензибилитет за неа, можете да избегнете лоши последици за вас или барем да ги одложите за подолго време. Основни техники Основните техники се (често се преклопуваат): потценување, микроменаџмент, критикување пред голем број луѓе, постојана критика, немање никаков или постоење на лош систем на награди, неможност за спроведување позитивни промени, нулта толеранција за грешки, непрецизно дефинирани задачи што ги менувате во трк. За да се демотивираат оние со најдобри резултати (ова да се комбинира со основните техники) особено добро функционира: секогаш оптоварувајте ги истите луѓе, давајте им здодевни задачи, намалете ги привилегиите, особено кога нема сериозна причина да го направите тоа, земете ги заслугите за она што го направиле други, наградувајте и унапредувајте ги оние кои не го заслужуваат тоа, доцнете во донесувањето и спроведувањето на одлуките. Потценувањето или обезвреднувањето има многу варијанти и може да се изрази на различни начини. Содржано е во повеќето други техники. Неопходно е во што повеќе ситуации или барем оние битни за личноста и другите околу неа, да покажувате дека не вреди многу. Понекогаш е доволно само да одмавнете со раката или да ги превртите очите. Колку сте повисоко позиционирани, толку помалку ви треба; понекогаш е доволно игнорирање. Шефовите, особено големите, сите ги гледаат и со задоволство ги копираат. Кога сте претседател на управниот одбор, вашите зборови и постапки имаат посебна тежина, па можете и попатно да потценувате; можеби тоа и го правите, а да не сте свесни. Потценувањето или обезвреднувањето има многу варијанти и може да се изрази на различни начини. Содржано е во повеќето други техники. Неопходно е во што повеќе ситуации или барем оние битни за личноста и другите околу неа, да покажувате дека не вреди многу. Понекогаш е доволно само да одмавнете со раката или да ги превртите очите. Колку сте повисоко позиционирани, толку помалку ви треба; понекогаш е доволно игнорирање. Со микроменаџирањето нема утка Микроменаџирањето е вообичаена техника, своевидно потценување (не само тоа) кое не боде очи толку. Колку е постручно и повеќе платено лицето со кое микроменаџирате, дотолку е подобра фората. Да му платите многу на професионалец и потоа детално да му кажувате што да прави и како да го прави тоа е ефикасен начин за трошење на парите на акционерите. Сепак, треба да внимавате претпоставениот да не ве праша кога ќе ја завршите вашата работа (за која обично сте многу повеќе платени) ако ја работите и туѓата. Можете да го оправдате ова со вашето чувство за одговорност и фактот дека луѓето лошо ја вршат својата работа. Ако знаете многу малку или ништо за некоја струка, специјалистите кои го посветиле својот живот на таа тема особено добро ќе реагираат на вашите сугестии или наредби. Со еден удар убивате две муви: ја потценувате и личноста и професијата. Некои области се особено погодни, на пример сите типови дизајни, но не треба да се двоумите кога станува збор и за целосно егзактни работи. Ако сакате да останете во безбедната зона, поправајте ги ирелевантните детали. Микроменаџментот е една од техниките што многу луѓе ја практикуваат без да бидат свесни за тоа. Постои посебен психолошки профил кој се приклонува кон оваа техника, но често има и такви кои интимно се грижат само за резултатите, кои се грижат за сите детали, чувствуваат голема одговорност и понекогаш се гордеат со тоа. Има и друга група, оние кои теоретски знаат сѐ за тоа, читаат книги за микроменаџмент, но не забележуваат дека самите го спроведуваат. Демотивирање на најдобрите Дури и вработените кои добро реагираат на критиките или се отпорни на тоа, не сакаат кога им ја давате пред другите. Честопати критикувајте ги пред што е можно повеќе луѓе и повеќето од нив ќе попуштат, а сигурно ќе се најде во групата и колега што ќе ви помогне во тоа. Постојаната критика, дури и да не е јавна, е голем демотиватор. Комбинирајте ја со отсуство на пофалби и награди. Основната работа е да не ги наградувате вработените или лошо да ги наградувате, финансиски и нефинансиски. Ова е особено добар пристап за демотивирање на оние со врвни резултати. Нив повеќе од останатите ги иритира кога се работи лошо и кога нема можност тоа да се промени. Кога лошите работи не се поправаат долго време, одговорните и амбициозните почнуваат да се чувствуваат лошо. Добро е да најавите позитивни промени, да им дадете надеж дека ќе се случат, а потоа да не го направите тоа. Повторете го ова неколку пати и некои вработени ќе почнат да зборуваат за тоа надвор од компанијата, па така ќе спречите доаѓање на нови, квалитетни и надежни кадри. Каде ќе стигнеме ако ги толерираме грешките? Постојано барајте ги и реагирајте на секоја од нив. Наскоро сите ќе сфатат дека е подобро да не прават ништо, особено нешто ново или да предлагаат подобрувања. Не ги слушајте оние кои велат дека добар шеф бара добро направени работи за да ги пофали. Уште подобро е да давате непрецизни задачи. Ова им овозможува на луѓето да трошат време, да размислуваат за тоа што сте сакале, да работат и да се обидуваат, а вие секогаш имате простор да кажете дека тоа не е добро, дека не разбираат што е потребно и да им дадете да го направат тоа повторно. Се разбира, ако го правите тоа пред други, тоа е уште поефикасно. Можете исто така да ги оставите да работат некое време, а потоа малку да ја промените задачата. Колку повеќе одработат и колку повеќе време потрошат до промена на насоката, толку подобро, како што е и поефикасно кога тоа го правите често. Да се ​​вратиме на најдобрите. Ако некој невнимателно покаже дека знае, а може тоа да се случи, секогаш давајте му ги тешките задачи. Може да се работи и за група на надежни. Во основа, важно е тешките работи да ги прават исти луѓе. Не ги оптоварувајте оние кои не сакаат да работат или не сакаат да научат нешто ново, ќе се измачувате себеси и нив. Има тврдоглави луѓе кои со години покорно прават сѐ и за другите, но со упорност ќе ги победите и демотивирате. Досадните задачи се одличен избор за амбициозните и креативните. Ова не е тешко бидејќи работата често се состои од рутински работи. Ако се појави нешто интересно, се разбира, тоа дајте им го на оние што сакаат да работат само нешто познато. Дури и вработените кои добро реагираат на критиките или се отпорни на тоа, не сакаат кога им ја давате пред другите. Честопати критикувајте ги пред што е можно повеќе луѓе и повеќето од нив ќе попуштат, а сигурно ќе се најде во групата и колега што ќе ви помогне во тоа. Постојаната критика, дури и да не е јавна, е голем демотиватор. Комбинирајте ја со отсуство на пофалби и награди. Основната работа е да не ги наградувате вработените или лошо да ги наградувате, финансиски и нефинансиски. Намалување на бенефициите е одличен демотиватор Намалувањето на бенефициите е секогаш одличен демотиватор. Малку е послаб кога ќе разберат дека приликите се такви па се мора, но ако го правите тоа кога не е потребно, тогаш е навистина одлично. Засилете го со слаба комуникација. Кога ќе ги намалите придобивките без добро објаснување, тоа исто така функционира одлично. Од видовите намалени привилегии, најдобри се големите финансиски кратења, а потоа и малите заштеди на работи кои се важни за вработените, но малку заштедуваат за компанијата. Не е важно кој на што се сетил и што направил. Важно е кој му е надреден. Не кажувајте им на другите кој што направил добро, покажете го тоа како ваша заслуга. Подредените полека ќе го губат својот елан, а вие ќе ја избегнете потенцијално непријатната ситуација вашиот претпоставен да мисли дека некој друг вреди повеќе од вас. Кога сте завршиле добра работа и не сте ги пофалиле и наградиле оние кои тоа го заслужуваат, можете да им го зададете последниот удар со унапредување на други. Изберете ги оние кои не знаат да работат, а ви се драги и секогаш добро зборуваат за вас или оние кои дошле на работа преку врска, а работните задачи ги извршуваат просечно или слабо. Одолговлекувајте, па потоа притискајте со рокови Кога треба да се донесе одлука, особено онаа што ја чекаат неколку луѓе за да продолжат да работат, вие одолговлекувајте. Вашата професионални и лични обврски имаат приоритет. Тоа што можеби работеле со денови и сега само чекаат потврда за да продолжат, не е важно. Нема да знаат дали треба да чекаат или да почнат да прават нешто друго. Колку подолго чекаат, толку е поголема фрустрацијата, особено ако им кажете дека тоа е итно. Добро функционира и кога после вашето одолговлекување, ги притискате со рокови. Слична варијанта е кога инсистирате нешто да се заврши брзо, а потоа не го користите тоа или го спроведувате со долго задоцнување. Како што можете да видите, постојат многу начини, а не се наведени сите. На пример, ни случајно не ги објаснувајте вашите визии, не инспирирајте или давајте дополнително значење на работата со повисока цел. Се чини дека е полесно и е потребно помалку текст кога демотивирачките однесувања се претставени во ваква форма. Можеби е полесно се памети. Многу менаџери се однесуваат на некои од наведените начини не затоа што се злобни, туку затоа што не се свесни за тоа или не ја забележуваат штетата што ја прават. И бидете внимателни, ако го правите спротивното од овие совети, големи се шансите да имате високо мотивирани, задоволни вработени и средина која е добра основа за постигнување цели и постигнување врвни резултати....

Милиони луѓе имаа ретка можност да го гледаат и да бидат сведоци на целосно затемнување на Сонцето од страна на Месечината на 8 април годинава, што се смета за природен феномен кој привремено го затемни денот во Мексико до Канада. Затемнувањето на Сонцето беше проследено со овации од тамошните жители, а преносот во живо го гледаа на НАСА, кој се емитуваше од повеќе локации во должина на патеката на затемнувањето. Следното затемнување на тој континент ќе се случи дури за 21 година од сега. Следната година, затемнувањето на Сонцето, иако делумно, ќе биде видливо на 29 март во Европа, на северот на Азија, во Северна и Западна Африка, во поголемиот дел од Северна Америка, на северот на Јужна Америка, во Атлантскиот Океан и во Арктикот. Потоа, на 21 септември, делумно затемнување на Сонцето ќе биде видливо во јужна Австралија, Тихиот и Атлантскиот океан и повторно на Антарктикот. Сонцето е околу 400 пати поголемо од Месечината, но и 400 пати подалеку, па изгледа дека двете ѕвезди се слични по големина....

Поставената фотоволтаичната централа вклучува 80 соларни панели и 2 инвертори, има вкупна инсталирана моќност од 43,6 KWp, а очекуваното годишно производство е 53.000 KWh. Со инвестицијата се очекува намалување на емисијата на штетни гасови CO2 за околу 24.000 кг на годишно ниво и заштеда на електрична енергија во следните 20 години. УНИБанка АД Скопје во рамките на Политиката за одржливо работење, а со цел позитивно влијание врз животната средина презема иницијативи од областа на обновливите извори на енергија и енергетската ефикасност. Во тој правец, на својата управна зграда постави фотоволтаична централа за производство на електрична енергија од обновливи извори, со што се придонесува кон намалување на штетните емисии во воздухот и преку тоа кон заштита на животната средина. Потребите за електрична енергија ќе ги задоволи преку сопствено производство. Оваа долгорочна инвестиција на Банката, како општествено одговорна компанија, обезбедува одржливи придобивки за целата заедница. Поставената фотоволтаичната централа вклучува 80 соларни панели и 2 инвертори, има вкупна инсталирана моќност од 43,6 KWp, а очекуваното годишно производство е 53.000 KWh. Со инвестицијата се очекува намалување на емисијата на штетни гасови CO2 за околу 24.000 кг на годишно ниво и заштеда на електрична енергија во следните 20 години. “Уште од нашите почетоци пред 30 години УНИБанка има јасна определба да се грижи за заедницата, а заштитата на животната средина отсекогаш била наш приоритет. Чистата животна средина е поврзана со секој аспект на нашето живеење, а долгорочно гледано и со нашиот опстанок. Развојот на инцијативи поврзани со инвестициите во обновливи извори на енергија има долгорочен ефект врз животната средина. Со оваа инвестиција покажуваме имплементација на ESG принципите, кои заземаат клучен дел во нашата деловна стратегија. Остануваме да делуваме и понатаму како посветена општествено одговорна финансиска институција, истовремено поттикнувајќи ја и останатата бизнис заедница во преземање на чекори за обезбедување зелена иднина.“ – изјави Делчо Крастев, Извршен директор на УНИБанка АД Скопје Во рамки на стратегијата за одржливост на УНИБанка, возниот парк на Банката е проширен со хибридни возила, спроведени се обуки за вработените во делот на ESG сегментот, а во делот на уредување на експозитурите се користат енергетско ефикасни решенија кои истовремено придонесуваат и за подобрување на работната атмосфера. УНИБанка продолжува да се залага за обезбедување на почиста и поздрава околина, подигнување на свеста на вработените и околината за важноста од употребата на одржливи енергетски решенија....

Како што велат од СЕЕМТ, организатор на настанот, и овој пат е одбрана исклучителна постава на клучни говорници кои се реномирани експерти во областа на техничката анализа, финансиите и инвестициите. Здружението на финансиски техничари на југоисточна Европа – СЕЕМТ(South and Eastern Europe Market Technicians) ја организира втората Регионална конференција за техничка анализа, во Љубљана, на 6 и 7 јуни. Како што велат од СЕЕМТ, и овој пат е одбрана исклучителна постава на клучни говорници кои се реномирани експерти во областа на техничката анализа, финансиите и инвестициите. „Оваа година одлучивме да ставиме посебен фокус на систематското тргување и инвестициските системи, па ќе дискутираме за техниките за одредување идни ценовни таргети; смарт трејдерски системи; психологијата што стои во позадина на успешното тргување; динамичка алокација на средства базирана на вештачка интелигенција во услови на нестабилни пазари и уште многу интересни теми“, вели Снежана Поповска, претседателка на СЕЕМТ и сертифициран технички аналитичар. Детали за Конференцијата, со агендата и говорниците, може да најдете на следниов линк: https://seemt.org/seemt-2024/ Здружението СЕЕМТ – South and Eastern Europe Market Technicians формирано минатата година, е непрофитна организација која е посветена на промоција и разбирање на техничката анализа како исклучително важна инвестициска алатка. Првата Регионална конференција за техничка анализа се одржа на 18 септември, 2023 година во Скопје. Целта на Здружението е да го унапреди проучувањето и практичната примена на техничка анализа и да го поддржи професионалниот развој на нашите членови во регионот преку обезбедување на многу уникатни содржини во добро организирана структура. СЕЕМТ е членка на Меѓународната федерација на технички аналитичари (IFTA). Меѓународната федерација на технички аналитичари е основана во 1986 година и е глобална организација на здруженија за техничка анализа на финансиските пазари....

Во изминатата 2023 година како клучни активности на АЕТМ беа истакнати организацијата на најголемата регионална конференција за е-трговија на која присуствуваа повеќе од 600 учесници од Балканот и пошироко, објавувањето на петтата годишна анализа за е-трговија и организација на изборот на најдобрите во е-трговијата за 2022 година. Асоцијацијата за е-трговија на Македонија – АЕТМ го одржа своето Годишното собрание во присуство на членовите, поддржувачите, партнерите и соработниците. Претседателката на АЕТМ, Д-р Нина Ангеловска го отвори Собранието и им посака добредојде на присутните, а поздравно обраќање имаше и Дерик Фефер, Службеник за приватниот сектор во УСАИД Северна Македонија. Во својот поздравен говор, Претседателката на АЕТМ упати благодарност кон членките од бизнис секторот, меѓународните развојни агенции и институциите кои го препознаваат потенцијалот на АЕТМ и активно придонесуваат за развојот на е-трговијата во нашата земја. Ангеловска изјави: „Со поддршка на нашите членки од бизнис секторот и меѓународните развојни агенции и со голема посветеност од тимот на AETM успеавме да завршиме уште една успешна година исполнета со многубројни иницијативи кои адресираат различни мапирани предизвици на е-трговците. Се надевам дека оваа година ќе започнат да се решаваат и предизвиците кои стојат на патот на меѓуграничната е-трговија во пазарите на Западен Балкан и дека со основање на Балканската Алијанса за е-трговија со која претседава АЕТМ ќе се отворат поголеми можности за прогрес и соработки во прилог на регионалната е-трговија. Е-трговијата игра значајна улога за раст на бизнисите и економиите, но потенцијалот е далеку од искористен, потребни ни се побрзи и подобри промени во сите сфери на екосистемот на е-трговија. Потребно е регулативата да овозможи околина за раст на бизнисите кои ги носат промените – се уште тоа не е случај и постојат пречки кои го отежнуваат работењето и прогресот. Напорно работиме на отстранување на бариерите кои стојат на патот и ќе продолжиме да туркаме за побрзи и подобри промени, додека имплементираме значајни иницијви во прилог на унапредување на понудата во е-трговија, зајакнување на дигиталните вештини и намалување на сивата економија во е-трговија.” УСАИД Северна Македонија е меѓународна развојна агенција со која што АЕТМ активно соработува во изминатите години, со цел унапредување на домашната и регионалната е-трговија. Со поддршка на УСАИД во рамки на проектот „Активност за јакнење на деловниот екосистем“, имплементиран од Консалтинг за стратешки развој, АЕТМ ја реализира тековно новата иницијатива „Градење подобра заедница за е-трговија” во чии рамки се лансираше веб платформа за унапреден Беџ за верификуван е-трговец, кој има за цел да ја зголеми довербата во онлајн купувањето, да ги истакне е-трговците кои се регистрирани и верификувани од страна на АЕТМ, и да придонесе во континуираната борба за намалување на сивата економија и нерегистрираните продавачи во е-трговијата. Во рамки на своето поздравно обраќање, Дерик Фефер изјави: „Беџот не е само амблем на автентичноста; тоа е алатка за економска правичност и транспарентност, во корист и на бизнисите и на потрошувачите. “ По завршувањето на воведните обраќања, продолжи работниот дел на Собранието каде беше даден осврт на сработените активности во 2023 година и беше презентиран и усвоен планот на активности за 2024 година на АЕТМ. Во изминатата 2023 година како клучни активности на АЕТМ беа истакнати организацијата на најголемата регионална конференција за е-трговија на која присуствуваа повеќе од 600 учесници од Балканот и пошироко, објавувањето на петтата годишна анализа за е-трговија и организација на изборот на најдобрите во е-трговијата за 2022 година. Во 2023 АЕТМ активно работеше и на бројни проекти и иницијативи кои беа насочени кон активности кои ги адресираат четирите клучни предизвици на е-трговците: ограничена понуда во е-трговија, недостаток на дигитални вештини, прекугранична е-трговија и сива економија. Беше посочено и дека во текот на 2023 година, АЕТМ, заедно со Асоцијациите за е-трговија на Србија, Босна и Херцеговина и Албанија, ја формираа Балканска Алијанса за е-трговија која се залага за олесување и унапредување на регионалната е-трговија. За прв Претседавач на новооснованата Балканска Алијанса за Е-трговија беше избрана токму АЕТМ. Покрај овие активности, во 2023 година АЕТМ организираше едукативни сесии, сесии за вмрежување, обуки и многу други активности. И во 2024 година АЕТМ ќе продолжи со реализација на клучните годишни иницијативи – годишната анализа за е-трговија, регионалната конференција за е-трговија и годишните награди за е-трговија. Покрај нив, АЕТМ ќе продолжи со реализација на започнатите проекти и останати иницијативи и активности кои ги адресираат клучните предизвици на е-трговците. На Сообранието исто така беa презентирани и активностите кои беа реализирани во рамки на Алијансата на родова еднаквост на работното место – ГЕА (подружница во рамките на АЕТМ, која се стреми да ја отклучи синергијата помеѓу е-трговијата, дигитализацијата и придонесот на жените на работното место) во текот на 2023 година. Во текот на 2023, во рамки на ГЕА беше реализирана кампања по повод Меѓународниот ден на жената за подигнување на свестa за родова еднаквост, беше организирана Втората конференција „Родова еднаквост на работното место“, како и беа организирани неколку нетворкинг настани со партнери и поддржувачи на ГЕА. Во 2024, ГЕА ќе продолжи со исто темпо да работи кон остварување на подобра родова еднаквост на работно место. По завршувањето на работниот дел на Собранието, започна презентацијата на новата веб платформа еcommerce.mk/badge, преку која Асоцијацијата работи на градење на подобра заедница за е-трговија и придонесува кон намалување на сивата економија во е-трговијата....

Капитал во соработка со Инвест Поинт ви предлага акција на неделата, од европските и светските берзи. Автор: Снежана Поповска, сертифициран технички аналитичар, Инвест Поинт ПроКредит Холдинг АГ, тикер PCZ.DE е компанија со седиште во Германија, порано позната како ProCredit Holding AG & Co KGaA, и главно се занимава во индустријата за финансиски услуги. Активностите на групата ПроКредит опфаќаат финансирање на мали и средни претпријатија (МСП) и директно банкарство за приватни клиенти. Холдингот абележа одличен финансиски резултат од 113,4 милиони евра во 2023 година, што одговара на принос на капиталот од 12,2%. Оперативните приходи сезголемија за 21% на годишно ниво, како резултат на позитивните движења восите редовни текови на приходи. Акцијата се наоѓа во нагорен тренд на сите временски рамки. Нашиот сигнал за купување беше даден минатата неделa и нашиот прв таргет е 10,80. Во наредните неколку месеци, очекуваме овој тренд да продолжи и нашиoт втор таргет е 13,60. Според последните податоци, дивидендниот принос на акцијата изнесува 6,88%. Покрај можноста за остварување на капитална добивка, со поседување на оваа акција остварувате и дивидендна добивка. Напомена: Текстот, графиконите и анализата презентирани од страната на авторот се само за едукативни цели. Дадените информации не треба да се толкуваат на кој било начин како препорака за купување или продавање на кој било финансиски инструмент. Секогаш треба да се консултирате со вашиот лиценциран инвестиционен советник и/или личен банкар за да ја утврдите соодветната инвестиција според вашата финансиска состојба....

Во период од 01 април до 30 јуни, доколку имате кредитни или дебитни Mastercard картички од УНИБанка, или ако извадите нова Mastercard картичка, и направите 10 трансакции месечно, во секој од трите месеци додека трае наградната игрa, станувате потенцијален добитник на патување за двајца во Куба, како и можност да добиете златна плочка. Да се посети Куба е неверојатно искуство! Веќе си замислувате остров на Карибите, палми, салса, мохито и пури, насмеан народ, едно магично патување на кое долго ќе се сеќавате. Доколку посетата на Куба ви изгледа како нешто далечно и недостижно, сега благодарение на наградната игра “Со Mastercard од УНИБанка, ја имаш Куба на дланка!” тоа е остварливо. УНИБанка за своите корисници ќе додели 5 патувања за двајца на Куба, како и 5 златни плочки. Што треба да направите? Едноставно, во период од 01 април до 30 јуни, доколку имате кредитни или дебитни Mastercard картички од УНИБанка, или ако извадите нова Mastercard картичка, и направите 10 трансакции месечно, во секој од трите месеци додека трае наградната игрa, станувате потенцијален добитник на патување за двајца во Куба, како и можност да добиете златна плочка. Веројатноста овие Карипски острови да бидат достижни за вас, се зголемува со секои нови 10 трансакции следниот месец независно дали тоа ќе го направите на продажните места или во електронската трговија (плаќања на интернет) во земјата. Во Куба и нејзиниот главен град Хавана ќе се чувствувате како со временска машина да сте се вратиле низ времето. Рајската плажа Варадеро сместена на тиркизното Карипско море, која веќе две години по ред од Tripadvisor е прогласена за најубавата плажа на светот, “живописните“ улици на Хавана каде голем дел од својот живот го поминал и Хемингвеј, најубавите коктели, најдобрите пури, се само еден мал сегмент што овој магичен остров има да понуди. УНИБанка со патувањето во Куба ни овозможува искуство кое ќе го паметиме цел живот! Можност за учество во наградната игра има секое физичко лице со или над 18 години и е корисник на Mastercard картичките од УНИБанка. И 5-те златни плочки не се ништо помалку примамливи. Станува збор за плочки кои се меѓу најбараните на светско ниво, кои имаат извонредна историска и културната вредност, чија вредност постојано расте, а УНИБанка е единственaта банка која во своето продажно портфолио има продукт инвестициско злато. Извлекувањето на наградите ќе се изврши на 17.07.2024 година во 15.00 часот, по принципот на случаен избор со помош на компјутерска програма. Вакви награди не се пропуштаат! Одиме по Mastercard картичка од УНИБанка, и одиме во Куба! Сите дополнителни информации можете да ги прочитате на www.unibank.mk. Комерцијален ПР текст...

Клучни објективни критериуми за оценување се раст на актива, профитабилност, географски опсег, стратешки односи, нов бизнис развој и иновации во производи. И во услови на динамични промени и новитети во сегментот на банкарската индустрија, Комерцијална банка успеа да одржи брз чекор со дигиталните трендови и иновации и на најефикасен начин да ги задоволи потребите на клиентите. Горда на своите постигнувања, Комерцијална банка ја смета оваа награда за уште едно врвно признание за успешното работење и одличните финансиски резултати. Со оваа награда Комерцијална банка повторно се вброи во друштвото на најдобрите банки во над 150 држави во светот, избрани во рамките на 31-то издание на годишните награди на Global Finance. За менаџментот и за вработените во Банката наградата „Најдобра банка во Северна Македонија за 2024 година“ е уште еден мотив плус да продолжат со следење на деловниот модел кој гарантира заеднички успех и просперитет. „Континуираната посветеност на задоволството и корисничкото искуство на клиентите, силните финансиски перформанси и исклучителниот придонес за заедницата се она што нѐ радува и нѐ мотивира секој ден да продолжиме кон уште поголеми достигнувања и подобри резултати. Не недостигаат новите предизвици затоа што дигитализацијата и иновациите во финансискиот свет се трендовите кои будно и динамично ги следиме. Во името на Управниот одбор упатувам благодарност до почитуваното стручно жири на Global Finance што ги препозна и награди целокупните резултати на Комерцијална банка“, изјави по повод наградата Хари Костов, Главен извршен директор и Претседател на Управниот одбор на Комерцијална банка. Според Global Finance, традиционално победници се банките кои внимателно ги следеле потребите на клиентите, постигнале силни резултати и управувале со своите средства и обврски на разумен начин во услови на брзо менливи каматни стапки. „Банкарството достигна уште еден пресвртен момент со дебито на генеративната вештачка интелигенција, која ветува дека ќе ја преобрази индустриската игра. Во ова променливо опкружување, наградите за најдобра банка ги препознаваат финансиските институции кои нудат најширок опсег на услуги, долгорочна доверливост и технолошки иновации“, изјави Џозеф Д. Џиарапуто, издавач и уреднички директор на Global Finance. Остварените резултати на банките ги оценуваат извршни финансиски директори, банкари, банкарски консултанти и аналитичари од целиот свет. Клучни објективни критериуми за оценување се раст на актива, профитабилност, географски опсег, стратешки односи, нов бизнис развој и иновации во производи. Дополнително, во оценувањето се применуваат и субјективни критериуми кои ги вклучуваат мислењата на истакнати аналитичари на капитал и кредитен рејтинг, банкарски консултанти и на останати експерти од финансиската индустрија. Магазинот Global Finance е основан во 1987 година во Њујорк и има 50.000 читатели од 193 земји, а особено е профилиран во корпоративниот и финансискиот свет. Вообичаено избира најдобри банки и останати финансиски институции, а доделените награди се сметаат за стандард за извонредност од страна на меѓународната финансиска заедница. Комерцијална банка е горда што во последните пет години редовно е добитник на признание за најдобра банка во земјава од страна на угледни меѓународни магазини, како што се The Banker, Euromoney и Global Finance. Тие се признание за лидерството и успехот што го покажува Банката во сите сегменти од своето работење. Комерцијален ПР текст...

