Меџити - ДУИ го губи политичкиот компас Достапни линкови Оди на содржината Оди на главната навигација Премини на пребарување линкот е копиран рубрики Македонија Свет Визуелно Вести Нова генерација Насловна #ВашТаг #ШтоСеГледа Моја порака Иноватори Што треба да знаете Пријави се за њузлетер Подкаст Зошто? Следете не РСЕ веб страници Барај Барај Претходно Следно Breaking News Интервју Меџити - ДУИ го губи политичкиот компас април 28, 2024 Embed Меџити - ДУИ го губи политичкиот компас Embed The code has been copied to your clipboard. width px height px Сподели на Фејсбук Сподели на Твитер The URL has been copied to your clipboard No media source currently available 0:00 0:17:40 0:00 Директен линк 240p | 34,4MB 360p | 47,9MB 480p | 71,5MB 720p | 258,4MB 1080p | 230,8MB ДУИ зборува за зелена агенда само кога има добри анкети, но кога анкетите не им се добри тогаш бараат ПР стратегија што ја нарекуваат „Томахавка“ и тогаш бараат нешто големо како на премиер Албанец или руско влијање, вели претседателот на Демократското движење Изет Меџити во интервју за РСЕ. Сподели Меџити - ДУИ го губи политичкиот компас share Категории Македонија Основци од Скопје - новинари на Инстаграм Првиот круг претседателски избори - мирен со незначителни проблеми Гласањето на претседателските избори - мирно и без проблеми Повеќе Свет Гореше станбена зграда по смртоносните руски напади на Днепропетровск Американската новинарка, затворена во Русија, вели дека ќе излезе на слобода како невина Русија ќе биде закана сѐ додека е Путин на власт Повеќе ТВ Тема на неделата Од зима во лето - што ни направија климатските промени? Гранатиран живот: Една година од руската инвазија во Украина Пчелите исчезнуваат, ќе нема што да јадеме? Повеќе ТВ Тема на денот Првиот круг претседателски избори - мирен со незначителни проблеми Гласањето на претседателските избори - мирно и без проблеми Украина размислува да регрутира осуденици за војната против Русија Повеќе Во 90 секунди Што е заднината на апсењето на рускиот заменик министер за одбрана? Сериозни здравствени ризици од палењето стари гуми во Црна Гора Американската новинарка, затворена во Русија, вели дека ќе излезе на слобода како невина Повеќе Радио програми ​ Врати се најгоре Следете не Инфо страница Пријави се За нас Контакт Линкови Нова генерација Визуелно Што треба да знаете Истражуваме Интервју Моја порака Поткаст Зошто? Радио Слободна Европа / Радио Слобода. Сите права се резервирани XS SM MD LG...

Колкав гнев е истурен врз Пендаровски? Незначителен. Да, факт е дека разликата во однос на Силјановска е дупла. Но, во капацитирани гласачи, отприлика станува збор за 1/5 од вкупен број, и уште поважно, во услови кога седумстотини илјади жители не излегле да гласаат. Да повторам приближно околу 700.000 илјади (повеќе од 50% од гласачкото тело) не се анимирани од никого. Додека во рамките на тие што гласале окл. 30.000 се неважечки ливчиња Според тоа сите, буквално сите, политички субјекти се на некој начин лузери. Се надевам дека овој громогласен бојкот ќе го земат сите сериозно предвид во следните чекори на сите политички партии. И никој нема право според ова да го монополизира поимот на народот во својата наратопропагандна програма. Нејсе, иако немам никакви информации од “високи извори”, сепак општа логика и перцепцијата сугерира неколку можни и извесни сценарија за 8-ми мај. За веројатностите од нив немам мерлива единица, но вреди да ги имаме пред очи како можност. 1. Пендаровски, но и СДСМ ако изгубат добиеме некој хибрид од апсолутна власт на комбо од тврд македонски национализам предводен од Вмро и Максо, кои сега имаат понуда кон Влен. Но, последниве, освен што имаат структурни проблеми и немаат силна инфраструктура компарирано со ДУИ веројатно дека ќе бидат лабаво кооптирани подоцна од овие посилниве. Да не зборам за проблемите врзани за принципите на кои се темелат нивните позиции, а тие се следниве: услов е коалиција со некој што е спремен за уставни измени и ЕУ интеграција. Па така, господинот Касами (оној кој зборуваше за киднапирање на негов сопартиец во една критична состојба за земјава; т.е. оној што имплицираше великоалбанска фолклористична провокација во Тетово; и тој што ….Албин го алиментира на своето конто. Е, токму тој, на некој начин индицира дека Мицкоски му ги ветил Уставните Измени? И обратно, Мицкоски тврди дека се чул со Таравари за нешто таму (се прашувам што?) Прашањето во оваа опција – победничка за ВМРО е како би коалицирал со ВЛЕН, кога, Христијан веќе 2 години вели НЕ за уставните измени? Зарем е можно? Што ќе се случува со нотарските изјави? Ветувањата пред граѓаните? Јавноста бара одговори. Па, Касами, ако веќе сугерира вакви коалициони работи, нека каже што се ветил Мицковски, инаку, дијаболично опасно е да не ни соопшти и дали нешто друго ветил Мицкоски, освен Уставни, а и какви точно Уставни измени ветил? Слично, Бектеши (од ДУИ) вели дека Таравари потпишал документ со кој се обрврзал дека нема да коалицира со некој кој е против уставните измени? Ја молим те? Хартија све трпи, нели? Ама и сила бога не моли, исто така, што би рекол Пендаровски. Епа како е можно тогаш во ВЛЕН истовремено да се согласуваат за нужноста од уставни измени а да се лиферуваат инфоси за Мицко дека и он прифатил, кога најтврдокорниот фраер за анти уставни измени уште тврди дека нема шанса на измените? Малце чудна и дијаболична ситуација.. Затоа ова сценарио е длабински фалично, но сепак е сервирано на масата, додуше со еден куп непознати side ефекти. Конечно, оваа опција е комплетно девастирачка за најнормалниот Претседател што сме го имале до сега; иако истовремено е можност за комплетно рестартирање и освежување на СДСМ и нејзина консолидација (доколку се случи пораз). Слично, ова е особено супер можност за ВМРО да дојде до sид, и да се соочи со себе, своите гласачи, со институциите и со граѓаните и конечно со ОДГОВОРНОСТА ДА ПРЕЗЕМЕ ОДЛУКИ, т.е. да излезе од комфор зоната и комоцијата на верглање, а ништо да не преземаат. Албанскиот блок исто – ќе мора да се соочи со себе и својата одговорност во управувањето со државата. Сепак, оваа опција ми се чини дека за кратко ќе колабира од некапацитираност, па шанса е да видиме стварно како ќе продолжи да се преговара со ЕУ? Што се ќе треба ВМРО да голтне од сервата на ВЛЕН / подоцна и од ДУИ? Со кои Бугари ќе разговара (Мултигруп можеби?), а притоа ќе ја заобиколи ЕУ ? ….и други прашања, поризични… многу поризични кои ќе произлезат од мобилизираните етнонационализми. Со еден збор: опцијава е overrated. 2. Другата опција е: бојкот и немање цензус за избор на претседател, но приреден од албанските партии. По што би уследилa криза, но и повторување на циклуси на избори, до недоглед, кои може да завршат сепак со избор на Претседател во Собрание, а по пат на претходни пржински преговарања. Главниот ризик овде е од раст на нов бран на етнонацонализам. Поточно, етнонацизам. Намерно велам нацизам зашто ова ќе биде една уште порадикализирана интервенција како во нарацијата, така и во мобилизацијата. Ризик јак, но сепак можно е. Според некои гласови, ова е нов посибилизам и за странски упади ако е вон контрола. Ако ова го вечераме, многу деликатно треба да е сервирањето. 3. Трета опција е албанските гласови организирано да одат на конто на Пендаровски, и да устоличат конкретен човек што не е ниту расист ниту ксенофоб, и кој веќе помина 3 кризни циклуси успешно. Па во евентуална криза, и случај да се формира владата во погорен состав, добро ќе биде да има еден ко-хабитационен и особено рационален елемент па дури и претседател како коректор – ако мнозинството е сугестивно националистичко и авторитарно. Во оваа варијанта, нема мачови со острици за државата и се намалуват ризиците од заокружена авторитарност и етнопоулизам кои би биле и провокативни за безбедноста (во услови на дестабилизациски трендови во Европа). Партиите тука ќе треба малку да дадат за државата, а помалку да земат за себе, како не би влегле во спиралата на малигните интервенции од трети страни. Затоа ова го сметам за модерирачко или умирувачко сценарио. Има и други сценарија, но овие ми се чинат како најартикулирани. Ете, поедноставено, што имаме на маса. И на сите политички субјекти им чукна часот да си земат комплетна одговорност, за иднината на земјата, но и на нас граѓаните, бога ми нема да ни е лесно, затоа што она што го издробивме и сервираме на масата, и ние како гласачи и они како политичари, тоа ќе си сркаме после сите заедно. Битно да не се попариме. Bon appetit! Ана Чупеска...

Кој повторно го загрозува мирот на граѓаните на Македонија и се заканува со етнички војни? Над триесет години досието врзано со „Илирида“ останува голема мистерија, но и натаму „воскреснува“ и се „повампирува“ при критични моменти за македонската политика или кога на некој албански лидер или на некоја албанска политичка партија во Македонија им претстои заминување во опозиција. За жал, Илирида повторно ја видовме, иако за волја на вистината не беше спомената, на онаа симулација од Собранието, предводено од Али Ахмети, каде што се менуваше Уставот и се избираа органи на власта. Како поинаку, освен како закана од активирање на идејата Илирида, да се протолкува свикувањето на моноетничко собрание, тотално вонинституционално и надвор од секој здрава памет? Референдумот на Албанците во Македонија за политичка, територијална или културна автономија се одржа на 11 и 12 јануари 1992 година. Во датумите што потоа следуваа, Мерсим Положани, тогаш виден лидер на ПДП, ја прогласи „Илирида“, но истовремено и ги замрзна сите активности за нејзина де факто реализација. Во тоа епоха, кусо време постоеше и едно координативно тело што се нарекуваше „Совет на албанските партии“ како чадор-организација за партиите на етничките Албанци од Косово, Македонија, Србија (Прешевската Долина) и од Црна Гора, а тој Совет издаде соопштение дека идејата за „Илирида“ ќе се активира доколку пропаднат обидите за решавање на проблемите на Албанците во Македонија по демократски пат. Нормално, медиумите на македонски јазик, другите политички партии во Македонија и институциите на македонската држава го прогласија овој референдум за нелегален и нелегитимен. Тука некаде заврши целата приказна. Идејата, пак, остана да виси како Дамоклов меч над младата македонска демократија. Една слична идеја, пак, идејата за Република Српска беше прогласена на 9 јануари 1992 година, исто така, замрзната до прогласувањето на босанската независност (Република Српска стана реалност на 26 март 1992 година). Денес, Република Српска е реалност, а Илирида е (сè уште) дел од историјата. Иако, знаејќи го Балканот мошне брзо идеите од буништето на историјата испливуваат во реалната политика. Овој пат знае да биде мошне краток. Цели петнаесет години потоа целото досие врзано со „Илирида“ останува една голема нерасчистена епизода од современата македонска историја. Кој го организираше референдумот и кој го спроведе? За кое прашање (или прашања) се изјаснуваа граѓаните што гласаа на овој референдум? Кои тела го спроведуваа референдумот? Кое тело (институција) му даде мандат на Мерсим Положани да ја прогласи „Илирида“? Кои беа конститутивните акти на овој ентитет? Што значеше идејата за автономија? До кога или со што е замрзната идејата за „Илирида“? Која беше врската меѓу овој референдум и Декларацијата на ПДП-НДП поднесена во Собранието во 1991 година? Дали постои врска помеѓу овој концепт и конфликтот во 2001 година и така натаму… Сепак, овој датум останува во хронологијата и во релевантните публикации за политичката и уставната историја на Република Македонија. Типично за многу настани во изминативе години македонска независност, по иницијалната експлозија во јавноста следуваше голема тишина. Потоа „прокламаторот“ Мерсим Положани стана заменик-министер за правда во една од македонските влади, а неговото име се влечеше и низ некои коруптивни афери (тој ни откри дека „сопруга не е род“ кога беше обвинет за непотизам, односно дека ја злоупотребил функцијата за да ѝ помогне на сопругата или на нејзиното семејство). Што е уште потипично за Балканот и во стручната и во политичката јавност многу малку се знае за целиот случај. Не можете ништо да најдете на интернет (вредно за анализа и коментирање), публицистиката е уште позатворена, а и актерите на тие настани се веќе заминати во политичка пензија (барем оние најекспонираните). Граѓаните, пак, на Македонија, и Албанците, и сите други, сè уште се збунети за генезата и импликациите од овој чин. Можеме да го толкуваме овој настан како обид за создавање нова нација на Балканот, можеби станува збор за акт на протест против одбивањето значаен дел од барањата на политичките партии на Албанците при изработката на Уставот и другите конститутивни акти на Република Македонија (веќе споменатата Декларација на ПДП-НДП) или, пак, некоја инерција од сличните процеси што се одвиваа во другите југословенски републики. Доколку се послужиме со аналогијата како метод во политичките науки, можеме да најдеме паралели меѓу „Илирида“ и Република Српска, Пале и Шипковица, ОНА и Војската на Република Српска. Се надевам само дека разврската на прашањето со Косово нема повторно да предизвика слични паралели помеѓу овие два проекта. Теоретичарите на заговорот сигурно имаат и други толкувања на целиот овој комплекс прашања. Нејсе, сметам дека цели триесет и кусур години по овој настан вреди да се повикаат актерите на овие настани за да ги објаснат случувањата поврзани со овој референдум, мотивите и претпоставените импликации од овие активности. Исто така, актерите им ги должат на македонската историографија и политичка наука, документите, записниците од состаноците, како и самата форма на референдумското ливче, за да имаме целосна слика за овој процес кога ќе се пишуваат овие поглавја на современата македонска историја. Целата колумна на Ивица Боцевски за Нова Македонија на следниот линк: Време е граѓанска Македонија да ги победи сеништата на моноетничките проекти...