„Книгата е еден вид враќање кон себе, поточно да не се заборавиме самите себеси во постојаната динамика и да не останеме во тркалото што ги премотува чувствата на луѓето со центрифугална сила, туку да запреме малку, да се одмориме од многу нешта и да уживаме во слободното време што го имаме пред нас.“ Писателската дејност на писателката Кристина Краличин сама по себе значи инспирација. Инспирирана од природата, од луѓето, од внатрешната содржина на сѐ што е видливо и невидливо за човечкото око. Краличин ги црпи темите од непресушниот извор на животот и таа своја инспирација несебично ја предава на читателите обликувана во формите на моралната естетиката на пишаната реч, во декорот на длабочината на мислата и моќта за досегање на мистиката во нано космосите на душевните пространства. Таму каде се протега најдлабоката интима на постоењето Краличин го надминала лимитот на времето и на просторот со успешност на автор кој ги оживува своите ликови во делата и кои говорат само кога се разбира нивниот начин на обраќање. Пред околу еден месец, Краличин промовираше два нови романа, „Денот пред да се стемни“ и „Последна шанса за втора клапа: сценариото на немиот сведок“, кои се во издание на „ИД-концепт/Чудна шума“.Промотори беа Ермис Лафазановски и Билјана Црвенковска, која е уредник на издавачката куќа „Чудна шума“. Делови од романите читаше актерката Дарја Ризова. „Ова е едиција од 14 романи кои меѓусебно се поврзани на еден специфичен и невообичаен начин. Нишката што ги поврзува е во самата содржина на романите, иако темите, ликовите и времето на настаните се различни“, кажа Краличин на промоцијата. Со неа разговаравме околу самата нејзина замисла за серијалот, инспирацијата за ликовите во него, како и за тоа што мисли за читачката култура во Македонија и за шансата што им се дава на младите домашни писатели. Книгите се наменети за читателската публика. Дали во нашата земја постои навика за читање и дали секој што е љубител на убаво пишаниот збор има можности да купува книги? Какви се можностите на едно просечно семејство да допринесе за збогатување на својата домашна библиотека? Освен тоа, каква публика вие лично таргетирате со Вашите дела? Книгата е основа за развојот на културата на една земја. Ако тргнеме од фактот дека секое поле во сите области на општествениот живот, без исклучок, започнува да се формира и да се гради преку пренос на знаење од книгите, тогаш читањето претставува обврска за човекот. Без книгите не би постоел општествениот систем во таа форма во која го знаеме денес што укажува на постоење навика за читање книги кај населението, но тоа не го прецизира точниот процент за читање на белетристика. Љубителите на убаво пишаниот збор ја познаваат добро максимата дека од книгата само можете да добиете нешто ново, никогаш не можете да загубите. Околу прашањето дали едно просечно семејство во нашата земја има финансиски можности да ја збогатува својата домашна библиотека, би дала потврден одговор, бидејќи денес на пазарот ако ги споредиме цените на производите за широка потрошувачка и цените на книгите како производ, можеме да заклучиме дека книгите се достапни и поволни за читателите од финансиски аспект. Мислам дека секој може да купи книга што тематски го интересира. Кога ја имаме книгата пред себе, таа е готов производ, а секој производ е сублимација на процеси што стојат зад неговото креирање и создавање. Значи во позадина стои авторот што го создал тоа дело, а понатаму следи процесот на реализација за мислите да преминат во печатена книга. Тука спаѓаат материјалните трошоци поминувајќи низ патот на издаваштвото, дизајнот, печатењето, пласирањето на пазарот итн. Со оглед на трошоците кои се потребни за да се создаде една книга, мислам дека цената е адаптирана според куповната моќ на населението, а не според нејзината реална вредност. Кога станува збор за моите прозни дела, тие припаѓаат во популарна фикција, а разработуваат различни тематики навлегувајќи во повеќе домени на општествениот и социјалниот живот со описи на места кои реално постојат. Моите книги изобилуваат со реални податоци од многу области, независно што ликовите се позајмени од мојата имагинација. Затоа би рекла дека немам таргетирана група на читатели, бидејќи секој може да се пронајде во нив. Во напливот на брзо достапните информации, на луѓето им се на дофат најразлични облици на пишани текстови, зошто човек денес би посегнал да прочита печатена книга, кога знаеме сите ние дека динамиката на животот го ограничува слободното време на човекот. Освен тоа, во битката за професионално усовршување, каква литература Вие би преферирале, дали за онаа која е поврзана со работните ангажмани и професионални определби кај луѓето или модерната популарна фикција која не е во тесна врска со нивните интереси? Која е разликата кога станува збор за исполнување на слободно време кај читателот, што според вас е поквалитетно за да му се даде внимание? Кристина Краличин е книжевен глас кој ѝ припаѓа на најновата македонска генерација на писатели, со богата, стилски облагородена и автентична писателска нарација. Нејзините дела претставуваат многуслојна ризница на силни филозофски, психолошки и културолошки аспекти на животот, интерпретирани во повеќезначајна јазична структура.Дипломира на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ во Скопје, на Катедрата за италијански јазик и книжевност и американски студии, проучувајќи ги италијанската и американската култура и книжевност.Автор е на две стихозбирки „Патот на душата по зборот што гори“ и „Poetry as a Perfect Entity: The Ethical Dimension of Life: Verses of the Essence“ на англиски јазик, една збирка раскази и поезија „Collection of Poems and Stories: Love the Differences“ на англиски јазик која е преведена и објавена на италијански јазик „Raccolta di Poesie e Racconti: Ama Le Differenze“, на три романи „Дното на моето небо“, „Денот пред да се стемни“ и „Последна шанса за втора клапа“. Добитник е на меѓународни награди, меѓу кои и интернационалната „Concorso Internazionale “Il Parnaso” – Premio “Angelo La Vecchia” VIII Edizione 2022/23“. Дел од нејзините песни се влезени во две антологии издадени во Италија.Има објавено повеќе статии и колумни во италијански портал, како и серија мотивациски текстови. Точно е тоа дека динамиката на живеење не дозволува многу слободно време и во тоа слободно време повторно мошне динамично се воспримаат информации на брз, лесен и достапен начин преку интернетот или социјалните мрежи. Сепак, разликата меѓу тие достапни информации и читањето книга е во многу нешта голема. За да се чита книга се бара интимен простор, свое мирно катче, се бара одредена изолација од светот, додека за протокот на информации по електронски пат, тоа не е потребно. Во надојдената вода од денешната брза река наречена живот, јас би рекла дека книгата е каменот за одмор, пауза за душата или пак мостот со кој се поврзуваат сетилата. Поинаков е аспектот за пристап. Книгата напротив може да претставува и своевидно прибежиште од секојдневниот замор, стресот или притисокот што го чувствуваме. Таа, ако има висок праг на квалитет, може да ја подобри и здравствената состојба на луѓето што се наоѓаат под постојан стрес. Може да го разбуди заспаното чувство за естетика на речта, да ја промовира слободата на мислата, да го визуализира пишаното на свој автентичен начин, да ја разбранува возбудата под струните на виолината од срцето. На делот од прашањето што се однесува на изборот помеѓу стручна, научна литература, не-фикција и фикција, човекот навистина е потребно да се усовршува во својата професионалност, да чита литература што е поврзана со неговиот напредок на знаењата што ги поседува за одредена област, но исто така, мора да помисли и на себе, на своите лични потреби за одмор, за вистинска релаксација. Чинам дека книгата е спортот за душата како што е физичкиот спорт за телото. Или пак, читањето книга би го споредила со умствена фискултура. Во нашиот живот, во нашето постоење, потребно е да имаме простор што треба да си го дадеме самите на себе. Освен тоа, научно е докажано дека преку читањето мозокот е повеќе активен и ја подобрува меморијата и концентрацијата, па дури и се препорачува кај луѓето кои имаат тешкотии во комуникацијата со другите луѓе. Книгата е еден вид враќање кон себе, поточно да не се заборавиме самите себеси во постојаната динамика и да не останеме во тркалото што ги премотува чувствата на луѓето со центрифугална сила, туку да запреме малку, да се одмориме од многу нешта и да уживаме во слободното време што го имаме пред нас. Можете ли да ни кажете нешто повеќе за Вашиот осмислен серијал на прозни дела? Колку романи ќе има и како се поврзани меѓу себе? Уште кога го пишував првиот роман „Дното на моето небо“ се роди идејата за серијалот, кој вкупно ќе брои 14 романи. Поточно првиот роман е нивниот стожер. Со хероината на романот го отворам серијалот, а со неа како главен лик ќе го затворам последниот роман од серијалот во кој ќе го обелоденам нејзиното име и подлабоко ќе го претставам нејзиниот живот и лик. Надвор од таа временска дистанца првиот и последниот роман се всушност една засебна целина. Хероината е претставена во „Дното на моето небо“ како писателка на овие романи што јас ги пишувам. Воедно во секој роман се зачнува насловот, како и дел од темата на наредниот роман, што значи тие се поврзани во самата содржина иако се комплетно различни. За разлика од серијалите кои се основаат врз одредена нишка или заедништво, што ги среќаваме во досегашната литература или пак се реализирани преку филмското платно, моделирани се преку една врска, а тоа најчесто е еден лик или група на лица поврзани пример фамилијарно, во друштво или на друг начин. Секако има и серијали кои се врзуваат за дадена локација, може тоа да биде место, град, институција, на пример болница, училиште, полициска станица, ресторан итн. Исто така, има серијали кои се поврзуваат со факторот време, на пример се пишува за писатели, сликари, познати фамилии или историски настани кои се случиле во одреден период. Серијалите, често пати, се врзуваат и со одредена тема. Но, овој мој серијал е поинаков од сите што се среќаваат досега, од причина што не се врзува во ниту еден сегмент за стандардите на постоењето на серијалите. Кај мене во делата, ликовите не се исти, локациите, исто така, се сосема различни, аспектот на темата е различен, а временскиот период е димензија која се движи во сите правци. Сакам да кажам дека романите се меѓусебно поврзани на цврст и кохезивен начин во повеќеслојна структуралност. Освен тоа, самиот серијал има различни нивоа, ликовите и настаните се едно ниво, друго ниво се нивните дела како нишка на поврзување, а над тоа ниво е анонимната писателка што ги пишува и поврзува сите нив како нејзини дела. Оттука започнува дното на градењето, што всушност е небо од чии висини се поставуваат самите основи и темели на романите. Така, последниот роман всушност истовремено е прв во серијалот според логиката на временските дејствија. Еве како тоа би го објаснила: Главниот лик Роберт Хил од „Денот пред да се стемни“ ги чита првите страници на новиот роман „Последна шанса за втора клапа“, каде младиот сценарист Тери Милер е главен лик. Дејствијата на двата романи се сосема различни, но на еден начин би рекла дека во временската рамка на случувањата се преплетува времето губејќи ја својата значајност за минато, сегашност и иднина. Ако Роберт Хил кој е лик од првиот роман на анонимната писателка чита за ликот Тери Милер кој е од нејзиниот втор роман, во имагинарниот свет на постоењето на двата романи, Тери Милер веќе се случил што значи е претходник на Роберт Хил. Тоа значи дека имаме обратно пропорционално време на настани. Тоа е временска димензија што се пречекорува поинаку од стрелките на часовникот на што сме навикнати. Кога би ја претставила шемата во 3D дијаграм (дрво на романите), ќе наидеме на испреплетени гранки кои влегуваат едни во други во различни временски зони, а сите потекнуваат од едно исто стебло. Значи тоа е еден серијал што постепено ќе се разоткрива пред очите на читателите и јас овој серијал би го нарекла крупен проект во кој моите ангажмани на пишувањето ќе бидат на врвно и завидно ниво. Како досегашното искуство влијае на вашите идни дела? Дали има нешто што беше замислено поинаку, а сега се менува откако ги имате в раце овие романи, или, можеби по реакциите што ги добивате од читателите? Писателката Кристина Краличин на фотографиите за ова интервју е облечена во креации на Елена Лука Точно е тоа дека досегашното искуство влијае на моите идни дела. Едноставно кажано, пишувањето роман е искуство. Кога постои концепт, основа, план за да се реализира тоа дело во завршен изглед, искуството не го носиме во себе со почетокот на тој процес. Јас ја имам содржината на романот во главата, но ја немам неговата конечна форма со деталите, стилското изразување, аспектот на набљудување и опишување. Пишувањето романот е процес низ кој самиот писател минува за прв пат. Секое ново дело со нова тематика, бара минување по тој пат за прв пат! За да проникне во с’ржта на настаните што треба да ги опише писателот никогаш не е сам и не мирува. Тој другарува со своето дело, комуницира, размислува на него постојано. Да даде име, лик, карактер, главна улога, животна ситуација, сплет на настани и ликови, писателот мора да знае како да излезе од сопствената кожа и да се внесе во туѓата. Да чувствува заедно со него, да плаче или да се смее, да води разговори меѓу него/неа и другите ликови во романот, да се стави од онаа спротивната страна на себе си. Видеокругот, т.е. видното поле на писателот е огромно, тоа има длабоки и непознати простори кои допрва треба да ги разоткрива и да ги запознава самиот тој. Тоа не е ни малку лесна работа. Понекогаш имам чувство дека работам повеќе од 24 часа дневно. За писателот нема одмор. Тој го спознава своето дело преку личниот пристап на размислување уште пред да почне да го оформува, потоа следи самата реализацијата, а на крај и промоција на тоа дело. Како што реков во една пригода, книгата има крв, циркулација, пулсира невидливо помеѓу зборовите, но многу опипливо – тој нејзин живот многу зависи од реакцијата на публиката со други зборови – писателот и публиката комуницираат преку книгата! Тргнувајќи од тоа дека вие сте писателка, дали жените се главните ликови во вашите романи и какви жени вие опишувате. Дали станува збор за жени што се активно вклучени во општествените процеси во една земја, земајќи ја во предвид улогата на жената во различните сфери на животот. Какви се нивните идеолошки определби или поточно за каква цел се борат вашите хероини? Во мојот прв роман „Дното на моето небо“ главниот лик е жена која поминува еден временски краток, но тежок период поради изгубените два клучни сегменти во нејзиниот живот на приватен и професионален план. И кога жената е во очај, и кога се руши нејзиниот сон како кула од карти за успешен живот на една млада и амбициозна личност, кога има чувство дека е оставена сама без да има поддршка и разбирање, тогаш таа сфаќа дека мора самата да се избори со духовните стеги што ги чувствува длабоко во себеси. Ништо друго не ѝ преостанува освен да се фати во тесна борба со своите чувства. Најпрво, да ја прифати болната вистина како реална загуба во нејзиниот живот и да најде сили да се помести од таа точка од каде нема начин како да продолжи понатаму да чекори. Романот е длабока психолошка драма што се одвива пред сé во нејзината глава, а што читателот може да ја почувствува како дел од себе, бидејќи романот е пишуван во прво лице. Ги отфрла лажните надежи, ги анализира ситуациите што ја довеле до таквата точка на стојалиштето и пронаоѓа во себе нова сила да издржи во напорот повторно да застане на нозе, без да преземе погрешни чекори што би ја довеле побргу до амбисот на своите морални вредности. На тој начин, жената во овој роман е мислител, добар аналитичар, има широки видици за сфаќањето на животот, нејзините погледи за животните прашања се преставени преку сопствените мисли на еден модерен, софистициран и самокритичен женски лик. Како што сме сите ние луѓето различни меѓу себе, така и застапеноста на ликовите и нивните карактери во романите се различни. Животот е склоп од многу нешта, тој е состав на горчливото и слаткото истовремено, на лошото и на доброто. Опишаните женски ликови што се среќаваат во романите ги носат карактеристиките на нашата современост, на ова денешно време во кое се наоѓаме. Жените можат да придонесат многу кога се безрезервно вклучени во општествениот систем и институционалниот поредок. Тие се способни да реализираат многу планови во професионалниот ангажман, да го подигнат прагот на квалитетот во работата, да ги изнесат своите ставови и да внесат креативен дух во својот делокруг на делување. Не е во ред човекот да се цени според одредени физички карактеристики, туку според тоа каков е неговиот потенцијал за да се вложи во одредена работа. За разлика од првиот роман, во другите два романи главните ликови се мажи кои имаат свои животни патеки. Секој писател за да се стави во машка или женска улога пред сé мора да биде добар психолог, но секако и да поседува висок степен на емотивна емпатија кон луѓето за да ги разбира нивните проблеми или тешки ситуации на кои наидуваат. Со други зборови, писателот мора да сочувствува со своите ликови на еден реален начин и точно да умее да ја процени објективната состојба во која тие се наоѓаат, како и нивната објективна субјективност, колку и да звучи тоа чудно. Во првиот роман главен лик е Роберт Хил. Во вториот роман главен лик е Тери Милер. Иако се многу различни имаат и заедничка црта, а тоа е фактот дека и двајцата го вложуваат својот максимум на работните места. Но, би сакала да извадам на површина една од модерните теми што се среќава во романот „Денот пред да се стемни“, односно мобингот на работното место што го доживува ликот Роберт Хил. Тој мобинг врз него го врши директорот на фирмата каде што се вработува, што всушност е жена. Станува збор за една исклучително интелигентна личност која си поигрува со чувствата на Роберт, вршејќи му мобинг, и тоа сексуален. Зошто токму тоа прашање го одбрав за дејствие во романот? Мобингот е мошне сериозна тема. Тој е огромен притисок под кој личноста може да попушти и да се „скрши“, а пред сé психички. Едноставно, човек може најлесно да падне во очај кога се наоѓа во тесниот и болен простор на клештите што го држат цврсто и стегнато, без да има начин за самоодбрана од нив. Воедно, мобингот најтешко и се докажува. Во последно време мобингот е тема за која не се зборува толку гласно и отворено, можеби и од овие наведени причини. Ретко кој се осмелува да ја признае таа тешка состојба во која се наоѓа. Мојата тенденција беше преку тежината што Роберт ја чувствува на работното место да ги натерам и мажите да помислат како им е на жените кога се судираат со таков проблем. Звучи обратно, но тоа беше и мојата перспектива на гледање и приоѓање кон тој психолошки аспект. Преку еден машки лик, одблизу да ја почувствуваме улогата на жртвата која станува марионета со која си поигрува оној од кого зависи на работното место. Но, од друга страна, Роберт Хил е еден позитивен човек, поточно позитивен машки лик за кој сум сигурна дека ќе ги освои симпатиите од читателската публика, пред сé заради неговата добронамерност, чесност и трудољубивост. Тој е пораснат со самохрана мајка што неизмерно ја сака. Значи застапена е и љубовта на мајката во романот, како стожер на семејството. Роберт ја почитува жената и нејзината важна улога во животот. Тој е неуморен трагач по вистинската љубов, по жената што може да го исполни неговиот живот на правилен начин. Во моите романи среќаваме способни жени во разни области: жени во медицината, новинарството, жени што работат во филмската продукција, актерки, костимографи, понатаму жени во науката, жени стручни во археологијата, палеографијата, физиката, па дури и во спортот, како што е сурфањето на вода, итн. Во моите романи застапени се многу ликови и тоа ги прави богати и комплексни. Ако во драмите имаме кулминација и заплет по чија највисока точка следува расплет, во овие романи слоевитоста на содржината создава повеќе заплети, а расплетот е оној пат по кој минуваат главните ликови и токму тој пристап ги прави романите возбудливи, интересни и прецизно осмислени. Дали имате одредени сознанија бидејќи со интензивен чекор навлеговте во полето на книжевноста, какви автори кај нас повеќе се застапени во нашата земја и дали е дадено доволно простор за нашите млади писатели, дали ќе го оправдаат својот квалитет пред читателската публика? Кога станува збор за млади, но силни и автентични автори како да се придобие довербата кај луѓето дека станува збор навистина за квалитетна книжевна творба? Прашањето Ви е на место, бара повеќеслоен одговор, затоа што слоевитоста се содржи во самото прашање. Пред да го образложам моето мислење, би направила една парабола како куса метафорична претстава за тоа што сакам да го кажам околу состојбата на младите квалитетни автори во нашата земја. На пример, ако сте земјоделец и имате поле на кое одгледувате овошје, на тоа поле освен овошје, расте и плевел. Плевелот расте, а земјоделецот тоа не го посакува од проста причина што му штети на овошјето. Плевелот не го менува изгледот на овошјето, бојата или вкусот, но го гуши во просторот со тенденција да го исуши. За жал, по некое непишано правило, плевелот е многу поагресивен од овошјето во својот раст. Зошто го кажувам сето ова? Во полето на книжевноста, квалитетот и неквалитетот заедно растат. Сите ние заедно немаме полза од тоа ако плодот се исуши заради присутноста на дивиот плевел, посебно кога критичката мисла во книжевноста е застапена во мал сегмент, или пак, воопшто не постои. Тогаш, сé никнува и сé расте и нема методологија за прочистување на теренот. На тој начин, зборувам општо, читателот се доведува во една незавидна ситуација да биде прочистувач на плевелот. Земјоделецот лесно ја препознава црвената јагода на дневна светлина, но во мрак не може да ја пронајде. Тоа се случува и во полето на книжевноста. Читателот не може да ја види содржината на книгата, пред да ја прочита додека ја купува, бидејќи таа е затворена во крвотокот низ нејзините страници. Тој, како и земјоделецот во мракот во оваа парабола, може да одбере книга што ќе го привлече поради насловот или корицата, но сепак ќе остане „гладен“. Постојат читатели кои ја оставаат книгата недочитана разочарани од нејзината содржина. За да се задржи вниманието на читателот, писателот не треба само да напише книга или да ја осмисли по своите нормативни вредности на мислата, туку треба да умее да понуди квалитетно четиво. Има книги што можат да понудат многу, а и секако книги кои немаат што да дадат. Книгата пред сé треба да биде литературно издржана, сакам да речам – писмено напишана, иако се судираме со книги што не се граматички точни и не го застапуваат богатото стилско изразување. Сето ова го велам со доза на болка, бидејќи и јас пред сé сум читател. Во мојата наобразба на Филолошкиот факултет во Скопје, не сум учела само за начинот на правилното пишување во книжевноста, туку сум прочитала и многу книги од ризницата на познатите писатели низ историјата во Италија и САД чијашто книжевност ја проучував, за време на студиите на Катедрата на италијански јазик и Американски студии. Низ моите раце поминале делата на великаните на перото од тие земји, но секако и пошироко во светски рамки. Не смееме да дозволиме читателот да ја „прочистува“ книжевноста на ова тло, бидејќи ќе се откаже од намерата за купување книги со текот на времето. Потребна е здрава критичка мисла од страна на соодветен ентитет што ќе успева да го намали нередот предизвикан од плевелот на тлото на пишаната реч. Во „опстанокот“ на писателите, многу е важен индивидуалниот пристап, но и прифаќањето на авторот од страна на публиката, бидејќи писателот треба да ја прифаќа публиката на која тој ѝ се посветува преку пишаното дело. Се работи за заемно прифаќање, во книжевноста не постои еднонасочност. Секој писател оди по својот пат, создава релации што му одговараат со различна структурална вредност и опстанокот во книжевноста различно го трасира. Нема дефиниција, нема формат, нема модел како нешто треба да се направи и кој е патот до успехот. Од големо значење е и тоа од страна на писателската фела да им се даде поддршка на квалитетните млади автори. А за тоа никако не смее да преовладува субјективниот суд поради некакви интереси, туку објективната вредност што тој автор ја носи во себе. Кога се пишува, се твори со целото свое битие, се пренесува своето учење кон другите и се одзема многу од своето време. Пишувањето значи давање, како давање дел од себе. Секоја книга е автентичен печат на отпечатоците од прстите на писателот. Книгата на секој писател му го одредува нивото на кое се наоѓа. Тоа што писателите го оставаат зад себе, е нивната лична карта по која ќе бидат препознаени како творци во книжевноста. За мене тоа значи цел за која сум свесна дека бара многу вложувања....

Мостот „Френсис Скот Ки“ во Балтимор се урна откако еден од неговите столбови беше погоден среде ноќ од контејнерскиот брод Дали, долг речиси 300 метри, кој бил полн со товар и пловел под знаме на Сингапур, но бил изнајмен од данската бродска компанијата Маерск. Секоја можност дека нападот на бродот бил терористички напад е отфрлена, објави ФБИ. Спасувачите извлекоа две лица од реката Патапско, едното неповредено, а другото во тешка состојба. Потрагата по шесте исчезнати работници престана во средата. Тие беа дел од градежната екипа која работела на мостот во моментот кога тој се урнал. Во реката паднале и три автомобили и два камиони. Мостот долг 1,6 милји, е крвотокот на пристаништето во Балтимор. Ја премостува реката Патапско, и годишно низ него минуваат 11,5 милиони возила. Затворањето на едно од главните пристаништа на источниот брег на САД се заканува да го попречи снабдувањето со стоки, од автомобили до јаглен и секакви други производи. Тоа може да создаде тесни грла и да ги зголеми трошоците, велат експертите....

Се шпекулира дека цената на златото може да отиде и преку 2.300 долари за кратко време. Цените на бакарот паднаа бидејќи загриженоста за силата на кинеската економија и нејзиниот сектор на недвижности обременет со долгови ги рефокусираа инвеститорите. Пред нас е многу нестабилна недела за стоките и пазарите, особено за земјоделските стоки. Овој четврток ќе ги видиме критичните квартални извештаи на американската Агенција за храна и земјоделие (USDA) за залихите на американските земјоделци и намерите за сеидба за новата сезона (овој текст е затворен во вторникот, 27.03., н.з.). Секоја година ова е многу важен извештај кој на некој начин ја насочува трговијата во наредните недели и месеци и му го дава на пазарот првиот конкретен увид во намерите на производителите за новата сезона. Фондовите, како и сите останати кои учествуваат на пазарот, веќе неколку дена ги коригираат позициите пред овој извештај, бидејќи не мал број пати извештајот знаел да изненади. Американските пазари на акции достигнаа нов врв по акциите на Федералните резерви. ФЕД се држи до својот „јастребски“ став, многу помалку невнимателен отколку во минатото, но тие сè уште се држат до трите намалувања на стапките во 2024 година и покрај изборите во САД. И покрај надежта на пазарот за намалување на каматната стапка, упорната инфлација во моментов останува и не покажува знаци на попуштање. Меѓутоа, ако ги погледнеме подетално податоците, сè, од CPI, PPI, домувањето, податоците за вработувањето, и понатаму сугерираат дека американската економија останува отпорна на досегашните зголемувања на стапките, толку многу што некои аналитичари сега веруваат дека нема да видиме намалување на стапката оваа година, туку поверојатно на почетокот на 2025 година. Минатата недела инвеститорите беа пријатно изненадени од швајцарската централна банка, која неочекувано ги намали каматните стапки за 0,25 процентни поени на 1,5 отсто. Таа е првата голема централна банка која ги намали каматните стапки, по долгиот циклус на затегнување на монетарната политика, што на пазарот се гледа како прв сигнал дека борбата против инфлацијата во западните земји е речиси добиена. На валутните пазари вредноста на доларот се зголеми минатата недела, индексот на доларот (DXY) повторно е над 104 поени. Американската валута зајакна во однос на европската, а на почетокот на новата недела цената на еврото е на ниво од 1,083 долари. Минатата недела инвеститорите беа пријатно изненадени од швајцарската централна банка, која неочекувано ги намали каматните стапки за 0,25 процентни поени на 1,5 отсто. Таа е првата голема централна банка која ги намали каматните стапки, по долгиот циклус на затегнување на монетарната политика, што на пазарот се гледа како прв сигнал дека борбата против инфлацијата во западните земји е речиси добиена. Затоа оваа недела инвеститорите ќе се фокусираат на новите податоци за инфлацијата во САД, регионот и европските земји, кои би можеле да укажат кога централните банки ќе почнат да ги намалуваат каматните стапки. Несогласувања во ЕУ околу паричната помош за Украина Цените на златото минатата недела достигнаа ново историски највисоко ниво и сè уште има простор за раст бидејќи неколку земји се преокупирано со големо купување периодов. Се шпекулира дека цената на златото би можела да порасне до 2.300 долари/тон. Централните банки, кои купија историски највисоки нивоа на злато во изминатите две години, ќе продолжат да бидат силни купувачи во 2024 година. Кина, најголемиот светски производител и потрошувач на злато, дава приоритет на зголеменото производство. Пекинг стекнува средства ширум светот за да ја постигне оваа цел. Во исто време, ја намалува изложеноста на доларот, главната фиат („Фиат“ значи дека некој одговорен дал дозвола, декрет или наредба. Владата на една земја или територија издава фиат или декретна валута., н.з.) валута на планетата. Во Брисел се разговара за деликатниот случај околу средствата за Украина кои би можеле да се добијат од буџетот на Унијата. Прашањето за трошоците за одбрана длабоко ги поделува земјите на ЕУ. Додека холандскиот премиер Руте е против тоа, германскиот канцелар Шолц се залага за доделување замрзнати руски средства на Киев, опција поддржана и од Белгија, што веднаш би предизвикало одмазда на Москва. Се проценува дека замрзнатите руски средства може да донесат три милијарди евра годишно. Сепак, оваа акција најверојатно ќе доведе до повлекување на целиот „незападен“ капитал што моментално е депониран во еврозоната. Тоа веројатно би бил крајот на еврото?! Еве уште еден начин на кој геополитиката може да влијае на трговијата и стоките. Имено, веќе подолго време се договара изградбата на алтернативен канал на Суецкиот канал, т.н. Канал Бен Гурион. Зошто? Едноставно затоа што Суецкиот канал му дава на Египет премногу моќ. Со затворањето на Суецкиот канал, Египет би можел да ја фрли светската трговија на колена и да им диктира услови на целиот Запад и на Иран, Индија и Кина. Алтернативен канал ќе ги поврзе израелскиот град Еилат во Арапскиот Залив со Средоземното Море во северниот дел на Газа. Изградбата на алтернативен канал со години се преговара меѓу Лондон, Вашингтон и Ерусалим, а самиот канал ќе ѝ даде на оваа тројка контрола на главната транзитна рута за светската трговија. Изградбата на каналот се соочува со две непосредни пречки: Газа и Египет, но сигурно Кина и Русија нема да застанат настрана. На пазарот за нафта помирно И покрај неочекуваното забрзување на кинеското индустриско производство во февруари, загриженоста за кревкоста на побарувачката за индустриски стоки и нови домови ги намали очекувањата за купување на стоки во земјата. Светските пазари конечно имаат мирна недела кога е во прашање нафтата. Цената не се менуваше многу на неделна основа, а трговците повеќе или помалку одмеруваа помеѓу проценката на трендовите на понудата и побарувачката во неделите и месеците што следуваат. Цената на барел нафта од типот „брент“ сѐ уште се движи меѓу 85 и 86 долари/барел, додека цената на барел нафта WTI се движи околу нивото од 81 долари. Кон средината на минатата недела цените паднаа бидејќи пазарот беше разочаран од оценката дека поради зголемената инфлација, американската ФЕД може да ги намали каматните стапки дури во втората половина од годината, додека дотогаш се очекуваше тоа да го направи во јуни. Тоа значи дека растот на најголемата светска економија, американската, би можел дополнително да забави пред ФЕД да почне да го стимулира, што би можело да предизвика слабеење на побарувачката за нафта. Во четвртокот, пак, цените се стабилизираа бидејќи беше објавено дека залихите во САД паднале претходната недела, што ги намали стравувањата од слаба побарувачка. Се чини дека и понатаму доминира мантрата на оние што шпекулираат со растот на цени, со оглед на уште еден неочекуван пад на залихите на сурова нафта во САД минатата недела. Пазарот истовремено го вклучува и ризикот од нови нарушувања во снабдувањето. Украинските напади со беспилотни летала врз руските рафинерии потенцијално би можеле да го ограничат снабдувањето. Според некои проценки, тие досега блокирале седум отсто од капацитетот на руските рафинерии или околу 370.000 барели дневно. Доколку продолжат овие напади, руските производители би можеле да бидат принудени да го намалат снабдувањето поради проблеми со извозот и ограничениот капацитет за складирање. Цените на европските фјучерси на природен гас TTF моментално се нешто под 29 евра/MWh, што е највисоко ниво од почетокот на февруари, откако нападот на концертна сала во близина на Москва ги зголеми регионалните тензии и загриженоста околу снабдувањето. Неодамнешните напади врз енергетските капацитети во Русија и Украина, исто така, ги зголемија цените. Во исто време, Freeport LNG (извозник на втечнет гас од Тексас, САД) рече дека неговата единица за втечнување Laine 3 е повторно во производство, но Laine 2 беше затворена и Laine 1 наскоро ќе биде затворена поради инспекции и поправки што се очекува да бидат завршени до мај. Исто така, побарувачката се очекува да се зголеми поради прогнозите за ниски температури пред нивното повторно покачување во април. Како и да е, се очекува цените да го вратат надолниот моментум со излегувањето на Европа од грејната сезона. Оваа промена, во комбинација со стабилното производство во Норвешка, зголеменото влијание на соларната енергија и европските резерви на гас кои остануваат стабилни на околу 59 отсто од капацитетот за складирање, треба да придонесе за намалување на ценовните притисоци. Минатата недела Европската комисија предложи зголемување на царините за увоз на жита, маслодајни семиња и житни производи во ЕУ од Русија и Белорусија. Во зависност од производот, тарифите ќе се зголемат за 95 евра/тон или царина од 50 проценти. Понатаму, Русија и Белорусија повеќе нема да имаат пристап до никакви квоти за жито на СТО за ЕУ, која понуди подобар тарифен третман за некои производи. Во 2022/23 година увозот на мека пченица и сончогледово масло во ЕУ од тие две земји достигна 2,7 милиони тони. Уште поважни и со многукратно позначајно влијание врз цените би биле царините за украинската пченка доколку се ратификува она што беше предложено минатата недела. Тарифите би вклучиле увозен вишок во споредба со просекот од последните три кампањи. Просекот е 9,83 милиони тони. Во 2022/23 година ЕУ увезла 14,9 милиони тони пченка од Украина. Метеж кај житарките Непотврдените гласини дека еден од главните извозници на жито во Русија е блокиран, предизвикаа метеж на пазарот. Трговците се исто така загрижени поради обновените тензии околу украинската инфраструктура. Последно, но не и најмалку важно, фондовите ги штитат нивните позиции на сè понеизвесниот пазар. Фјучерсите за пченка од јуни 2024 година, исто така, се искачија на 193,50 евра/тон, главно на бранот на раст на пченицата. Пченицата порасна за речиси пет проценти минатата недела на берзата за суровини во Чикаго (CBOT), а краткорочната цел се чини дека е да се пробие нивото од 5,6 долари/бушел. Во исто време, пченката се движи околу нивото од 4,3 долари/бушел, но геополитиката и временските услови во САД ќе бидат најважните фактори за идните движења на цените. Истото може да се каже и за сојата, чија цена се движи околу нивото од 11,9 долари/бушел. На европскиот пазар на пченица во петокот доминираше остар раст на цените. Фјучерсите од мај 2024 година се зголемија за 7,5 евра/тон на 207,25 евра/тон, што е најголемо дневно зголемување на фјучерси на MATIF од јули 2023 година и суспензијата на руското учество во украинскиот извозен коридор воспоставен една година порано од ОН и Турција. Непотврдените гласини дека еден од главните извозници на жито во Русија е блокиран, предизвикаа метеж на пазарот. Трговците се исто така загрижени поради обновените тензии околу украинската инфраструктура. Последно, но не и најмалку важно, фондовите ги штитат нивните позиции на сè понеизвесниот пазар. Фјучерсите за пченка од јуни 2024 година, исто така, се искачија на 193,50 евра/тон, главно на бранот на раст на пченицата. Цените на фјучерсите на бакарот паднаа кон границата 4 долари/фунта, откако речиси го достигнаа едногодишното високо ниво во средината на март. Цените паднаа бидејќи загриженоста за силата на кинеската економија и нејзиниот сектор на недвижности оптоварен со долгови ги рефокусираа инвеститорите по изненадувачкиот пораст на макроекономските најави и одлуките на топилниците да го олеснат производството. И покрај неочекуваното забрзување на кинеското индустриско производство во февруари, загриженоста за кревкоста на побарувачката за индустриски стоки и нови домови ги намали очекувањата за купување на стоки во земјата. Ова се рефлектираше во порастот од 20 отсто на залихите на бакар во Кина во неделата што заврши на 15 март, додавајќи го сезонското надополнување на залихите и во согласност со неодамнешниот пад на премијата за бакар во Јангсан. Сепак, фјучерсите за бакар остануваат за пет отсто повисоки во месецот, поддржани од одлуката на топилниците да го намалат производството во погоните кои беа непрофитабилни поради недостаток на суровини....

„Изградбата на браната Конско е најголем и најзначаен проект од национален интерес за државата и граѓаните. Тоа не е и не може да биде проект на една или друга политичка партија, туку единствено проект на граѓаните. Браната Конско е најголемиот водостопански проект реализиран во последните 20 години, но и најголемиот инфраструктурен проект во гевгелискиот регион последниве 50 години. Сонот за изградбата на оваа брана започнува уште од 1973 година и денес тој сон стана реалност.“ Пред околу две недели заврши изградбата на браната Конско, која што заедно со системот за наводнување кој веднаш потоа почна со изградба, ќе обезбеди квалитетно водоснабдување на цело Гевгелиско поле. Министерот за земјоделство, шумарство и водостопанство, Љупчо Николовски, којшто е особено горд што изградбата на браната почна и заврши во мандатот на владата на СДСМ, вели дека ова е најголемиот инфраструктурен проект во гевгелискиот регион последниве 50-тина години, што ќе помогне во неговиот вкупен економски развој. Со Николовски разговаравме околу значењето на проектот Брана Конско, но и за останатите крупни водоснабдувачки проекти што се реализираат во моментов. „Овој капитален проект е посебно важен за земјоделците, бидејќи подразбира ново вештачко езеро-акумулација и нов систем за наводнување, со кој се опфатени околу 6.500 хектари земјоделски површини, со што наводнуваните земјоделски површини ги зголемуваме за пет пати. Инвестицијата е вредна 2,7 милијарди денари или околу 44 милиони евра и ја обезбедува потребната вода за наводнување на земјоделските површини, во текот на целата година. Ова би значело помали трошоци и поконкурентно македонско земјоделско производство.“ Министре, деновиве заврши изградбата на браната Конско, проект реализиран во мандатот на Владата предводена од СДСМ. Колку оваа капитална инвестиција е важна за земјоделците? Изградбата на браната Конско е најголем и најзначаен проект од национален интерес за државата и граѓаните. Тоа не е и не може да биде проект на една или друга политичка партија, туку единствено проект на граѓаните. Браната Конско е најголемиот водостопански проект реализиран во последните 20 години, но и најголемиот инфраструктурен проект во гевгелискиот регион последниве 50 години. Сонот за изградбата на оваа брана започнува уште од 1973 година и денес тој сон стана реалност. Изградбата на браната Конско ја започнавме во 2018 година и комплетно ја завршивме во 2024 година. Низ годините на изградба соочени бевме со многу предизвици, лошо подготвен проект кој мораше во самиот тек да се менува, потоа КОВИД криза, како и светска економска криза. Желбата овој проект да успее беше огромна и ниту еден пречка не нѐ запре, секој предизвик кој го имавме беше надминат. Овој капитален проект е посебно важен за земјоделците, бидејќи подразбира ново вештачко езеро-акумулација и нов систем за наводнување, со кој се опфатени околу 6.500 хектари земјоделски површини, со што наводнуваните земјоделски површини ги зголемуваме за пет пати. Инвестицијата е вредна 2,7 милијарди денари или околу 44 милиони евра и ја обезбедува потребната вода за наводнување на земјоделските површини, во текот на целата година. Ова би значело помали трошоци и поконкурентно македонско земјоделско производство. Покрај наводнувањето на земјоделските површини, со овој проект го помагаме вкупниот економски развој во овој регион, создавајќи услови за развој на рурален туризам, спортски и рекреативен риболов. Бевте министер за земјоделство и водостопанство кога почна изградбата на браната Конско, после извршувањето и на други функции сега сте повторно министер во истиот ресор и кога проектот финишираше, па како вие лично ја доживувате реализацијата на оваа значителна капитална инвестиција? Лично јас браната Конско ја доживувам како нешто кое за мене ќе остави траен личен белег, но и ќе го мапира Министерството за земјоделство, како институција, која изминативе седум години постигнала огромен успех во реализацијата на водостопански објекти. Имав чест токму во 2018 година, заедно со тогашниот премиер Зоран Заев, да го притиснеме копчето кое означи старт на градбата од овој важен капитален проект за земјоделците и државата. Уште повеќе бев среќен при секое доаѓање во увид на овој објект, гледајќи го како напредува од фаза во фаза. Го следев целиот процес на градба, а имав чест да присуствувам и на тестирањето на опремата. Тогаш влегов и во тунелот пред да се затвори капакот и сведочев на почетокот на првото полнење на браната. Во изградбата на овој капитален проект свој придонес дадоа повеќе луѓе и институции. Наша желба беше сите тие луѓе да бидат поканети на настанот кој го организиравме за свеченото заокружување од изградбата на браната Конско за да лично видат и самите што сме направиле заедно и да бидат дел од заокружувањето на овој важен проект каде имале свој придонес. Исто така браната Конско добива нова додадена вредност, бидејќи со грант од Кралството Шпанија, предвидена е изградба на пловечки фотоволтаици, со што ќе се намали цената на водата за наводнување, а ќе се зголеми енергетската независност на државата. Сакам да истакнам дека ова е единствениот водостопански објект, каде веднаш по завршувањето на браната, само ден потоа, се почна и со изградба на хидросистемот за наводнување Конско, давајќи ги налозите за почеток со активностите за изградба на системот на избраниот консултант за имплементација на проектот Consulting Engineers Salzgitter. Веднаш по објавата за завршувањето на изградбата на браната Конско, од опозицијата излегоа со реакција дека тоа бил проект на ВМРО-ДПМНЕ, а дека вие како власт три години сте доцнеле со реализацијата. Како ги коментирате овие наводи на опозицијата? Денес кога овој сон стана реалност, браната Конско наместо да биде проект на обединување, повторно сме сведоци на делби и политиканство, дека проектот не бил на оваа, туку некоја друга Влада. Јас секогаш сакам да зборувам со факти, па така и сега сакам граѓаните и земјоделците да ја знаат вистината. Дури од далечната 1973 година датира идејата за изградба на браната Конско. Уште тогаш се дадени првите размислувања и технички решенија, како да се искористат водите од река Конска, како би можело да се наводнува Гевгелиското поле. Па така уште тогаш се подготвува студија од страна на Заводот за водостопанство на тогаш Социјалистичка република Македонија. Студија преку која се дефинира преградното место за формирање на акумулацијата Конско, дефинирајќи го уште тогаш овој капитален проект како стратешки објект. Реализацијата на овој важен национален проект, претставувала сон за секоја идна генерација, во насока за обезбедување на квалитетно наводнување на земјоделското земјиште во Гевгелиското поле. Првиот главен проект за ХМС „Гевгелиско поле“, Подсистем „Конско“, Брана Конско е изработен уште во 1979 година, од страна на „Мелиопроект“ – Скопје. Потоа во 2011 и 2012 година оваа проектна документација е обновена и се подготвил нов идеен и основен проект, од страна на Градежен институт „Македонија“- Скопје. МЗШВ потоа во 2015 година спроведува ограничена постапка за доделување договор за јавна набавка на работи – Изградба на брана Конско и потпишува Договор за изведување на работите со најповолниот изведувач. Ваквиот Договор со фирмата изведувач, Министерството го потпишува, иако се знае дека реализацијата на проектот може да биде неизвесна и доведена под знак прашалник, од причини што во тој момент за проектот сѐ уште нема издадено одобрение за градење, ниту пак е извршена пренамена на шумското земјиште, со трајна е трајна експропријација на делот за изградба на објектите. При самиот тек на изградбата, поради лошо изработениот проект имаше потреба да се вршат многубројни измени на проектот. Ваквите измени беа поради лошите геодетски испитувања на земјиштето и честите свлечишта, а секоја измена на проектот во тек на градење, предвидува одново започнување на процедурата за вадење на градежна дозвола. Ако претходната владејачка гарнитура имала за приоритет изградба на брани и системи за наводнување наместо статуи од бронза и фасади од гипс, можеби оваа брана ќе била готова уште порано. Она што е факт е дека реализацијата на капиталниот проект брана Конско започна со изградба во 2018 година и комплетно се заврши во 2024 година, а само ден по заокружувањето од изградбата на браната се започна со активностите за изградба на системот за наводнување Конско. Изградивме капитален проект важен за државата. Браната Конско ќе биде запишана во историските документи и ќе биде сведок на едно време, во кое приоритетите биле државнички, за доброто на граѓаните и за иднината на сите нови генерации, кои ќе ги живеат благодетите на она што ние го градиме денес. „Имав чест токму во 2018 година, заедно со тогашниот премиер Зоран Заев, да го притиснеме копчето кое означи старт на градбата од овој важен капитален проект за земјоделците и државата. Денес кога овој сон стана реалност, браната Конско наместо да биде проект на обединување, повторно сме сведоци на делби и политиканство, дека проектот не бил на оваа, туку некоја друга Влада. Ако претходната владејачка гарнитура имала за приоритет изградба на брани и системи за наводнување наместо статуи од бронза и фасади од гипс, можеби оваа брана ќе била готова уште порано. Она што е факт е дека реализацијата на капиталниот проект брана Конско започна со изградба во 2018 година и комплетно се заврши во 2024 година, а само ден по заокружувањето од изградбата на браната се започна со активностите за изградба на системот за наводнување Конско.“ Само еден ден по изградбата на браната веднаш го започнавте процесот за изградба на системот за наводнување Конско, но и на уште три други системи за наводнување. Велите дека тоа е најголемата инвестиција до сега во водоснабдувањето. Кои се земјоделци имаат бенефит од овој проект и кога и какви резултати земјоделците можат да очекуваат? Токму така, станува збор за до сега најголемиот водоснабдувачки проект и по површина и по вредност, што досега се реализира во државата. Станува збор за проект, преку кој наводнуваме нови 13.500 хектари обработливо земјоделско земјиште, а вкупната вредност на проектот за изградба на сите четири системи изнесува 120 милиони евра. Хидросистемот Конско е еден од четирите системи, заедно со системите Пепелиште, Страиште, и Лисиче, кои како дел од Програмата за наводнување на државата ги реализираме, инвестирајќи во изградба на цевководи со кои обезбедуваме наводнување, до нови 13.500 хектари обработливо земјоделско земјиште. Придобивките за земјоделците од овие проекти се големи. Најголем бенефит од овие четири системи за наводнување имаат земјоделците од општините по текот на реката Вардар, а тоа се Велес, Чашка, Неготино, Демир Капија, Валандово, Гевгелија, Богданци и Дојран. Имплементацијата на проектот е од страна на Министерството за земјоделство, а истиот го реализираме со помош на кредитната банка KFW од Сојузна република Германија. Преку заем од 80 милиони евра и грант од 2.8 милиони евра за поддршка на земјоделците и земјоделските задруги во овие област, како и средства од националниот буџет на државата. Дека како министерство и Влада сме посветени во работата да обезбедиме можности повеќе за секој еден земјоделец, за секој еден човек, говори и фактот дека само еден ден по изградбата на браната Конско се започна постапката за изградба на системот за наводнување Конско. Само за споредба, после 15 години од пуштањето на браната Лисиче, конечно денес, започнува изградбата и на системот за наводнување Лисиче. Конечно комплетирајќи ги сите три предвидени фази за работа на браната Лисиче. Овие четири системи за наводнување се дел од Програмата за наводнување на Северна Македонија и се протегаат по сливот на реката Вардар. Станува збор за Хидросистем „Лисиче“, систем кој ги опфаќа земјоделците од општините Велес и Чашка, преку кој се обезбедува наводнување за 3.650 хектари земјоделско земјиште. Потоа Хидросистем „Пепелиште“, кој ги опфаќа земјоделците од општините Неготино и Демир Капија, со наводнување на површини од 3.000 хектари. Третиот важен проект е Хидросистем „Страиште“, кој ја опфаќа општина Валандово, наводнувајќи земјоделска површина од 1.500 хектари. Четвртиот проект е Хидросистем „Конско“, кој опфаќа наводнување на 5.500 хектари земјоделско земјиште од општините Гевгелија, Богданци и Дојран. Имаме потпишан договор со фирма консултант која има веќе добиени налози за започнување на активностите за изградба, односно подготовка на главни проекти за изградба на четирите проекти, подготовка на документација и распишување на постапка за изградба, надзор и имплементација на подготвените проекти за изградба на проектите. За сите овие четири проекти веќе се изработени посебни физибилити студии и проценка на еколошкото и социјалното влијание со што изводливоста и одржливоста на истите е потврдена. „Градиме и обезбедуваме вода за земјоделците, ги зголемуваме површините, го зголемуваме производството, ја зголемуваме домашната економија. Одиме напред во секој поглед и не застануваме. Модернизацијата и вложувањето во квалитетни системи за наводнување е еден од петте главни приоритети во нашата работа како министерство. Обезбедуваме наводнување и ја ставаме во функција за производство на храна секоја земјоделска површина. Директно помагајќи ги земјоделците, обезбедуваме богат и квалитетен род домашна македонска храна.“ За реализација на овие проекти подготвен и усвоен од Владата е Акциски план за спроведување на Програмата за наводнување на Северна Македонија. Со овој план се предвидуваат сите активности за проектирање, подготовка на документацијата и изградбата на сите четири системи за наводнување да бидат завршени во рок од 60 месеци од денот на воведувањето во работа на консултантот за имплементацијата, со гарантен период од 12 месеци. Ваквите проекти треба да нѐ обединуваат, да бидеме горди на овие успеси. Сме докажале дека можеме подобро, дека можеме повеќе да направиме за секој граѓанин. Често велите дека инвестициите во водоснабдувањето се еден од приоритетите на Министерството, на кои сѐ проекти во водоснабдувањето работите во моментов? Не може да има квалитетно земјоделско производство без редовно наводнување, без модерни системи за наводнување на земјоделските површини. Токму затоа инвестирањето во изградба на нови и реконструкција на постојните системи е еден од нашите главни приоритети во работата сите овие години. Посветено градиме модерни системи за наводнување, обезбедувајќи сигурно земјоделство. Покрај браната Конско и изградбата на четирите системи за наводнување Конско, Лисиче, Пепелиште и Страиште, активно работиме и на многу други проекти во водоснабдувањето. Во моментов речиси на целата територија на државата имаме активни проекти за модерни хидросистеми. Завршени се системите Славишко поле, Чаушица, Конопница и Пишица, а во завршна фаза е системот Теарце. Тековно се градат системите Колибари и Пумпна станица Дебар. Непречено се одвиваат работите за реализација на капиталниот проект Равен Речица и брана Речани, а оваа година ќе започне тендерска постапка за нова брана, Брана Слупчане. Во тек е и проектирањето на Втора фаза од системот за наводнување Равен Речица, во фаза на потпишување е Договор за мал систем за наводнување во Општина Сарај. Дополнително пак со средства од ИПА фондовите одобрени се уште два капитални проекти, изградба на хидросистеми за наводнување во Сопот и Новаци. Градиме и обезбедуваме вода за земјоделците, ги зголемуваме површините, го зголемуваме производството, ја зголемуваме домашната економија. Одиме напред во секој поглед и не застануваме. Често пати при теренските средби со земјоделците еден од проблемите што го посочуваат е работата на АД Водостопанство. И повторно да зборуваме со факти. Пред 2016 година успешно функционирал еден систем со тогаш водни заедници кои управувале самостојно со системите за наводнување. Систем што тогашната власт на ВМРО-ДПМНЕ го уништи, носејќи закон со кој функционалните водни заедници ги укинува и го централизира системот на управување со системите за наводнување преку АД Водостопанство. На овој начин тогаш ВМРО-ДПМНЕ свесно ја има направено најголемата штета за земјоделците што ги користат овие системи за наводнување, а денес без никаков срам зборуваат за тоа, повторно без да понудат некое решение за проблемот што го направиле. За разлика од нив, ние посветено водиме грижа за земјоделците и имаме решение за овој проблем. Решение на кое овие години заедно со мојот тим во министерството напорно работевме. Подготвивме и Владата веќе го усвои, јасен план за реорганизација и реструктурирање на друштвото кој ќе започне со спроведување, чии што основи се темелат на подобрено организациско постапување и подобрено финансиско работење, како и модернизирање и дигитализација на процесите на управување и контрола. Ние за разлика од ВМРО ДПМНЕ системски ги решаваме проблемите на земјоделците. Целта преку овој план е функционално управување со системите за наводнување, зголемување на површините за наводнување и зголемување на земјоделското производство. Модернизацијата и вложувањето во квалитетни системи за наводнување е еден од петте главни приоритети во нашата работа како министерство. Обезбедуваме наводнување и ја ставаме во функција за производство на храна секоја земјоделска површина. Директно помагајќи ги земјоделците, обезбедуваме богат и квалитетен род домашна македонска храна....

За Еуроникел има стечајно рочиште на 2 април во судот во Кавадарци, а вработените очекуваат вест за тоа каква стечајна маса ќе се собере за исплата на 2,1 милион евра за заостанати плати. Од Комерцијална банка, пак, стигнуваат оптимистички најави дека тие барале сериозен инвеститор што ќе ја продолжи работата и дека на таков ја продале фабриката за преработка на никелова руда. Турската компанија Yildirim Group, преку нејзината холандска компанија Polynickel Holding BV ќе биде нов сопственик на Еуроникел, поранешен Фени. За ваквата разврска на домашниот голем индустриски капацитет, преку соопштение до Македонската берза, извести Комерцијална банка, која е сопственик на имотот на комбинатот. Вредноста на зделката е 40 милиони евра. Од банката посочија дека за завршување на постапката треба да се исполнат и законски и регулаторни барања. Во исто време, Комерцијална со групацијата Yildirim склучи договор за продажба и на имотот на фабриката Нова Рефрактори во Пехчево, поточно 31,3 милиони евра ќе добие за Еуроникел, а 8,7 милиони евра за Нова Рефрактори. Комерцијална банка кон крајот на минатата година се стекна со сопственост врз металуршкиот комбинат Еуроникел, поранешен Фени, каде што банката беше главен доверител. Од Банката велат дека остануваат посветени и понатаму да придонесат со сите свои капацитети за фер наплата на доверителите и вработените во рамките на стечајната постапка. Прв услов за тоа е сите должници на Еуроникел веднаш да ги платат своите обврски. „Убедени сме дека продажбата е долгорочно решение за комбинатот Еуроникел имајќи го предвид кредибилитетот и капацитетот на Yildirim групацијата. Веруваме дека со ова е надминат неизвесниот период за сите доверители и, пред сѐ, за вработените во комбинатот, кои покажаа максимална посветеност и професионалност и покрај тешката состојба во која се најдоа не по нивна вина.“, рекоа од Комерцијална банка. Групацијата Yildirim е глобален индустриски конгломерат со седиште во Истанбул и во Амстердам. Основана е во 1963 година и моментално работи во 56 земји на 5 континенти, вработува 25.000 лица во девет индустрии: метали и рударство, управување со пристаништа, вештачки ѓубрива и хемикалии, енергија и енергетски производи, транспорт и логистика, финансиски услуги, градежништво и недвижности и меѓународната трговија. Вработените очекуваат да останат сите на работа и да ги добијат заостанатите плати За потсетување, Комерцијална банка кон крајот на минатата година се стекна со сопственост врз металуршкиот комбинат Еуроникел, поранешен Фени, каде што банката беше главен доверител. Информацијата беше соопштена преку Македонската берза, при што наведе дека во постапка за присилна наплата на побарувања од должникот Еуроникел индустри ДОО с. Возарци Кавадарци, Банката се стекна со сопственост врз недвижен и подвижен имот за вкупна цена од 37.897.993 евра. Еуроникел индустри подолго време се соочуваше со тешкотии во работењето, а синдикатот неколку пати со протести и блокади на патишта го изрази својот револт, барајќи што побрзо да се изнајде нов инвеститор и да се реши судбината на околу 800 вработени и плус соработници на гигантот кој е важен за кавадаречката и македонската економија. За Еуроникел има стечајно рочиште на 2 април во судот во Кавадарци, а вработените очекуваат вест за тоа каква стечајна маса ќе се собере за исплата на 2,1 милион евра за заостанати плати. Од Комерцијална банка, пак, стигнуваат оптимистички најави дека тие барале сериозен инвеститор што ќе ја продолжи работата и дека на таков ја продале фабриката за преработка на никелова руда. „Во целиот изминат период од декември 2023 година, кога Комерцијална банка го презеде имотот на комбинатот во своја сопственост, бевме посветени на наоѓањето сериозен инвеститор кој ќе ја продолжи дејноста на еден од најзначајните индустриски капацитети во земјата. Со цел да се одржи комбинатот во добра состојба за безбедно и ефикасно рестартирање на производниот процес, Банката во изминатите четири месеци обезбеди речиси 100 милиони денари за одржување на технолошкиот минимум на комбинатот и за давање шанса за продолжување на работењето. Банката останува посветена и понатаму да придонесе со сите свои капацитети за фер наплата на доверителите и вработените во рамките на стечајната постапка. Прв услов за тоа е сите должници на Еуроникел веднаш да ги платат своите обврски.“, истакнуваат од Комерцијална банка во дописот до Македонска берза. Средба со новиот менаџмент Еуроникел индустри подолго време се соочуваше со тешкотии во работењето, а синдикатот неколку пати со протести и блокади на патишта го изрази својот револт, барајќи што побрзо да се изнајде нов инвеститор и да се реши судбината на околу 800 вработени и плус соработници на гигантот кој е важен за кавадаречката и македонската економија. Инаку, претставниците на синдикатот до крајот на неделава ќе имаат официјална средба со новиот менаџмент на која очекуваат прецизни информации (овој текст е пуштен во печат во вторникот, 26 март, н.з.). „Официјален состанок, ние како синдикат очекуваме или утре или во тек на неделата. Да се претставиме пред новиот менаџмент и да им кажеме дека ние како синдикат, без нас нема да може да оди работат бидејќи човечкиот ресурс е многу битен за секоја компанија, а особено за овој комбинат во којшто работат 740 луѓе. Од неофицијални разговори, од нивна страна било кажано дека сакаат сите вработени кои биле ангажирани во минатиот период да останат во комбинатот“, изјави за медиумите Игор Герасов, претседател на Синдикатот на индустрија, енергетика и рударство. Еуроникел престана со производство кон крајот на октомври минатата година а вработените преку синдикатот издејствуваа печката да не се изгаси и со тоа да пропадне можноста комбинатот да добие нов сопственик. Следната недела во судот во Кавадарци ќе се одржи првото рочиште во рамките на стечајната постапка, а долгот кон вработените е 2,1 милион евра. „Сите податоци се објавени во Основниот суд во Кавадарци. Не можеме со сигурност да кажеме дали претходната компанија има средства да ги наплатиме нашите побарувања. Вработени и наши членови ни кажаа дека бившата компанија има легура која се одржува во печка и репроматеријали кои се надеваме дека новите сопственици ќе ги откупат и со тие пари ќе ги наплатиме нашите плати и придонеси за четири месеци“, рече Герасов. Кој е новиот сопственик на кавадаречки Еуроникел? Почетоците на Yildirim групацијата датираат од 1963 година, кога, сега веќе покојниот, Гарип Јилдирим основал компанија за трговија со градежен материјал наречена Garip Yildirim and Sons во Самсун, Турција. Од своето основање, Групацијата континуирано го проширува својот фокус преку нови подружници преку претприемништво и постојани иновации, еволуирајќи во индустриски диверзифицирана група на компании, како и во една од најбрзо растечките турски индустриски групи во земјата. Втората генерација е активна во работењето на Компанијата од 1995 година. Групацијата Yildirim е бизнис во семејна сопственост, 100% со приватен капитал и управуван од браќата Али Риза и Роберт Јуксел Јилдирим. Нејзината деловна структура обезбедува страсна мотивација за одржлив раст, како и способности за брзо и здраво донесување одлуки, се вели на официјалниот вебсајт на компанијата. Од 2008 година, кога Yildirim Group го направи своето прво меѓународно преземање во Шведска, Групацијата прерасна во глобална корпорација со седиште во Истанбул, Турција, со операции во 9 сектори во 56 земји на 5 континенти. Групацијата на компании Yildirim вработува повеќе од 25.000 луѓе ширум светот....

Босна и Херцеговина има едно мало делче од јадранскиот брег, каде што е лоциран градот Неум, којшто годинава очекува рекорден број на туристи, незапамтен последниве 20-тина години. Дури и од соседна Хрватска доаѓаат на летување во Неум, поради значително пониските цени. Годинава Неум очекува рекорден број гости и посети какви што не можеше да се замислат во последните две децении, што се потврдува и со фактот дека најголемиот дел од сместувачките капацитети во единствениот босанско-херцеговски град на море се пополнети дури и за периодот по главната сезона. Градоначалникот на Неум, Драган Јурковиќ, за порталот Klix.ba вели дека Неум секоја година е сѐ поатрактивна дестинација за туристите и дека овој тренд ќе продолжи и оваа година. Според него, хотелиерите и туристичките работници, како и општина Неум, веќе се задоволни од најавите за доаѓање гости во Неум, поради што активно работат на уредување на плажите, шеталиштата и улиците, како и на бројни објекти за пречек на гостите на најдобар можен начин. „Сега планираме да го завршиме уредувањето на шеталиштето до почетокот на сезоната и да поставиме полуподземни контејнери со капаци кои задржуваат непријатен мирис и визуелно се многу поубави од класичните контејнери. Покрај тоа, имаме дел од шеталиштето од хотел Гранд до пазарот, односно централниот паркинг, кој исто така планираме да го уредиме до почетокот на сезоната. Се надевам дека ќе успееме во ова и дека успешно ќе ги реализираме нашите планови поврзани со брегот и најважниот дел покрај морето, којшто ќе биде подготвен да ја дочека сезоната“, изјави Јурковиќ. „Согласно интересот на гостите и резервациите забележани од самиот почеток на годината, очекуваме дека оваа сезона ќе биде многу добра, можеби и најдобра во последните 20 години, како по бројот на гостински ноќевања, така и по сѐ друго поврзано со успешен туризам во Неум“, вели градоначалникот Драган Јурковиќ. Активирањето на аеродромот во Мостар ќе донесе уште повеќе туристи Што се однесува до доаѓањето на гости, како што вели тој, хотелиерите не паметат дека претходно имале толку резервации, бидејќи многумина кои планирале да летуваат на брегот на Јадранот во БиХ, според него, веќе ги резервирале своите места, па така многу сместувачки капацитети се пополнети, не само за претсезоната и главната сезона, туку и за периодот по сезоната. „Согласно интересот на гостите и резервациите забележани од самиот почеток на годината, очекуваме дека оваа сезона ќе биде многу добра, можеби и најдобра во последните 20 години, како по бројот на гостински ноќевања, така и по сѐ друго поврзано со успешен туризам во Неум“, вели Јурковиќ. Тој потсетува дека минатата година во Неум дошле голем број гости дури и од соседна Хрватска, бидејќи разликата во цените во единствениот приморски град на БиХ била за 30 до 50 отсто пониска, а судејќи според моменталната ситуација, се очекува јагмата за летување во Неум кај Хрватите да продолжи. „Се очекува овој тренд да продолжи и оваа година, бидејќи и покрај корекциите на цените, престојот на брегот на Јадранското Море во Хрватска и понатаму е значително поскап отколку кај нас, а факт е дека на крајот цената е еден од клучните фактори за многумина при изборот на место за одмор“, вели градоначалникот. Популарноста на Неум, смета тој, дополнително ќе порасне со заживувањето на аеродромот во Мостар, кој од април годинава воведува нови авио линии и се поврзува со остатокот од светот, што ќе им овозможи на бројните гости да стигнат до Неум на само еден час возење од Мостар по новиот автопат....