„Договорите со Грција и со Бугарија и Преговарачката рамка се најнеправедните документи што некогаш, со посредство на меѓународната заедница, воопшто биле предложени. Прифаќајќи ги нив, прифаќајќи ја неправдата, македонските политичари извршија убиство врз Македонија: засега само духовно и културно, но крајот – физичкото убиство е на дофат. Ние ќе се почитуваме себеси само, ако одговорните за македонскиот културен геноцид засекогаш заминат во политичката историја!“ – вели академик Љупчо Коцарев, член на Македонската академија на науки и уметности, во својата колумна со наслов „Вистина и правда“, која ја објави весникот „Нова Македонија“. Покрај другото, Коцарев натаму пишува: Во изминатите шест години, од 2018 година, македонските владејачки челници, вклучувајќи го и претседателот на Македонија, бесрамно лажеа и манипулираа. Тие ги уриваа темелите на државата, а не донесуваа државнички одлуки. Примерите за нивните бесрамни манипулации и лаги се многубројни. Нашите политичари не веруваат дека духовно и културно ја убиваат Македонија. Тие веруваат дека имаат право да го сторат тоа. Убедени се во исправноста на своите одлуки. Не разбираат, или не сакаат да разберат, што претставува духовното и културно опстојување. Но, македонските политичари немаат право духовно и културно да ја разнебитат Македонија – ни вчера, ни денес, а најмалку утре! Не е за верување: тие што предадоа и продадоа сè што е македонско, бараат наша поддршка! Од оружјето за борба против денешниве бесрамни владејачки манипулатори и лажговци, против моќните светски угнетувачи и управители на нашите животи, против духовите на злобата, ние ги имаме само вистината и правдата за Македонија. Во „Понижени и навредени“, Достоевски ќе рече: „Ако сакате да бидете почитувани од страна на другите, првенствена работа е да се почитувате себеси – на тој начин, со самопочит, ќе ги принудите другите да ве почитуваат“. Ние ќе се почитуваме себеси само ако тие – одговорните за македонскиот културен геноцид, еднаш и засекогаш заминат во политичката историја!...

Сашо-Таневски Убав сончев и перфектен изборен ден одржа Македонија во средата, на кој граѓаните покажаа исклучително висок демократски капацитет, но што е уште поважно, докажаа дека со своето однесување и свест веќе одамна се дел од Европа и развиениот демократски свет. Кандидатите и партиите што ги поддржале секако ќе ги користат резултатите како ветер во едра во пресрет на вториот круг на претседателските и парламентарните избори, но вистински победник на овие избори е исклучиво народот и тоа е она што секого треба да го интересира и да го прави задоволен. Тоа го признаа сите, а го призна и меѓународната заедница, која отворено порача дека со слободните и фер избори што ги одржавме, ги поставивме темелите на една силна демократија, која во иднина само дополнително ќе се надградува. Ако Македонија до вчера, симболично да се изразам, беше автомобил со расипан мотор што со години беше паркиран на некој зафрлен паркинг од кој во далечината се гледаше автопатот што води кон Брисел, граѓаните се тие што решија повторно да го стартуваат својот автомобил „Македонија“, да го вратат на вистинскиот пат и дестинацијата кон која уште во 1991 година се упати, но поради многуте дефекти остана паркиран настрана. Народот го кажа своето, покажа капацитет и сега задача на политичарите е да почнат институционално да ги материјализираат насоките дадени од граѓаните. Тоа значи дека во политиката повеќе нема место за политиканти и случајно заталкани личности, туку за вистински луѓе, кои се чесни, одговорни, мудри и патриотски настроени, патриотски во смисла да ја сакаат својата држава така што ќе ја направат убаво место за живеење за сите нејзини граѓани, без никакви исклучоци. Во кратки црти, граѓаните сакаат лидер кому во фокусот секогаш први ќе му бидат оние што му го дале мандатот, а не некои партиски шефови. Тие од него очекуваат да биде тој тас на вагата, народен коректор на секоја ненародна политика. Зголемениот одзив е само уште една силна потврда на желбата на народот тој да го делегира човекот што ќе ја предводи државата, преку највисокиот демократски инструментариум изразен на непосредни избори, а не во Собранието, каде што партиските лидери ќе се договараат кого да стават за претседател и кои ќе можат да го сменат кога сакаат. Едноставно, некој како намерно да се обидува да ги ограничи граѓанските изборни права, па сака граѓанската улога да ја сведе исклучиво на гласање на партиските послушници само на парламентарните избори и со 200-300 илјади добиени партиски гласови, да освојуваат власт, да предводат држава, да избираат претседател и пред никого да не одговараат. Тоа не е демократија и затоа во средата македонските граѓани демонстрираа класична лекција по висока демократија, лекција за сите политичари, и од власта и од опозицијата, особено за оние што заговараат промена на изборниот модел за избор на претседател на државата, добро да видат колкава е моќта на народот. И да знаат, многу е поголема од тоа што го видоа. Граѓаните биле и секогаш ќе бидат коректор на секоја власт што ќе застрани, така што ниту една власт, актуелна, идна, или каква било друга, да не се надева повеќе дека ќе го има комодитетот да повторува некакви грешки од минатото, да практикува некакви погрешни политики и слично. Нема веќе место за оправдувања од типот, грешевме, ги научивме грешките, ја сфативме пораката од граѓаните и повеќе нема да се повтори. Сите ги повторија повеќепати грешките и затоа граѓаните нема повеќе никого да толерираат. Несомнено Македонија како држава во средата го положи највисокиот демократски испит, кога највисокиот инструментариум на демократијата профункционира на начин како што ѝ доликува на една земја што претендира за кусо време да стане дел од Европската Унија и мора да настапува така, агресивно да го бара членството, но уште поагресивно да ги спроведува реформите дома. Долго беше автомобилот паркиран на паркингот, сега е стартуван и време е да почнеме да уфрламе во повисоки брзини ако сакаме побрзо да стигнеме таму каде што сме тргнале. Македонија мора да биде задоволна секогаш кога нејзините граѓани докажуваат внатре, но и пред светот, дека во оваа земја има плодно тло за силна демократија и дека како општество сме созреани да ги практикуваме демократските принципи низ различни работи, било да се работи за избори, за референдумско изјаснување или за какви било други манифестации на практикување на демократијата. Ако високиот демократски капацитет беше демонстриран на изборите, тоа значи дека е дојдено времето во Македонија да се воспостават систем и ред, односно да се практикува систем што е близок до највисоките демократии, кој подразбира вистински луѓе на вистински места според нивните компетенции, а не според некакви етнички квоти и балансери. Кога системот ќе биде поставен врз здрави основи, тогаш процентот на криминалот ќе се намали, ќе се намали и процентот на корупција, на крадење, на местенки, ќе се намали процентот на безбедносни проблеми, ќе се врати довербата во правосудството, во здравството, во образованието и тогаш ќе изникнат и ќе дојдат до израз и тие економски, интелектуални и секакви други капацитети, кои значат вистински развој на државата. Тој момент е важен за сите граѓани, бидејќи иселувањето е закана за сите. Демократските капацитети што ги покажаа граѓаните значат задолжителна обврска за претендентите што сакаат да ја водат државата, за нула толеранција за корупцијата и криминалот, нула толеранција за нефункционален судски систем, нула толеранција за лошо здравство или образование, за лоши економски политики и слично. Кога еднаш автомобилот ќе тргне, нема веќе паркирање, граѓаните не сакаат да чмаат со години по некакви периферни и темни паркиралишта. Тие почнуваат да ја сфаќаат својата улога како директни креатори на иднината на сопствената држава, како мотор на автомобилот „Македонија“, дополнително сфаќајќи дека изборите се нивната шанса и дека со поголем одзив расте и степенот на пренесување на легитимитетот преку непосредна демократија, а со тоа, автоматски расте и легитимитетот на оној што на овој начин ја добил довербата на граѓаните. Тоа е тој систем на поврзаност како кај возилата, граѓаните го даваат импулсот за старт, а потоа запчениците (политичарите) треба да почнат да ги зголемуваат брзините за да може автомобилот побрзо да се движи напред, да добие „ГТ-ознака“ како брзите спортски модели. Така и нашата Македонија на брза лента да тргне кон ЕУ. Пораката што граѓаните ја испратија на овие избори не беше некого да казнат или некого да наградат, туку да кажат дека сите мора да тргнеме напред, потпирајќи се врз нашиот мотор, нашите сили, а не да чекаме некој друг да ни го турка возилото. Овој народ, со својот демократски капацитет, покажа дека имаме внатрешни сили да си ја средиме државата без никакви камшикари, но за да се случи такво нешто, политичарите треба да го слушаат пулсот на народот бидејќи тој најдобро знае што е добро за државата во која живее. Затоа и народот секогаш треба да се прашува, а не поединци самите да носат одлуки за целата држава и да говорат дека некој морало да носи тешки одлуки. Тешките одлуки не значат и исправни одлуки, па затоа никој да не се дрзнува да одлучува во име на сите други без да ги праша. Нема ништо тешко кога се сака, а народот кажа дека сака, сака нова, демократска, светла иднина за својата држава, која ќе јури напред кон прогресот, наместо да стои во место и да ја демонтира кој ќе стигне. Не попусто нашиот народ рекол, кола што стои скапува. Па затоа, ајде конечно да ја придвижиме напред нашата Македонија!...

Евакуација на аеродромот во Москва поради дојава за бомба...