Од земјите во регионот, Словенија е на чекор до европскиот просек, Хрватска е веднаш до Унгарија, со малку намалено заостанување зад просекот на Унијата, додека на опашката и натаму е Бугарија, покажаа новите проценки на Евростат. Луксембург и Ирска беа на чело на ЕУ и во минатата 2023 година во однос на висината на домашниот бруто-производ (БДП) по жител, изразен според куповната моќ, а од земјите во регионот, Словенија е на чекор до европскиот просек, Хрватска е веднаш до Унгарија, со малку намалено заостанување зад просекот на Унијата, додека на опашката и натаму е Бугарија, покажаа новите проценки на Евростат. Во 2023 година, домашниот бруто- производ (БДП) по глава на жител изразен во стандардите за куповна моќ се движеше помеѓу 64 отсто од просекот на ЕУ во Бугарија и 240 отсто во Луксембург. БДП на Луксембург по жител, изразен според стандардот на куповна моќ, беше речиси два и пол пати поголем од просекот на ЕУ минатата година, објави Евростат во прелиминарните проценки. Според Евростат, непроменетата позиција на Луксембург на врвот на листата на земји од ЕУ се објаснува со големиот удел на странски работници во работната сила. Овие работници иако учествуваат во креирањето на БДП, не се вклучени во резидентното население кое се користи за пресметување на БДП по жител“, потсетуваат во извештајот. Нивните распределби на трошоците се евидентираат во националните сметки на нивните матични земји, објаснуваат тие. БДП на Луксембург по жител, изразен според стандардот на куповна моќ, беше речиси два и пол пати поголем од просекот на ЕУ минатата година, објави Евростат во прелиминарните проценки. Ирците „ги вадат“ големите мултинационални компании Ирска повторно го зазеде второто место во рангирањето, со БДП по глава на жител, изразен во однос на куповната моќ, нешто повеќе од двојно повеќе од просекот на ЕУ. Високото ниво на БДП по жител во Ирска делумно може да се објасни со присуството на големи мултинационални компании со вредна интелектуална сопственост, потсетува европскиот завод за статистика. Договорното производство со овие средства е вклучено во БДП, а голем дел од приходот се враќа на крајните сопственици на компаниите во странство, се додава во соопштението. Понатаму следат Холандија и Данска, со БДП по глава на жител за 30 и 28 отсто повисок од европскиот просек, соодветно. Следат Австрија со 23 отсто поголем БДП од просекот на Унијата, како и Белгија и Шведска, чиј БДП е за 17 отсто поголем од просекот. Германија, најголемата европска економија, минатата година го надмина европскиот просек за 15 отсто во однос на БДП по глава на жител. Франција и Италија се блиску до просекот на Унијата и малку под просекот на еврозоната, кој е четири отсто поголем од просекот на 27-члената ЕУ. Словенија, Чешка и Шпанија заостануваат зад просекот на Унијата за околу 10 отсто во однос на БДП по жител. Во Естонија, Полска и Романија, БДП по жител беше за околу 20 отсто помал од просекот на ЕУ минатата година. Минатата година Унгарија беше изедначена со Хрватска, додека Летонија и Грција беа речиси 30 отсто под просекот. Грција и Бугарија ја надминаа таа граница, со БДП по жител, изразен во однос на куповната моќ, за 33 и 36 отсто помал од просекот на Унијата, покажуваат пресметките на Евростат. Хрватите мрдаат кон напред Во 2023 година и Хрватска забележа подобрување во однос на претходната година, со БДП по жител, изразен во однос на куповната моќ, за 24 отсто помал од просекот на ЕУ. Во 2022 година беше за 27 отсто зад просекот на Унијата. Минатата година Унгарија беше изедначена со Хрватска, додека Летонија и Грција беа речиси 30 отсто под просекот. Грција и Бугарија ја надминаа таа граница, со БДП по жител, изразен во однос на куповната моќ, за 33 и 36 отсто помал од просекот на Унијата, покажуваат пресметките на Евростат. Во меѓународните споредби на податоците за националните сметки, како што е БДП по глава на жител, пожелно е не само да се изразат бројките во заедничка валута, туку и да се приспособат за разликите во нивоата на цените. Ако не се стори тоа, ќе резултира со преценување на нивоата на БДП за земјите со високи нивоа на цени, во однос на земјите со ниски нивоа на цени....

Регулативата што Европската комисија ја донесе неодамна со цел стопирање на лажниот „зелен“ маркетинг пропишува дека отсега сите компании што работат или продаваат производи во ЕУ ќе мора да поднесат и докази дека навистина се зелени, јаглеродно неутрални, рециклирачи… Се покажало дека дури 53% од зелените маркетиншки тврдења се потполно лажни или погрешно наведувачки. Меѓународната фудбалска организација ФИФА на сите ѕвона се фалеше дека Светското првенство во Катар во 2022 година е нејзино прво „јаглеродно неутрално натпреварување“. Публиката се надеваше дека спортските функционери се вразумиле и прифатиле зелени политики, но многу брзо се покажа дека работата е нешто поинаква. Всушност, не „нешто“. Целосно. Всушност, Светското првенство во Катар ја освои „титулата“ на мундијал кој ја загадил животната средина повеќе од било кој друг претходно. Откако еколошките организации од Обединетото Кралство, Белгија, Франција, Холандија и Швајцарија испратија поплаки поради лажен маркетинг, Швајцарската комисија за правичност (Swiss Fairness Commission) ја презеде работата во свои раце. По спроведената истрага, беше заклучено дека прозивките се во ред и од ФИФА беше побарано да ја докаже својата јаглеродна неутралност. Се разбира, таа не успеа да го стори тоа и на тој начин се приклучи на долгата листа на компании и организации кои се возат на бранот на одржливост и грижа за животната средина само за да го подобрат својот имиџ и да ја задоволат јавноста, што е познато како greenwashing. Европската унија одлучи да стави крај на оние „гринвошери“ кои ги лажат потрошувачите и само им ги замачкуваат очите. Европската комисија ја донесе Директивата за зелени тврдења за да го запре манипулативниот маркетинг, па отсега сите компании кои работат или продаваат производи во ЕУ ќе мора да обезбедат докази дека се навистина зелени, неутрални за јаглерод, рециклирачи… Таа го избра овој поостар пристап откако сфаќајќи дека повеќе од половина од потрошувачите купуваат производи имајќи ја предвид одржливоста, но и дека дури 53 проценти (истражување од 2020 година) од тврдењата за зелен маркетинг се целосно лажни или погрешно наведуваат. Остри санкции за прекршителите Пред да се користи некој трендовски зелен термин од типот на „нештетно за океаните“, „одржливo“ или „рециклиранo“ во маркетиншката комуникација или на етикетите, брендовите ќе мора да го пријават тоа до телата задолжени од ЕУ за верификација. Доколку ги прекршат правилата, им се заканува отстранување на производот од пазарот, како и парична казна од најмалку четири отсто од нивниот годишен приход. Директивата не се однесува на микро-претприемачите, односно оние кои имаат помалку од десет вработени и помалку од два милиони евра приход годишно, но ги опфаќа компаниите кои работат надвор од ЕУ и ги пласираат своите производи на европскиот пазар. Пред да се користи некој трендовски зелен термин од типот на „нештетно за океаните“, „одржливo“ или „рециклиранo“ во маркетиншката комуникација или на етикетите, брендовите ќе мора да го пријават тоа до телата задолжени од ЕУ за верификација. Доколку ги прекршат правилата, им се заканува отстранување на производот од пазарот, како и парична казна од најмалку четири отсто од нивниот годишен приход. Директивата не се однесува на микро-претприемачите, односно оние кои имаат помалку од десет вработени и помалку од два милиони евра приход годишно, но ги опфаќа компаниите кои работат надвор од ЕУ и ги пласираат своите производи на европскиот пазар. Има и период на прилагодување: земјите-членки имаат 18 месеци да ја применат Директивата во пракса. Се разбира, новите правила нема целосно да го искоренат greenwashing-от, но тие се прилично голем чекор напред со којшто, се надеваат во ЕК, ќе воведат ред на пазарот. Дека е тоа така покажува и веста која пред извесно време беше објавена на веб-страницата на Комисијата. Имено, шопинг платформата Zalando вети дека до средината на април целосно ќе ги отстрани погрешните етикети и тврдења од своите страници. Така, на пример, наведе дека ќе го отстрани знамето кое е симбол на одржливост, симболите на лисјата или дрвјата што се прикажани до производите, но и ќе ја уреди својата страница за одржливост, која, од една страна, ќе содржи детални информации за производите и, од друга страна, информации за зелените стратегии и проекти на компанијата. Секако, можно е да ги вратат претходните етикети и тврдења, но откако верификационите тела ќе им дадат зелено светло. Иако фактот што Директивата не вклучува компании со приходи помали од два милиони евра (а такви се повеќето на домашниот европски пазар) може да ги обесхрабри купувачите, бидејќи и понатаму ќе има такви кои ќе можат да тврдат сѐ и сешто без никакви санкции, факт е дека во заблуда најмногу ги доведувале оние поголемите, па дури и лидерите во одредени индустрии. Имено, меѓу големите, сериозни брендови има толку многу greenwasher-и што е тешко да не се запрашате како воопшто се осмелиле да го направат тоа. Тие инвестираа толку милиони евра во градење имиџ и стекнување на довербата на клиентите што е навистина неверојатно колку од нив избраа да ги злоупотребат добрите намери на потрошувачите да внимаваат на одржливоста. Топ-листа на „зелени лажговци“ И покрај фалбите на ФИФА дека Мундијалот во Катар во 2022 година е нејзиното прво јаглеродно неутрално натпреварување, истрагата покажа дека тоа воопшто не е точно, туку дека првенството ја загадило животната средина повеќе од било кое претходно одржано. Ова е еден од најеклатантните примери на “greenwashing” досега. Британскиот портал The Eco Experts ги издвои најголемите greenwasher-и минатата година. Листата вклучува брендови како што се Ryanair, Amazon, Lufthansa, Keurig, гореспоменатата FIFA, Shell, па дури и Verra, најголемата организација во светот која продава сертификати на компании кои ги штитат прашумите со нивните производи и/или операции. Како што покажа истражувањето спроведено од британски Guardian и германски Die Zeit, дури 94 отсто од продадените сертификати не донеле никакво намалување на јаглеродниот отпечаток. Со други зборови, брендовите кои можеа да се пофалат со шумската сертификација на Verra, не направија ништо. Интересно е што некои сериозни играчи како Disney, Shell, Gucci, EasyJet, па дури и бендот Pearl Jam, го купија сертификатот и на тој начин индиректно станаа greenwasher-и. Verra, се разбира, остро ги негираше сите овие наводи, но сè уште не обезбеди цврсти докази дека истражувачките новинари немаат право. Компанијата Shell, пак, започна кампања во Велика Британија со вкупно три видеа во кои се тврди дека е „подготвена за чиста енергија“. Таа им објасни на потрошувачите дека поставува сѐ повеќе пунктови за полнење електрични автомобили и развива обновливи извори на енергија. Во исто време, таа со ниту еден збор не ги спомна фосилните горива, кои се основата на нејзиниот бизнис. Британската агенција за надзор на рекламирањето (ASA) ги забрани рекламите на Shell, затоа што компанијата ги довела во заблуда потрошувачите кои поради кампањата можеле да помислат дека компанијата главно се занимава со обновливи извори на енергија, што, се разбира, не е точно. Дополнително, фосилните горива предизвикале емисија на штетни гасови од 1,2 милијарди тони само во 2022 година, а минатата година Shell оствари рекорден профит од 39,9 милијарди долари од овој бизнис. Како што забележуваат експертите од порталот The Eco Experts, доколку Shell беше држава, таа ќе беше четврти најголем загадувач во светот. И Amazon може да се „пофали“ со слични податоци. Имено, неговата иницијатива Amazon Aware, која е наводно еколошка и одржлива, беше прогласена за гротескна од зелените организации. The Telegraph спроведе истрага во која откри дека компанијата ги пакува во пластика оние производи што се божем поволни за климатските промени и потоа ги испраќа до клиентите оддалечени илјадници километри. Амазон во 2021 година призна дека само таа година испуштил 71,5 милиони тони CO2, што е повеќе од штетата што на животната средина ѝ ја направиле Австрија, Израел, Сингапур и приближно 150 други земји во светот. Многу малку „green“, а многу повеќе „washing“ Компанијата Shell, пак, започна кампања во Велика Британија со вкупно три видеа во кои се тврди дека е „подготвена за чиста енергија“. Таа им објасни на потрошувачите дека поставува сѐ повеќе пунктови за полнење електрични автомобили и развива обновливи извори на енергија. Во исто време, таа со ниту еден збор не ги спомна фосилните горива, кои се основата на нејзиниот бизнис. Британската агенција за надзор на рекламирањето (ASA) ги забрани рекламите на Shell, затоа што компанијата ги довела во заблуда потрошувачите кои поради кампањата можеле да помислат дека компанијата главно се занимава со обновливи извори на енергија, што, се разбира, не е точно. Минатата година, пак, американскиот производител на апарати и капсули за кафе Keurig беше казнет поради greenwashing. Брендот беше обвинет за лажно тврдење дека неговите капсули за кафе може да се рециклираат. Тужителите тврдеа дека некои локални центри за рециклирање не биле во можност да ги преработат производите на Keurig, па тие завршиле на депонии. Покрај тоа што оваа лага ја чинеше компанијата десет милиони долари (се спогоди со судот), таа се обврза на производите да наведе дека можноста за рециклирање треба да се провери на локално ниво, бидејќи во некои делови од светот и на нејзиниот домашен пазар, рециклирањето на капсулите не е можно (потребна е специјална технологија). Овој пример потсетува на случајот со синџирот за брза храна McDonald’s, кој помпезно воведе хартиени сламки во 2019 година, кои, како што се испостави, воопшто не можат да се рециклираат. Иако е спорно да се уништуваат дрвја за да се добие хартија, односно сламки од хартија, со овој потег McDonald’s го докажа старото тврдење на еколошките активисти дека компаниите прават многу малку (некои дури и ништо) за заштита на животната средина и дека само се преправаат дека сакаат да го решат проблемот со некои дејствија, во овој случај загадувањето со пластика. Земете го на пример популарниот синџир за брза мода H&M, чија линија „Concious“ нема речиси никаква врска со еколошката освестеност. Имено, во 2021 година, Фондацијата Changing Markets објави извештај според кој дури 60 проценти од „зелените“ тврдења на брендовите од индустријата на високата улична мода се погрешно наведувачки, а најмногу е запрепастувачки што дури 96 проценти од тврдењата на H&M воопшто не држат вода. Така, додека не влезат во игра новите европски правила за манипулативен зелен маркетинг, земете го секое тврдење со резерва затоа што има многу малку green во целата приказна, а многу повеќе washing....

Како што пазарите достигнуваат рекордни нивоа, односот помеѓу корпоративната инсајдерска продажба и инсајдерското купување е на највисоко ниво од првиот квартал на 2021 година, според Verity LLC, аналитичка компанија која ги следи објавите за инсајдерски тргувања, објави Financial Times. Питер Тил, Џеф Безос и Марк Закерберг ја предводат парадата на милијардери од технолошкиот сектор кои продадоа акции од нивните компании вредни стотици, па и милијарди долари овој квартал, што е сигнал дека неодамнешниот бум на берзата наскоро може да го достигне својот врв. Како што пазарите достигнуваат рекордни нивоа, односот помеѓу корпоративната инсајдерска продажба и инсајдерското купување е на највисоко ниво од првиот квартал на 2021 година, според Verity LLC, аналитичка компанија која ги следи објавите за инсајдерски тргувања, објави Financial Times. Продажбата на акции на почетокот на календарската година е вообичаена, а натрупаната побарувачка на почетокот на 2024 година е влошена поради тоа што акционерите минатата година избегнуваа продажба поради ниските проценки на вредностите на компаниите. Јасен сигнал за останатите Марк Закерберг, извршниот директор на Meta (Facebook), со години продаваше стотици милиони долари вредни акции на компанијата, но ја зголеми продажбата оваа година бидејќи акцијата достигна највисоко ниво на сите времиња. На почетокот на февруари, тој продаде 291.000 акции за 135 милиони долари, што е негова прва продажба од тој обем од ноември 2021 година. Сепак, аналитичарите велат дека напливот оваа сезона бил изненадувачки и дека е показател дека неодамнешниот технолошки бум, поттикнат од возбудата поради порастот на генеративната вештачка интелигенција (ВИ), наскоро ќе исчезне. „Ако мислат дека сме на врвот и затоа се извлекуваат од тоа, тоа е прилично јасен сигнал за сите останати“, вели Чарлс Елсон, шеф на корпоративно управување на Универзитетот Делавер во САД. Многу од најголемите продажби овој квартал дојдоа од директори на технолошките компании. Питер Тил, ко-основач на групацијата за анализа на податоци Palantir, продаде 175 милиони долари во акции овој месец, според регулаторните поднесоци, што е негова најголема продажба од ослободувањето на 504,8 милиони долари од акциите на компанијата во февруари 2021 година. Основачот на Amazon, Џеф Безос, во февруари продаде 50 милиони акции во вредност од 8,5 милијарди долари. Енди Џеси, извршниот директор на Амазон, продаде 21,1 милиони долари вредни акции оваа година, во споредба со 23,6 милиони долари во 2023 и 2022 година заедно. Марк Закерберг, извршниот директор на Meta (Facebook), со години продаваше стотици милиони долари вредни акции на компанијата, но ја зголеми продажбата оваа година бидејќи акцијата достигна највисоко ниво на сите времиња. На почетокот на февруари, тој продаде 291.000 акции за 135 милиони долари, што е негова прва продажба од тој обем од ноември 2021 година. Тој сè уште има 13,5 отсто од акциите, што го прави најголемиот акционер. „Ние гледаме на продажбата на корпоративни акции како на негативна податочна точка за која инвеститорите треба да бидат свесни“, вели Бен Силверман, потпретседател за истражување на Verity. Кога директори продаваат многу акции од својата компанија никогаш не е добар знак Основачот на Amazon, Џеф Безос, во февруари продаде 50 милиони акции во вредност од 8,5 милијарди долари. Енди Џеси, извршниот директор на Амазон, продаде 21,1 милиони долари вредни акции оваа година, во споредба со 23,6 милиони долари во 2023 и 2022 година заедно. Тој додава дека особено во технолошкиот сектор „гледаме и голем број големи имиња (компании) на овој простор со инсајдерска продажба што не е типична“. „Јасно е дека во моментов постои желба да се создаде ликвидност. Дел од тоа е застојана побарувачка по релативно тивката инсајдерска продажба во 2022 и 2023 година, а перформансите на пазарот се секако еден двигател“, вели Силверман. Па така и Френк Слутман од Snowflake продаде 69,2 милиони долари вредни акции на почетокот на февруари, неколку недели пред да објави дека ќе ја напушти функцијата извршен директор. Акциите на софтверската компанија за бази на податоци паднаа за околу 29 отсто од денот кога тој го објави своето пензионирање. Slootman не беше основач на Snowflake, но дојде во 2019 година да ѝ помогне на компанијата да излезе на берзата. „Инсајдерска продажба на големи количини на акции од страна на високи директори никогаш не е добар знак, тоа е многу едноставно. Ова значи дека тие нашле подобро место за распоредување на нивните средства од компаниите што ги водат“, вели Елсон од Универзитетот Делавер....

Нобеловецот Константин Новоселов кој учествуваше во создавањето на графенот заедно со Андре Гејм, направи уште едно откритие што може да инспирира бројни футуристички примени, од паметни контактни леќи до брзо откривање на сериозни болести. Нобеловецот кој учествуваше во создавањето на графенот, направи уште едно откритие што може да инспирира бројни футуристички примени, од паметни контактни леќи до брзо откривање на сериозни болести. Константин Новоселов, кој заедно со Андре Гејм ја доби Нобеловата награда за физика во 2010 година за откривањето на графенот, е еден од групата научници зад ова откритие. Истражувачкиот тим кој работи на проектот неодамна објави дека откриле уникатни својства во две необични соединенија: рениум диселенид и рениум дисулфид, попознати како ReSe2 и ReS2. Станува збор за дуо што потекнува од истото семејство на 2D структури како и графенот – најтенок, најцврст и термички најспроводлив материјал за кој е познато дека постои. ReSe2 и ReS2 исто така имаат посебни атрибути. Двете соединенија можат да создадат нова форма на манипулација со светлина, која има огромен технолошки потенцијал. Како и многу научни откритија, овие својства биле откриени случајно. Научниците работеле со стартапот Xpance на следната генерација на компјутерски интерфејси: паметни контактни леќи кои создаваат бесконечна проширена реалност. За да се исполни оваа голема амбиција, на леќите ќе им требаат извонредни оптички перформанси. Во Xpanceo се сомневал дека ReS2 и ReSe2 може да ја обезбедат основната моќ, а потоа ја тестирале хипотезата во лабораторија во Дубаи. Откриле дека материјалот е помоќен отколку што очекувале. Нов начин за паметни уреди и апликации за управување со светлината Новоселов ги опиша лабораториските наоди како „револуционерни“. „Нашиот тим направи возбудливо откритие. Оптичките оски во овие материјали може да се поместуваат во различни насоки, дури и да се ротираат за повеќе од 90 степени за одредени компоненти. Тоа значи дека со прилагодување на брановата должина, можеме да ја смениме насоката на светлината. Ова откритие има значителен потенцијал за различни индустрии и апликации, како што се медицината, вештачката интелигенција и AR“, изјави Новоселов за The Next Web. Студискиот труд за истражувањето неодамна беше објавен во списанието Nature Communications, но амбициозниот стартап веќе планира комерцијални апликации на новооткриените соединенија. Имено, ReSe2 и ReS2 нудат нов начин за паметни уреди и апликации за управување со светлината. За Xpance, ова дефинитивно го отвора патот за спојување на секој гаџет во едно неограничено видно поле – така што со инкорпорирање на двата материјали во паметните контактни леќи, овој стартап може (или барем планира) да ја зголеми човечката перцепција за боите. Оптичката надградба може да подобри и различни апликации, од XR до следење на здравјето со помош на апликации. И тоа е само почеток. Можности за рано дијагностицирање на болести Xpanceo сака да ги користи новите материјали за напојување на биохемиски сензори кои, меѓу другото, би можеле да овозможат побрзо и поевтино тестирање на крвта. Таквите сензори користат техника наречена Раманова спектроскопија, која користи ласери за да ги анализира хемиските структури. Инаку, тоа е пристап кој изгледа ветувачки за рано дијагностицирање на болеста, но е и многу скап и технички сложен. Со овозможување на нова форма на интеракција светлина-материја, ReS2 и ReSe2 би можеле да ги намалат овие трошоци и да ја подобрат ефикасноста. „Се очекува значително да се намалат трошоците поврзани со болничката опрема за тестирање на крвта, која во моментов е прилично скапа. Ова исто така ќе овозможи откривање на опасни болести и вируси, како што се ракот или КОВИД, во раните фази“, вели Валентин Волков, украински научник, ко-основач на Xpance. Друга потенцијална примена на новите материјали може да се покаже плодна во светот на компјутерите и вештачката интелигенција. Истражувачите предвидуваат дека ReS2 и ReSe2 би можеле да се користат во фотонски кола кои ќе создадат брзи и моќни компјутери за машинско учење. Сепак, заклучуваат од Xpance, треба уште многу работа за да се претвори таа визија во реалност, но иднината веќе изгледа посветла за носителите на контактни леќи....

Сите банки на ПроКредит во Југоисточна и Источна Европа објавија позитивни резултати, при што повеќето покажаа значителноподобрени или стабилно добри нивоа на профитабилност и на трошковна ефикасност во споредба со претходната година. ПроКредит Групацијата, главно активна во Југоисточна и Источна Европа,забележа одличен финансиски резултат од 113,4 милиони евра во 2023 година,што одговара на принос на капиталот од 12,2%. Оперативните приходи сезголемија за 21% на годишно ниво, како резултат на позитивните движења восите редовни текови на приходи. Соодносот на трошоци и приходи се подобри за4,1 процентни поени, на 59,9%. Умерениот раст на кредитното портфолио од 1,9%во голема мера се должи на тековните намалувања на портфолиото во Украина.Депозитите забележаа добар раст од 965 милиони евра, или 15,3%, со значаенпридонес од сегментот комерцијално банкарство. Врз основа на соодносот наCET1 од 14,3%, Управниот одбор има намера да предложи дивиденда од 0,64евра по акција на Годишното генерално собрание на 4 јуни 2024 година.Кредитното портфолио на Групацијата порасна за 119 милиони евра или за 1,9%.Депозитите пораснаа за значителни 965 милиони евра или за 15,3%, во кои физичкителица учествуваа со приближно 50%. Значителен развој на приходите и зголемена трошковна ефикасност Оперативните приходи на Групацијата се зголемија втора година по ред за повеќе од20%, со раст од 72,7 милиони евра или 21,4% во споредба со 2022 година, на 412,5милиони евра (2022 година: 339,8 милиони евра). Овој позитивен развој е поттикнат одповисоките нето-приходи од камати, нето-приходите од провизии и надоместоци иприходите од девизни трансакции. Сите банки на ПроКредит во Југоисточна и ИсточнаЕвропа објавија позитивни резултати, при што повеќето покажаа значителноподобрени или стабилно добри нивоа на профитабилност и на трошковна ефикасноство споредба со претходната година. Нето-приходите од камати пораснаа за 72,6 милиони евра или за 27,4%, на 337,2милиони евра (2022 година: 264,6 милиони евра). Нето-каматната маржа се зголеми за53 базични поени, на 3,6%, како резултат на главно стабилните кредитни маржи и наповисоките клучни каматни стапки. Во четвртиот квартал, нето-каматната маржаизнесуваше 3,8%. Со 57,5 милиони евра, нето-приходите од провизии и надоместоци се 5,1% над нивотозабележано во претходната година (2022 година: 54,7 милиони евра). Особенопозитивно се развиваа приходите од активностите со трансакции и картички. Другитенето оперативни приходи придонесоа 17,8 милиони евра во вкупниот резултат (2022година: 20,5 милиони евра). Резултатот од девизните трансакции, што е вклучен вооваа ставка, бележи солиден пораст од 4,1 милиони евра или 17,2%.Кадровските и административните расходи пораснаа за 29,6 милиони евра или 13,6%.Ова зголемување главно се должи на повисоките трошоци за персоналот, ИТ и замаркетинг. Соодносот на трошоци и приходи видливо се подобри за 4,1 процентнипоени, на солидно ниво од 59,9% (2022 година: 64,0%). Управниот одбор ги објави изгледите за финансиската 2024 година Земајќи ги предвид солидните финансиски резултати во 2023 година, Управниот одборочекува принос на капиталот од околу 10%-12% за 2024 година, врз основа навнимателна проценка до 40 базични поени за трошоците за ризик. Соодносот натрошоци и приходи се очекува да биде околу 63%, земајќи ги предвид зголеменитеинвестиции и претпоставувајќи благо намалена нето каматна маржа.„Продолжуваме интензивно да инвестираме во однос на персоналот, ИТ имаркетингот, бидејќи сакаме видливо да го зголемиме нашиот отпечаток нанашите пазари во наредните години, со цел да постигнеме важни ефекти наскалирање, да ги зајакнеме маржите на двете страни од билансот на состојба и даго зајакнеме позитивното влијание што сакаме да го создадеме во општествата иво економиите во кои работиме“, истакна Хуберт Спехтенхаузер.На среден рок, ПроКредит има за цел да го зголеми кредитното портфолио наГрупацијата за над 10 милијарди евра. Се очекува среднорочниот принос на капиталотда се зголеми на ниво од приближно 13%-14%, со претпоставка за трошок за ризик одоколу 30-35 базични поени. Соодносот на трошоците и приходите се очекува да бидеприближно 57% (без еднократни ефекти). Годишниот извештај на ПроКредит групацијата за 2023 година и Извештајот заодржливост за 2023 година од денес се достапни во делот Односи со инвеститори навеб-страницата на ПроКредит Холдинг на https://www.procredit-holding.com/investor-relations/reports-and-publications/financial-reports/ и https://www.procredit-holding.com/investor-relations/reports-and-publications/non-financial-reports/.Пакетот на Извештајот за одржливост се состои од два дела. Самиот Извештај заодржливост дава детален преглед на стратегијата за одржливост на ПроКредитХолдинг, како и на неговите перформанси за одржливост, иницијативи и цели заиднината. Освен тоа, во нејзиниот Годишен извештај, Групацијата доброволно гиоткрива своите стратегии, планови и методологии во контекст на два стандардиспецифични за темата, ESRS E1 „Климатски промени“ и ESRS S1 „Сопствена работнасила“, во согласност со начелата на Меѓународната рамка за интегрираноизвестување....

Заради зголемување на вкупниот капитал на Банката и на книговодствената вредност на акциите на Банката, акционерите одлучија дел од добивката во износ од 1.377,4 милиони денари да се издвои во резерви. Комерцијална банка АД Скопје на 27.03.2024 година го одржа своето редовно Годишно собрание на акционери. Акционерите потврдија дека Банката ја заврши 2023 година со бруто-добивка во износ од 3.912,6 милиони денари. По пресметување на данокот на добивка од 331,2 милиони денари, нето-добивката на Банката изнесува 3.581,4 милиони денари. Акционерите на Банката донесоа Одлука за употреба и распоредување на нераспределената добивка во износ од 3.581,4 милиони денари и ја утврдија дивидендата за обичните акции во висина од 91% од номиналната вредност на акцијата, односно 910 денари за една акција. Исплатата на дивиденда ќе започне на 25.04.2024 година. Заради зголемување на вкупниот капитал на Банката и на книговодствената вредност на акциите на Банката, акционерите одлучија дел од добивката во износ од 1.377,4 милиони денари да се издвои во резерви. Дел од добивката во износ до 130 милиони денари се распределува во задржана добивка за инвестициски вложувања во 2024 година, која исто така го зголемува вкупниот капитал на Банката. Собранието ги усвои и финансиските извештаи и консолидираните финансиски извештаи, Годишната сметка на Банката и Консолидираната годишна сметка за 2023 година, Годишниот извештај за работењето во 2023 година и именуваше членови на Надзорниот одбор на Банката за следните четири години....

Новите капацитети за производство на цврсти фармацевтски форми, со површина од 6.200 м2, се најкрупниот инвестициски потфат на компанијата во изминативе две децении Во насока на посветеноста за постојана модернизација и за проширување на производствените капацитети, производствените волумени и на асортиманот, „Алкалоид“ АД Скопје ја комплетираше реализацијата на својот најголем инвестициски потфат во последните две децении – новиот погон за производство на цврсти фармацевтски форми Таблетно одделение 2.0 и придружните технички простории. Новиот техничко-технолошки капацитет, чија цел е повеќе од двојно зголемување на обемот и поголема флексибилност во производството на цврсти фармацевтски форми, зафаќа површина од 6.200 м2 (производствени и технички простории), а за него „Алкалоид“ вложи вкупно 19,4 милиони евра. За изведбата на овој објект, започната во април 2021 година, беа ангажирани 30 домашни и 16 странски компании, а градежните работи и опремувањето се одвиваа под водство на стручните служби на „Алкалоид“ АД Скопје. Просториите се изведени во согласност со строгите норми за добра производствена пракса, а сите процеси се целосно интегрирани и дигитализирани, со автоматско генерирање на сите податоци од процесните контроли. За првпат двослојни таблети ќе се произведуваат во Македонија Во новиот погон за производство на цврсти фармацевтски форми ќе се врши производство на таблети, филмувани таблети, капсули и на двослојни таблети, кои за првпат се воведуваат како технологија за производство во Македонија. Станува збор за таблети што содржат неколку активни супстанции со различни хемиско-физички својства или со различен начин на ослободување на состојките, кои внимателно и прецизно се дозирани, но физички одделени со соодветно обезбедена стабилност и делотворност, овозможувајќи им на пациентите целосната терапија од неколку лекови да ја земаат само преку една таблета. Опремата за производство на цврсти фармацевтски форми е набавена од светски познати производители на опрема од овој вид: GEA (опрема за влажна гранулација), Alexanderwerk (опрема за сува гранулација), Lodige (опрема за хомогенизација), Fette (преси за таблети), Glatt (систем за филм-обложување), De Lama (автоматска машина за перење контејнери) и други. Со пуштањето во употреба на новата техничко-технолошка единица за производство на цврсти фармацевтски форми двојно се зголемува производствениот волумен, па така, наместо досегашниот капацитет од 2 милијарди таблети годишно, моменталниот проектиран производствен капацитет е повеќе од 4 милијарди таблети годишно. „Во динамична индустрија каква што е фармацевтската пласманите обично кореспондираат со инвестициите, вештините и знаењето, кои во изминативе две децении ги насочивме кон градење на модерно и конкурентно производствено портфолио. Нашата цел останува да се диференцираме преку знаење и развој на производи со додадена вредност, а на овој курс сме решени да останеме и во иднина, работејќи на натамошна глобализација на брендот ’Алкалоид’, достоинствено и посветено, со практикување на високи етички стандарди, кредибилитет и професионален пристап во севкупните операции“, изјави Генералниот директор и Претседател на Управниот одбор Живко Мукаетов на официјалното пуштање во употреба на новиот оддел, кое се одржа во присуство на високи претставници на менаџментот на компанијата, како и на претставници на медиумите од земјата и од регионот. Ова е еден од најкрупните инвестициски проекти на „Алкалоид“ АД во изминатите две децении. Компанијата во 2005 година имаше пласмани од 53,1 милиони евра, а во 2023 година прикажа консолидирани пласмани од 268,3 милиони евра. Следствено на овој петкратен континуиран раст, во текот на изминатите 15 години беа реализирани инвестиции во вредност од над 220 милиони евра. Фармацевтските производи на „Алкалоид“ се присутни на пазарите во повеќе од 40 земји во светот....

Капитал во соработка со Инвест Поинт ви предлага акција на неделата, од светските берзи. Автор: Снежана Поповска, сертифициран технички аналитичар, Инвест Поинт Royal Caribbean Cruises Ltd. е компанија за крстарење. Компанијата поседува и управува со три светски брендови за крстарење: Royal Caribbean International, Celebrity Cruises и Silversea Cruises. Наша препорака за купување на акција за оваа недела е токму акцијата на компанијата на Royal Caribbean Cruises Ltd., тикер RCL. Акцијата се наоѓа во нагорен тренд на сите временски рамки. Нема многу што да се зборува за неа. Трендот е силен и очекуваме да продолжи да расте со прв таргет во наредни неколу месеци до 166 и втор таргет до 225 до крај на година. Нашата анализа за повисока цена е валидна се додека цената на акцијата се наоѓа над 105. Напомена: Текстот, графиконите и анализата презентирани од страната на авторот се само за едукативни цели. Дадените информации не треба да се толкуваат на кој било начин како препорака за купување или продавање на кој било финансиски инструмент. Секогаш треба да се консултирате со вашиот лиценциран инвестиционен советник и/или личен банкар за да ја утврдите соодветната инвестиција според вашата финансиска состојба....

Групацијата Yildirim е глобален индустриски конгломерат со седиште во Истанбул и во Амстердам. Основана е во 1963 година и моментално работи во 56 земји на 5 континенти, вработува 25.000 лица во девет индустрии: метали и рударство, управување со пристаништа, вештачки ѓубрива и хемикалии, енергија и енергетски производи, транспорт и логистика, финансиски услуги, градежништво и недвижности и меѓународната трговија. Комерцијална банка информира дека склучила договор за продажба на имотот на комбинатот Еуроникел индустри од Кавадарци со друштва основани од холандската холдинг компанија Polynickel Holding BV, која е дел од групацијта Yildirim Group. За финална реализација на купопродажниот договор останува уште да се исполнат сите правни и регулаторни предуслови. Во исто време, Банката со групацијата Yildirim склучи договор за продажба и на имотот на фабриката Нова рефрактори во Пехчево. Ви го пренесуваме соопштението на Комерцијална банка во целост: „Убедени сме дека продажбата е долгорочно решение за комбинатот Еуроникел имајќи го предвид кредибилитетот и капацитетот на Yildirim групацијата. Веруваме дека со ова е надминат неизвесниот период за сите доверители и, пред сѐ, за вработените во комбинатот, кои покажаа максимална посветеност и професионалност и покрај тешката состојба во која се најдоа не по нивна вина. Групацијата Yildirim е глобален индустриски конгломерат со седиште во Истанбул и во Амстердам. Основана е во 1963 година и моментално работи во 56 земји на 5 континенти, вработува 25.000 лица во девет индустрии: метали и рударство, управување со пристаништа, вештачки ѓубрива и хемикалии, енергија и енергетски производи, транспорт и логистика, финансиски услуги, градежништво и недвижности и меѓународната трговија. Во целиот изминат период од декември 2023 година, кога Комерцијална банка го презеде имотот на комбинатот во своја сопственост, бевме посветени на наоѓањето сериозен инвеститор кој ќе ја продолжи дејноста на еден од најзначајните индустриски капацитети во земјата. Со цел да се одржи комбинатот во добра состојба за безбедно и ефикасно рестартирање на производниот процес, Банката во изминатите четири месеци обезбеди речиси 100 милиони денари за одржување на технолошкиот минимум на комбинатот и за давање шанса за продолжување на работењето. Банката останува посветена и понатаму да придонесе со сите свои капацитети за фер наплата на доверителите и вработените во рамките на стечајната постапка. Прв услов за тоа е сите должници на Еуроникел веднаш да ги платат своите обврски.“...

„Изградбата на браната Конско е најголем и најзначаен проект од национален интерес за државата и граѓаните. Тоа не е и не може да биде проект на една или друга политичка партија, туку единствено проект на граѓаните. Браната Конско е најголемиот водостопански проект реализиран во последните 20 години, но и најголемиот инфраструктурен проект во гевгелискиот регион последниве 50 години. Сонот за изградбата на оваа брана започнува уште од 1973 година и денес тој сон стана реалност.“ Пред околу две недели заврши изградбата на браната Конско, која што заедно со системот за наводнување кој веднаш потоа почна со изградба, ќе обезбеди квалитетно водоснабдување на цело Гевгелиско поле. Министерот за земјоделство, шумарство и водостопанство, Љупчо Николовски, којшто е особено горд што изградбата на браната почна и заврши во мандатот на владата на СДСМ, вели дека ова е најголемиот инфраструктурен проект во гевгелискиот регион последниве 50-тина години, што ќе помогне во неговиот вкупен економски развој. Со Николовски разговаравме околу значењето на проектот Брана Конско, но и за останатите крупни водоснабдувачки проекти што се реализираат во моментов. -Министре, деновиве заврши изградбата на браната Конско, проект реализиран во мандатот на Владата предводена од СДСМ. Колку оваа капитална инвестиција е важна за земјоделците? Изградбата на браната Конско е најголем и најзначаен проект од национален интерес за државата и граѓаните. Тоа не е и не може да биде проект на една или друга политичка партија, туку единствено проект на граѓаните. Браната Конско е најголемиот водостопански проект реализиран во последните 20 години, но и најголемиот инфраструктурен проект во гевгелискиот регион последниве 50 години. Сонот за изградбата на оваа брана започнува уште од 1973 година и денес тој сон стана реалност. Изградбата на браната Конско ја започнавме во 2018 година и комплетно ја завршивме во 2024 година. Низ годините на изградба соочени бевме со многу предизвици, лошо подготвен проект кој мораше во самиот тек да се менува, потоа КОВИД криза, како и светска економска криза. Желбата овој проект да успее беше огромна и ниту еден пречка не нѐ запре, секој предизвик кој го имавме беше надминат. Овој капитален проект е посебно важен за земјоделците, бидејќи подразбира ново вештачко езеро-акумулација и нов систем за наводнување, со кој се опфатени околу 6.500 хектари земјоделски површини, со што наводнуваните земјоделски површини ги зголемуваме за пет пати. Инвестицијата е вредна 2,7 милијарди денари или околу 44 милиони евра и ја обезбедува потребната вода за наводнување на земјоделските површини, во текот на целата година. Ова би значело помали трошоци и поконкурентно македонско земјоделско производство. Покрај наводнувањето на земјоделските површини, со овој проект го помагаме вкупниот економски развој во овој регион, создавајќи услови за развој на рурален туризам, спортски и рекреативен риболов. „Имав чест токму во 2018 година, заедно со тогашниот премиер Зоран Заев, да го притиснеме копчето кое означи старт на градбата од овој важен капитален проект за земјоделците и државата.“ -Бевте министер за земјоделство и водостопанство кога почна изградбата на браната Конско, после извршувањето и на други функции сега сте повторно министер во истиот ресор и кога проектот финишираше, па како вие лично ја доживувате реализацијата на оваа значителна капитална инвестиција? Лично јас браната Конско ја доживувам како нешто кое за мене ќе остави траен личен белег, но и ќе го мапира Министерството за земјоделство, како институција, која изминативе седум години постигнала огромен успех во реализацијата на водостопански објекти. Имав чест токму во 2018 година, заедно со тогашниот премиер Зоран Заев, да го притиснеме копчето кое означи старт на градбата од овој важен капитален проект за земјоделците и државата. Уште повеќе бев среќен при секое доаѓање во увид на овој објект, гледајќи го како напредува од фаза во фаза. Го следев целиот процес на градба, а имав чест да присуствувам и на тестирањето на опремата. Тогаш влегов и во тунелот пред да се затвори капакот и сведочев на почетокот на првото полнење на браната. Во изградбата на овој капитален проект свој придонес дадоа повеќе луѓе и институции. Наша желба беше сите тие луѓе да бидат поканети на настанот кој го организиравме за свеченото заокружување од изградбата на браната Конско за да лично видат и самите што сме направиле заедно и да бидат дел од заокружувањето на овој важен проект каде имале свој придонес. Исто така браната Конско добива нова додадена вредност, бидејќи со грант од Кралството Шпанија, предвидена е изградба на пловечки фотоволтаици, со што ќе се намали цената на водата за наводнување, а ќе се зголеми енергетската независност на државата. Сакам да истакнам дека ова е единствениот водостопански објект, каде веднаш по завршувањето на браната, само ден потоа, се почна и со изградба на хидросистемот за наводнување Конско, давајќи ги налозите за почеток со активностите за изградба на системот на избраниот консултант за имплементација на проектот Consulting Engineers Salzgitter. -Веднаш по објавата за завршувањето на изградбата на браната Конско, од опозицијата излегоа со реакција дека тоа бил проект на ВМРО-ДПМНЕ, а дека вие како власт три години сте доцнеле со реализацијата. Како ги коментирате овие наводи на опозицијата? Денес кога овој сон стана реалност, браната Конско наместо да биде проект на обединување, повторно сме сведоци на делби и политиканство, дека проектот не бил на оваа, туку некоја друга Влада. Јас секогаш сакам да зборувам со факти, па така и сега сакам граѓаните и земјоделците да ја знаат вистината. Дури од далечната 1973 година датира идејата за изградба на браната Конско. Уште тогаш се дадени првите размислувања и технички решенија, како да се искористат водите од река Конска, како би можело да се наводнува Гевгелиското поле. Па така уште тогаш се подготвува студија од страна на Заводот за водостопанство на тогаш Социјалистичка република Македонија. Студија преку која се дефинира преградното место за формирање на акумулацијата Конско, дефинирајќи го уште тогаш овој капитален проект како стратешки објект. Реализацијата на овој важен национален проект, претставувала сон за секоја идна генерација, во насока за обезбедување на квалитетно наводнување на земјоделското земјиште во Гевгелиското поле. Првиот главен проект за ХМС „Гевгелиско поле“, Подсистем „Конско“, Брана Конско е изработен уште во 1979 година, од страна на „Мелиопроект“ – Скопје. Потоа во 2011 и 2012 година оваа проектна документација е обновена и се подготвил нов идеен и основен проект, од страна на Градежен институт „Македонија“- Скопје. МЗШВ потоа во 2015 година спроведува ограничена постапка за доделување договор за јавна набавка на работи – Изградба на брана Конско и потпишува Договор за изведување на работите со најповолниот изведувач. Ваквиот Договор со фирмата изведувач, Министерството го потпишува, иако се знае дека реализацијата на проектот може да биде неизвесна и доведена под знак прашалник, од причини што во тој момент за проектот сѐ уште нема издадено одобрение за градење, ниту пак е извршена пренамена на шумското земјиште, со трајна е трајна експропријација на делот за изградба на објектите. При самиот тек на изградбата, поради лошо изработениот проект имаше потреба да се вршат многубројни измени на проектот. Ваквите измени беа поради лошите геодетски испитувања на земјиштето и честите свлечишта, а секоја измена на проектот во тек на градење, предвидува одново започнување на процедурата за вадење на градежна дозвола. Ако претходната владејачка гарнитура имала за приоритет изградба на брани и системи за наводнување наместо статуи од бронза и фасади од гипс, можеби оваа брана ќе била готова уште порано. Она што е факт е дека реализацијата на капиталниот проект брана Конско започна со изградба во 2018 година и комплетно се заврши во 2024 година, а само ден по заокружувањето од изградбата на браната се започна со активностите за изградба на системот за наводнување Конско. Изградивме капитален проект важен за државата. Браната Конско ќе биде запишана во историските документи и ќе биде сведок на едно време, во кое приоритетите биле државнички, за доброто на граѓаните и за иднината на сите нови генерации, кои ќе ги живеат благодетите на она што ние го градиме денес. „Денес кога овој сон стана реалност, браната Конско наместо да биде проект на обединување, повторно сме сведоци на делби и политиканство, дека проектот не бил на оваа, туку некоја друга Влада. Ако претходната владејачка гарнитура имала за приоритет изградба на брани и системи за наводнување наместо статуи од бронза и фасади од гипс, можеби оваа брана ќе била готова уште порано. Она што е факт е дека реализацијата на капиталниот проект брана Конско започна со изградба во 2018 година и комплетно се заврши во 2024 година, а само ден по заокружувањето од изградбата на браната се започна со активностите за изградба на системот за наводнување Конско.“ -Само еден ден по изградбата на браната веднаш го започнавте процесот за изградба на системот за наводнување Конско, но и на уште три други системи за наводнување. Велите дека тоа е најголемата инвестиција до сега во водоснабдувањето. Кои се земјоделци имаат бенефит од овој проект и кога и какви резултати земјоделците можат да очекуваат? Токму така, станува збор за до сега најголемиот водоснабдувачки проект и по површина и по вредност, што досега се реализира во државата. Станува збор за проект, преку кој наводнуваме нови 13.500 хектари обработливо земјоделско земјиште, а вкупната вредност на проектот за изградба на сите четири системи изнесува 120 милиони евра. Хидросистемот Конско е еден од четирите системи, заедно со системите Пепелиште, Страиште, и Лисиче, кои како дел од Програмата за наводнување на државата ги реализираме, инвестирајќи во изградба на цевководи со кои обезбедуваме наводнување, до нови 13.500 хектари обработливо земјоделско земјиште. Придобивките за земјоделците од овие проекти се големи. Најголем бенефит од овие четири системи за наводнување имаат земјоделците од општините по текот на реката Вардар, а тоа се Велес, Чашка, Неготино, Демир Капија, Валандово, Гевгелија, Богданци и Дојран. Имплементацијата на проектот е од страна на Министерството за земјоделство, а истиот го реализираме со помош на кредитната банка KFW од Сојузна република Германија. Преку заем од 80 милиони евра и грант од 2.8 милиони евра за поддршка на земјоделците и земјоделските задруги во овие област, како и средства од националниот буџет на државата. Дека како министерство и Влада сме посветени во работата да обезбедиме можности повеќе за секој еден земјоделец, за секој еден човек, говори и фактот дека само еден ден по изградбата на браната Конско се започна постапката за изградба на системот за наводнување Конско. Само за споредба, после 15 години од пуштањето на браната Лисиче, конечно денес, започнува изградбата и на системот за наводнување Лисиче. Конечно комплетирајќи ги сите три предвидени фази за работа на браната Лисиче. Овие четири системи за наводнување се дел од Програмата за наводнување на Северна Македонија и се протегаат по сливот на реката Вардар. Станува збор за Хидросистем „Лисиче“, систем кој ги опфаќа земјоделците од општините Велес и Чашка, преку кој се обезбедува наводнување за 3.650 хектари земјоделско земјиште. Потоа Хидросистем „Пепелиште“, кој ги опфаќа земјоделците од општините Неготино и Демир Капија, со наводнување на површини од 3.000 хектари. Третиот важен проект е Хидросистем „Страиште“, кој ја опфаќа општина Валандово, наводнувајќи земјоделска површина од 1.500 хектари. Четвртиот проект е Хидросистем „Конско“, кој опфаќа наводнување на 5.500 хектари земјоделско земјиште од општините Гевгелија, Богданци и Дојран. Имаме потпишан договор со фирма консултант која има веќе добиени налози за започнување на активностите за изградба, односно подготовка на главни проекти за изградба на четирите проекти, подготовка на документација и распишување на постапка за изградба, надзор и имплементација на подготвените проекти за изградба на проектите. За сите овие четири проекти веќе се изработени посебни физибилити студии и проценка на еколошкото и социјалното влијание со што изводливоста и одржливоста на истите е потврдена. За реализација на овие проекти подготвен и усвоен од Владата е Акциски план за спроведување на Програмата за наводнување на Северна Македонија. Со овој план се предвидуваат сите активности за проектирање, подготовка на документацијата и изградбата на сите четири системи за наводнување да бидат завршени во рок од 60 месеци од денот на воведувањето во работа на консултантот за имплементацијата, со гарантен период од 12 месеци. Ваквите проекти треба да нѐ обединуваат, да бидеме горди на овие успеси. Сме докажале дека можеме подобро, дека можеме повеќе да направиме за секој граѓанин. „Градиме и обезбедуваме вода за земјоделците, ги зголемуваме површините, го зголемуваме производството, ја зголемуваме домашната економија. Одиме напред во секој поглед и не застануваме. Модернизацијата и вложувањето во квалитетни системи за наводнување е еден од петте главни приоритети во нашата работа како министерство. Обезбедуваме наводнување и ја ставаме во функција за производство на храна секоја земјоделска површина. Директно помагајќи ги земјоделците, обезбедуваме богат и квалитетен род домашна македонска храна. “ -Често велите дека инвестициите во водоснабдувањето се еден од приоритетите на Министерството, на кои сѐ проекти во водоснабдувањето работите во моментов? Не може да има квалитетно земјоделско производство без редовно наводнување, без модерни системи за наводнување на земјоделските површини. Токму затоа инвестирањето во изградба на нови и реконструкција на постојните системи е еден од нашите главни приоритети во работата сите овие години. Посветено градиме модерни системи за наводнување, обезбедувајќи сигурно земјоделство. Покрај браната Конско и изградбата на четирите системи за наводнување Конско, Лисиче, Пепелиште и Страиште, активно работиме и на многу други проекти во водоснабдувањето. Во моментов речиси на целата територија на државата имаме активни проекти за модерни хидросистеми. Завршени се системите Славишко поле, Чаушица, Конопница и Пишица, а во завршна фаза е системот Теарце. Тековно се градат системите Колибари и Пумпна станица Дебар. Непречено се одвиваат работите за реализација на капиталниот проект Равен Речица и брана Речани, а оваа година ќе започне тендерска постапка за нова брана, Брана Слупчане. Во тек е и проектирањето на Втора фаза од системот за наводнување Равен Речица, во фаза на потпишување е Договор за мал систем за наводнување во Општина Сарај. Дополнително пак со средства од ИПА фондовите одобрени се уште два капитални проекти, изградба на хидросистеми за наводнување во Сопот и Новаци. Градиме и обезбедуваме вода за земјоделците, ги зголемуваме површините, го зголемуваме производството, ја зголемуваме домашната економија. Одиме напред во секој поглед и не застануваме. Често пати при теренските средби со земјоделците еден од проблемите што го посочуваат е работата на АД Водостопанство. И повторно да зборуваме со факти. Пред 2016 година успешно функционирал еден систем со тогаш водни заедници кои управувале самостојно со системите за наводнување. Систем што тогашната власт на ВМРО-ДПМНЕ го уништи, носејќи закон со кој функционалните водни заедници ги укинува и го централизира системот на управување со системите за наводнување преку АД Водостопанство. На овој начин тогаш ВМРО-ДПМНЕ свесно ја има направено најголемата штета за земјоделците што ги користат овие системи за наводнување, а денес без никаков срам зборуваат за тоа, повторно без да понудат некое решение за проблемот што го направиле. За разлика од нив, ние посветено водиме грижа за земјоделците и имаме решение за овој проблем. Решение на кое овие години заедно со мојот тим во министерството напорно работевме. Подготвивме и Владата веќе го усвои, јасен план за реорганизација и реструктурирање на друштвото кој ќе започне со спроведување, чии што основи се темелат на подобрено организациско постапување и подобрено финансиско работење, како и модернизирање и дигитализација на процесите на управување и контрола. Ние за разлика од ВМРО ДПМНЕ системски ги решаваме проблемите на земјоделците. Целта преку овој план е функционално управување со системите за наводнување, зголемување на површините за наводнување и зголемување на земјоделското производство. Модернизацијата и вложувањето во квалитетни системи за наводнување е еден од петте главни приоритети во нашата работа како министерство. Обезбедуваме наводнување и ја ставаме во функција за производство на храна секоја земјоделска површина. Директно помагајќи ги земјоделците, обезбедуваме богат и квалитетен род домашна македонска храна....

Diners Club картичката беше првата достапна кредитна, а воедно и платежна картичка во земјата. По 3 децении постоење на пазарот, под мотото „Кога повеќе значи повеќе“, Diners Club денес го претстави своето лого по повод јубилејот и воедно најави многубројни изненадувања, промоции и награди кои следуваат и ќе се случуваат до крајот на годината, а ќе бидат наменети за сите постоечки и нови членови. Во склоп на јубилејната година од компанијата најавија и бројни хуманитарни активности и проекти од општествено одговорен карактер. Diners Club картичката е првата достапна кредитна, а воедно и платежна картичка во земјата. Уште од 1994 година, кога всушност е основана компанијата Diners Club Македонија, па сѐ до денес, Diners Club постигнува континуиран и стабилен раст. Во Македонија, со Diners Club кредитната картичка може да се плаќа во повеќе од 5 000 продажни места и преку 7 540 POS-терминали. Компанијата нуди богато портфолио на производи и услуги со 24/7 корисничка поддршка за своите членови, а како дел од мрежата на Discover е признаена и прифатена на повеќе од 50 милиони продажни места и повеќе од 1,2 милиони банкомати низ светот. Приказната за Diners Club започнува со заборавен паричник и пионер кој видел непознат свет кој чека да биде истражен, а со тоа Diners Club станува првата повеќенаменска картичка за наплата во светот. Наредната година оваа успешна приказна на интернационално ниво ќе одбележи 75 години од основањето. „Од првиот склучен договор во 1994 година, и првата издадена картичка во 1996 година, нашата визија беше и сѐ уште е да бидеме прв избор кај потрошувачите, да им понудиме многубројни олеснителни околности при купувањето и плаќањето на предмети и услуги во земјата и во странство. Се стремиме да ја развиваме нашата мрежа на продажни места на глобално ниво, унапредување на картичките во чип-картички, и редовно ажурирање на нашата платформа и апликација за да обезбедиме уште подобро и понепречено искуство на нашите членови. Diners Club е повеќе од само картичка, Diners Club е чувство на сигурност, припадност и емоција, а сите оние кои се со нас во овие 30 јубилејни години знаат дека секогаш се стремиме да понудиме повеќе за нашите партнери и членови. Кога повеќе значи повеќе!“ – изјави Божидар Јанковски, извршен директор на Diners Club Македонија. Успешната приказна на Diners Club Македонија продолжува да се пишува, со уште поголем мотив за сите идни предизвици, нови искуства, напредок и проширување, а сè во фокус на обезбедување извонредна услуга на партнерите, соработниците и членовите. Комерцијален ПР текст...

Секој клиент кој ќе ја префрли платата во УНИБанка во период од 01.03 до 30.06.2024, ќе добие бонус од 2000 денари. Ако од една банка очекувате партнерски однос, доверба и услуги прилагодени на Вашите потреби, тогаш дефинитивно треба да се одлучите за УНИБанка АД Скопје. Овде, секој клиент е важен. Направете промена и префрлете ја платата во УНИБанка. Секој клиент кој ќе ја префрли платата во УНИБанка во период од 01.03 до 30.06.2024, ќе добие бонус од 2000 денари. Бидете дел од дигитално напредна банка, каде можете онлајн, брзо и едноставно да имате пристап до различни услуги, продукти и информации. Со користење на услугите на УНИБанка ќе добиете функционалност и флексибилност во извршувањето на сите потребни финансиски операции. Лесно и брзо, во секое време ќе располагате со Вашите средства, единствено што треба да направите е активирање на УНИFlex пакетот, кој пак Ви овозможува комфор при користењето на банкарските услуги, а истовремено и значителна заштеда. Ќе добиете неограничен број на денарски трансакции преку електронско и мобилно банкарство, неограничени повлекувања готовина со дебитни картички на УНИБанка на сите банкомати во земјата, како и бесплатна УНИ СМС услугa. Во УНИБанка се цени лојалноста и може да уживате во привилегиите и многубројните поволности како пониски каматни стапки за кредитните продукти, а повисоки каматни стапки за депозитните продукти. Исто така, Ви овозможуваме кредитна и дебитна картичка без членарина, како и можност за одобрување на дозволено пречекорување до 4 месечни плати. УНИБанка е многу повеќе од само банка, пред сè партнер и консултант на своите клиенти, поддржувач на бројни општествено одговорни проекти, лидер во воведувањето дигитални решенија и електронско банкарство, која придонесува во зголемувањето на ефикасноста и намалувањето на трошоците во работењето на своите клиенти. Вашата доверба се наградува! УНИБанка, Твојата Банка Комерцијален ПР текст...

Тоа што може да забележиме е дека имаме ротација и формирање на нагорен тренд кај берзанските стоки во однос на акциите. Тоа значи дека може да очекуваме повисоки цени кај земјоделските стоки, енергенсите, благородните метали. Автор: Снежана Поповска, сертифициран технички аналитичар, Инвест Поинт Моментално се наоѓаме во пазарно опкружување каде што цената на берзанските стоки расте, додека акциите се обидуваат да се задржат на тековно ниво. Кај голем дел од инвеститорите, нивната изложеност е во акции, особено во акции од технолошкиот сектор. Но, тоа што може да забележиме е дека имаме ротација и формирање на нагорен тренд кај берзанските стоки во однос на акциите. Тоа значи дека може да очекуваме повисоки цени кај земјоделските стоки, енергенсите, благородните метали. Пред неколку недели дадовме анализа зошто треба да го поседуваме златниот метал и кои се нашите проекции за пораст на златото. Во прилог следува анализа на среброто и што е тоа што може да очекуваме кај него во наредните неколку недели и месеци. Среброто се наоѓа во нагорен тренд на сите временски рамки. Ќе започнеме со неделниот графикон. На неделниот графикон, цената се наоѓа над облакот, кое ни кажува дека имаме нагорен тренд. Клучно ниво кое треба да го следиме е 26,13. Нашиот прв таргет е 27,75 и втор таргет 37,25. На следниот графикон е прикажана цената на среброто на дневна часовна рамка. И покрај тоа што се тргува повисоко, потребно е да видиме повисок врв и повисоко дно. Дополнително, во вториот прозорец од графиконот е прикажана цената на среброто во однос на златото. Во текот на следните неколку денови, очекуваме да го достигне нашиот таргет од 25,88. Напомена: Текстот, графиконите и анализата презентирани од страната на авторот се само за едукативни цели. Дадените информации не треба да се толкуваат на кој било начин како препорака за купување или продавање на кој било финансиски инструмент. Секогаш треба да се консултирате со вашиот лиценциран инвестиционен советник и/или личен банкар за да ја утврдите соодветната инвестиција според вашата финансиска состојба....

Новите униформи се целосно македонски производ, дизајнирани од модната креаторка Тања Кокев и шиени во конфекцијата „Кули“ од Прилеп. Вработените во филијалите и експозитурите на Комерцијална банка денеска ги пречекаа клиентите со нов изглед. Со новите, модерни и удобни униформи, кои ги пресликуваат постоечките вредности и идентитетот на Банката, тие ја продолжуваат својата секојдневна мисија – да одговорат на потребите на клиентите со понуда на врвни финансиски производи и услуги. Тимовите во експозитурите на Комерцијална банка се еден од клучните носители на целокупното работење на Банката, на нејзините корпоративни вредности и на нејзината посветеност на потребите на клиентите. Оттука и произлезе идејата за нова службена облека, во која вработените ќе се чувствуваат удобно и задоволно, а клиентите повторно ќе ги препознаат модерните трендови што ги следи Комерцијална банка. Новите униформи се целосно македонски производ, дизајнирани од модната креаторка Тања Кокев и шиени во конфекцијата „Кули“ од Прилеп. Оваа соработка беше плод на нашата определба да дадеме дополнителна и значајна поддршка на домашната економија и на истакнатиот професионализам и подготвеност на „Кокев“ и „Кули“ да создадат производ кој ќе ја продолжи приказната на брендот Комерцијална банка. „Како банка која дава огромна и постојана поддршка на домашната економија, навистина немавме дилема дека униформите треба да бидат домашно производство. Со новата работна облека првенствено сакавме вработените на своите работни места да бидат задоволни и да се чувствуваат удобно. Веруваме дека и клиентите ќе го доживеат новиот стил на нашите вработени како уште еден чекор од постојаната модернизација, во која фокусот на Комерцијална банка е насочен пред сѐ на понудата на современи и ефикасни финансиски производи и услуги“, вели Билјана Максимовска-Поповиќ, Главен директор за корпоративно банкарство и член на Управниот одбор на Комерцијална банка. Дизајнерката Тања Кокев истакнува дека новиот лик на службениците на Комерцијална банка има за цел да креира препознатлив и модерен изглед, соодветен на нивниот однос и начин на работење со клиентите. „Сакав да ги задоволам потребите и очекувањата на вработените да имаат удобна, практична и пријатна облека за носење. Но, не сакав ни да го изгубам фокусот од тоа облеката да ги одразува вредностите и идентитетот на Банката и нејзината определба да ги следи најновите трендови во нејзината дејност. Верувам дека успеав да постигнам синергија, а резултатот е нова и модерна приказна која ќе ја раскажуваат службениците на Комерцијална банка во своето професионално секојдневие“, изјави Кокев. Новата службена облека за вработените во Комерцијална банка значи уште поголема поврзаност во нашиот КБ тим, со кој се гордееме и со кој полесно и заедно создаваме значајни и иновативни продукти за сите наши клиенти. Комерцијален ПР текст...

Оваа конференција, прва од ваков тип, во својот фокус ја има визијата за подобрување на секојдневните практики во делот на рационалната употреба на антибиотиците, а со тоа и за подобрување на квалитетот на услугите за пациентите низ светот. Како континуиран и доследен поддржувач на стручни и научни настани кои имаат висок импакт врз целокупниот развој на фармацијата и медицината во земјава и надвор од границите, „Алкалоид“ годинава е домаќин на Првата меѓународна конференција за Цефиксим, која се одржува од 14 до 16 март во Истанбул, Турција. Меѓу учесниците на овој значаен настан се вбројуваат и претставниците на „Алкалоид“ и на ентитетите на компанијата надвор од Македонија, како и голем број здравствени експерти од 12 различни земји. Оваа конференција, прва од ваков тип, во својот фокус ја има визијата за подобрување на секојдневните практики во делот на рационалната употреба на антибиотиците, а со тоа и за подобрување на квалитетот на услугите за пациентите низ светот. Преку воведно обраќање и презентација, Генералниот директор и Претседател на УО на „Алкалоид“, Живко Мукаетов, ги претстави корпоративните перформанси на „Алкалоид“, особено осврнувајќи се на значењето на настаните од овој тип, кои ја развиваат и ја надградуваат научната мисла на глобално ниво. „Освен што е најпрепишуван орален третогенерациски цефалоспорин, Цефиксимот на ’Алкалоид’ е втор по ранг по произведен волумен во Европа. Цефиксимот е најзастапениот и водечки производ на ’Алкалоид’ во сегментот фармација, присутен во клиничката пракса од 1995 година и присутен на пазарите во над 20 земји во светот“, истакна Мукаетов, потенцирајќи дека компанијата наскоро планира проширување на производствените капацитети за овој свој стратешки важен производ. Повеќе од 200 учесници и еминентни претставници од областа на фармацијата и медицината се дел од богатата научна програма на Првата меѓународна конференција за Цефиксим, поддржана од „Алкалоид“. Тематскиот дел од Конференцијата го отвори д-р Снежана Петровска, раководител на одделот Глобални медицински работи и безбедност на лекови при „Алкалоид“, преку презентација за успешната приказна на алкалоидовиот Цефиксим низ годините. На панел-сесијата посветена на искуствата за овој дел во македонски рамки, чиј модератор беше проф. д-р Дејан Докиќ, говореа д-р Александар Сајковски и проф. д-р Сотир Ставридис. Стручњаците во делот на фармацијата и медицината на глобално ниво присутни на настанот се децидни дека успешната професионална и научноистражувачка соработка со компанијата, која во повеќето случаи трае со децении, се должи, пред сѐ, на квалитетот на производите, но и на начинот на кој компанијата го цени и го вреднува човечкиот фактор, вклучувајќи ги сите засегнати страни во рамките на системот на дејствување. Како компанија посветена на создавањето можности за поттикнување континуирана едукација и споделување искуства во рамките на стручната заедница, веруваме дека Првата меѓународна конференција за Цефиксим, поддржана од „Алкалоид“, ќе даде уште поголем придонес во рационалната употреба на антибиотиците, како и во намалувањето на растечкиот тренд на антимикробна резистенција на глобално ниво....