Александар Русјаков Мојот ум функционира чудно. Од крајно бесмислени детали гради неверојатно интересни приказни, кои некогаш знаат да станат и книжевност. Исто и со информациите. Сеедно дали се небитни или суштински, мојот ум ги прифаќа со радост и потоа со нив гради светови и авантури, но извлекува и откачени заклучоци. На пример, одам на гласање. Мојот ум аздисува. Ме напаѓа со тешки размисли за иднината на Нордистан, ми црта скици на машини за патување низ времето напред каде што седи сексапилната иднина со високо прекрстени нозе како Шерон Стоун во „Основен инстинкт“. Сакам да му заповедам барем за миг да замолчи, ама тој ми истура врз глава куп прашања што не заслужуваат одговори. Дали мојот глас ќе им ја упропасти иднината на нордистанците? Дали утре ќе можам да се погледнам во огледало и да си речам, ете, им ја срушив иднината со пенкало? Дали мојот глас против иднината всушност ќе биде како да сум извадил едно шрафче од нивната моќна временска машина, па таа, на пат накај запад каде што изгрева сонцето, наеднаш зарибува? Дали всушност јас ќе бидам она безобразно парче мраз што удира во нивниот брод, кој со фрлено сидро плови напред и така им ја претворам замислената иднина во „Титаник“? Наеднаш застанав со намера да му влепам воспитна шлаканица. Умот ја извлекува раката од џеб и фрла кон мене два збора што ме удираат по нос. Тоа сосема ме збунува. Тој, умот, ја користи мојата збунетост, скока назад во времето каде што среде речница седи Шерон Стоун, па тивко, заводливо ја прашува, „Дали сакаш да одиме на романтична вечера?“. Шерон му се насмевнува, вели, „Баш се чувствував глупо како метафора за сексапилна иднина, со задоволство ќе дојдам со тебе“, па го фаќа мојот ум под рака и заминуваат. Ме оставаат сам на сред улица сосема збунет и обезумен. Се наведнав и ги зедов оние два збора со кои умот ме удри по нос. Гледам во нив… чучулиги и џунџулиња. Што, по ѓаволите, да правам со овие два збора? И зошто токму чучулиги и џунџулиња, а не, што знам, клукајдрвци и темјанушки? Продолжив накај гласачкото место. Зошто чучулиги, побогу? Можеби затоа што чу-чу е ономатопеја за воз. Да, јас како дете уживав да се возам во нив. А џунџулиња? Хмм, никогаш не сум бил нешто посебно опседнат со цвеќиња, освен ако не станува збор за цвеќиња на злото, името на розата, дива орхидеја, скршени цвеќиња, дамата со камелии, пурпурната роза од Каиро и така натаму, ама џунџулињава… стварно не зн… џун… џун… А-ха, ми текна! Јуни… на англиски џун (june), па јас неа ја запознав тој јуни во купето на возот и… Прекрасно! Може тоа треба да го направам, откако ќе гласам, да седнам на воз и додека се возам низ сегашноста, заборавајќи на… на тоа дека во Нордистан веќе нема возови. Нема, не возат. Или можеби се обидуваат да возат, ама или не стигаат на својата цел поради нашите шини или ако стигнат, а ти си во нив, буквално си се возел кон иднината, затоа што во меѓувреме си остарел. Можеби треба да појдам во соседна Србија или Бугарија и таму, на воз и… Е не можам. Не можам никаде. Затворен сум во Нордистан поради овие што ме носат во иднината. А-ха, не ме пуштаат да мрднам затоа што не ми важи важечкиот документ, а новиот ќе го извадам…, па во исто време кога оној што тргнал со воз низ Нордистан стигне на целта, односно кога двајцата ќе сме веќе стари. Враќајќи се во реалноста, гледам дека стојам пред училиштето каде што гласам, пушам цигара и сфаќам дека поминале десет минути, а јас веќе сум гласал. Ха, види како мојот аздисан ум знае да ми одземе парчиња од здодевното битисување испраќајќи ме на чудни патувања. Така е и со информациите што тој ги процесира низ мене, понекогаш и против моја согласност, за јас преку нив да извлечам заклучоци за светот во кој живеам и ме опкружува. Еве ви пример! Навечер, по осумчасовна креативна работа што ме исцрпува, сакам да го исклучам умот. Да гледам филм или фудбал без умот да ми додева. Или ако не гледам филм или фудбал, само да вртам ТВ-канали, светот да се тркала пред мене, а јас да не го забележувам. Тука умот краде детали од она преку кое јас „претрчувам“ и ми ги сервира под нос. Како пред некоја вечер. Еден ден по избори и губењето шанси на Ливерпул да се бори за титула. Го исклучувам умот и вртам канали. Безобразникот на двапати, без моја дозвола се вклучува и ме полни со информации преку кои, малку подоцна, добивам јасна слика за тоа како функционира тука и таму, односно дома и светот. Информација број еден. Емисија „Заспиј ако можеш“. Некој од колосите на интелектуалната бижутерија напишал дека Гордана Силјановска е националсоцијалист. За оние што не знаат, националсоцијалистичка е партијата на Хитлер, што значи дека Гога е нацист. А затоа ли Гордана Силјановска некако попреку ја гледа Рашела Мизрахи? Е па, велам јас дека треба да се свртиме кон Русија, а Путин и тука да спроведе денацификација. А? Што викате? Неверојатно, нели? А бе ни избори уште не завршиле, ама интелектуалната бижутерија си почна со своите налудничави наративи со кои ќе нè засмејуваат наредните години. Мене само ме радува што се ребрендирале во Народниот фронт на Јудеја, не… во Јудејскиот народен европски фронт, не… во… Информација број два. Геополитичка дебата на српска телевизија. Борел изјавил, парафразирам, дека Русија е обична бензинска пумпа што има нуклеарка. Јас запаѓам во восхит, па воскликнувам, а-ха, значи остарениот изветвен бордел Европа полн со стари и веќе здодевни блудни приказни, си ги исклучи нуклеарките одејќи по паметот на Грета Тумберг, па сега нема бензин за да патува низ времето и да стигне во реалноста што ја опкружува. Добро би ѝ дошла некоја обична руска бензинска пумпа. Исклучувам телевизор и вадам заклучок од двете информации. Интелектуалната бижутерија и нејзината партиска опција, навлечени на омраза кон својот народ и политичкиот противник, додека спроведуваат геноцидни наци-договори против Македонија, започнаа да халуцинираат нацисти кај своите противници, тормозејќи нè со мантрата дека ќе нè носат во иднината, среде ЕУ, која е толку сериозна и моќна што Шолц во Кина е примен од заменик-градоначалник на мал град, но и стабилна, држи до својот збор, па Макрон вчера ќе маршираше против Русија, ама денес вели дека не сака Европа да е вазал на САД или метафорично кажано, си го сечеме коренот за да тргнеме на пат кон илузија, а реално истрошена приказна, но одбиваме да застанеме на бензинска пумпа, оти горивото да ти било руско, па треба да продолжиме да се возиме на лаги и привиденија....

Естонија е една од европските земји, која, покажувајќи респект и уважувајќи ги статусот и правата на своите иселеници, на претседателските и на парламентарните избори дозволува електронско гласање во странство, и тоа уште од 2003 година. Нема никакво сомнение дека со тоа значајно се олеснува учеството на избирачите во естонската дијаспора. Естонија е мала земја, споредлива по големина со Македонија. Во Финска граѓаните што живеат во странство учествуваат на изборите така што им се овозможува гласање преку пошта, во дипломатско-конзуларните претставништва, или, пак, на финските бродови што се наоѓаат во странство. Слична е изборната регулатива во Шведска, со тоа што Швеѓаните во дијаспората имаат право да гласаат во шведските цркви во странство. Според статистичките податоци, учеството на изборите на шведски избирачи во странство, за кои се проценува дека вкупно ги има околу 700.000, на последните парламентарни избори беше маркантно зголемено – од 33 на приближно 40 отсто. Меѓу шведските партии се зголемува свеста дека значењето на избирачите во странство не може да се потценува, така што сѐ повеќе им се посветува внимание во изборната кампања, како на домашен терен, така и во земјите каде што живеат. Многу земји прават напори да го зголемат учеството на своите иселеници на изборите. Логиката е мошне едноставна. Гласовите на дијаспората вредат еднакво и имаат иста тежина при пребројувањето на вкупната сума на гласачките ливчиња во избирачките кутии. Но, кога е во прашање Македонија, состојбите околу гласањето на дијаспората се поразителни. Проблемот е во тоа што бројката на иселениците што се пријавуваат да го остварат своето право на глас е занемарливо мала, речиси безначајна. Се чини дека политичките партии во Македонија, со извесни исклучоци, речиси воопшто не го земаат сериозно потенцијалот на гласовите кој би можел да има влијание на изборните резултати. Факт е, всушност, дека континуирано го потценуваат гласот на дијаспората и воопшто не се ни трудат да овозможат подобри претпоставки за помасовен одзив на македонските избирачи кои живеат и работат во странство. А и како би можело да биде поинаку кога државата воопшто не се ни потруди да создаде барем минимум услови за поголема излезност, освен да се гласа во македонските амбасади и конзулати, кои најчесто се наоѓаат на стотици или илјадници километри оддалеченост од гласачите. Иселеничките организации со години наназад изнесуваат вакви забелешки, надевајќи се дека меѓу македонските политички фактори ќе се најдат и такви кои се подготвени да го слушнат тоа. Но, државните органи не покажуваат ни трошка слух за оваа проблематика и воопшто не се ни трудат на каков било начин да ги олеснат претпоставките и процедурите за поуспешно учество на дијаспората во гласањето. Во исто време, позицијата на самата дијаспора, да се обиде да изврши влијание за воведување на извесни промени на тој план, е целосно инфериорна. Искуствата од неколку претходни изборни циклуси, како и на актуелниве избори што се во тек, јасно сведочат дека гласањето на македонската дијаспора редовно завршува со слаб одзив, генерално како фијаско. Но, околу таквата оценка веројатно не би се согласиле сите. Посебно, можеби, ако се погледне и низ призмата на групирање и поделеност во етнички табори. Арбен Таравари, на пример, тврди дека никаква промена што се случила во Македонија не била можна без дијаспората. Која дијаспора? Ако станува збор за македонската дијаспора, во општа смисла на категоријата иселени граѓани од Македонија, тогаш би требало да претпоставиме дека и фотографиите што деновиве беа објавени од посетата на Таравари меѓу иселениците во Берлин, прикажуваат импозантен собир на македонски иселеници? Или ќе треба, можеби, да почнеме да користиме термин „македонско-албанска дијаспора“, со задолжителна фуснота (иселеници Албанци по потекло од Северна Македонија)? Таков импозантен собир меѓу македонската дијаспора, на пример, во Шведска, каде што живеат и работат преку 20-ина илјади иселеници од Македонија, веројатно би било невозможно да се постигне. Но, Таравари можеби требаше да биде поканет меѓу македонските иселеници во Шведска за да покаже за каков претседателски мандат се бореше на изборите? Чиј претседател сака да биде? Или целта му е само да го победи гласачкото тело на ДУИ? Како и да било, ниту Таравари, ниту, пак, кој било друг, нема да може да ја промени вистината дека дијаспората била и останува последно дупче на шупелката. Гордана Сиљановска Давкова од своја страна тврди дека ќе се бори за граѓански концепт на устав, кој исклучува етнички групирања во прв план. Колку е тоа можно и остварливо во држава во која политичките партии функционираат и ја остваруваат својата програма врз етнички предзнак? Дали настапот на политички лидери од Македонија меѓу избирачите во дијаспората остава впечаток дека се залагаат за хомогена, унитарна и мултикултурна Македонија, а не за национал-романтичарски идеи за форсирање сопствени јазици, култури и економска превласт во една толку мала и осиромашена држава како Македонија? Значењето на гласот на избирачите во дијаспората треба добро да се одмери на кантар, за да се оцени неговото значење и вистинската тежина. Но, тоа мерење треба да биде барем малку пософистицирано од мерењето на жива јагнешка мера на кванташки пазар. Бидејќи, она што ќе остане како „заклано“, одрано и исчистено, треба да го прикаже вистинскиот квалитет, а не да остави горчлив вкус на превртливи и ситнополитикантски пазарења со преварантски цени на производите, од кои страдаат сите. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber (Авторот е новинар) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Ивица Боцевски Кој повторно го загрозува мирот на граѓаните на Македонија и се заканува со етнички војни? Над триесет години досието врзано со „Илирида“ останува голема мистерија, но и натаму „воскреснува“ и се „повампирува“ при критични моменти за македонската политика или кога на некој албански лидер или на некоја албанска политичка партија во Македонија им претстои заминување во опозиција. За жал, Илирида повторно ја видовме, иако за волја на вистината не беше спомената, на онаа симулација од Собранието, предводено од Али Ахмети, каде што се менуваше Уставот и се избираа органи на власта. Како поинаку, освен како закана од активирање на идејата Илирида, да се протолкува свикувањето на моноетничко собрание, тотално вонинституционално и надвор од секој здрава памет? Референдумот на Албанците во Македонија за политичка, територијална или културна автономија се одржа на 11 и 12 јануари 1992 година. Во датумите што потоа следуваа, Мерсим Положани, тогаш виден лидер на ПДП, ја прогласи „Илирида“, но истовремено и ги замрзна сите активности за нејзина де факто реализација. Во тоа епоха, кусо време постоеше и едно координативно тело што се нарекуваше „Совет на албанските партии“ како чадор-организација за партиите на етничките Албанци од Косово, Македонија, Србија (Прешевската Долина) и од Црна Гора, а тој Совет издаде соопштение дека идејата за „Илирида“ ќе се активира доколку пропаднат обидите за решавање на проблемите на Албанците во Македонија по демократски пат. Нормално, медиумите на македонски јазик, другите политички партии во Македонија и институциите на македонската држава го прогласија овој референдум за нелегален и нелегитимен. Тука некаде заврши целата приказна. Идејата, пак, остана да виси како Дамоклов меч над младата македонска демократија. Една слична идеја, пак, идејата за Република Српска беше прогласена на 9 јануари 1992 година, исто така, замрзната до прогласувањето на босанската независност (Република Српска стана реалност на 26 март 1992 година). Денес, Република Српска е реалност, а Илирида е (сè уште) дел од историјата. Иако, знаејќи го Балканот мошне брзо идеите од буништето на историјата испливуваат во реалната политика. Овој пат знае да биде мошне краток. Цели петнаесет години потоа целото досие врзано со „Илирида“ останува една голема нерасчистена епизода од современата македонска историја. Кој го организираше референдумот и кој го спроведе? За кое прашање (или прашања) се изјаснуваа граѓаните што гласаа на овој референдум? Кои тела го спроведуваа референдумот? Кое тело (институција) му даде мандат на Мерсим Положани да ја прогласи „Илирида“? Кои беа конститутивните акти на овој ентитет? Што значеше идејата за автономија? До кога или со што е замрзната идејата за „Илирида“? Која беше врската меѓу овој референдум и Декларацијата на ПДП-НДП поднесена во Собранието во 1991 година? Дали постои врска помеѓу овој концепт и конфликтот во 2001 година и така натаму… Сепак, овој датум останува во хронологијата и во релевантните публикации за политичката и уставната историја на Република Македонија. Типично за многу настани во изминативе години македонска независност, по иницијалната експлозија во јавноста следуваше голема тишина. Потоа „прокламаторот“ Мерсим Положани стана заменик-министер за правда во една од македонските влади, а неговото име се влечеше и низ некои коруптивни афери (тој ни откри дека „сопруга не е род“ кога беше обвинет за непотизам, односно дека ја злоупотребил функцијата за да ѝ помогне на сопругата или на нејзиното семејство). Што е уште потипично за Балканот и во стручната и во политичката јавност многу малку се знае за целиот случај. Не можете ништо да најдете на интернет (вредно за анализа и коментирање), публицистиката е уште позатворена, а и актерите на тие настани се веќе заминати во политичка пензија (барем оние најекспонираните). Граѓаните, пак, на Македонија, и Албанците, и сите други, сè уште се збунети за генезата и импликациите од овој чин. Можеме да го толкуваме овој настан како обид за создавање нова нација на Балканот, можеби станува збор за акт на протест против одбивањето значаен дел од барањата на политичките партии на Албанците при изработката на Уставот и другите конститутивни акти на Република Македонија (веќе споменатата Декларација на ПДП-НДП) или, пак, некоја инерција од сличните процеси што се одвиваа во другите југословенски републики. Доколку се послужиме со аналогијата како метод во политичките науки, можеме да најдеме паралели меѓу „Илирида“ и Република Српска, Пале и Шипковица, ОНА и Војската на Република Српска. Се надевам само дека разврската на прашањето со Косово нема повторно да предизвика слични паралели помеѓу овие два проекта. Теоретичарите на заговорот сигурно имаат и други толкувања на целиот овој комплекс прашања. Нејсе, сметам дека цели триесет и кусур години по овој настан вреди да се повикаат актерите на овие настани за да ги објаснат случувањата поврзани со овој референдум, мотивите и претпоставените импликации од овие активности. Исто така, актерите им ги должат на македонската историографија и политичка наука, документите, записниците од состаноците, како и самата форма на референдумското ливче, за да имаме целосна слика за овој процес кога ќе се пишуваат овие поглавја на современата македонска историја. На Балканот најчесто работите знаеме да ги закопаме под земја, па затоа секоја политичка пролет нѝ изненадува со својата богата и раскошна флора. Исто така, најсериозниот проблем поврзан со ова прашање е политичката манипулација на политичките елити со граѓаните. Доколку е можно толку брзо да се организира референдум, да се прогласат резултати и темата да се затвори, како и потоа актерите од (условно кажано) двете страни да се најдат во највисоките политички позиции на една држава, се поставува прашањето за зрелоста на македонската политичка нација. Имено, еднаш Владимир Глигоров за Македонија изјави дека таа е еден модус вивенди, а Зоран Ѓинѓиќ во својата книга „Југославија како недовршена држава“ посочи дека Југославија ќе се распадне затоа што таа е производ на своевиден пакт помеѓу различните републички и покраински елити, без да се имаат предвид реалните желби и потреби на нејзините граѓани. Леснотијата со која овие клучни теми за изградбата на нацијата и институциите поминуваат и поминувале во Македонија, вклучувајќи го тука и Охридскиот рамковен договор, е мошне загрижувачка. Уште поалармантна е, пак, идеолошката превртливост на политичките партии во Македонија. Речиси секоја политичка партија од албанскиот блок го помина по неколкупати патот од реториката дека „Илирида“ е реалност што треба да се реализира до „мавање во гради“ дека Македонија е држава на сите нејзини граѓани, а проблемите се решаваат низ институциите (најчесто во зависност од тоа дали односната политичка партија е на власт или во опозиција) додека, пак, партиите од другиот блок, исто така, неколкупати го поминаа патот од жесток македонски национализам до „гулаби на мирот“ (повторно во зависност од нивната политичка позиција). По петнаесет години државност, време е од дневниот ред да се симне прашањето дали Македонија сѐ уште е во фаза на проект или, пак, веќе е изградена држава и нација. Дел од зрелоста на една политичка заедница се гледа и во подготвеноста да се отворат и да се дискутира за сите теми од заедничкото живеење. „Илирида“ е една од овие теми. Дали симболот на „Илирида“ е дел од минатото, дел од политичката митологија или, пак, конститутивен акт на еден сѐ уште неактивиран ентитет на Балканот е прашање за кое јас, во моментов, немам јасен и недвосмислен одговор, затоа што ниту еден од деталите поврзани со овој процес не ѝ е познат на македонската политичка и стручна јавност. Одговорот го знаат клучните чинители и актери во македонската политика од иницијалните моменти на создавањето на новата македонска држава, а јас најискрено се надевам дека тие наскоро ќе ја удостојат љубопитноста на јавноста за сите детали поврзани со проектот „Илирида“. Во меѓувреме, должни сме да го потсетиме Али Ахмети дека сите изведувачи на „симулации“ во земјите од поранешна Југославија што завршија со рушење на уставниот поредок, на крајот се најдоа пред меѓународното судство за злосторства против човештвото, а прекуноќ се преобразија од „партнери на меѓународната заедница“ во штитеници на затворските институции низ западниот свет. Али Ахмети останува последниот лик од поранешна Југославија што го загрози мирот на граѓаните на постјугословенските простори, во името на некои големи етнички државни проекти, а кој сè уште не се соочи со меѓународното судство за воени злосторства и злосторства против човештвото. Редно е тој да се потсетува на овие факти пред повторно да си игра „симулации“ што имплицитно оживуваат сеништа од минатото. А време е и конечно граѓанска Македонија да ги победи сите големоетнички и големодржавни идеи и проекти. Веќе никој повторно не смее да ги загрози, мирот, достоинството и човековите слободи и права на граѓаните на Македонија!...

Секој изборен дебакл е последица на дебакл во времето на владеењето. Гласачкото тело на СДСМ на овие избори се подели на три дела. Кај Пендаровски, кај СДСМ и кај Максим. Најлојалните, преку претседателскиот кандидат на партијата ѝ дадоа речиси 200 илјади гласови, но да не заборавиме дека кандидатот постојано имаше повисок рејтинг од партијата, па сепак гласовите за него во неделата беа главно од корпусот на сдсмовските гласачи. Згора, некои, би ги нарекол „случки“ на власта, го срозаа изборниот рејтинг на СДСМ. Особено партијата како да ги игнорираше реакциите за функционерските плати, за Кривичниот законик, за европското знаменце, за проблемот со патните исправи. Дополнително, гледано низ призмата на граѓаните, ДУИ објективно беше камен околу вратот на СДСМ посебно на мистиката со темата „Бехтел и Енка“, па „Соравија“ и внуците на лидерот на ДУИ, дури и со бизарноста за петардите во џипот и слични случки. Башка, рејтингот на судството, перцепцијата за корупцијата, последниот извештај на Стејт департментот за состојбите во земјава со човековите права и слично. Кумулативно, целата општа состојбата се сруши и врз претседателскиот кандидат што СДСМ го поддржува. Тука, секако е и темата за уставните измени, товар што ова раководство на СДСМ го носи за време на целиот свој мандат, а дополнително медиумите, посебно највлијателните, националните телевизии, за цело тоа време, заедно со ВМРО-ДПМНЕ, кампањски ја враќаа „гордоста на нацијата“ и сето главно врз грбот на СДСМ. Дека СДСМ секогаш самиот се поразува себе е доказ и феноменот Максим кој, да не речам националистичка, но ајде националромантичарска или како доминантно и кај ВМРО-ДПМНЕ, квазипатриотска структура, беше факторот кој дополнително или дури доминантно, сеедно, го порази СДСМ. Епилогот, сепак, ќе го каже 8 мај, но веќе е извесно дека СДСМ веројатно почнува да размислува па дури и да се подготвува за конгрес. Па, нели, народот е во право и кога греши. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Цивилмедиа (Авторот е новинар) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Сите беа шокирани од резултатите од првиот круг на претседателските избори во средата: и во штабот на ВМРО-ДПМНЕ, и во штабот на СДСМ, и граѓаните што во софите беа залепени пред телевизорите за да видат каде се собирале нивните гласови; и политичките аналитичари, и активистите на теренот, и претседателските кандидати (и оние со драматично високи резултати и оние што беа силно поразени). А веројатно исто толку биле шокирани и оние во клучните амбасади, чии луѓе задолжени за анализи на политичката ситуација предвидуваа победа на опозициската кандидатка, но не во толкави размери. Сега таму веќе се пренесуваат до престолнините анализите за можниот развој на настаните доколку на 8 мај се потврди на двете гласања широката победа на опозицијата. И каде мисли да оди Македонија, или уште попрецизно – дали ќе стои во место? Еве пет зaклучоци што може да се изведат по гласањето во средата. 1. Патриотската десница го преплави наративот Пред два месеци на ова исто место пишувавме дека четворица од петтемина кандидати на македонските партии се „борат за своето право да живеат во минатото“. Дека се постави мизансценот за судирот на патриотската десница. Дека и покрај изјавите на Билјана Ванковска дека таа била левичар, и таа и Гордана Сиљановска-Давкова, Максим Димитриевски и Стевчо Јакимовски ги грее ист шинел во чии пазуви се завиткани ливчиња со слични пораки: дека Преспанскиот договор, Договорот со Бугарија и францускиот предлог се пропаст за Македонија, изневерување на македонскиот народ, на неговите историски корени, на неговата вековна борба, на гордото минато. Дека во оваа претседателска битка Стево Пендаровски може да влезе порелаксиран, затоа што нема противник од либералниот блок кого треба да го победи. Дека не е без шанси да излезе како победник на 8 мај, бидејќи како единствен претставник на либералниот и левичарскиот дел од Македонија може да го запре популистичкиот налет во кампањата. Овие препоставки, кои можеби изгледаа реални во тоа време, на 24 април се покажаа како погрешни. Подолго време се забележува дека Македонија се движи надесно, и тоа не кон класичната десница, туку кон тврдата популистичка десница. Иако онаа дебата на седумтемина на Македонската телевизија беше бескрвна, лимитирана со крути правила за да се избегне можната поостра размена меѓу одредени кандидати, таа на свој начин го одреди правецот на она што следуваше на гласањето. Пендаровски беше осамен во ставовите и под силен удар на другите четворица. Тие го пренесуваа гласот (или го насочуваа) на оние што знаеја дека ќе излезат на гласањето. И да биде поинтересно, оној што до пред три години беше горд припадник на сдмсмовската дружина, Максим Димитриевски, најчесто предничеше во нападите. Тој со патриотската реторика, која веќе се знаеше, конечно го трасираше патот кон разочараните левичари, кои се дури и навредени од Преспанскиот договор и францускиот предлог. Патриотската десница уди печат на наративот, Пендаровски разбра што се случува. 2. Македонија – земја на национализмот Кога со месеци, па и цела година наназад Христијан Мицкоски и вмровски првенци го напаѓаа ДУИ од сите орудија, главно со обвинувања за криминал и господарење со државата, тоа имплицитно ги подгреваше националистичките чувства кај Македонците, особено со синтагмата дека се „граѓани од втор ред“. Во последните денови од кампањата Мицкоски претстави нов слоган – „цикличен артаноиден режим“, го потценуваше и напаѓаше Али Ахмети, велејќи дека наместо како идеолог на крајот ќе завршел како ситен криминалец. Сите знаеја дека ќе дојде одговорот, само прашање беше кога. Тој стигна на митингот на скопскиот плоштад во неделата вечерта со приказните на Ахмети дека Мицкоски бил пораснат на гурабии и кекси, а тој во кула од камен што три пати била горена, дека не требало да се осмели да започнува проблеми. Од илјадниците грла на плоштадот ечеше „УЧК, УЧК“, а тој восклик го прифати и Ахмети на микрофонот. А еден ден подоцна на ТВ 21 изјави: „Тој не требаше да ја започне оваа битка бидејќи со мене не може да излезе на крај“, зборувајќи на колку лидери дотогаш им ставил крај на кариерата. Истиот ден, непосредно пред молкот претседателскиот кандидат Бујар Османи изјави дека „слоганот „Македонија повторно твоја” е најшовинистичкиот слоган што можеше да се измисли“. Некои од аналитичарите велат дека токму таа националистичка битка во тие два-три дена ѝ донесла на Силјановска-Давкова можеби 30 илјади гласови повеќе. Тоа се претпоставки, може да се точни, а можеби и не. Никој не спомена колку националистичките слогани на Ахмети (а не заборавената зелена агенда или европската реторика) му донесле гласови на Бујар Османи. Десет илјади, дваесет илјади плус? Тоа беше извонредно враќање на деновите и годините што многу добро ги знаеме од дружбата на Ахмети со Никола Груевски, кога како сложни браќа го хранеа национализмот во сопствените етнички средини. Затоа што ништо не успева подобро во оваа етнички комплицирана земја како национализмот (со неколкуте исклучоци, кои брзо ги снемуваше). Можеби и не се сакаат, можеби и навистина Мицкоски сака конечно да го тргне ДУИ од власта, но и тој, како и неговиот претходник Груевски, добро разбира дека нема ништо полепливо на оваа почва од националистичките слогани. Со неговата „интервенција“ Али Ахмети ѝ направи огромна услуга на Гордана Силјановска-Давкова, а граѓанските пораки на Стево Пендаровски ги премести на маргините. Али Ахмети дополнително го „закопа“ СДСМ. Без да му трепне окото. Ден пред молкот, во Демир Хисар, Пендаровски упати апел до ДУИ и до Христијан Мицкоски да се воздржат од засилување на реториката на меѓунационална основа: „Немојте два, три дена, пет дена пред изборите, да ја кревате реториката на меѓунационалната тема, затоа што таа е многу чувствителна, многу експлозивна“. Пендаровски многу добро знаеше дека за само неколку дена може сериозно да се скрши неговиот базен на гласови и тие да отидат во други сливови. Како и што се случи. Тој ниту имаше време, ниту механизми да се обиде да ја намали штетата. 3. Победоносниот Максим Димитриевски За оние што внимателно ја следеа кампањата, ги гледаа говорите на Максим Димитриевски пред мал број луѓе (освен во неколку случаи), ги слушаа пораките во кои нема интерпукциски прекини или ораторски вештини, беше загадочно да се претпостави колку гласови ќе се слеат на неговото конто. Резултатот беше спектакуларен, 83.000 гласови. Тој, всушност, е вистинскиот реален победник на првиот круг на изборите, затоа што во супер кратко време се издигна на такви висини. Со исклучително скромна партиска мрежа, со многу мал пропаганден апарат, со соработници (освен неколкумина) кои се речиси непознати, Димитриевски го пробиваше невидливиот пат кон разочараните сдсмовци, оние кои припаѓаат кон патриотското крило на партијата. Кои не сакаат да го дадат гласот за кандидатката на ВМРО-ДПМНЕ, но на кои им пречат „предавствата“ на раководството на СДСМ со Преспанскиот договор и францускиот предлог. Новинарот Сашо Орданоски оцени дека неговата партија ЗНАМ има многу сличности со Социјалистичката партија на Србија на Ивица Дачиќ – дека е левичарска, но со значителен националистички багаж. Оваа квалификација не е далеку од вистината. Програмските определби на Димитриевски се магличасти, во нив нема некоја кохерентна идеја, но има јасна порака – дека ЗНАМ сака да биде дел од власта по 8 мај. Нема да чуди ако уште нови кохорти разочарани сдсмовци го заокружат бројот на пред ЗНАМ на парламентарните избори, затоа што на ваков или онаков начин би можеле да имаат некаква корист доколку партијата стане дел од власта. Приказната на Максим Димитриевски не е нешто посебно нова – така беше во 1998 со Демократска алтернатива на Васил Тупурковски и во 2006 со НСДП на Тито Петковски. И двете партии создадени од левичарски политичари и активисти завршија во владите на ВМРО-ДПМНЕ. Првата се распадна и исчезна, втората се маргинализира и сега е во старото јато, во коалицијата на СДСМ. Како ќе биде со ЗНАМ допрва треба да видиме. Некои анализи велат дека со сегашниот број гласови ЗНАМ би освоил 10 пратеници на парламентарните избори. Но гласањето на 8 мај нема да биде само за седум кандидати, туку за многу повеќе партии. Каде ќе се слеваат гласовите ќе треба да причекаме да видиме. 4. „Несреќните случаи“ на Ванковска и Јакимовски Многумина побрзаа да кажат дека Левица доживеала сериозен неуспех на овие избори. Според бројките, тоа така и изгледа. На локалните избори во 2021 Левица доби 50 илјади гласови на советничките листи, додека за нивната кандидатка Билјана Ванковска сега гласаа 41.000. Го стигна ли својот изборен плафон Левица? Пребрзо е да се каже. Ванковска не беше баш најдобар избор за претседателски кандидат. Таа во кампањата одеше дури и подалеку од радикалните идеи на Димитар Апасиев и другарите. Тоа беше главно нејзино пледоаје, отколку изборна програма на Левица. Слоганот што се експлоатира „Неподмитливите во Собранието“ и додека траеше кампањата на Ванковска е стриктно наменет за парламентарните избори. Ванковска на моменти изгледаше како туѓ елемент во бунтовничкото ткиво на Левица. Нејзините борбени слогани против НАТО и ЕУ, прво да се гледа на Исток, а потоа можеби на Запад, не кореспондираа со ставовите на многу гласачи на Левица, кои се и рокери, и алтернативци, и субкултуралисти, па и анархисти, но кои главната инспирација не ја црпат на Исток. Левица не е против ЕУ, но сака да одговараат оние што го потпишаа Преспанскиот договор. Ванковска мислеше поинаку. Таа се гордееше со пораките што ѝ ги пратила една ирска политичарка, која, сепак, ја заработува својата плата како пратеничка во Европскиот парламент. Тоа беше неуверлива дискрепанца. Едноставно, обидот на Ванковска беше предореден на мал успех, кога се знаеше дека таа пред пет години беше во штабот на Силјановска-Давкова како клучен советник. А тој штаб беше сѐ само не левичарски. Стевчо Јакимовски Северна МакедонијаСтевчо Јакимовски Северна Македонија Претседателскиот кандидат Стевчо ЈакимовскиФотографија: Petr Stojanovski/DW Случајот на Стевчо Јакимовски е трагичен со својот развој. На 1 март објави дека ги собрал потписите за кандидатурата, а на 18 март, речиси од нигде никаде, САД го ставија на црната листа поради вмешаност во коруптивни дела во својство на градоначалник на Карпош. Неговата кампања беше завршена уште пред да почне. Без оглед колку и да се трудеше. Затоа сегашните потсмевања, особено од вмровски првенци, дека имал 8.000 гласови, две илјади помалку од собраните потписи, се прилично злонамерни. Неговите шанси за некаков посериозен успех и така беа мали, но ставањето на црната листа ги уништи сите надежи. Тој беше обележан, гласачите одбегнаа да се приклонат кон така американски оцрнет, па дури и во општината каде што е прв човек. Многу негови ставови беа слични на оние на Ванковска и Димитриевски, па дури имаше и некои оригинални и исправни забелешки, но од 18 март имаше само малкумина што сакаа да ги слушнат. 5. Тешка лекција за СДСМ Веројатно ни во најцрните прогнози сдсмовското раководство, членовите на партијата и поддржувачите не помислува на толку мал број гласови за Стево Пендаровски. Затоа главниот шок не беа 360-те илјади гласови за Силјановска-Давкова, туку 180-те илјади за Пендаровски. Многумина сега се подготвени да пукаат врз СДСМ како „врз мртов Германец“ и да ги обвинуваат за сѐ и сешто. Штом поразот е толку голем, нешто не било како што треба. Па дури и во презентирањето на наративите за успесите на владата, особено во решавањето на енергетските проблеми, спречувањето на колапсот со парното греење во Скопје, порастот на платите и пензиите, влегувањето во НАТО, европската агенда… Димитар Ковачевски, претседател на СДСМ Северна МакедонијаДимитар Ковачевски, претседател на СДСМ Северна Македонија Димитар Ковачевски, претседател на СДСМФотографија: P.Stojanovski /DW Но кога првиот вицепремиер од главниот партнер со владата цинично и провокативно ќе игра фудбал со колегите министри од ДУИ во својата канцеларија или ќе шутира на кош, кога ќе манифестира огромна ароганција за некаква недопирливост, кога аферите поврзани со челниците на ДУИ ќе ја доминираат агендата во јавноста, поддршката се намалуваше ли намалуваше. Приказната за корупцијата стана главна агенда во државата. Неа особено ја поттикнуваа клучни амбасадори. Димитар Ковачевски како премиер за да ја зачува владата и да не ги наруши премногу односите со ДУИ, балансираше на јаже едвај да се одржи, а не беа луѓето од ВМРО-ДПМНЕ кои беа главни нишачи на тоа јаже, туку важни луѓе на ДУИ. Тој не успеа да излезе од тој маѓепсан круг, трудејќи се да даде сѐ од себе да покаже дека владата навистина знае да работи. Може цел ферман да се напише за овој комплициран однос во различните владини кабинети. Дури и да се правиме поручници по битката, од денешен аспект веројатно најдобрата одлука за СДСМ ќе беше ако пред една година се распуштеше Собранието, кога веќе се знаеше дека нема да има уставни измени, па тогаш да се оди на оценка пред гласачите. Во анкетите тогаш немаше толку голема разлика. Но, тоа е веќе минато, на СДСМ сега му треба иљач што побрзо ќе ги залечи раните. (Dw) Љупчо Поповски...