На гала манифестацијата се одбираа најдобрите македонски е-трговци за изминатата 2023 година, кои се натпреваруваа во 24 категории поделени во три секции: најдобри е-трговци во одбрани аспекти на онлајн продавање, најдобри е-продавници по сектори и шампиони во е-трговија. Вчера се одржа свечена манифестација за доделување на македонските Награди за е-трговија за 2023 година – “E-commerce Awards”, во организација на Асоцијацијата за е-трговија на Македонија – АЕТМ. Манифестацијата се одржа во присуство на членките на АЕТМ, поддржувачите и партнерите, жири комисијата и наградените е-трговци, а целиот настан изобилуваше со богата програма составена од домашни уметници. На гала манифестацијата се одбираа најдобрите македонски е-трговци за изминатата 2023 година, кои се натпреваруваа во 24 категории поделени во три секции: најдобри е-трговци во одбрани аспекти на онлајн продавање, најдобри е-продавници по сектори и шампиони во е-трговија. Изборот на најдобрите од е-трговијата за 2023 се организираше во 5 фази. Започна со пријавување на е-трговците, каде што повеќе од 160 домашни компании се пријавија за учество на натпреварот. Оние кои ги исполнуваа условите беа поставени за гласање од јавноста, каде што во текот на јануари и февруари беа собрани повеќе од 111.200 гласови од повеќе од 6.100 гласачи. По гласањето од јавноста се формираа ранг листите со финалисти во секоја категорија, за кои следуваше гласање од стручната жири комисијата која што оваа година се состоеше од 12 членови – експерти во различни области поврзани со е-трговија. По собирање на гласовите од јавноста и од стручната жири комисија, согласно воспоставената методологија утврдена во Правилникот на наградите, според која гласовите од публика учествуваа со 40% во вкупниот ранг и 60% на жири комисијата, беа формирани финалните ранг листи кои ги одредија победниците. Вкупно беа доделени 38 награди на најдобрите домашни е-трговци, поделени во 24 категории. Категоријата “Најпопуларна е-продавница” беше единствената категоријата во која наградата беше доделена единствено врз основа на бројот на гласовите од јавноста. Победниците се објавени на следниот линк на официјалнтата веб страница на натпреварот: https://ecommerceawards.mk/pobednici/, а може да се погледнат и во продолжение: Победници во секцијата “Најдобри е-продавници по сектори” се: Е-продавница за облека, обувки и модни додатоци на годината – fashiongroup.com.mk Е-продавница за бела техника и електроника на годината – neptun.mk Е-продавница за храна и пијалоци на годината – korpa.mk Е-продавница за туристички услуги на годината – jk.mk Е-продавница за убавина, здравје и нега на годината – zegin.com.mk Е-продавница за дом, градина, мебел и канцелариски материјали на годината – smartliving.mk E-продавница за бебешка и детска облека, опрема и играчки на годината – svetotnabibi.mk Е-продавница од областа на услужни дејности на годината – korpa.mk Е-продавница за уметност, култура, настани и едукација на годината – literatura.mk Е-продавница за различни производи – ananas.mk Е-огласник – pazar3.mk Добитници на награди во секцијата “Најдобри е-трговци во одбрани аспекти на онлајн продавање” се: Е-трговец со најдобро искуство за е-плаќање – evnonline.mk (1 место) Е-трговец со најдобро искуство за е-плаќање – telekom.mk (2 место) Е-трговец со најдобро искуство за е-плаќање – vodovod-skopje.com.mk (3 место) Најдобра достава во е-трговија – korpa.mk (1 место) Најдобра достава во е-трговија – ananas.mk (2 место) Најдобра достава во е-трговија – cc.els.mk (3 место) Е-трговец со најдобра грижа за корисници – paket.mk (1 место) Е-трговец со најдобра грижа за корисници – telekom.mk (2 место) Е-трговец со најдобра грижа за корисници – neptun.mk (3 место) Е-трговец со најдобро присуство на социјални медиуми – ananas.mk (1 место) Е-трговец со најдобро присуство на социјални медиуми – fashiongroup.com.mk (2 место) Е-трговец со најдобро присуство на социјални медиуми – svetotnabibi.mk (3 место) Најдобра веб страна за плаќање на сметки – evnonline.mk Мобилна апликација за е-трговија на годината – korpa.mk Mаркетплејс платформа на годината – ananas.mk Најдобра е-продавница со меѓународна продажба – svetotnabibi.mk Најдобар верификуван е-трговец – fashiongroup.com.mk Најдобра е-продавница основана од жена – elenaluka.com.mk (1 место) Најдобра е-продавница основана од жена – korpa.mk(2 место) Најдобра е-продавница основана од жена – preplet.mk(3 место) Добитници на награди во секцијата “Шампиони во е-трговија” се: Најдобра новоотворена е-продавница (отворена во 2023 година) – ananas.mk Најпопуларна е-продавница – mytime.mk (1 место) Најпопуларна е-продавница – fashiongroup.com.mk (2 место) Најпопуларна е-продавница – ananas.mk (3 место) Е-трговец на годината за 2023 година – ananas.mk (1 место) Е-трговец на годината за 2023 година – paket.mk (2 место) Е-трговец на годината за 2023 година – fashiongroup.com.mk (3 место) Инкаку, овогодинешниот избор за Најдобрите е-трговци за 2023 година беше реализиран со поддршка на генералниот партнер – Мастеркард, организацискиот партнер – Халк Банка, златните партнери – НЛБ Банка и Иуте Македонија, сребрениот партнер – Минт Финтек Груп и бронзените партнери....

„Во УНИБанка ќе сретнете жени кои се на одговорни позиции, кои се почитувани во својата работна околина и влијателни пошироко во заедницата.“ Унапредување на банкарските производи и услуги со цел постигнување врвно корисничко искуство и воведување иновации во работењето е основа на што се базира развојната стратегија на УНИБанка АД Скопје. Оптимизирајќи ги работните процеси, оваа дигитално напредна банка меѓу првите го започна процесот на дигитализација и во континуитет го развива мобилното банкарство. Неодамна квалитативно ја надгради и својата веб страница, збогатувајќи ја со бројни едукативни содржини, правејќи ја функционален и корисен сервис за клиентите. Го следи пулсот на бизнис заедницата, воведувајќи атрактивни каматни стапки, со кои ги поттикнува деловните субјекти да го унапредат својот бизнис и да реализираат инвестиции. Со сите свои активности слободно можеме да кажеме дека УНИБанка дава значаен придонес кон развојот на локалната економија, поддршка на бизнисите и креирање на нови работни места. Сигурна и стабилна, со силен растечки тренд во сите сегменти од работењето, не е случајно што минатата година акциите на УНИБанка АД Скопје беа прогласени за најпосакувани акции во земјава, а Банката доби две награди, за акција со најголем промет и најголем раст на цената. Имаме голема доверба од акционерите инвеститори, но и од штедачите и деловните субјекти, што резултираше 2023та година да биде една од најуспешните години за Банката, од самиот почеток на нејзиното работење до сега. Сето ова е резултат на добрата стратегија за развој на Банката, како и одличниот тим, составен од врвни професионалци и експерти кои имаат јасна визија и напорно работат за да ја остварат целта. Катица Кузманоска е дел од менаџерскиот тим на УНИБанка АД Скопје, Oдговорен директор за бизнис развој, жена лидер, храбра личност која несебично го вложува целиот свој потенцијал и енергија за Банката да одговори на сите модерни предизвици. Кредитните продукти на Банката во континуитет се подобруваат, а ги карактеризираат и атрактивни каматни стапки. Какви други поволности се овозможени? „Во УНИБанка се цени духот на заедништво, лојалноста и еднаквоста, а бројот на вработени постојано расте. Од вкупниот број на вработени 75% се жени, а поголемиот дел од вработените се дел од Банката повеќе години. Секоја индивидуа се цени според квалитетот и способноста, независно од полот, возраста или националноста. Сите имаат еднакви шанси за работа, напредок и градење на својата кариера. Родовата еднаквост е симбол за правичност, хуманост и висока демократска вредност, нешто за што ние во УНИБанка посебно се залагаме. Во УНИБанка ќе сретнете жени кои се на одговорни позиции, кои се почитувани во својата потесна работна околина, влијателни и пошироко во заедницата, на што сме посебно горди. Веруваме дека со подобрување на родовата еднаквост и намалување на родовата дискриминација не се постигнува само правичност, туку и економски раст, поголема конкурентност и зголемена продуктивност во едно општество.“ Каматите се навистина поволни, а паралелно овозможуваме и бројни други поволности. Фокусирани сме подеднакво како на физичките, така и на правните лица. Така на пример, сите кои онлајн ќе аплицираат за потрошувачки кредит, истиот може да го добијат без трошоци за аплицирање и без жиранти, а притоа да добијат и бонус од 1000 денари. Каматната стапка е фиксна од 5,3% за првите две години, и 7,3% за останатиот период, доколку е со вклучена полиса за ризико осигурување на живот. Истовремено сите кои ќе аплицираат за потрошувачкиот кредит од УНИБанка добиваат можност за бесплатно користење услуга мобилно банкарство. Секогаш се стремиме да понудиме нешто дополнително и корисно за клиентите. Би ги навела и супер брзите бизнис кредити, кои се со супер атрактивни каматни стапки од само 4.90%. Овозможуваме кредит до 100.000 евра, со рок на отплата до 10 години, со хипотека и без трошоци за одобрување до 31.03.2024 г. Истите се со флексибилна намена и можност кредитот да биде искористен за инвестиции и за обртни средства. И во иднина продолжуваме да креираме кредитни производи прилагодени на потребите и барањата на клиентите. “Мој Буџет” е најнова функционалност на мобилното банкарство од УНИБанка АД Скопје. Кои се бенефитите? Времето е скапоцено, и да се има апликација која е сигурен придружник и преку неа лесно да може да се управува со финансиите без вложување на дополнителен напор е навистина големо олеснување. Со алатката “Мој Буџет” се добива еден вид на личен советник, консултант, кој работи во функција на личните интереси. Преку апликацијата може онлајн да се следи и планира трошењето на сопствените средства, едноставна е за користење и многу функционална. Потребно е само да се креира месечен буџет со поделба на трошоците по различни категории (храна, шопинг, режиски трошоци, спортски активности), да си поставиме цели за штедење и потоа го следиме трошењето по категории, со можност за графички приказ. На крај добиваме нотификација колку ни е преостанатиот вкупен буџет, но и буџетот по различни категории. Достапен е и неделен извештај за трошоците, како и инфо колку процентуално од буџетот сме потрошиле. Навистина корисна алатка која ја препорачувам за сите. Имате и продукт “Сметка за млади”. Зошто е добро младите од рана возраст да имаат своја банкарска сметка? Имањето банкарска сметка ја гради самодовербата и финансиската независност на младите во управувањето со сопствените финансии. Со нивно побрзо воведување во банкарскиот и финансискиот менаџмент преку охрабрување да имаат свои банкарски сметки влијаеме на нивното созревање, на самостојноста, на нивното градење како личности. Токму затоа како Банка воведовме продукт “Сметка за млади”, кој ќе им помогне на младите на едноставен, модерен и целосно дигитализиран начин да го разберат функционирањето на финансискиот свет. Да можат од рана возраст да управуваат со сопствените средства со свесност дека тие се ограничен ресурс кој бара внимателно ракување. Со поседување банкарска сметка се учи на одговорност, младиот човек има можност да ги следи трошоците, моменталната состојба како и да ги разбере последиците од прекумерното трошење. Банкарската сметка ја поттикнува и нивната навика за штедење. Без разлика дали тоа е заштеда за патување, фонд за факултет или едноставно за некаков предизвик, младите луѓе ја учат важноста на поставување финансиски цели и планирање за иднината. Овој ран вовед во штедењето влева чувство на дисциплина и предвидливост, кои се од суштинско значење за идно успешно финансиско планирање. Ова знаење е непроценливо во свет каде што финансиската писменост е исто толку суштинска како и секое академско учење. Имањето банкарска сметка е нешто што ќе обликува одговорни, мотивирани и независни личности. Тоа познавање ќе им помогне за нивниот личен и професионален развој. Бенефитите се бројни, а УНИБанка ќе биде секогаш тука за нив! Граѓаните имаат доверба во УНИБанка и сè повеќе се одлучуваат своите слободни финансиски средства да ги вложат токму во оваа банка. Што е причината? Имаме продукти со конкурентни фиксни каматни стапки, кои на клиентите им даваат сигурен принос во договорниот период, а воедно и можност за неограничено дополнително вложување на средства на постоечкиот депозит. Позитивниот имиџ кој УНИБанка го ужива во земјава, а и самиот факт дека депозитите се осигурени во Фондот за осигурување на депозити, како и атрактивноста на нашите каматни стапки кои се меѓу највисоките во земјава и стигаат до 3,9%, ни дава уверување дека депозитите во нашата Банка и понатаму ќе растат. УНИБанка е сигурна и стабилна Банка, така што ги охрабрувам клиентите токму овде да ги вложуваат своите слободни средства. УНИБанка во 2023 има резултати за почит, постигнати во голема конкуренција во сегментот на средни банки на македонскиот банкарски пазар. Што да очекуваме во 2024? Очекуваме позитивниот тренд да продолжи, а Банката да го зголеми и своето пазарно учество. Дигитализацијата и иновативноста на продуктите и понатаму ќе бидат наша стратешка определба, додека одржливиот развој, грижата за вработените и придонесот во заедницата наш најголем фокус....

„Свесни дека во надворешното опкружување жените и понатаму се соочуваат со многу бариери, заеднички делуваме за позитивни промени и иницијативи кои ја промовираат родовата еднаквост. Атлантик Група е компанија каде жените имаат 55% од раководните позиции и 58% учество во развојните програми. Истовремено, демонстрираат и сѐ поголема амбициозност во пријавување на интерните огласи, каде 52% од интерните вработувања се жени.“ На Атлантик Група не ѝ е потребна посебна најава, бидејќи домашните читатели лесно ќе ја препознаат како компанијата која стои зад некои од традиционално најомилените производи на овој регион, како што е кафето Гранд – мирисот и вкусот на Балканот, деликатесните намази Аргета, секогаш популарната Цедевита и слаткиот вкус на Штарк. Но, нас не’ интересира другата страна, односно личниот впечаток за тоа како е да се работи за силна регионална и меѓународна компанија, да се биде дел од нејзиниот топ менаџмент, придонесувајќи за одржлив раст и развој, вклучително и политики за родова еднаквост. Разговаравме со Елена Цанева, бизнис партнер за човечки потенцијали и култура, одговорна за уште неколку пазари освен македонскиот, како и со Елена Стоичкова, Директор за клучни купувачи и бренд операции во Атлантик Група Македонија. Како е да се работи за компанија со силно глобално влијание? Колку е предизвикувачки да се чекорат организационите скалила во Атлантик Група? Елена Цанева, бизнис партнер за човечки потенцијали и култура„Нашиот корпоративен слоган е “Создаваме вкусови што ги сакате” и тоа го пренесуваме и во креирањето на различни иницијативи кои ги поддржуваат вработените во целокупниот кариерен пат нудејќи им различни “вкусови” прилагодени на нивните потреби. Еден од овие вкусови е вкусот на благосостојба кој овозможува преку здраво тело, отворен ум и авантуристички дух да се постигне здраво и балансирано секојдневие и иста таква кариера.“ Елена Цанева: На почетокот на мојата кариера, како типичен претставник на генерацијата Y, она што ми беше најважно е да работам во компанија каде што ќе можам кариерно да напредувам, работата да ми биде толку разнолика што ниту еден ден нема да биде ист и во идеални услови да вклучува патувања и размена на интернационални искуства. Уште во првата недела во Атлантик Група ми беше јасно дека динамиката, атмосферата и односите помеѓу вработените совршено одговараат на мојот темперамент, а дванаесет години подоцна можам да кажам дека сето она што го имав иницијално замислено ми се оствари и тоа во рамките на една компанија. Според моето лично искуство, предноста на Атлантик Група е во тоа што и покрај големината на системот кој опфаќа осум држави и над 5.000 вработени, секој кој има желба може да добие не само шанса туку и поддршка за амбициите кои ги има. До сега, освен во Македонија, имав можност да работам и во Русија, Германија, Хрватска, Словенија и Австрија и од денешен аспект, после многу години, можам да кажам дека разноликоста, знаењето и новите перспективи кои ги добив во Атлантик Група се незаменливо искуство кои освен нови предизвици, носат и возбуда за идниот развој и на лично и на професионално поле. Елена Стоичкова, Директор за клучни купувачи и бренд операции.„Различностите не само што се потребни, туку се и клучни за еден силен и продуктивен тим. Заеднички се меѓусебната почит, поддршката, насоченоста кон остварување на индивидуалните и тимски цели, како и отворената комуникација. Во овој контекст, негуваме атмосфера каде се поттикнува размена на повратни информации што ни служи како основа за детектирање и развивање на индивидуалните, но и тимските силни страни и области за понатамошен развој преку различни програми.“ Елена Стоичкова: Од самиот почеток во Атлантик Група во центарот на мојот личен впечаток се луѓето. Иако пред повеќе од 10 години немав јасна претстава како ќе изгледа мојот кариерен пат, јасно ми беше дека сум дел од компанија каде можам постојано да го надградувам своето знаење, бидејќи сум опкружена со луѓе кои несебично споделуваат искуства, даваат поддршка и отворено комуницираат, што е клучно за совладување на предизвиците и за развој во секоја смисла на зборот. Кога ќе се навратам, од моите почетоци до сега, можностите за кариерен напредок го следеа темпото на моите амбиции, што е само еден од многуте примери за флексибилност и поврзување на можностите за вработените со организациските потреби. Денес како раководител на голем тим, она што ми е во фокус е постојаниот развој и напредок на членовите во тимот преку пристап прилагоден на нивните индивидуални потреби. Од друга страна, долгорочната соработка и комуникација со сите наши деловни партнери дополнително придонесуваат како за мој личен напредок, така и за колективното знаење во компанијата. Би ги истакнала и дигиталните компетенции кои се од критично значење за одржување на чекор со континуираната модернизација и автоматизација во компанијата. Одговорноста е голема, а за мене уште поголемо е задоволството да се биде дел од организација која го поттикнува секој вработен да стане најдобрата верзија од себеси. Со оглед на вашата позиција, лесно е да се претпостави дека редовно ги следите трендовите не само во вашата индустрија, туку и пошироко. Кои политики ги спроведува компанијата што ја прават да се истакне помеѓу останатите на пазарот на труд? Елена Цанева: Невозможно е да се креира успешна стратегија во чија основа не се луѓето и тоа е главен предуслов за раст и остварување на нашите стратешки цели. Нашиот корпоративен слоган е “Создаваме вкусови што ги сакате” и тоа го пренесуваме и во креирањето на различни иницијативи кои ги поддржуваат вработените во целокупниот кариерен пат нудејќи им различни “вкусови” прилагодени на нивните потреби. Еден од овие вкусови е вкусот на благосостојба кој овозможува преку здраво тело, отворен ум и авантуристички дух да се постигне здраво и балансирано секојдневие и иста таква кариера. Бесплатни систематски прегледи, бројни спортски активности, можности за дополнително усовршување, подолг годишен одмор, поддршка во тешки животни ситуации се само дел од бенефитите преку кои вработените можат полесно да го пронајдат својот “зен”. Од друга страна, преку вкусот на исклучителност се трудиме да го задоволиме сечиј апетит за кариерен развој, хоризонтално или вертикално, преку различни можности за промена на позиции, брендови, дури и држави. Го славиме секое достигнување преку различни тимски и индивидуални признанија и награди, програмата за Flex Benefits, стимулации, стратешки, иновативни и акционерски можности, божиќни бонуси и подароци. Една од овие иницијативи е и проектот Атлантик Банка која во 2022 година ја доби наградата за најдобра HR практика по избор на Македонската асоцијација на човечки ресурси (МАЧР) и MojPosao. Настојуваме да бидеме тука за нашите луѓе и нивните најблиски во секој момент од животот, кога им треба наша поддршка или кога бараат инспирација да направат нешто ново или подобро за себе. Секоја година сведочиме нови трендови и нови активности кои HR тимовите ги применуваат во нивните организации. Некогаш се работи за нови начини на работа, некогаш за подобрувања на постоечките, но секогаш со цел да се подобри работното искуство или пак продуктивноста на компанијата. Какви промени очекувате во Атлантик Група во текот на 2024 година? Елена Цанева: Она што сметам дека е предност на Атлантик Група, е што е присутна во осум држави, секоја во посебен развоен циклус што нуди уникатна можност покрај следењето на трендовите на глобално ниво, забрзано да ги спроведува под влијание на поразвиените држави каде истите порано се појавуваат. Еден од најголемите трендови во моментот е влијанието на технологијата која поставува нови амбиции во нашиот сектор. Она што нѐ очекува во 2024 е несомнено имплементација на нови и надградување на постоечките решенија во цела компанија, што во нашиот сектор ќе значи преобликување на работните позиции кои ќе ги следат овие технологии, дефинирање на нов сет компетенции и креирање програми за re-skilling на вработените. Дигиталната агенда несомнено ќе предизвика промена на целокупниот изглед на позициите и процесите кои денес ни се познати, што е до некаде потребно со оглед на тоа што денес имаме пет различни генерации во рамките на една компанија, секоја со свои карактеристики. Од друга страна, пазарот на труд е многу поотворен така што предизвикот за 2024 не е само како да привлечеме кандидати во земјата каде што работиме, туку дали може да бидеме атрактивни и во поширока смисла на зборот. Работите во поголем и мешан тим од мажи и жени на различна возраст и со различни интереси, а сепак – продуктивноста и организираноста е она што ве истакнува. Како е да се работи со ваков тим? Кои се најголемите секојдневни предизвици со кои се соочувате? Елена Стоичкова: Различностите не само што се потребни, туку се и клучни за еден силен и продуктивен тим. Заеднички се меѓусебната почит, поддршката, насоченоста кон остварување на индивидуалните и тимски цели, како и отворената комуникација. Во овој контекст, негуваме атмосфера каде се поттикнува размена на повратни информации што ни служи како основа за детектирање и развивање на индивидуалните, но и тимските силни страни и области за понатамошен развој преку различни програми. Една од нив е интерната академија TrAAG, која нуди сет едукации преку кои се надградуваат hard и soft вештините и се развиваат конкретни компетенции потребни за секоја позиција. Постојат и иницијативи за подобрување на квалитетот на живот преку кои активно се развива свесноста за значењето на балансот помеѓу професионалниот и приватниот живот, со оглед на тоа што индустријата во која работиме е изразено динамична, а тоа носи предизвици во секојдневното работење. Успешно ги надминуваме со добра организација, јасно поставени приоритети, меѓусекторска соработка и поддршка од сите нивоа на раководство во компанијата. Честопати се покажало дека моменталниот предизвик во себе крие можност за идни позитивни промени, и затоа се трудиме да во предизвиците не гледаме препреки, туку да препознаваме прилики. За долгорочен успех и одржлив развој освен можности, неопходни се и самоиницијативност, храброст и грешки од кои се учи. Се гордеам со постигнувањата на мојот тим, кој во целата својата разновидност ја споделува и заедничката карактеристика на страст кон работата, што е клучна состојка за лично задоволство и исклучителни резултати кои постојано се стремиме да ги надминуваме. Вие сте уште еден пример на успешна жена во бизнис светот, во компанија каде значаен дел од одделите се раководени токму од жени. Kакви практики применува компанијата за да го поддржи женското лидерство и какво е вашето искуство со нив? Постои ли некоја иницијатива која би ја издвоиле како најпродуктивна? Елена Стоичкова: Атлантик Група е компанија во која се цени квалитетот, посветеноста и желбата за работа, а на луѓето им се даваат вистински еднакви шанси. Тоа е позитивна практика во работењето на компанијата, преку која соодветно се истакнуваат и достигнувањата на жените. Свесни дека во надворешното опкружување жените и понатаму се соочуваат со многу бариери, заеднички делуваме за позитивни промени и иницијативи кои ја промовираат родовата еднаквост. Атлантик Група е компанија каде жените имаат 55% од раководните позиции и 58% учество во развојните програми. Истовремено, демонстрираат и сѐ поголема амбициозност во пријавување на интерните огласи, каде 52% од интерните вработувања се жени. Овие податоци доволно јасно ја опишуваат нашата организација и нејзините политики и цели за развој на автентично лидерство, каде се негува разноликост и се мотивира градење на лидери кои освен со врвна професионалност, се одликуваат и со грижа за развојот и благосостојбата на членовите во своите тимови....

Заврши трендот на брзо менување на работните места, според искуството на посредниците за вработување. Работниците сега бараат компанија која ќе инвестира во нивното знаење и развој на вештини и ќе има јасен план за развој и унапредување. И тоа не го очекуваат само менаџерите. Повеќето работодавци жалат за некои минати времиња кога не се прашувало колку ќе трае работната недела, дали ќе работиме од дома или во канцеларија, дали на нашите работници сме им дале доволно слободно време за да не дадат отказ и како воопшто ќе ги најдеме овие работници. Се чини дека за само неколку години трендовите се свртеа. Ова делумно се должи на пандемијата, делумно на економскиот раст кој не беше проследен со соодветна кадровска слика, а делумно едноставно поради смена на генерациите што донесе свои правила на пазарот на трудот. Препораките за тоа како да се најдат и задржат талентите, ако се прашаат агенциите за вработување, во овие тешки времиња и за работодавците и за вработените зависат од многу фактори, но едно е заедничко: не постои едно решение за сите и важно е да се прилагодат на промените. „Работата од дома има предности, но и предизвици бидејќи не е за секого. Потребна е способност за организирање време, поставување приоритети, самодисциплина и мотивација за секојдневните задачи и простор за работа. Во исто време, се губи помалку време во сообраќајот, а утрата често се помалку стресни и можете да поминувате повеќе време со вашето семејство или во приватни активности. Но, работата од дома често значи дека работниците всушност работат подолго и повеќе отколку кога се во канцеларија, тие се повеќе отуѓени од своите колеги и со текот на времето може да останат без мотивација и поврзаност со организацијата и многу често може да чувствуваат дека тие имаат помалку можности за развој и унапредување. Некои работници сакаат да работат во канцеларија затоа што се поконцентрирани, подобро го раздвојуваат деловното од приватно време, побрзо ги решаваат проблемите доколку колегите се во канцеларија или забележале дека не се толку продуктивни дома. Работата во канцеларија помага за чувството на припадност, видливоста во организацијата, овозможува подобра и подобра размена на информации и учење меѓу колегите бидејќи многу може да се научи во неформалната комуникација и соработка“, објаснува шефот на платформата Posao.hr Инес Бокан за хрватски Лидер. Неодамнешните истражувања покажуваат дека повеќето работници претпочитаат хибридна работа, можност за договор за работа од дома или работа во канцеларија. Флексибилноста на условите е еден од факторите кои најмногу ќе ги разликуваат работодавците кои ќе привлечат таленти во иднина. Вештачката интелигенција е посебен предизвик Агенцијата Adecco ги следи трендовите на пазарот на труд на глобално ниво, но и локално во Хрватска. Трендовите не се разликуваат, а нивната главна карактеристика е што се менуваат побрзо отколку во изминатата деценија и побрзо по 2020 година, која беше одбележана со карантин и новиот начин на работа. Работата од дома стана стандард во многу индустрии и работодавците целосно се прилагодија на овој тренд, потсетува директорката на Adecco, Николина Радиќ. Како еден од трендовите посочува дека се поважно е да се инвестира во вработените. „Трендот на брзо менување на работните места заврши и денеска работниците бараат компанија која ќе инвестира во нивното знаење и развој на вештини и ќе има јасен план за развој и унапредување. Дури 56 отсто од работниците сметаат дека нивното знаење и вештини се предност што лесно можат да ги применат на друго работно место, кај друг работодавач, а во тоа најмногу се уверени работниците од техничкиот и финансискиот сектор. Забележавме дека работодавачите инвестираат во развој на менаџерски вештини (74 проценти), но не толку за неменаџерски позиции (45 проценти). Пораката е дека за успешен бизнис мора да се инвестира во развојот на вештините на сите вработени“, вели Радиќ. Инес Бокан забележува дека новите генерации појасно и поотворено ги изразуваат своите очекувања, што придонесува за бенефит на сите. „Треба да се има предвид дека младите генерации треба многу да учат и да стекнуваат искуство, а постарите можат да придонесат за стратегијата, развојот и пренесувањето на знаењето, кое и денес се покажува како клучно и актуелно и покрај сѐ побрзиот развој на техниката и технологијата. Ако работниците очекуваат нешто од работодавачот, тоа значи дека и работодавачот очекува нешто од нив. Сите инволвирани страни и генерации мора да бидат високо приспособливи за да се направи работата во таква средина попријатна и попродуктивна. Менторството во организацијата или надвор од неа може да биде одлично решение за пренесување знаење и искуство“, вели Бокан. Вештачката интелигенција е посебен предизвик. Според истражувањето на групацијата Adecco, две третини од работниците веруваат дека влијанието на вештачката интелигенција врз нивните работни места ќе биде позитивно, а само седум отсто мислат дека тоа ќе предизвика губење на работата. „Работодавците треба да го разгледаат влијанието на вештачката интелигенција врз нивниот бизнис, да направат проценка за подобро да го разберат нејзиниот потенцијал и да разберат како таа влијае на секојдневните операции. Раководството на компаниите мора да ги препознае и воведе потребните промени, да мапира нови позиции, односно работни места и да ги едуцира вработените што е можно поскоро. Многу работници сами истражуваат како да користат вештачка интелигенција на работа, без обука и јасни упатства од работодавците. Работодавците треба да бидат свесни дека вештачката интелигенција не е подеднакво достапна за сите нивни работници и треба да идентификуваат каде има празнини во пристапот и упатствата за употреба. При планирањето на вработувањето и развојот на работната сила мора да се има предвид правичноста и инклузивноста“, вели Радиќ. Расте влијанието на меките вештини, лидерството, емпатијата и емоционалната интелигенција Во исто време, расте влијанието на меките вештини, лидерството, емпатијата и емоционалната интелигенција. Со цел да се искористи оваа промена, работодавачите треба да обезбедат обука и развој на лидерството. И на порталот MojPosao посочуваат дека работодавачите треба длабоко да размислат за прилагодување на нивните практики и политики со цел подобро да се усогласат со променливите потреби на современите работници. „Ова може да подразбира обезбедување поддршка за дигитална работа како што се алатки за виртуелна соработка, безбедна мрежна инфраструктура и пристап до образовни ресурси за понатамошна обука, особено земајќи ја предвид сè поизразената желба на вработените за професионален развој и збогатување на знаењето и стекнување нови корисни вештини преку посета на курсеви или одење на професионални конференции. Флексибилното работење бара и рамнотежа помеѓу продуктивноста и благосостојбата на вработените. Работодавците треба да бидат чувствителни на потребите на работниците за јасни граници помеѓу работата и приватниот живот и да негуваат култура која го цени менталното здравје и рамнотежата помеѓу овие две сфери на животот. Промовирањето на инклузивноста и различноста во организацијата е од клучно значење за успехот на тимовите во таа средина. Имено, со доаѓањето на генерацијата Z во работната средина во сѐ повеќе компании, секојдневно на работа доаѓаат членови од дури четири генерации, секој од нив со свои потреби, желби и погледи на светот на работата“, велат од MojPosao. Како да најдете менаџери Кога станува збор за ангажирање менаџери, вели Инес Бокан, работодавците не секогаш имаат знаење и искуство да ги најдат. „Со ангажирање на агенции за овој процес, компаниите заштедуваат време бидејќи пребарувањето и изборот им го препуштаат на професионалците. На крајот, работодавачот ќе донесе конечна одлука врз основа на сите собрани информации. Ваквата соработка бара транспарентност во комуникацијата, отвореност на компанијата за постапката и доверба во исходот. Тие често се агенции и консултанти бидејќи работодавачите не се сигурни што им треба или не ја знаат состојбата на пазарот на трудот, па имаат нереални очекувања“, посочува таа. Николина Радиќ објаснува дека работодавците во Adecco ја користат услугата за посредување при вработување за сите категории на работни места, од водечки до најниски влезни позиции. „Денес, кога во Хрватска има сѐ помалку невработени, не е доволно да се објави оглас и да се чекаат заинтересираните кандидати да се пријават. Кандидатите кои ги сакаат работодавците се веќе некаде вработени и веројатно не бараат друга работа, па затоа е потребно директно да се контактираат и да се заинтересираат за понудената позиција. Во потрагата по менаџерски кадри, работодавците ја користат услугата за проценка на кандидатите, без разлика дали се работи за психолошки тестови или центри за оценување на компетентност, бидејќи сакаат да ги вработат оние кои најдобро ќе се вклопат во нивниот тим и ќе учествуваат во сѐ почестите промени. Повеќето работодавци имаат развиен систем за наследување, за да можат да ги унапредат своите колеги кога ќе дојде време. Во тој случај не бараат некој надвор од нивната компанија да им се придружи. Тој систем е најдобар“, објаснува Радиќ....