(…) Ни нудат европска иднина, без ништо да сторат за европската сегашност. 3. Така што, Христијан Мицкоски може да намали со чаламот дека „цунамито се крена и на 8 мај ќе ги потопи целосно“. Барем во првиот круг од претседателските избори, ВМРО-ДПМНЕ горе-долу ги доби гласовите што редовно си ги добива. Не е ВМРО-ДПМНЕ толку заслужно за резултатите од овие избори, колку што е тоа заслуга на СДСМ. Не е цунами. Но, вистина е потоп на СДСМ, оти досега не им се случило да освојат помалку од 200.000 гласа. Ама, тој потоп не е предизвикан од цунамито на ВМРО-ДПМНЕ, туку од одлевањето на гласови од СДСМ. Тече на сите страни. Вечерта по првиот круг од претседателските избори, Мицкоски им се заблагодари на тие што гласаа за Сиљановска-Давкова, ги повика да гласаат тие што не гласале за никого, ама им се обрати и на „оние кои излегоа и гласаа за власта, сакам да знаете дека нема да има освета кон било кој“. Сакам да верувам дека споменувањето на зборот „освета“ му се откачи на лидерот на ВМРО-ДПМНЕ како последица на фројдовска грешка, што му излезе од потсвеста од 11-годишното црно време на владеењето на МВРО-ВМРО кога знаеја кој како гласал, инаку „пиштење, вриштење ќе има“. Навистина утешно за тие што гласале за Стево Пендаровски и за тие што ќе гласаат за власта на 8 мај. 4И – како цреша на шлагот на тортата, за свечено одбележување на светлата европска перспектива се појави Али Ахмети на централниот митинг на Европскиот фронт на ДУИ за нивниот кандидат за претседател на државата Бујар Османи на Плоштадот Македонија во Скопје да извикува од говорница: „УЧК, УЧК“, а илјадници мажи во толпата да му скандираат, без ниту едно државно знаме, веејќи само албански знамиња и чат-пат по некое американско. Навистина, нема откажување од иднината. Колумната на Горан Михајловски во целост прочитајте ја тука...

Кина во петокот усвои закон со кој јасно им дава до знаење на главните трговски партнери дека можат да очекуваат одмазда доколку воведат царини за кинески стоки. Законот за царинските тарифи беше одобрен од највисокиот кинески законодавен дом по трите рунди разгледувања кои започнаа во 2022 година и е најновото дополнување на арсеналот инструменти за трговска заштита на Пекинг во услови на тензично примирје во трговската војна со САД по претседателствувањето на Доналд Трамп. Законот ќе стапи на сила на 1 декември, а содржи голем број законски одредби поврзани со царините за кинескиот увоз и извоз. Пекинг подготви одредби за даночни олеснувања и можни контрамерки за земјите кои ги прекршуваат трговските договори. Зголемените тензии со Соединетите држави и Европската унија само го зајакнаа верувањето на Пекинг дека мора да ги консолидира и подобри мерките што ги има на располагање, велат аналитичарите. „Се наметнува споредбата со нуклеарното оружје: го имате за да не го користите, туку за да ги одвратите другите да го користат против вас“, вели Хенри Гао, професор на Универзитетот за менаџмент во Сингапур. „Може да се каже дека (законот за царина – з.р.) не беше ни потребен, бидејќи Кина веќе има мерки за воведување одмазднички царини, по измената на законот за надворешна трговија во 2004 година. Мислам дека со вклучувањето (на ове одредби – з.р.) во новиот закон за царина, Кина сака да го каже следново: наше суверено право е, ако ни наметнете царини, да возвратиме со иста мерка“, додава Гао. Зголемената загриженост за огромниот производствен капацитет на Кина, чии евтини производи ја преплавија Европската унија, резултираше со отворање нов фронт во трговската војна меѓу Западот и азискиот гигант. Започна со американските увозни царини во 2018 година, потсетува Reuters. Во моментов Брисел истражува дали да воведе царини за увоз на кинески електрични возила, а Пекинг започна антидампинг истрага за увоз на електрични возила од ЕУ, потсетува Reuters. Во последните неколку седмици, Европската комисија отвори истраги за понудите на кинески компании на јавни тендери во неколку земји-членки на ЕУ и првпат одлучи да ја провери јавната набавка на медицинска опрема во Кина со цел да утврди дали европските компании се рамноправни со кинеските....