Жените шефови знаат повеќе да се внесат во работата и да го мотивираат својот тим, подобро се грижат за развојот на вработените и знаат почесто да ги пофалат, за разлика од мажите. Прочитајте зошто е подобро да имате жена за раководител. На прашањето дали повеќе би сакале да работат за маж или за жена, мнозинството Американци сепак избираат машки шеф, според Галуп. „Како жена шеф, посакувам ова да не е вистина, но еве што ми дава надеж: Многу луѓе веројатно никогаш не работеле со жена шеф (додека 51,5% од менаџерските, професионалните и сродните позиции се жени, само 5,8% на позициите на извршни директори во компаниите S&P 500 се жени). Верувам дека вработените можат да напредуваат под водство на жена шеф како што јас напредував, а истражувањата го потврдуваат токму ова“, вели за Forbes Кристина Балдасаре, сопственик на маркетинг агенцијата Zebra Advertisement. Нејзиното искуство вели, а пред основањето на сопствена компанија се погодило баш сите претпоставени да ѝ бидат жени, дека жените шефови можат да бидат поангажирани и подобро да го поттикнат развојот на вработените. Според искуството и нејзината агенција, одржувањето отворена комуникација со моите вработени поттикнало позитивни односи и им помогнало во нивната кариера и личен развој. Подолу се дадени пет причини што ги наведува Балдасаре поради кои вработените можат подобро да напредуваат предводени од женските лидери. 1.Жените шефови почесто даваат пофалби. Жените менаџери имаат 1,17 пати поголема веројатност да ги пофалат своите вработени барем еднаш неделно. Вработените со жени шефови изјавиле дека добиле признание или пофалби за добро завршената работа. Докажано е дека пофалбите на работното место доведуваат до подобрување на моралот и до подобри односи меѓу клиентот и бизнисот. Жените имаат тенденција да бидат комуникатори, а честите коментари гарантираат дека врската вработен-менаџер е отворена и пристапна за двете страни. 2.Жените шефови создаваат повеќе работни места за жените. Кај менаџерките, повеќе новосоздадени работни места најпрво се пополнуваат од жени. Процентот на жени на работа во САД се зголемил на 73,5 милиони, или 47% од работната сила, од 29% во 1945 година, според Бирото за статистика на трудот. Веројатно, жените вклучени работната сила промовираат повеќе можности за жените и малцинствата во споредба со нивните машки колеги. Не беше толку одамна кога многу малку жени беа вклучени во работната сила, така што жените на која било позиција (менаџерска, извршна или друга), сè уште прават преседан денес. Според едно истражување за родовата разновидност во менаџментот, „присуството на жени на корпоративни лидерски позиции може да ги подобри перформансите на фирмата“. Ова сознание ја нагласува важноста од создавање расадник на жени менаџери во компаниите, а не само ад хок да се доведуваат жени на врвни позиции Жените како Шерил Сандберг, поранешната оперативна директорка на Facebook, сега Meta Platforms и Мариса Мајер, поранешна директорка во Google и Yahoo, во лидерски улоги се толку значајна работа затоа што направија преседан. Благодарение на нивниот успех и на другите жени директорки, ќе стане сосема секојдневно да се гледаат жени како заземаат позиции на највисоко ниво во политиката, технолошката индустрија и други области во кои историски доминираат мажи. „Кога за прв пат ја започнав Zebra Advertisement со мојот сопруг, луѓето претпоставуваа дека јас сум таа што се бави со секретарската работа. Никогаш не прашаа која е мојата улога; треба да направиме преседан за да биде нормално жените да имаат било каква позиција што ќе ја изберат“. 3.Жените шефови се повеќе внесени во тоа што го работат. Според Business Insider, женските лидери се поангажирани од мажите. Извештајот на Галуп покажува дека под водство на жени менаџери, 35% од вработените жени се ангажирани и 29% од мажите се ангажирани, додека кај менаџерите мажи, 31% од вработените жени се ангажирани и 25% од вработените мажи. Секој сака да биде дел од деловниот процес и тесно поврзан тим кој влече во иста насока ќе победи голем тим без групен идентитет. Типично, колку поголем ангажман има од менаџерската страна, толку подобро тимот работи заедно. Ова го прави тимот да чувствува дека е важно тоа што го прават, и не само за компанијата, туку и за менаџерот лично. Особено сега кога милениумците кои се постојано во потрага по некои цели се искачија на скалилата во кариерата низ индустриите, правењето нешто што е важно е клучен дел од речиси секоја работа. „Лично, делам канцеларија со моите вработени. Често разговараме и се прашуваме за настани надвор од нашата работа, што ни помага да останеме поврзани и ангажирани еден со друг.“, вели сопственичката на Zebra Advertisement. 4.Жените шефови го поттикнуваат напредокот на вработените. Професионалците кои работат за жена шеф имаат 1,29 пати поголема веројатност да разговараат за нивниот напредок најмалку двапати годишно. Иако прегледите на перформансите се вообичаена практика кај повеќето бизниси, жените менаџери одат подалеку од самото оценување колку добро се извршени задачите. Тие разговараат за тоа како соодветниот вработен учи и што повеќе може да се направи и вработениот и менаџерот да ги постигнат целите на бизнисот. Иако не можете буквално да го контролирате или обезбедите напредокот на вработените, може да ангажирате луѓе за кои верувате дека се способни да напредуваат со брзината што ви треба. 5.Жените шефови го поттикнуваат развојот на вработените. Додека машките менаџери се фокусираат на завршување на работата, жените шефови активно го поттикнуваат и развојот на вработените. Вработените кои имаат жена шеф имаат 1,26 пати поголема веројатност да бидат охрабрени да се развиваат отколку во тимовите со машки шеф, според извештајот на Галуп. Тоа не значи дека почесто ги унапредуваат вработените; тоа укажува дека женските лидери се грижат за личниот и кариерен развој на своите вработени. Дел од нивната работа е да обезбедат идни лидерски улоги во рамки на нивните тимови. Женските лидери природно инвестираат повеќе време во напредокот на нивните вработени и имаат тенденција да го сфаќаат напредокот на вработените повеќе лично, но на позитивни начини....

Разговаравме со дел од лидерскиот тим на Пивара Скопје за нивниот кариерен развој, за она што ги мотивира и води, за нивните позиции и што тие значат, и за она што го научиле попатно во нивната кариера. Како општествено одговорна компанија и дел од две интернационални групации, Пивара Скопје има поширока одговорност да биде пример за останатите во општеството за создавање и спроведување политики за постигнување на целосна рамноправност, не само помеѓу мажите и жените, туку воопшто помеѓу сите луѓе. Истовремено, преку начинот на своето делување на пазарот, има за цел да охрабрува и инспирира дека постојат компании во кои рамноправноста е проткаена во сите аспекти на бизнисот. Зборувајќи за нивните кариерни достигнувања и предизвици, директорките од неколку клучни сектори во компанијата се осврнуваат на важноста на инклузивноста на работното место и балансираните тимови, кои освен што ја зголемуваат креативноста во тимовите и можностите за иновации, ја подобруваат меѓусебната соработка, а исто така позитивно влијаат и на перформансите на компанијата. Снежана Савиќ – Димовскадиректорка на Секторот за корпоративни работи и одржливост Успешно направивте транзиција од директорка на Секторот за правни работи во директорка на Секторот за корпоративни работи и одржливост на Пивара Скопје. Како изгледаше тоа и која е вашата визија за понатамошниот развој на овој сектор? Во тимот на Пивара Скопје се вклучив пред повеќе години како директорка на правниот сектор. Тоа претставуваше голема професионална промена земајќи ја предвид големината на компанијата на која што ѝ се приклучив, при што имав среќа да бидам во средина во која добив многу поддршка за време за прилагодувањето, безброј можности за учење на нови работи, многу прилики за реализација на различни проекти, и сето тоа меѓу пријатни и пријателски настроени соработници. Да се води еден од секторите во Пивара Скопје има своја тежина и претставува голема одговорност, а истовремено е и голема предност, бидејќи зад Пивара Скопје стојат две огромни и светски познати компании – Coca-Cola HBC и Heineken. Транзицијата од Правниот во Секторот за корпоративни работи и одржливост дојде природно, како заокружување на едно убаво поглавје во правниот сектор. Тоа беше исполнето со разновидни предизвици, успеси, секојдневни работи, кризни ситуации, и секако квалитетно време поминато со колегите. Во духот на мојот личен развој, постојаната желба за откривање на нешто ново, потрагата по промени како поттик во она што го работам, се надоврза преземањето на раководната улога во Секторот за корпоративни работи и одржливост. Секоја промена е здрава и неопходна, и претставува нешто што секогаш ме движи и мотивира. Преземањето на овој сектор беше интересна можност, бидејќи претставуваше сосема нова област која немаше многу допирни точки со мојата дотогашна работа и дотогашниот начин на функционирање и размислување, па поради тоа ми беше уште попривлечна и поинтересна. Новите обврски и должности веднаш тропнаа на вратата, во нашата индустрија нема време за некој период на адаптација и постепено прилагодување, туку напротив, работата ме дочека со голема брзина и големи предизвици за кои немаше време за подготвување или учење, и сето тоа мораше да се прави во од. Иако ова не е ни најмалку лесно, овој начин на работа уште повеќе ми ја зголеми желбата за успех и ме мотивираше да дадам сè од себе. Колку е поголем предизвикот, толку повеќе кај мене се раѓа позитивна возбуда, желба и мотивација. Секторот за корпоративни работи и одржливост го гледам како нераскинлива нишка со сите останати сектори во Пивара Скопје, поддршка на бизнисот во сите можни сегменти, сектор кој ги промовира и живее вредностите на Пивара Скопје, ја развива и шири нашата култура и преку кој се врши позитивно влијае на општеството во кое живееме. Овој сектор со своите активности го преставува лицето на Пивара Скопје и токму од тие причини е привилегија да се биде дел од него. Што е она од Вашето досегашно работење во Пивара Скопје што Ве мотивира и движи напред? Пивара Скопје е компанија со повеќе од стогодишна традиција на македонскиот пазар, особено препознатлива и синоним за квалитет, успех и долговечност, а воедно преставува уникатно здружување на две интернационални компании кои се непресушен извор на искуство и иновации. Да се биде дел од ова семејство, истовремено е и задоволство и обврска. Она што мене лично ме мотивира и ме движи напред е љубовта кон мојата работа, достигнувањата кои сме ги оствариле заедно со моите колеги, кога искрено се радуваме на меѓусебните успеси, работа во средина во која навистина има безбројни можности за развој, стекнување на знаења и искуства, влијанието кое го имаме на заедницата во која живееме, како и големата љубов кон брендовите за кои работам. Секоја успешно завршена работа кај мене претставува мотив следниот пат да постигнам нешто уште повеќе и уште подобро, а сето тоа да биде на вистинскиот начин, во согласност со нашите вредности и заедно со тимот со кој работам. Ме радува фактот што како компанија ги делиме истите вредности со сите наши партнери и соработници, во насока на унапредување на заедницата во која дејствуваме и живееме. Само заедно можеме да придонесеме кон подобар свет за идните генерации, и мило ми е што сум дел од компанија која тоа го препознава, но и го докажува преку дела. Ивана Петровскалидер за организациска трансформација Каков е предизвикот да се води Пивара Скопје кон организациска трансформација и што точно подразбира тоа? Терминот организациска трансформација добива сè поголема популарност во последниве неколку години, меѓутоа сè уште е проследен со доза на мистичност околу тоа што всушност претставува. Накратко, организациската трансформација претставува структуриран процес на водење на промените во една организација кои се неопходни за премин од моменталната кон посакувана идна состојба. Ова најчесто вклучува промени во организациската структура, процесите, начинот на работа, технологијата и културата на компанијата. Во денешното високо конкурентно, динамично и непредвидливо деловно опкружување ваквите промени се неопходни за опстанокот на една компанија. Брзината со која компаниите можат да се адаптираат на надворешните промени и влијанија и да одговорат на барањата на потрошувачите е клучна за осигурување на одржлив долгорочен раст и развој. Меѓутоа, патот кој треба да се изоди за да дојдеме до посакуваниот исход не е ни малку лесен. Со оглед на тоа дека трансформацијата претставува долг и комплексен процес, истиот неизбежно е проследен со низа предизвици. Еден од нив е поврзување на визијата за посакуваната цел и начинот на којшто истата се имплементира на пазарот. Првиот чекор кон успешна трансформација е јасна комуникација за тоа каде сакаме да бидеме и како овој процес на промени ќе ни помогнеме да стасаме таму. Стравот од непознатото и прифаќањето на предвидените промени исто така може да претставуваат предизвик во фазата на имплементација. Нивното надминување зависи од неколку елементи. Првиот е способноста на лидерите да овозможат работна средина во која се цени и подржува иновативноста, адаптибилноста и меѓусебната соработка. Вториот елемент е посветеноста на вработените и желбата за придонес кон остварување на посакуваната цел. Последниот, но не помалку важен, е континуирана транспарентна комуникација на сите нивоа во организацијата. Комплексната организациска структура исто така може да претставува предизвик, особено во големи компании. Таа може значително да ја отежни комуникацијата и синхронизацијата на активностите помеѓу различните сектори, системи и процеси. Во кратки црти, организациската трансформација зависи од способноста за успешна интеграција на различните аспекти на трансформацијата. Ова бара вложување на време, труд и ресурси, меѓутоа трансформацијата е единствениот начин за обезбедување на одржлив раст во денешниот свет на постојани промени. Како трендовите на новите начини на работа влијаат врз успешноста на една компанија? Еден од главните катализатори на успешната организациска трансформација е самата промена на начинот на кој ги извршуваме секојдневните работни активности. Брзиот технолошки развој, особено во последната деценија, ни става на располагање голем број на дигитални алатки кои ни помагаат во секојдневното работење. Правилното имплементирање на овие алатки во фазата на редизајнирање на внатрешните процеси, може значително да ги оптимизира процесите од аспект на време и ресурси, и со тоа да ја направи компанијата да може соодветно да одговори на барањата на пазарот. Зголемената достапност на информации исто така може да ги подобри перформансите на компаниите кои соодветно ги користат расположливите извори на податоци при донесувањето на деловните одлуки. Освен преку технолошките промени, компаниите може да ја зголемат продуктивноста и преку имплементација на нови методологии за работа. Методологиите кои промовираат повисоко ниво на соработка кое ги надминува границите на традиционалните организациски структури, придонесуваат за подобрување на благосостојбата на вработените, ја поттикнуваат иновативноста, самоиницијативноста и чувството за одговорност и припадност. Успешниот спој на дигитализација и оптимизација на процесите, проследено со одржување на здрава организациска култура, е она што ја издвојува Пивара Скопје како водечка компанија на домашниот пазар. Магдалена Христовафинансиски директор Вашиот кариерен пат во Пивара Скопје го започнавте како внатрешен ревизор, а сега сте на позицијата финансиски директор. Како изгледаше тој кариерен пат? Се приклучив на семејството „пиварци“ во 2013 година, на позицијата внатрешен ревизор. Сè уште ми се свежи сеќавањата од интервјуто, кога ме прашаа како ќе се снајдам со оваа промена, а јас самоуверено одговорив: „Дајте ми шест месеци и ќе научам“. Бргу ми одеше учењето и запознавањето со колегите. Еден ден, му пристапив на тогашниот финансиски директор и побарав да работам на проекти во финансии со цел уште повеќе да го проширам моето знаење. Набргу потоа ми беше понудена позицијата на финансиски контролор. Во следните четири години имаше многу предизвици по патот, но со поддршка на тимот и моите менаџери, секогаш наоѓавме начин како да дојдеме до решение. Дојде КОВИД-19 и соочување со новата реалност – платформите како Teams и Zoom станаа „новото нормално“ за комуникација. Со семејството дома и со колегите на работа успеавме да воспоставиме рутини, ги поделивме одговорностите, направивме распоред за активности и бевме едно големо среќно семејство кое учеше и работеше од дома. Во екот на пандемијата добив понуда за нов професионален предизвик во сосема нова земја и дополнително, личен предизвик со семејството и три деца кои не сакаат да се преселат надвор од земјата. Станав комерцијален финансиски менаџер во Coca-Cola HBC Србија. Во тој период, ја користев секоја можност да си го запознам мојот нов тим во живо. Чекор по чекор, состанок по состанок со комерцијалните функции, станавме партнери од доверба. Станавме тим што е близок, тим што работи заедно кон заедничките цели и изнаоѓање решенија. По пандемијата патував многу, и стана навистина тешко да го најдам балансот помеѓу работата и семејството. Моите тинејџери останаа на своето да не се селат во Србија, и јас се соочив со нов предизвик. Најдоброто решение во моментот беше да се вратам во Пивара Скопје, овој пат со уште поголем предизвик – промена од Финансии во Продажба, што секако го прифатив и ја преземав улогата на менаџер за продажба за клучни купувачи. По мојот период на прилагодување на новата позиција, се појави нов предизвик – ја преземав улогата на финансиски директор во Пивара Скопје, а воедно го постигнав мојот Еверест. Но моето патување продолжува, а сега имам задача да го искачам мојот нов Еверест – да работам најдобро што можам во оваа улога, да ги надминам предизвиците по пат, и да продолжиме да победуваме како еден тим. Кои се Вашите најголеми достигнувања кои Ве прават особено горда, и какви лекции научивте од нив? Моите вредности имаа огромна улога во начинот на кој растев – самодисциплината и упорноста беа клучни во тоа да имам највисоки стандарди за точност и интегритет во мојата работа. Тимската работа, искреноста и храброста да се соочам со статус кво ситуациите, ми дозволија решително да носам одлуки, а континуираното учење беше најважно за да можам да растам. Никогаш не трчав по позиции, бев жедна за знаење. Секогаш кога имав нов предизвик, се потсетував себеси дека дадената можност треба да ја искористам најдобро што можам. Низ мојот кариерен пат, еден совет ми остана врежан и до ден-денес: „Дознај што е твојот Еверест. Еверест ја преставува твојата ѕвезда водилка, насоката што те тера да одиш напред. Ако го имаш Еверест пред тебе, секогаш ќе знаеш во кој правец да се упатиш“. Лекциите кои ги научив во текот на мојот личен и професионален развој се неколку, сите подеднакво важни. Пред сè, семејството е секогаш најголемата поддршка – во моментите кога треба да се донесат одлуки, семејството е секогаш тука да даде безрезервна поддршка во новите предизвици. Важно е секогаш храбро да ги прифаќаме предизвиците и да го имаме на ум нашиот личен Еверест. Секогаш да пристапуваме со доверба кон колегите, бидејќи тие се тим на професионалци кои ќе помогнат заедно професионално да растеме и секоја промена да ја прифаќаме како патување и можност за континуирано учење. Весна Паункоска Додевска, директорка на Секторот за правни работи Вие сте најновиот член на менаџерскиот тим на Пивара Скопје, на позицијата директорка на Секторот за правни работи. На кој начин вашето досегашно искуство Ве подготви за оваа улога? Мојот кариерен пат е преплетен со различни улоги, како во јавниот сектор, така и во приватниот сектор. Широкиот спектар на различни кариерни улоги и области во правото, како дел од моите секојдневни задачи, ми овозможи да стекнам богато искуство и знаење во корпоративниот свет. Пред да се приклучам на менаџерскиот тим на Пивара Скопје, повеќе години бев дел од менаџерскиот тим на една од најголемите осигурителни компании во државата, којашто пак беше дел од најголемата осигурителна групација во Адриа регионот. Таму бев одговорна за правните и корпоративните работи и самата улога значеше вклученост во сите правни аспекти на работењето на компанијата, поврзани во најширока смисла на зборот со деловното и корпоративното право, вклучително и усогласеноста на работењето на компанијата со националните прописи. Со стекнатото искуство низ годините научив многу за корпоративните вредности, корпоративната култура и за начинот на функционирање на корпоративниот свет. Во однос на професионалниот дел – правото, досегашното искуство беше клучно без дилема да го одберам новиот кариерен пат и да станам дел од менаџерскиот тим на Пивара Скопје. Секторот за правни работи е многу значајна алка во синџирот на секоја компанија. Тргнувајќи од стратегијата на компанијата од една страна, како и честите регулаторни промени во нашата земја од друга страна, Секторот за правни работи има навистина клучна улога во остварувањето на зацртаните финансиски резултати преку усогласено и законито постапување во сите сегменти на функционирањето и работењето. Токму затоа, за оваа улога во менаџерскиот тим значајно е да се поседува умешност да се разбере „големата корпоративна слика“, и истовремено да се води компанијата по правиот пат на усогласено работење. Кои се вашите први впечатоци од работното место, динамиката на истото, опкружувањето и можностите кои ги нуди оваа за вас нова индустрија? Промената во кариерниот пат, транзицијата од една индустрија во друга, беше навистина голем чекор напред и предизвик за мене, но истовремено ми се отворија нови хоризонти и можности за учење и континуирано усовршување, професионален и личен раст и развој. FMCG индустријата, како што сугерира и самиот назив, е многу динамична и брзо движечка индустрија, што само по себе за мене значеше и нова животна динамика. Несебичната поддршка од семејството и колегите беа клучни за брза и лесна адаптација на новата работна средина. За мене претставува голема чест, но истовремено подразбира и одговорност, да бидам дел од висококвалификуваниот менаџерски тим на Пивара Скопје, составен од врвни и посветени професионалци. И не само членовите на менаџерскиот тим, туку и секој поединец во компанијата со своето знаење и стручност е дел од мозаикот на успешната приказна на Пивара Скопје. За еден однос да биде успешен, потребна е заемна почит и поддршка. Па така и тука, во односите помеѓу вработените и Пивара Скопје, постои високо ниво на доверба и синергија. Пивара Скопје нуди еднакви можности за сите, вклучително и разни формални и неформални современи алатки за кариерен развој и напредување на вработените, како и алатки за секојдневно учење и усовршување. Оваа компанија претставува прогресивна средина за амбициозни и талентирани луѓе кои својата кариера ја гледаат во голема корпорација којашто нуди широк опсег на сеопфатни едукативни и кариерни можности, а пред сè можноста да се учи од врвни професионалци во FMCG индустријата. Марија Тодоровскадиректорка на Секторот за луѓе и култура Три години сте дел од менаџерскиот тим на Пивара Скопје, на позицијата директорка на Секторот за луѓе и култура. Бевте прогласена и за најдобар HR- менаџер во земјата и имате долгогодишно искуство во полето на човечките ресурси. Од денешна перспектива, кога пазарот на труд доживува континуирана трансформација, што е она што успеавте да го постигнете во Пивара Скопје и ви помогна во позиционирање на компанијата како еден од најпосакуваните работодавачи во земјата? Имајќи ја предвид комплексноста на бизнисот на Пивара Скопје, но и континуираната трансформација на пазарот на труд, би рекла дека да се води Секторот за луѓе и култура претставува предизвик и одговорност, но истовремено и задоволство со оглед на сите работи кои заедно со мојот тим успеваме да ги постигнеме. Пивара Скопје со својата повеќе од стогодишна традиција отсекогаш била релевантен работодавач на пазарот на труд во земјата. Од денешна перспектива на компанија која е дел од две меѓународни групации Coca-Cola HBC и Heineken, продолжува да им нуди на нашите луѓе место каде што можат да го достигнат својот целосен потенцијал. Пивара Скопје продолжува да биде место на иновации, воведување на нови технологии и дигитални алатки, препознатливи брендови, но и средина која на своите луѓе им нуди неограничени можности за учење, развој и професионален раст. Токму ова нè издвојува како еден од најпосакуваните работодавачи во земјата, бидејќи инвестираме во нашите луѓе, а нивниот раст значи и наш раст. Дополнително, Пивара Скопје е општествено одговорна компанија, а одржливиот развој е вткаен во нашата култура и во нашето секојдневие. Па така, преку програмите за студентски и средношколски пракси, платена практикантска работа и веќе добро препознатливата програма за летна пракса Coke Summership, ние со задоволство ги отвораме нашите врати и кон иднината на нашата земја, а тоа се младите луѓе. Им нудиме многубројни можности да дојдат и да учат од искусни професионалци кои несебично волонтираат да бидат нивни ментори и да ги водат низ почетоците на нивните кариери. Како компанија истакнувате дека клучот на успехот на Пивaра Скопје се темели на луѓето, на нивните професионални компетенции и еднакви можности за развој. Можете ли да дадете краток осврт на вашите стратешки заложби во насока на јакнење на вештините на луѓето и градење лидери кои ќе се грижат за одржливоста на бизнисот? Клучот на успехот на Пивара Скопје е во „пиварци“, луѓе кои секој ден доаѓаат на работа со мисија да создаваат вредности за тие на кои им служиме, а тоа се нашите купувачи, потрошувачи, вработени и заедницата. Континуираниот раст може да се постигне само со однесување насочено кон постојано учење, еволуирање, прилагодување и развој. Ние како компанија сме многу добро свесни дека за луѓето да го остварат својот максимален потенцијал, ние треба да создадеме средина која ќе им овозможи да учат, да бидат изложени на нови искуства, да излезат од својата комфорна зона, да експериментираат и да прават грешки без притоа да се плашат од осуда, и да достигнуваат нови нивоа на личен и професионален развој од сите овие искуства. Овде имаме неколку структурирани програми кои се наменети за различни категории на вработени. Горди сме на Продажната академија која од прв ден е задолжена за воведување, обука и следење на напредокот на секој еден вработен во Секторот продажба. Од минатата година, по истиот принцип ја воведовме и Академијата за секторот синџир на снабдување (производство, одржување, логистика, набавки) и се погриживме дека нашите вработени постојано ќе ги добиваат најрелевантните и секогаш ажурни информации и потребни вештини кои се менуваат како што се менува и бизнисот и нашите потреби. Понатаму, за развој на лидерските и менаџерските вештини на нашите сегашни и идни лидери имаме повеќе различни програми наменети за нивните различни потреби. И на крајот, би сакала да истакнам дека покрај постоењето на сите овие различни програми и можности за унапредување, подеднакво важно за нас како компанија е да креираме култура и средина каде што нема дискриминација, туку еднакви можности за сите и еднаков пристап до учење и унапредување. Со гордост можам да кажам дека денес во Пивара Скопје половина од менаџерите на средно и високо ниво се жени, половина од вработените вклучени во програмите за развој на лидерски вештини се жени, а апсолутно секој, без исклучок има пристап до многубројните академии, on-line обуки и тренинзи и сите други можности кои се достапни во рамките на компанијата....

Од лево кон десно: Габриела, Марија, Јованка, Ели, Соња, Сијка, Сузана, Александра Сè повеќе сме сведоци на сè поголемата вклученост на жените на лидерски позиции во македонската економија. Сведоци сме дека во секојдневниот живот се зголемува бројот на жени лидери, не само на светско ниво туку и во рамките на нашата држава. Во 2009 година ФУЛМ е основоположник на Global women leadership network (GWLN) кој во нашата земја делува преку Форумот на жени лидери. GWLN делува во 89 земји во светот како мрежа на жени лидери којашто има за цел на жените да им овозможи можност за личен, кариерен и општествен развој. Во пресрет на 25-годишниот јубилеј дознајте кои се „тајните состојки“ во „рецептот“ за успех раскажан од жени лидери во Штедилница ФУЛМ. Ели П. Бидете дел од тимот, во којшто „НИЕ“, е поважно од „ЈАС“. Постојано учите и градите компетенции коишто се клучни за Вашата професија. Споделувајќи знаење и позитивна енергија, си правите „простор“ за ново. Бидете дел од меѓународниот систем за да имате навремен пристап до најсоодветните информации за Вашата професија. Секој ден закажетe состанок од 30 минути „Me, Myself & I“ и правете што Ве прави среќни. Уживајте во секој момент со семејството и со домашните миленици, во природа или дома. Патувајте и креирајте нови видици, вредни за паметење. Посветете време за квалитетна исхрана и доволно физичка активност, но тоа да е секојдневно. Сијка Г. Прочитајте добра книга или гледајте филм. Имајте добри намери кон другите и секогаш помагајте! Сакајте го тоа што го работите! Бидете љубезни и толерантни, исполнете си го животот со позитивни луѓе. Марија Ц. Силна посветеност и ориентираност кон поставените задачи. Човекољубие и љубезност. Истакнете ја Вашата креативност! Секогаш дајте го најдоброто од себе! Позитивниот повратен ефект од луѓето кон Вас е најголема потврда за Вашата вредност! Сузана Ќ. Желба за нови знаења и прифаќање нови трендови. Позитивен пристап = Посреќни клиенти! Поддршката од колегите и семејството е најважна. Работата секогаш да Ви претставува задоволство. Александра Н. Со истрајност и упорност се стигнува до зацртаната ЦЕЛ. Не е важно што работите, важно е да си ја сакате работата! Бидете прагматични при решавањето на проблемите. Советите од поискусните разберете ги како предност, а не како критика. Габриела П. Инвестирајте во себе и во Вашето семејство. Радувајте се на заедничките успеси! Применувајте и споделувајте ги знаењата. Бидете отворени и приспособливи кон промените. Јованка Т. Потребен е многу труд, работа и посветеност. Рецептот е: работа и само работа! Бидете добри во тоа што го работите. Храбро соочете се со предизвиците. Соња К. Упорност, истрајност и одговорност во работата. Тимски дух, континуирана обука и надоградување на личните вештини. Слободно време посветено за семејството, градење нови пријателства. Бонус состојка: Не правете го тоа што не сакате да Ви го прават, но ако сепак Ви го направат, не очајувајте, балансот на добрина е неизбежен. Нашата институција ФУЛМ е пример како жените поставени на раководни позиции во Филијалите и во Централата, создаваат успешни приказни за подобар пристап до финансиски услуги на граѓаните во нашата земја. „Благодарение на визионерскиот пристап на органите на управување за поттикнување во градењето на жени лидери е синоним за успехот на Штедилница ФУЛМ, повеќе од 25 години.“ изјави Претседателот, г. Стево Андровиќ....