Петар Поп Арсов Што да се каже после шокантните резултати од претседателските избори од првиот круг, а да не биде повторување на се што беше кажано преку бројните анализи, коментари и мислења на експерти, политичари, аналитичари и граѓани уште во текот на пребројувањето на резултатите во средата навечер. Сега, кога се смири првиот бран на еуфорија и разочарување (како за кого), кога настапува период на отрезнување и активност во правец на финалната пресметка која што ќе се случува на осми мај, би можеле да кажеме нешто плус кое што ќе даде придонес во креирањето на големата слика за состојбите на македонската политичка сцена. Не ни е целта да зборуваме за тоа што ќе се случува во вториот круг од претседателските избори, односно првиот и единствен круг од парламентарните. Тоа е веќе толку јасно и очигледно. Целта е да повлечеме црта и да го направиме есапот за тоа кои беа главните фактори и причини кои доведоа до ваквите резултати. Целата е да се обидеме да разбереме кои се причините кои го предизвикаа историскиот минимум на гласови за една владејачка партија. Секако, целта е да разбереме и за обратното, за опозициската партија која постигна историски најголема победа од позиција на опозиција. Резултатите дефинитивно се шокантни! Ги надминаа предвидувањата и очекувањата и на најоптимистичките анкети кои укажуваа на сериозната предност која што ја имаше опозицијата и опозициската претседателска кандидатка во однос на власта. Далеку ја надминаа дури и онаа проектираната разлика од сто илјади гласови која беше најавувана пред изборите. Гледано од оваа перспектива, анкетите делуваат дури пристојно и резервирано во однос на бруталноста на резултатот кој што го испорачаа граѓаните иако токму таквите анкети беа синхронизирано оспорувани и негирани од повеќе страни. Разликата од над сто и осумдесет илјади гласови, што претставува повеќе од двојна разлика, говори за тоа што мислат граѓаните за понудата на македонската политичка сцена. Оваа разлика говори за тоа што мислат граѓаните за досегашните политики на актуелната власт и за постигнатите резултати од нејзиното владеење и за надежда која што ја полагаат на промените. Овие резултати претставуваат потврда и заверка на сите упатени критики од добронамерните луѓе, политичари и експерти кои постојано укажуваа на грешките, ароганцијата, игнорантскиот однос и штетноста на политиките кои што ги водеше оваа власт кон сопствените граѓани и држава. За штетноста на политиките на оваа власт, за корупцијата и криминалот, за целосната недоверба во правдата и правосудството, како и за големоит број промашувања се зборуваше постојано и истите се добро апсолвирана тема. Но, штетните политики не произлегуваат сами од себе. Тие имаат свои носители и репрезенти кои ги креираат и реализираат на персонално ниво. Штетните политики имаат свое име и презиме. За попрецизно да ги лоцираме најодговорните ликови кои доведоа до оваа состојба во државата во последните неколку години и кои всушност беа еден од значајните фактори кои имаа свој придонес на изборните резултати од првиот круг, ќе се спуштиме малку на локално ниво, во Куманово. Тоа е сосема разбирливо од причина што двата најистурени и најодговорни функционери од власта, поранешниот премиер и актуелен претседател на СДСМ, Димитар Ковачевски, и поранешниот МВР и генерален секретар на СДСМ, Оливер Спасовски, доаѓаат токму од Куманово. Куманово е нивниот домашен терен, нивниот бастион со кој се гордееа. Град од кој што добија толку многу. Колку му вратија на градот, се гледа од резултатите. Но, тоа е друга приказна со локални импликации. Сега зборуваме за импликациите на нивната политика на државно ниво илустрирани преку односот, оценката и гласовите на нивните сограѓани со кои беа „наградени“ во првиот круг од изборите. Имено, претседателскиот кандидат и протеже на кумановската двојка, освои само нешто над 7 000 гласови. Тоа е историски минимум на СДСМ во Куманово на сите можни избори (локални, парламентарни или претседателски) кои беа оддржани во Македонија од нејзиното осамостојување до денес. Резултатот на кандидатот на Оливер и Димитар, кој всушност е олицетворение на нивната политика, е резултат кој ќе биде запишан во историјата како најслаб до сега. Нормално е некој да победи, а некој да загуби. Чесниот пораз е составен дел од секој натпревар во кој мора да има победник. Но, резултатот кој што кумановци им го испорачаа на своите сограѓани функционери, луѓе кои биле на највисоките државни позиции и нема кумановец кој бил повисоко од нив, говори за тоа дека не ја оправдале довербата. Говори за тоа дека нивните штетни политики биле јасно препознаени. Говори за тоа дека правеле зулум во градот, се пресметувале со политичките противници од ВМРО, спроведувале реваншизам, бркале луѓе од работа и биле фокусирани на остварување само на својот личен интерес. Говори за тоа дека се пресметувале, до степен на политичко истребување и со својот довчерашен партиски другар, Димитриевски. Кумановци ги паметат одземањата на ингеренциите на локалната самоуправа и демонстрирањето на политичка моќ која што на најбрутален начин беше практицирана во Куманово. Затоа резултатот е таков. Затоа Силјановска и Димитриевски се далеку пред Пендаровски според бројот на освоените гласови во Куманово, кое што како феномен највеќе говори за тоа како мнозинството Кумановци ја перцепира генералната политика на двоецот Спасовски-Димитриевски. Резултатот говори за поимањето на мнозинството граѓани за тоа каков е односот и остварувањата на двајцата кумановци кон државата и какво е влијанието на нивните политики врз севкупните состојби во државата. Инфериорниот резултат на Ковачевски и Спасовски во Куманово претставува најверодостојната и најточната анкета за тоа што мислат граѓаните за нивните политики. Дебаклот кој што го доживеаа говори за тоа дека нивните најблиски најдобро го препознале погрешниот правец во кој што ја водат државата. Исто така, овие резултати не се само одраз на работењето или неработењето на актуелниот претседател, Пендаровски. Тие се одраз на вкупните политики кои што перманентно се наметнувани од власта на СДСМ, без претходно да добијат одобрување од страна на гласачите. Тоа се резултати кои ја отфрлаат политиката на меки државни удари преку кои постојано се дисторзираше волјата и поддршка на граѓаните која што ја давале за сосема други понуди и ветувања сервирани како предизборни лаги. Кумановци испратија порака до цела држава за тоа што мислат за сопствените сограѓани, Оливер и Димитар. Ако некој сè уште не ги запознал, ако некој сè уште има каква таква доверба во овие два лика, доволно е да погледне како поминаа тие кај своите најблиски и многу лесно ќе дојде до вистинскиот суд за тоа кои се политичките протагонисти кои се најодговорни за катастрофалните состојби во државата. Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира....

Многу доцна им стана јасно дека професорката Гордана Силјановска Давкова е во голема предност пред Стево Пендаровски. Но, кога конечно им текна, така збунети и исплашени почнаа со мудролии: Жена е, не е за претседател. Оп, автоматски професорката доби нови десетина илјади гласови. Продолжија: Стара е! Нема проблем, ајде уште десетина илјади гласови за Гордана. Се засилија: Изгубена е! Па па па, нови дваесетина илјади гласови плус на нејзиното конто. Во напад на глупост извикаа: Националистка е! Ајде уште триесетина илјади гласови плус за неа. И што научија? Ништо. Првиот ден по катастрофата избезумени вреснаа: Националсоцијалистка е! Совршено, во вториот круг само што и додадовте плус педесетина илјади гласови. Да видиме што е следно од „стратезите“, од бродарите без компас и бусола. Мој предлог: Канибалистка е, јаде деца за доручек, а навечер фрла чинки и прави влашки магии! Дилетанти! Драган Милосављевиќ новинар...

Цивилизациите се смртни, па и Европа Има гнев во моментите на шок што ги доживуваме, токму затоа што нашите сонародници, насекаде низ Европа, чувствуваат дека можеме да умреме или да исчезнеме Емануел Макрон 26/04/2024 13:19 Да, направивме многу во последните години. Значи, без оваа акција, без овој напредок во европскиот суверенитет и единство, несомнено ќе бевме престигнати од историјата. А освен тоа, доколку реагиравме како во времето на финансиската криза, ситуацијата ќе беше драматична. На финансиската криза пристапивме поделени и со мал суверенитет. Затоа ни требаа, се осмелувам да кажам, четири до пет години за да го решиме да го решиме тоа што беше решено за помалку од една година во Соединетите Американски Држави, од каде што дојде. Брзо реагиравме на кризите што ги доживеавме, обединето, што ни овозможува денес да застанеме заедно и да бидеме таму. Сепак, дали е ова доволно? Може ли да се појавам пред вас со говор на задоволство велејќи: „Ете, ние направивме сè добро, прекрасно, Европа е силна. Ајде да одиме, да продолжиме“. Луцидноста и чесноста бараат од нас да признаеме дека битката сè уште не е добиена, далеку од тоа, и дека на хоризонтот на следната деценија, бидејќи токму овој хоризонт мораме да го искористиме, ризикот е огромен да бидеме ослабени, па дури и исфрлени. Затоа што се наоѓаме во невиден момент на пресврт во светот, на забрзување на големите трансформации. Мојата порака денес е едноставна. Пол Валери, на крајот на Првата светска војна рече дека сега знаеме оти нашите цивилизации се смртни. Мора да ни е јасно дека нашата Европа денес е смртна. Таа може да умре. Таа може да умре, а тоа зависи само од нашиот избор. Но, овие избори мора да се направат сега. Затоа што денес е прашањето за мир и војна на нашиот континент и нашата способност да ја обезбедиме нашата безбедност или не. Бидејќи големите трансформации, оние на дигиталната транзиција, оние на вештачката интелигенција, како и оние на животната средина и декарбонизацијата, се случуваат сега, а прераспределбата на производните фактори се случува сега. А сега се решава прашањето дали Европа ќе биде сила на иновации, истражување и производство или не. Затоа што нападот против либералните демократии, против нашите вредности, против – го велам на ова место на знаење – она што е самиот супстрат на европската цивилизација, одреден однос со слободата, правдата, знаењето, се игра сега или не. Да, ние сме на пресвртната точка, а нашата Европа е смртоносна. Тоа едноставно зависи од нас. И ова е направено на многу едноставни набљудувања за да се документира сериозноста на моите забелешки. Како прво, не сме опремени да се соочиме со ризикот што е наш. И покрај сè што направивме и што штотуку го наведов, пред нас е клучно прашање за темпото и моделот. Почнавме преродба. Самата Франција го удвои буџетот за одбрана. Ние сме во процес да го направиме тоа со овој втор закон за воено програмирање. Но, на континентално ниво, ова будење е сè уште премногу бавно, премногу слабо наспроти раширеното повторно вооружување на светот и неговото забрзување. Кинеско-американската тензија доведе до зголемување на трошоците за оружје, технолошките иновации и зголемување на воените способности. Сега имаме непопречени регионални сили кои исто така ги покажуваат своите способности. Русија и Иран, да именувам само две. Европа е во ситуација на опкружување, туркана од многу од овие сили до нејзините граници, а понекогаш и во неа. Да, денес сè уште сме премногу бавни, недоволно амбициозни пред реалноста на ова движење и во контекст мора внимателно да го погледнеме, без оглед на идните рокови. Соединетите Американски Држави имаат два приоритети. Соединетите Американски Држави на прво место, и тоа е легитимно, а потоа кинеското прашање. И европското прашање не е геополитички приоритет за годините и децениите што доаѓаат, без оглед на силата на нашиот сојуз и среќата денес да имаме администрација многу посветена на украинскиот конфликт. И така што, оваа ера кога Европа ја купуваше својата енергија и ѓубрива од Русија, производи од Кина, и ја делегираше својата безбедност на Соединетите Американски Држави, заврши. Почнавме длабоки промени. Но, ние не сме во размери бидејќи се сменија правилата на игра. И затоа што самиот факт дека војната се врати на европско тло, но дека ја води сила со нуклеарно оружје, менува сѐ. Затоа што самиот факт дека Иран е на прагот да направи нуклеарно оружје менува сѐ. Првата промена на правилото. Втората е дека на економско ниво, нашиот модел како што е дизајниран денес повеќе не е одржлив затоа што легитимно сакаме да имаме сè, но тој повеќе не се држи заедно. Очигледно сакаме социјалност и го имаме најдарежливиот социјален и солидарен модел во светот. Тоа е сила. Ние сакаме клима, со енергија без јаглерод, но ние сме единствениот географски простор што ги усвои правилата за да го постигне тоа. Другите не одат со исто темпо. Сакаме трговија што ни користи, но со многу други кои почнуваат да ги менуваат правилата на игра, кои претерано субвенционираат, од Кина до Соединетите Американски Држави. Не можеме одржливо да ги имаме најпребирливите еколошки и социјални стандарди, да инвестираме помалку од нашите конкуренти, да имаме понаивна трговска политика од нив и да мислиме дека ќе продолжиме да создаваме работни места. Тоа не држи повеќе. Европа е разговор кој никогаш не завршува. И тоа е проект, згора на тоа, кој нема граници. Од филозофска, цивилизациска гледна точка, тоа е точно. Никогаш да не заборавиме дека киднапирањето на божицата Европа се случи на наводно азиски земји од грчки бог. Има форма на нејасност и затоа не завршува. Токму овде, на Сорбона, Ернест Рeнан се запраша што е тоа нација. И дојде време Европа да се запраша што има намера да стане. Во моите очи, да се зборува за Европа е секогаш да се зборува за Франција. Но, разбирате, живееме во решавачки момент. Нашата Европа може да умре, ви реков, и може да умре преку форма на историска измама. Тоа е затоа што таа направи многу работи во последните децении; тоа е дека, на некој начин, европските идеи ја добија Грамшиовата борба; тоа е дека сите национализми низ Европа веќе не се осмелуваат да кажат дека ќе го напуштат еврото и Европа. Но, сите нè навикнаа на еден дискурс кој е „да-но“, што ќе рече: „Ќе ставам во џеб сè што направи Европа, но ќе го поедноставам, но ќе го направам без да ги почитувам правилата, но јас во основа ќе го направам тоа со прекршување на неговите основи“. Во суштина, тие веќе не предлагаат да се остави зградата или да се урне, тие само предлагаат да нема повеќе правила за косопственост, да не се инвестира повеќе, да не се плаќа киријата. А ризикот е што сите останати стануваат плашливи велејќи: „националистите, антиевропејците се многу силни насекаде во нашите земји“. Нормално е, има страв, има гнев во моментите на шок што ги доживуваме, токму затоа што нашите сонародници, насекаде низ Европа, чувствуваат дека можеме да умреме или да исчезнеме. Одговорот не е во плашливоста, туку во смелоста. Одговорот не лежи во тоа да кажеме: „секаде се зголемуваат“ и да си кажеме: „Имаме избор“. Оваа година Британците ќе ја изберат својата иднина, Американците ќе ја изберат својата иднина; на 9 јуни и Европејците. Но, изборот не е да се прави како што секогаш правевме, не е само да се приспособиме. Станува збор за преземање одговорност за нови парадигми. Значи, добро знам, по Волтер, тешко е да се биде оптимист – можеби за некои е дури и прашање на кредибилитет – го знам тоа. Но, тоа е форма на оптимизам, на волја. Да, верувам дека можеме да ја вратиме контролата врз нашите животи, врз нашата судбина, преку моќта, просперитетот и хуманизмот на нашата Европа. И во основа, во време кога времињата се неизвесни, да се повтори, без добро да се цитира, она што Хана Арент го рече во „Состојбата на современиот човек“: најдобар начин да се знае иднината е кога настаните ќе се вратат, кога Неочекуваното е таму, најдобриот начин да ја знаеме иднината значи да даваме ветувања што ги исполнуваме. (Емануел Макрон е претседател на Франција. Ова е мал дел од неговиот обемен говор што го одржа на Универзитетот Сорбона во Париз на 25 април 2024) Поврзани содржини Цикличен режим на национализам 23/04/2024 13:04 Се чини дека сè оди наопаку за Риши Сунак 22/04/2024 15:04 Оган и пламен за веќе запалените објекти, како Универзална 18/04/2024 13:04 Урсула фон дер Лајен се бори за уште еден мандат, а во исто време се крие 17/04/2024 15:04 Македонија по изборите 16/04/2024 15:04 Каков е развојот со или без ЕУ 14/04/2024 22:04 Идеите на Гордана и Билјана 11/04/2024 08:04 Подземјето сака победа на изборите 09/04/2024 16:04 Најчитани Токсикологија останува без д-р Беќаровски: Време е приватна клиника да отвори одделение за детоксикација 23/04/2024 09:36 Ви го откриваме најдобриот рецепт за маринада која и најтврдото месо го прави меко 25/04/2024 14:15 „Дневник“: Странска интервенција од неочекуван правец ги смени македонските избори 26/04/2024 10:47 Зошто вратата од бањата секогаш треба да ја држите затворена? 25/04/2024 10:18 Крај на ретроградниот Меркур! Прогноза за сите хороскопски знаци, два знака се најголеми среќници 25/04/2024 11:49 Како да го изберете и како да го подготвите јагнешкото месо за Велигден? 22/04/2024 12:14...

Процедуралниот приод (или слободата е во придржувањето кон уставно и законски дефинираните норми) ја дефинира легитимноста на демократијата. Демонстрацијата на таквиот процедурален приод го изразува и демократскиот капацитет на поединецот и на колективот за волјата да се живее и гради функционално општество, да се живее во одржлива правна држава со владеење на правото. Се разбира дека и самиот исход од практикувањето на демократскиот инструментариум и законски алатки е многу важен, бидејќи тој е одраз на давањето доверба на избраните лидери. Но последново е секундарно. Примарно е дека легитимноста на демократската процедура зависи од нејзиниот квалитет и само на тој начин идејата се приближува до реализацијата на „мудроста на толпите“. Зошто е битно демократската процедура да биде испочитувана? Затоа што демократијата само така е легитимна и има тенденција да нѐ доведе до „добри или вистински политички одлуки“. Педантно востановената и практикувана демократска процедура на највисокиот инструмент на демократијата (избори или референдуми) овозможува високо ниво на демократско одлучување и има поголема вредност од алтернативните форми на одлучување (во државните институции на пример), во рамките на групата (граѓаните) што носи одредени политички одлуки. Почнаа ли вистинската демократија и почитувањето на процедурите да ѝ се случуваат на Македонија? Зад нас е првиот круг на претседателските избори, кој мина во знакот на високиот демократски капацитет што беше демонстриран на изборите. За многумина домашни, а пред сѐ странски набљудувачи и аналитичари од ваквиот исход може да се протолкува дека е дојдено времето во Македонија да се воспостават систем и ред. Начинот на кој нацијата ги реализираше овие избори е најдобар показател дека граѓаните посакуваат функционална држава, владеење на демократијата и правото, со еден збор правна држава. Во изминатите над три децении од македонската независност, граѓаните на Македонија на изборите најчесто гласале против, а многу поретко за. Како по правило, политички партии на изборите биле казнувани или наградувани од граѓаните за своите политики. Во зависност од тоа какви резултати тие покажувале за време на своето владеење такви биле резултатите на изборите. Несомнено Македонија како држава го положи највисокиот демократски испит, кога највисокиот инструментариум на демократијата профункционира на начин како што ѝ доликува на една земја што претендира за кусо време да стане дел од Европската Унија Освен неколку ситни технички забелешки и инциденти, како ретко кога изборите поминаа во фер и демократска атмосфера. Граѓаните на Македонија зад параванот можеа мирно и спокојно да го дадат својот глас. За разлика од некои претходни избори, кога на изборите имало безброј инциденти, полнење кутии со гласачки ливчиња, гласања на цели фамилии, кршење кутии, пукања, па дури и убиства, овој пат изборите главно поминаа како „скандинавски“. Со организацијата на претседателските избори сите институции што беа вклучени во нивната организација го положија испитот не само пред домашната туку и пред меѓународната јавност. Иако има уште многу работи да се исправат, сепак кога станува збор за изборите се чини дека Македонија созреа како држава. Овие избори го покажаа тоа. Се покажа дека македонското општество има достигнато висок демократски капацитет, што на некој начин е увертира за внатрешните процеси, кои треба да следуваат и кои значат вистински развој на државата во секој поглед. Демократската пролет што ѝ се случи на земјава, всушност е најдобрата потврда и демант на сите оние што се сомневаат во капацитетите на сопствената држава, дека како општество не сме зрели да почнеме самите да си ги средуваме состојбите. На овие избори, особено по нивното одржување, бевме сведоци не само на сосема поинакво однесување на учесниците во изборниот процес, особено на лидерите, туку и на сосема друга реторика од некои претходни, кога главно не се признаваа резултатите од изборите или за поразите се бараа виновници на други адреси, па дури и поништување на резултатите од изборите. На овие избори и победниците и поразените по добиените резултати излегоа со изјави пред граѓаните дека за Македонија се работи и дека време е да се остават настрана сите разлики и да се обединат зад идејата за европска Македонија. Македонија во Европа е желба на сите политички партии во државата. Но останува засега нејасно како партиите да се договорат како да се стигне до Брисел и по која цена. Пораката што гласачите ја испратија до партиите и нивните политички лидери е сосема јасна. Треба да се биде крајно неодговорен и политички дилетант истата таа да не се разбере. На претседателските избори граѓаните на Македонија испратија порака до политичарите дека тие треба да се борат за Македонија, за својата држава. На референдумот на 8 септември во 1991 година граѓаните речиси плебисцитарно се изјаснија за своја, самостојна, суверена и независна држава Република Македонија, во која секој еден граѓанин ќе биде свој на своето и ќе ги ужива сите европски права и вредности. На изборите се поставија високи демократски репери под кои веќе не може да се оди, односно Македонија од избори во избори може да гради само повисоки и повисоки демократски стандарди. Пораките од народот се испратени, останува сега кој како ќе ги разбере и прочита....

Отсекогаш било: храбрите гинат, умните преживуваат и владеат. Со наведената максима може да се протолкува резултатот од првиот круг на претседателските избори во Македонија, одржани завчера. Кандидатот Стево Пендаровски, кој храбро застана да се бори и да го победи мислењето на 70 отсто од граѓаните (Македонците), доби 180 илјади гласа. Кандидатката Гордана Силјановска-Давкова, која умно го присвои и искористи мислењето на истите тие 70 отсто граѓани, доби 360 илјади гласа и е апсолутна победничка во првиот круг. Иако апсолутната победа засега има само морална вредност. Oчигледно е дека таа вредност ќе се претвори во материјална, ќе означи конечна победа во вториот изборен круг. Изборните кругови не се олимписки кругови, не се олимпијади ниту светски првенства на секои четири години, а сепак не може да им се одречат слични симболики и карактеристики. Тие се всушност едно општо политичко натпреварување, достапно за секого, без обѕир на нацијата, на припадноста на партија, разликата во родот, инаквоста на религијата, социјалниот статус, бојата на кожата и потеклото. За олимписките игри старото официјално мото гласи – побрзо, повисоко, посилно. Истото тоа важи и за изборните игри. Неслужбеното мото кажува дека не е важно да се победува туку е важно да се учествува. Тоа мото го потврдија Максим Димитриевски, Бујар Османи, Арбен Таравари, Билјана Ванковска и Стевчо Јакимoвски, за кои не беше можно да победат, важно беше да учествуваат. Кај изборите само еден победник се овенчува со титула и слава. Силјановска-Давкова беше таа што истрча побрзо и скокна повисоко и влегува како фаворитка во вториот круг. На Пендаровски му останува да учествува надевајќи се на коперникански пресврт во финишот од маратонот, последната олимписка дисциплина. Но и двајцата ќе бидат ѕвезди што ќе светат на мајското небо. Заедно – збор што е додаден на мотото на игрите. Додека игрите, летни или зимски, на секои четири години, колку-толку, го обединуваат спортскиот свет, изборите во голем број случаи го разединуваат светот на политиката. Така е во Македонија (сега Северна) од првите до последните избори, претседателски, собраниски или локални. Тука колку што функционира максимата раздели па владеј, исто толку е присутна и другата – владеј па раздели. Еве го прашањето на новите поделби при вториот круг: Дали сте за горда Гордана или за наш Стево? Симболиката на круговите можеби најдобро ја има опишано Данте Алигиери во монументалното дело „Божествена комедија“, каде што се објаснети деветте круга на пеколот. Според него, во вториот круг се сместени душите на блудните грешници. Далеку од тоа, во македонскиот втор круг се двајца кандидати, двајца праведници што не се без грешки, кои до самиот ден на завршното гласање сигурно ќе минуваат пеколни мигови, часови и денови. Само да ги послужи здравјето, и Стево и Гордана, ум и сила имаат доволно. И да не се плашат што на влезот на пеколот пишувало: „Нека ја остават секоја надеж сите што влегуваат во него“. Ако во првиот круг седат душите на кукавиците и страшливците, кои во животот никогаш не сакале да се изложат на опасност, односно биле неутрални, третиот е на (за) лакомите и пијаниците, четвртиот за расипниците и цициите. Петтиот е резервиран за душите на мрзливите и за оние што лесно се лутат, во шестиот се еретиците. Седмиот е делен на три „оддели“ и во него се мачат душите на насилниците против Господ, насилниците над луѓе, уништувачите на имот, непочитувачи на природните закони, бохохулници, содомити, самоубијци и лихвари. Осмиот е поделен на десет мачилишта: во него се сместени измамници, подводаџии, ласкавци, лицемери, арамии, заводници, врачови, гатачи, магионичари, лоши советници, предизвикувачи на неслога, криминалци. Деветтиот круг има четири појаси и во него горат предавниците на семејството и родот, предавниците на татковината, предавниците на гостите и предавниците на оние што ги предаваат луѓето што им направиле нешто добро. Судирот во вториот круг не е само меѓу Гордана и Стево, не е само меѓу две личности, тоа е судир на две партии, две концепции, на две гледања за иднината на Македонија. Ако му е за утеха, очајниот резултат на Пендаровски не е негов личен пораз. Тоа е пораз на Социјалдемократскиот сојуз што го кандидираше и зад кого слепо се залепи, губејќи ја својата индивидуалност. И дел заради минатиот труд исполнет со колебливост и двосмисленост. Како што победничкиот резултат на Силјановска, освен нејзината оригиналност и говорна неуморност, е резултат на повеќегодишниот активен опозициски фронт на ВМРО-ДПМНЕ, менторството на Мицкоски и ангажманот на партиската машинерија. [email protected]...