Надежите за примирје за време на муслиманскиот празник Рамазан не се остварија, војната во Појасот Газа меѓу Израел и радикално исламистичката организација Хамас продолжува. Хуманитарната ситуација на тамошното цивилно население во меѓувреме станува сѐ подраматична. Повеќе земји прават обиди да достават хуманитарна помош на различни начини – на пат е брод од Кипар, прв пат по 20 февруари по копнен пат во северниот дел од Газа стигна конвој со вода, храна и лекови за 25.000 луѓе. Еден од начините за достава и натаму останува фрлање пратки од воздух, со падобрани....

Депресивно е да се биде инвеститор во стоки денес. „Приносот“ што може да го очекуваат инвеститорите од купување и чување на портфолио со разновидни фјучерси на стоки падна на најниско ниво во последните четири години од минус 3,7 проценти. Овој негативен принос е поттикнат од големите глобални залихи, слабата побарувачка и верувањето дека стоките денес вредат помалку отколку што ќе бидат во иднина. Денес за инвеститорите е попрофитабилно да инвестираат, на пример, во индексот S&P 500 или во 10-годишни државни обврзници. Цените на суровините се стабилизираа во февруари. Цените на енергенсите во февруари пораснаа за 1,1 отсто, предводени од нафтата, која поскапи за 3,7 отсто. Мала промена на цените на неенергетските производи, 0,3 отсто. Цените на земјоделските производи во февруари пораснале за 1,2 отсто. Цените на храната паднаа за 1,2 отсто по падот на цените на житариците за 4,1 отсто и на маслото и гризот од 4 отсто. Суровините пораснаа за 0,8 отсто, а кај пијалаците за 12,7 отсто. Цените на ѓубривата поскапеа за 1,8 отсто. Цените на металите паднаа за 1,9 отсто во февруари, предводени од железната руда (пад од 8,4 отсто) и цинкот (пад од 6,2 отсто). Цените на лимот пораснаа за 3,9 отсто. Благородните метали ослабеа за 0,7 отсто, предводени од платината (пад од 3,4 отсто) и среброто (пад од 1,1 отсто). На валутните пазари вредноста на доларот во однос на кошницата валути драстично падна минатата недела, додека еврото зајакна по пораките на американската и европската централна банка дека наскоро би можеле да започнат со намалување на каматните стапки. Индексот на доларот (DXY) падна за 1,1 отсто минатата недела, на под 103 поени, што е „биков“ ветер во грб за пазарите на стоки деноминирани во долари. Во исто време, цената на еврото достигна ниво од 1,0940 долари. Индексот на стоки на Блумберг (BCI) во моментов е на нивото на месец март со благ пораст. Ќе видиме дали ќе биде така на ниво на цел месец. Оваа недела, главни вести се податоците за инфлацијата во САД од вторникот, што ќе биде важна основа за состанокот на ФЕД следната недела и одлуката за каматната стапка. Иако економистите очекуваа растот на потрошувачките цени во февруари да остане непроменет во однос на јануарската стапка од 3,1%, инфлацијата во САД во вториот месец годинава сепак пораснала на 3,2%. Повисоките од очекуваните бројки би можеле да ги поттикнат стравувањата дека ФЕД би можел да почека подолго од очекуваното за да го започне својот циклус на олабавување на монетарната политика, ставајќи притисок врз зголемување на приносите, особено ако пазарот на трудот не забави. Ќе видиме дали некои од тие големи катализатори кои претстојат – вклучително и одлуката на ФЕД од 20 март и кварталниот извештај за залихите на американското министерство за земјоделие од 28 март – можат да вдахнат малку живот на овие пазари. Макроекономското опкружување е важно за берзанските фондови и фјучерсите. Промените на акциите, девизните пазари и каматните стапки во голема мера влијаат на пазарните цени на стоките, вклучувајќи ги и цените на стоките што ги консумираме секојдневно. Земете ја, на пример, врската помеѓу индексот S&P 500 и денешните цени на глобалниот пазар на кафе. Како што се подобруваат економските изгледи, продавачите на кафе често претпоставуваат дека потрошувачите ќе пијат повеќе кафе, што ќе доведе до повисоки цени. Ова е само еден пример за тоа колку нашите дневни производи се тесно поврзани со пошироките економски показатели. Лоши времиња за инвеститорите во берзански стоки Макроекономското опкружување е важно за берзанските фондови и фјучерсите. Промените на акциите, девизните пазари и каматните стапки во голема мера влијаат на пазарните цени на стоките, вклучувајќи ги и цените на стоките што ги консумираме секојдневно. Земете ја, на пример, врската помеѓу индексот S&P 500 и денешните цени на глобалниот пазар на кафе. Како што се подобруваат економските изгледи, продавачите на кафе често претпоставуваат дека потрошувачите ќе пијат повеќе кафе, што ќе доведе до повисоки цени. Ова е само еден пример за тоа колку нашите дневни производи се тесно поврзани со пошироките економски показатели. Депресивно е да се биде инвеститор во стоки денес. „Приносот“ што може да го очекуваат инвеститорите од купување и чување на портфолио со разновидни фјучерси на стоки падна на најниско ниво во последните четири години од минус 3,7 проценти. Овој негативен принос е поттикнат од големите глобални залихи, слабата побарувачка и верувањето дека стоките денес вредат помалку отколку што ќе бидат во иднина. Денес за инвеститорите е попрофитабилно да инвестираат, на пример, во индексот S&P 500 или во 10-годишни државни обврзници. Интересно е да се види дека Кина нагло го зголеми буџетот за складирање житарки и маслодајни семиња, истовремено зголемувајќи ја поддршката и политиките за поттикнување на земјоделските производи. Сè уште ве тера да се прашувате дали тие едноставно собираат резерви пред некаков потег кон Тајван или пред Трамп. Тие исто така многу работат на зголемување на земјоделската ефикасност, повеќе субвенции за земјоделците, напредок на ГМО, технологии за семиња итн. На светските берзи цените на нафтата паднаа минатата недела и загубија голем дел од добивката од претходната недела, а трговците беа фокусирани на монетарната политика. Така, нафтата од типот „Brent“ падна за 1,8 отсто на неделно ниво и на почетокот на новата недела се тргува околу нивото од 82 долари/барел, додека нафтата „WTI“ падна на неделно ниво за 2,5 отсто и на почетокот на новата недела се тргува на ниво под 78 долари/барел. Пазарот очекува дополнително забавување на растот на најголемата светска економија, американската, но и на потрошувачка, па затоа не би требало да се зголемува ниту побарувачката на нафта. Позначителен пад на цената на нафтата спречија податоците за меѓународната трговија на Кина, кои беа подобри од очекувањата. Ова ги поттикна надежите дека закрепнувањето на втората по големина светска економија се забрзува. Главно поради геополитичките тензии на Блискиот Исток, од почетокот на годината цената на нафтата „Brent“ порасна за речиси 7 отсто, а нафтата „WTI“ за речиси 8 отсто. Пазарот очекува дополнително забавување на растот на најголемата светска економија, американската, но и на потрошувачка, па затоа не би требало да се зголемува ниту побарувачката на нафта. Позначителен пад на цената на нафтата спречија податоците за меѓународната трговија на Кина, кои беа подобри од очекувањата. Ова ги поттикна надежите дека закрепнувањето на втората по големина светска економија се забрзува. Главно поради геополитичките тензии на Блискиот Исток, од почетокот на годината цената на нафтата „Brent“ порасна за речиси 7 отсто, а нафтата „WTI“ за речиси 8 отсто. Продолжена суспензија на царините за Украина Европските фјучерси за природен гас TTF паднаа под 26 евра/мегават час бидејќи високите залихи и слабата побарувачка ја надминаа загриженоста за понудата. Европските капацитети за складирање гас во моментов имаат пополнетост на капацитетите од 61,6 отсто, што е највисоко ниво од 2011 година. Февруари беше значително потопол во Европа, 3,3 степени Целзиусови потопол од просечната температура помеѓу 1991 и 2020 година, со што се одбележува деветтиот последователен месец со нов глобален температурен рекорд за овој период од годината. На страната на снабдувањето, норвешкиот капацитет Nyhamna беше затворен, со што се намали протокот на гас во Европа. Покрај тоа, расте неизвесноста за тоа колку долго ќе трае исклучувањето на Freeport LNG. Првично се очекуваше целосниот капацитет да се врати до средината на февруари, но временската рамка беше одложена, прво до крајот на февруари, а сега понатаму до средината на март. Комитетот за трговија на Европскиот парламент го одобри предлогот на Европската комисија за продолжување на суспензијата на царинските давачки и увозните квоти за украинските земјоделски производи до јуни 2025 година. Се воведува можноста за итни прекини во секторите шеќер, живина и јајца доколку увезените количини ги надминат просечните нивоа од 2022 и 2023 година, но истовремено се отфрлаат амандманите за воведување исти такви „сопирачки“ кај житариците и медот. Извештајот „Commitment of Traders“ (COT) овој викенд покажа дека хеџ-фондовите заземале историски големи кратки позиции на американскиот пазар на соја, обложувајќи се на пад на цените. Сепак, имаше неколку позитивни движења минатата недела, вклучително и повисоки парични вредности, послаб американски долар и подобрена кинеска побарувачка, што поттикна некои хеџ фондови да ги покријат своите кратки загуби. Ова ги зголеми цените на сојата, што доведе до повеќе хеџ фондови да ги покриваат нивните позиции, дополнително ескалирање на цените, класично сценарио за т.н. short covering. Цените на сојата пораснаа за 3,1 отсто во четвртокот и петокот минатата недела, што е најголем раст во два дена од јули минатата година. Паралелно, ова е класичен пример за тоа како позиционирањето на хеџ-фондовите може значително да влијае на цените на суровините на пазарот. Европските фјучерси за природен гас TTF паднаа под 26 евра/мегават час бидејќи високите залихи и слабата побарувачка ја надминаа загриженоста за понудата. Европските капацитети за складирање гас во моментов имаат пополнетост на капацитетите од 61,6 отсто, што е највисоко ниво од 2011 година. Февруари беше значително потопол во Европа, 3,3 степени Целзиусови потопол од просечната температура помеѓу 1991 и 2020 година, со што се одбележува деветтиот последователен месец со нов глобален температурен рекорд за овој период од годината. Златото и биткоин рушат рекорди На берзата на стоки во Чикаго (CBOT) минатата недела движењето на цените беше измешано. Така, на неделно ниво, фјучерсите за најкратките термински договори за пченицата паднаа за 3,6 отсто, додека пченката поскапи за 3,5 отсто, како и сојата за 2,8 отсто. На европската берза MATIF цените на пченицата од стариот род повторно се доближуваат до нивото од 200 евра/тон, а од новиот кон 210 евра/тон, додека цената на пченката од стариот род се приближува до нивото од 180 евра/тон, а од новиот е над тоа ниво. Откупот на злато од страна на централните банки надмина илјада тони две години по ред. Аналитичарите на ANZ предвидуваат дека побарувачката на злато од централните банки ќе остане висока најмалку во следните шест години. Централните банки во земјите во развој би можеле да купуваат повеќе од 600 тони злато годишно до 2030 година. Минатата недела бевме сведоци на највисоко ценовно ниво на сите времиња на два од водечките децентрализирани производи – злато и Биткоин. Златото е на пат да го достигне нивото од 2.200 долари/унца, додека Биткоин го надмина нивото од 70.000 долари. Биткоинот е само 10-годишно дете, но златото ја победува инфлацијата веќе 3.000 години и го преживеа колапсот на сите империи. Фјучерсите на бакар моментално се тргуваат околу 3,9 долари/фунта, блиску до петнеделен максимум, поттикнати од ниските залихи и ограничувањата на понудата ширум светот. Прекините со работа на рудниците од декември го влоши падот на залихите, влијаејќи на профитот на кинеските топилници и потенцијално намалување на производството. Залихите на бакар на Лондонската берза на метали (LME) се најниски од август. Покрај тоа, производството на компанијата Codelco падна за речиси 16 отсто на годишно ниво во јануари, додека производството од другите производители се зголеми. На страната на побарувачката, Кина забележа пораст на увозот на суров бакар за 2,6 отсто, а увозот на бакар концентрат за 0,6 отсто во првите два месеци од 2024 година, поставувајќи нов рекорд за периодот. И покрај забавувањето на кинескиот пазар на недвижнини, големи надежи се полагаат на секторите на зелена енергија како што се електричните возила и обновливите извори на енергија, за да се зголеми побарувачката....

Од раните денови на создавањето содржина и управувањето со социјалните медиуми, до нејзината сегашна улога како компанија со сеопфатни дигитални решенија, Пиксел со себе носи инспиративна приказна за моќта на приспособливоста и тимската работа. Во ексклузивно интервју за Капитал тројцата партнери и сопственици на Пиксел – Филип Ристевски, Димитар Јовевски и Владимир Ристевски ни ја откриваат деловната динамика што во изминатите 10 години ја позиционираше компанијата во светот на дигиталниот маркетинг на локално, но и на регионално ниво. Во 2023 година одбележавте 10 години од постоењето на Пиксел со брз и значаен раст во приходите, човечкиот капитал, но и во понудата на услуги. Од сегашна гледна точка, кои деловни одлуки сметате дека беа клучни за овој прогрес? Филип Ристевски: Од бизнис аспект, на прво место би ги ставил одлуките кои се резултат на нашиот споделен став дека во криза се инвестира. Јас, Димитар и Владимир, иако сме многу различни, споделуваме една важна особина на проактивност, па оттаму дојде и храброста да инвестираме во компанијата во услови на глобална нестабилност на која се чини дека не ѝ се гледа крајот. Ова ни помогна не само да ги пребродиме тешките денови, туку и да напредуваме. Резултатот досега е тројно зголемување и на бројот на вработени и на приходите. Уште една одлука која се покажа како успешна од самото основање на Пиксел е посветеноста на овозможување решенија за потребите и барањата на клиентите и соодветно адаптирање. Благодарение на ваквиот став, нешто што започна како идеја за развој на дигитален продукт се трансформираше во понуда на дигитални услуги од сферата на маркетингот, дизајнот и развојот, за денес веќе да прерасне во една поинаква компанија на македонскиот пазар нудејќи широко портфолио на дигитални и традиционални услуги. Колкав дел од успехот би припишале на лидерскиот стил и интерните одлуки на менаџментот? Владимир Ристевски: Успехот на Пиксел може првенствено да се припише на нашата заедничка амбиција за раст, развој и проактивен пристап кон промените. Гладот за учење, стратешкото расудување во проценката што се привремени, а што трајни трендови, како и агилноста во прилагодувањето беа клучни за нас. Во нашата работа многу е важно прво ние да веруваме во нашите идеи пред да ги пренесеме на клиентите. Затоа, во основата на нашиот пристап стои креативноста, комбинирана со податоците од претходните искуства. А ние како лидери константно ги прошируваме нашите видици за бизнисот и креативните решенија преку редовно учество на настани, студиски посети на успешни компании во странство и соработка со консултанти, експерти во различни сфери. Во нашиот лидерски пристап посветени сме на зајакнување на тимот пред да направиме какви било промени, поттикнувајќи една карактеристична компаниска култура која се провлекува во работата со нашите клиенти, а е видлива и во нашата комуникација кон јавноста. Како резултат на ова имаме цврст, кохерентен тим кој ни помага да оствариме долгорочни партнерства со нашите клиенти преку консултативниот пристап кој го нудиме, со што овозможуваме поддршка за нивното надворешно позиционирање, но и за внатрешно подобрување преку дигитализација и автоматизација на процесите. Кои се според Вас позначајните достигнувања од аспект на развој на бизнисот во изминатите 10 години? Кои беа предизвиците со кои се соочивте? Димитар Јовевски: Значајните достигнувања во развојот на еден бизнис често се мерат преку раст на приходите, ширење на пазарот, иновации во услугите, партнерства и слично. Во изминативе години, ние имавме од сѐ по нешто од горенаведеното. Во последните 2 години бележиме пораст на страната на приходите, но и на човечкиот капитал. Иновациите на услугите е нешто по што сме препознатливи на овој пазар, каде низ годините се позициониравме со јасни бизнис единици, односно развој на софтвер, дизајн и маркетинг (дигитален и традиционален). Со својата уникатна позиција на пазарот како компанија бевме први кои го сменија моделот на работа со клиентите во делот на маркетингот и воведовме т.н. агилен начин на работа. Наместо работа за месечни фиксни суми, на нашите клиенти им понудивме скалабилни тимови на експерти кои посветено работат на нивните потреби. Ширењето на нови пазари е неизоставен дел од растот на една компанија, па така низ годините обезбедивме присуство на повеќе од 10 пазари и партнерски соработуваме со многу компании како нашата, бидејќи знаеме дека синергијата е секогаш посилна од индивидуализмот. Кога станува збор за предизвиците, тие се секогаш присутни кога сакате да бидете различни. Индустријата во која работиме е премногу динамична и со себе го носи предизвикот на одржување чекор со технолошките промени. Справувањето со конкуренцијата преку иновација, квалитет и ценовна стратегија низ годините наназад е уште еден од константните предизвици. Можеби еден од најголемите предизвици со кои сме се соочувале, а верувам дека и во иднина ќе се соочуваме е човечкиот капитал, односно ефективното управување со луѓето и сите предизвици кои ќе произлегуваат од овој комплексен процес. Низ годините изградивте богато портфолио на локални и регионални клиенти од различни индустрии. Кој е Вашиот коментар за пазарот, во однос на индустријата, клиентите и свесноста за дигитализацијата? Филип Ристевски: После пандемијата и нашиот пазар и компаниите ја сфатија потребата од промена во интерните процеси во име на поголема продуктивност и оптимизација од една страна, но и во држењето чекор со глобалниот пазар од друга страна. Како што ние како компанија се развивавме следејќи ги светските трендови, се обидувавме тоа да го преточиме и кај нашите клиенти. Она што и ден денес се трудиме да го покажеме е дека компаниите треба да ги отстапат своите процеси на професионалци од таа област кои за нив ќе создадат дополнителна вредност, додека тие треба да се насочат во усовршување на нивните производи и услуги. Вашата компанија ја дефинирате како „партнер во достигнувањето дигитална зрелост“ – што значи ова за вас? Владимир Ристевски: Она што кај нас се смета за дигитална трансформација е реално само активно користење на дигиталните канали и е далеку од трансформација. Сѐ уште заостануваме зад регионалните и светските пазари во поглед на иновации, дигитална зрелост и храброст во комуникација на социјалните мрежи, но барем свесноста за потребата е веќе на високо ниво. Сметам дека тоа ниво е доволно за да може клиентите да разберат дека имаат да изодат уште долг пат за да дојдат до момент каде што половина од нивните активности ќе бидат дигитализирани и автоматизирани, но и податоците и заклучоците од тие процеси ќе бидат лесно разбирливи со помош на генеративната вештачка интелигенција која е во подем во моментов. Пазарот е во идеална почетна фаза за правење промени кои ние како компанија сакаме да ги надградиме со иновативни и креативни дигитални решенија со кои компаниите ќе созреат во начинот на кој растат и се развиваат. Каде Вие го гледате Пиксел во наредните 10 години? Кои се краткорочните и долгорочните цели на компанијата во индустријата за дигитален маркетинг? Димитар Јовевски: Во наредните години се очекува индустријата во која работиме да се развива и адаптира на развојот на нови технологии, а со тоа ќе се развиваме и ние. Она што можам со сигурност да го кажам е дека на краток рок ќе продолжиме да работиме на тоа да бидеме препознаени на пазарот по квалитет, посветеност и персонален пристап кон клиентите. Ќе продолжиме да иновираме и брзо да ги прифаќаме и употребуваме новите технологии, пред сѐ вештачката интелигенција. Од друга страна, на малку подолг рок очекуваме да го видиме Пиксел како регионален и европски партнер на многу компании во нивниот пат кон дигитален развој и трансформација, а секако и кон достигнување на дигитална зрелост....

Иако поради родовата еднаквост, односно изедначувањето на положбата на мажите и жените, глобалниот БДП би пораснал за најмалку 20 проценти, ниту една земја, дури ни најбогатите, не им пружаат на жените исти можности како и мажите. Само три дена пред Меѓународниот ден на жената, на 5 март, Светската банка го претстави својот годишен извештај за положбата на жените на пазарот на трудот – „Women, Business and The Law 2024“, кој покажа дека родовите разлики се поголеми одoшто се сметало претходно. Иако поради родовата еднаквост, односно изедначувањето на положбата на мажите и жените, глобалниот БДП би пораснал за најмалку 20 проценти, ниту една земја, дури ни најбогатите, не им пружаат на жените исти можности како и на мажите. За разлика од претходните истражувања, во овогодишното беа вклучени два нови показатели – сигурноста на жените и пристапот до услуги за згрижување деца, но и правна рамноправност, односно законска заштита. Нееднаквост по сите критериуми Како што се покажало, законите се еднакви во сè, но само во теорија. Во пракса, жените постигнуваат 64 проценти од правната заштита што ја имаат мажите, што е помалку од претходно проценетите 77 проценти. Во десеттото издание на извештајот на Светска банка изнесени се поразителни податоци и кога е во прашање родовиот јаз во платите, односно разликата меѓу платите на мажите и жените. На глобално ниво, за секој долар којшто го заработува маж, жените заработуваат 77 центи. Од 190 земји, 98 имаат донесено закони што се однесуваат на рамноправноста на платите, а само 35 проценти имаат конкретни мерки и механизми за вистинско спречување на дискриминацијата. Кога станува збор за сигурноста, жените постигнуваат едвај една третина од потребната законска заштита од семејно насилство, сексуално вознемирување, склучување детски бракови и фемициди. Иако 151 земја, покажува извештајот, имаат закони кои го спречуваат сексуалното вознемирување на работното место, само 30 (!) имаат закони кои го забрануваат тоа на јавни места. Кога станува збор за достапноста на услугите за згрижување деца, ситуацијата не е нималку идилична. Во споредба со мажите, жените трошат во просек два и пол часа повеќе на (неплатена) грижа за децата, помалку од половина од испитаните земји обезбедуваат финансиска поддршка или даночни олеснувања на родителите со мали деца, додека помалку од една третина имаат стандарди за квалитет за услугите грижа за деца . Како што се заклучува во извештајот, глобалната економија расте исклучително бавно, а жените имаат моќ да го забрзаат растот. „Светот едноставно не може да си дозволи да држи половина од населението на страна. Нашите ќерки се подготвени и способни да го направат светот подобро место – ако им се тргнеме од патот“, велат од Светска банка. На глобално ниво, за секој долар којшто го заработува маж, жените заработуваат 77 центи, според анализата на Светска банка. Од 190 земји, 98 имаат донесено закони што се однесуваат на рамноправноста на платите, а само 35 проценти имаат конкретни мерки и механизми за вистинско спречување на дискриминацијата. Уделот на жени во работна сила зголемен, но јазот во платите бавно се намалува Кога веќе зборуваме за висината на платите, PwC исто така во пресрет на одбележувањето на Меѓународниот ден на жените, објави две истражувања, „Women in Work Index“ и „Inclusion Matters“, каде што се наведува дека со сегашното темпо ќе биде потребно повеќе од 50 години за да се премости просечната разлика во платите меѓу мажите и жените во сите 33 земји членки на Организацијата за економска соработка и развој – ОЕЦД. Индексот WiW во сите земји-членки на ОЕЦД го мери напредокот кон родовата еднаквост на работното место врз основа на пет индикатори користени во анализата на PwC за евалуација на различни показатели за родова еднаквост на работното место, од кои еден е родовиот јаз во платите. И покрај одреден напредок во изминатата деценија, овогодинешната анализа покажува дека во однос на сите пет индикатори, патот до родовата еднаквост на работното место е сè уште прилично долг. Во текот на последната деценија, просечната оценка според Индексот се зголеми од 56,3 во 2011 година на 68 во 2022 година. Во последното ажурирање на Индексот, просечниот резултат на земјите-членки на ОЕЦД се зголеми за приближно два поени од 66 во 2021 година на 68 во 2022 година. Помеѓу 2021 и 2022 година, најголемиот напредок во земјите-членки на ОЕЦД беше поттикнат од зголемувањето на уделот на жените меѓу вработените од 70,8 отсто на 72,1 отсто и падот на стапката на невработеност кај жените од 6,4 отсто на 5,3 отсто. Сепак, просечниот јаз во платите меѓу половите во земјите на ОЕЦД се зголеми од 13,2 отсто на 13,5 отсто во истиот период. Ова покажува дека и покрај поголемата застапеност, жените остануваат во значително послаба позиција во однос на надоместокот во споредба со мажите. Од објавувањето на првиот Индекс во 2011 година, родовиот јаз во платите е еден од показателите кои најбавно се подобруваат, паѓајќи за само три процентни поени помеѓу 2011 и 2022 година во сите земји на ОЕЦД. Луксембург шампион по родова еднаквост Според Индексот, на прво место е Луксембург, а потоа следат Исланд и Словенија. Првите пет земји во рангирањето на Индексот од 2021 година сè уште ги заземаат првите пет места во 2022 година, но нивниот редослед е променет. Одличниот ранг на Луксембург произлегува од подобрувањето на сите показатели, а пред се од фактот што земјата сè уште има најнизок јаз во платите меѓу половите меѓу сите земји-членки на ОЕЦД. Во Луксембург, родовиот јаз во платите е негативен, односно -0,2 отсто, што значи дека просечната плата е во просек повисока кај жените отколку кај мажите. Нордиските земји Финска, Норвешка, Данска, Шведска и Исланд ги заземаат првите 11 места на рангирањето. Мексико има најниска оценка на индексот од 2018 година. Неговото лошо рангирање во 2022 година главно се должи на големиот јаз во платите меѓу половите (17%) и нискиот удел на жени во работната сила (50%) во споредба со просечниот јаз во платите меѓу половите од 14% во земјите на ОЕЦД и уделот на жените од 72 проценти. Едвај 16,5% од топ менаџментот во најмоќните домашни компании се жени Во Македонија уделот на жените во работната сила е понизок и од оној во Мексико, односно 43%, а на мажите 63%, што покажува голем неискористен потенцијал, којшто може да го зголеми економскиот раст. Родовиот јаз во платите пак се движи во интервал од 7 до 16 проценти што е спротивно со трендот во ЕУ каде има континуирано намалување на јазот во платите меѓу жените и мажите. Како што истакна и гувернерката на Народната банка, Анита Ангеловска – Бежоска во едно свое обраќање на форум посветен на родовата еднаквост неодамна, потребни се и поголема свесност и поддршка во општеството за зголемување на улогата на жената во раководните структури, што ќе донесе поголеми придобивки. „Глобалниот извештај за родов јаз од 2023 година покажува дека од 146 земји, ние сме рангирани на 108 место, кога станува збор за економското учество и можностите на жените. Според овој извештај, учеството на компаниите со жени на лидерската позиција е околу 20%, а сличен е и процентот на компаниите во чијашто сопственичка структура преовладуваат жените. И во финансискиот сектор податоците не се задоволителни. На пример, кај банките само 31% од вкупниот број членови на УО и НО се жени, а кај дел од банките воопшто нема жени во раководните органи на банката“, посочи гувернерката. Во прилог на овие наоди оди и родовата анализа на органите на управување во котираните компании што последниве неколку години ја прави Македонската берза. Имено, според најновата анализа за годинава, само 16,5% од извршните директори или претседатели на управни одбори во 89 котирани друштва се жени, што е истиот процент всушност од годината претходно, а е влошување во однос на 2022 година, кога оваа бројка била 19,6%. Вкупното учество пак на жените во органите на управување на овие компании, коишто бројат 559 членови, е 25,4%, што е пак мало подобрување во однос на лани, кога било 24,8%. Гледано по сектори, најголемо е учеството на жените во топ менаџментот на земјоделските компании, 40,63%, а најмало во фармацијата, со само 12,5%. Но, со оглед дека земјоделски компании има вкупно котирани 5 на Берзата, а фармацевтски две, овие проценти не може да ги земеме како совршено релевантни. Затоа, во индустријата пак, каде што има најмногу котирани компании, 35, и може да се добие пообјективен приказ на родовата еднаквост, жените во топ менаџментот се застапени со 22,7%. Во Македонија уделот на жените во работната сила е 43%, понизок и од оној во најлошо котираната земја членка на ОЕЦД, Мексико, кај што е 50%, додека на мажите е 63%, што покажува голем неискористен потенцијал на земјава, којшто може да го зголеми економскиот раст. Родовиот јаз во платите пак се движи во интервал од 7 до 16 проценти што е спротивно со трендот во ЕУ каде има континуирано намалување на јазот во платите меѓу жените и мажите. Стимулирање на женско претприемништво со родова еднаквост при доделување кредити Според некои процени, поголемото учество на жените во претприемништвото може да го зголеми глобалниот економски раст од 5 до 6 трилиони долари. Оттаму, обезбедувањето пристап до финансии за овие мали и средни фирми е од исклучително значење за економијата во целина. Пониската вработеност на жените и понискиот доход влијаат и до пристапот до финансирање. Кај нас околу 55 проценти од вкупниот број на кредитокорисници се мажи, 62 отсто од вкупната вредност на кредитното портфолио на банкарскиот систем е лоцирано кај мажите, а само 38 отсто кај жените. За таа цел, Народната банка ќе го предводи и ќе го координира спроведувањето на проектот на Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) во земјава, насочен кон поддршка на женското претприемништво и финансиската вклученост на жените претприемачи. Проектот има за цел да обезбеди поддршка за поголем пристап на жените претприемачи до финансии, како и за зголемување на свесноста за значењето на родовата еднаквост при доделувањето кредити. Жените во Македонија според статистиките се сопственички најчесто на мали и микро бизниси, поретко на средни или големи. Оттаму, обезбедувањето пристап до финансии за овие мали фирми е од исклучително значење за економијата во целина....