Проф. Звонимир Јанкулоски Изборите и реториката на политичката кампања уште еднаш потврдија дека Македонија е длабоко поделено општество. Политичката поларизација во Македонија никогаш не била по линија на политички прашања, туку се фокусира на нерационална омраза кон членовите на спротивставената партија. Наративот во избориве означи ниска точка во нашиот национален дискурс и е кристализација на трендот што долго се развиваше: омраза кон спротивната страна. Реално, омразата никогаш не била новата валута на политиката кај нас. Особено не на партиите од власта. Но сега сме среде епидемија на омраза што остави повеќето од нас да се чувствуваат безнадежно и исцрпено. Ваквата токсична форма на омраза во политиката фундаментално го промени политичкиот дискурс во Македонија и, секако, начинот на владеење на политичарите. Омраза, потсмев и потценување на политичкиот противник во обид да се доминира со либералните вредности и европската иднина на државата. Ваквото политичко секташтво – растечката тенденција на една политичка група да ги гледа своите противници како морално одвратни – создава повратна јамка на омраза и ја направи Македонија отворени за манипулации од страна на надворешните фактори, кои сакаат да ги продолжат овие внатрешни несогласувања. Изгледа дека кај нас повеќе се мрази политичкиот противник отколку што се сака сопствената партија. Политичката омраза е трансформирана во форма на идолопоклонство и стана охрабрувачка вера на социјалдемократите и главен извор на нивната политичка егзистенција. Инаку, секташтвото во политиката е високоморализиран политички идентитет, кој ја гледа другата страна со презир и потценување. Токму моралната компонента е во коренот на политичкото секташтво. Можете да замислите дека сте член на религиозна секта и дека многу силно верувате дека ја поседувате целосната морална вистина за тоа дека другите луѓе нема да одат во рајот или се зли. Токму тоа е тонот на размислувањето на социјалдемократите, кое деновиве го гледаме преку политичкиот јаз што го создадоа во кампањата за изборите. Три се клучни компоненти на политичкото секташтво: првата е етикетирање на политичките противници како луѓе толку различни од нас што речиси се неразбирливи; втората компонента е одбивноста – тие не само што се различни туку не се ни допадливи; третиот дел е морализација, каде што тие се третираат како морално банкротирани личности. Политичкото секташтво ги искривува верувањата на луѓето за членовите на другата партија, па затоа гледаме исклучивост во поврзувањето со идентитетската матрица на партиите во Македонија и свесно жртвување на демократските норми за партиски цели. Ваквото ниво на омраза – кое политиколозите го нарекуваат „негативна партизација“ – достигна ниво што не само што е лошо за демократијата туку е потенцијално деструктивно. Екстремното партиско непријателство е увертира за демократскиот колапс што ни се случува во Македонија со оваа власт. Искористувањето на омразата во политиката лошо е за демократијата и за рационалната дебата. Очигледно тоа одамна го знаат социјалдемократите, но веруваа и, за жал, сѐ уште веруваат дека тоа може да биде исклучително ефикасно. Премногу често ја ставаа партијата пред Македонија и иако ваквиот систем не функционираше за повеќето Македонци, функционираше добро за нив, капитализирајќи од нашите поделби за да ја задржат власта. Овој пат, сепак, се излажаа. Кампањата на омраза не поттикнува веќе емоции како во времето на „шарените“, а самата партија ја промени улогата – од водечка стана аутсајдер на изборите и се најде себеси како поголема цел на потсмев и одбивност кај електоратот. Проблемот на социјалдемократите на овие избори е што нивната сопствена тактика се сврте против нив. Подгревајќи омраза, се испекоа на неа. И тоа сериозно, ако се погледнат резултатите од првиот круг на претседателските избори. Постојат два можни начина на кои ќе заврши ова. Првиот е оној од кој сите се плашиме – одмотување на нашата демократија, затоа што едната или двете страни се мразат толку многу што се подготвени да поддржат антидемократско и авторитарно лидерство за да ја задржат власта. Другото сценарио е големо престројување и/или колапс на едната од двете големи партии, што би можело да го преориентира македонскиот политички амбиент. Второто сценарио е сѐ поизгледно како што течат избориве. Сега на овие избори се тестираат самите основи на македонската демократија ослободена од омразата што ја посеа власта. Премногу долго омразата го консумира нашиот политички живот. Затоа верувам дека кога ќе ги снема причината и партијата што ја генерира омразата како политичка алатка можеби работите ќе се променат. Затоа прво треба да се порази омразата во политиката, а гледам на добар пат сме да се случи тоа на овие избори. Проф. Звонимир Јанкулоски...

Ни „се случи народ“, вели триумфално приврзаник на опозицијата во синоќешната дебата по повод првиот круг претседателски избори. Тој израз за првпат го слушнав на почетокот од деведесеттите кога Слободан Милошевиќ јаваше на бранот на национализмот и повредената српска гордост и чест. Кај нас вчера на одлично организирани демократски избори од власта, убедливо победи опозицискиот кандидат. Политиката што ја имаше поддршката на ЕУ и на САД за промена на Уставот и членство во Унијата до 2030-та доживеа катастрофален пораз. Ако се повтори истото и на парламентарните избори по две недели, македонската држава врти нова страница во односите со сојузниците. Каква ќе биде реакцијата на Вашингтон и на Брисел е нешто што само тие го знаат. Конечно, затоа зборуваме за „надворешна“ политика. На нас е да го продолжиме внатрешниот дијалог во потрага по најдобри политики за нашата држава. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Така, доаѓам до сознанието дека во светлината на огромната победа станува опасно да се игра на картата на одбивање на албанските партии да учествуваат во идната влада на Мицкоски. Несомнено е дека Америка ја има таа моќ и тоа влијание да ги построи албанските партии, но гневот на Македонците за сите неправди и „неправди“ направени во последниве три децении е толку голем што секое попречување да се формира влада може да доведе до сериозна меѓуетничка криза. Сите оние што не гледаат како на предавство на нужните компромиси што како држава и народ ги правевме од независноста до денес, треба да стават прст на чело. На Македонија не ѝ треба украинско сценарио туку мирна транзиција кон членство во ЕУ. Гневот мора да се извентилира така што на, речиси извесно, новиот претседател и новата владина екипа ќе ѝ се даде можност да покаже што знае. Како истражувач и активен учесник во меѓународната политика знам дека за една мала држава просторот за успеси на меѓународен план е многу тесен. Како истражувач на современите политички системи, пак, умот ми е на мислата на Роберт Дал, кој вели: Погледнете го вашиот политички систем и знајте дека во вашиот животен век тој битно нема да се промени. Но, народот не чита книги туку, во борбата за сопствен и опстанок на своето семејство, учи од искуство. Од едни избори до други, преку обиди и грешки. Да создадеме атмосфера на мир и спокојство во која идната екипа на власт во најава, ќе покаже што знае и умее. Смената ќе предизвика пауза на патот кон ЕУ, но во наредните пет години народот да може да се увери колку е тешко да си мала држава во меѓународната политика и колку е тешко во домашната политика да се ослободиме од нашиот ориентален менталитет кој не познава партиски граници. Така, сите ветувања на идната власт во најава, за драматични промени во меѓународната и во домашната политика, ќе се сведат на правата мерка. И народот ќе знае. Либертас.мк (Авторот е професор и прв министер за надворешни работи) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Последниве четири-пет години не следам македонска политика, или пак само многу ретко, спорадично, но изминатите денови случајно слушнав дека некои од нашиве кандидати за претседатели или пак за парламент, отворено се залагаат за напуштање на визијата за членство во ЕУ и за „барање алтернативни патишта и пазари“, па чекај, си реков, да проверам кој ни е тоа нам пријател. А за пријател подразбирам некој што се грижи за вас, понекогаш ви помага и ве поддржува, па еве го моето мало истражување за нашите пријатели ЕУ и Русија. Инаку, оваа моја беневолентна дефиниција за пријателство најлесно се транспонира и во меѓународните односи за меѓудржавно партнерство (инаку односите со ЕУ и со Русија ги следам одамна). Ова што следува се наоди од кратко и лесно истражување (секој може да го направи) на повеќе официјални сајтови, како ЕУ веб-страницата за проширување, Народна банка, Геопост… Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Што прави ЕУ за нас / или што би значело членството за Македонија, за обичниот човек? Работа: Членството обезбедува право на работа во која било земја членка на ЕУ без потреба од работни дозволи. Здравствена заштита: Граѓаните би имале пристап до здравствената заштита во секоја земја членка под слични услови како и домашните граѓани. Тие би можеле да користат Европска здравствена картичка, која овозможува пристап до медицински услуги за време на привремени престои. Образование и студии: Членството во ЕУ го олеснува пристапот до образовни програми низ Европа, вклучително и учество во програми како Еразмус+, која поддржува студентски размени и академски соработки. Слободно патување: Граѓаните на Македонија би имале право на слободно движење низ земјите членки на ЕУ. Ова значи можност за патување без потреба од визи за краткотрајни престои, што олеснува туризам и посети на семејство и пријатели. Потрошувачка заштита: ЕУ има строги правила за потрошувачка заштита, кои гарантираат високи стандарди на квалитет и безбедност на производите, како и права на потрошувачите при купување производи и услуги во и надвор од нивните земји. За идентитетските прашања Македонскиот – официјален јазик на ЕУ: Македонскиот јазик би станал еден од официјалните јазици на Европската Унија. Ова би значело дека клучните документи, законодавни акти и важни комуникации на ЕУ ќе се преведат на македонски јазик. Македонско кирилско писмо: Автоматски би станало едно од официјалните писма што значи дека важни документи и законодавство се преведуваат на сите официјални јазици. Тоа би обезбедило застапеност на македонскиот јазик во сите институции на ЕУ и негово користење во официјални комуникации, што е бетонирање на македонскиот јазичен идентитет. Сето тоа ја зацврстува мултилингвалноста на ЕУ и придонесува за поголема инклузивност и рамноправност на македонскиот јазик и култура во рамките на Унијата. Заштита на културното наследство: Членството во ЕУ исто така нуди можност за заштита и промоција на македонското културно наследство на европско ниво. ЕУ води политики и програми што се фокусираат на културната разновидност и заштита на културните идентитет. Образовни и културни програми: Преку програми како Еразмус+ и други иницијативи, младите луѓе и образовните институции во Македонија би имале зголемен пристап до меѓународни образовни и културни размени, што би го збогатило македонскиот образовен систем и културната сцена. Поддршка за медиуми и мултилингвализам: ЕУ активно ги поддржува медиумите и мултилингвалните услуги во своите членки, што би можело да вклучи поддршка за медиумите што емитуваат на македонски јазик, зајакнување на јазичната разновидност и видливост на македонскиот јазик во публичниот и дигиталниот простор. За организации и институции Пристап до: Хоризонт Европа: Ова е најголемата истражувачка и иновациска програма во ЕУ, која финансира истражувања во различни области како здравство, чиста енергија и дигитални технологии. Зелен договор на ЕУ (European Green Deal): Ова е амбициозен план за пресврт на ЕУ кон одржлива економија со нула емисии на стакленички гасови до 2050 година. Програмата вклучува инвестиции во чиста енергија, смалување на загадувањето, биодиверзитет и одржлива земјоделска практика. Членството би ѝ овозможило на Македонија пристап до фондови за климатски акции и зелена трансформација. Конект Европа (Connecting Europe Facility): Овој фонд финансира проекти за подобрување на европската инфраструктура во областите на транспорт, енергетика и дигитални услуги. Целта е да се зголеми мобилноста, да се поврзат енергетските системи низ Европа и да се подобри дигиталната поврзаност. Еразмус+: Оваа програма поддржува образование, обука, млади и спорт во Европа. Таа нуди стипендии за студенти, академски и административен кадар за учење и работа во странство, што овозможува културна и образовна размена меѓу земјите-членки. Програмата LIFE: Оваа програма е посветена на заштитата на околината и на климата. Таа финансира проекти што се фокусираат на конзервација на природата, смалување на влијанието на климатските промени и промоција на одржливо користење и заштита на природни ресурси. Инфраструктурна помош – транспортна, енергетската и дигиталната инфраструктура во регионот Инвестициски план за Западен Балкан 2021-2027: Преку овој план, ЕУ планира да алоцира 9 милијарди евра, со потенцијал да мобилизира до 20 милијарди евра инвестиции преку Западнобалканската инвестициска рамка (WBIF). Овие средства се наменети за одржлив транспорт, чиста енергија, животна средина и клима, дигитална иднина, конкурентност на деловниот сектор, и развој на човечкиот капитал. Нов план за раст на Западен Балкан: Во овој план се вклучени 6 милијарди евра во форма на грантови и заеми за да се забрза економската конвергенција со ЕУ, кој се очекува значително да ја подобри економската состојба во регионот до 2027 година. Инвестициски пакет од 3,2 милијарди евра: Лансиран во 2022 година, овој пакет поддржува 21 проект за транспорт, дигитална инфраструктура, климатски промени и енергетска поврзаност. Овој пакет вклучува 1,1 милијарда евра во ЕУ-грантови од Инструментот за претпристапна помош (ИПА III), дополнителни билатерални придонеси од државите членки на ЕУ и поволни заеми од меѓународни финансиски институции Сегашна помош (неповратни средства) од ЕУ за Македонија: Околу 100 милиони евра годишно во последните 20 години. Што прави пријателска Русија за нас Руски инвестиции во Македонија: од 2010 до 2020 во просек околу 26 милиони евра годишно (целосно во изградба на постројки, бензински пумпи или фабрика за лекови) Помош (неповратни средства): околу 0 евра помош. (Фејсбук објава – Авторот е новинар и публицист) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Проширувањето на ЕУ е процес што се заснова на заслуги и тоа мора да оди рака под рака со промените во Унијата, вели една од трите водечки кандидати на либералната група „Да ја обновиме Европа“ за јунските евроизбори, Валери Ајер, во интервју за Европската новинска редакција (ЕНР), чија членка е и МИА. – Ова значи дека, очигледно, и Украина и Западниот Балкан мора да ги спроведат неопходните реформи за да ги исполнат условите за членство, а ние Европејците мора да спроведеме реформи ако сакаме да бидеме поефикасни во нашите процеси на донесување одлуки. На пример, прашањето за консензусот е проблем во европскиот демократски живот денес. Значи, ќе работиме во двата правци – смета Ајер. Според неа, руската инвазија врз Украина повторно го стави на маса прашањето за проширувањето, особено во услови на зајакнато присуство или влијание на Русија и на Кина во регионот на Западниот Балкан. – Бидејќи во прашање е и геополитичкото влијание, значи дека проширувањето е и геополитичка алатка, но тоа мора да се одвива под услови што се засноваат на заслуги и кои исто така ни овозможуваат да направиме напредок во нашиот европски политички проект и да го консолидираме – додава Ајер, која доаѓа од редовите на партијата Ренесанса на францускиот претседател Емануел Макрон. Прашана дали РЕ ќе го поддржи реизборот на Урсула фон дер Лајен на местото претседателка на Европската комисија, Ајер вели дека таа нема да добие „бланко чек поддршка“, туку ќе бара да се земат предвид политичките приоритети на „Да ја обновиме Европа“ околу стратешката автономија и одбраната на конкурентноста и на европски демократски и либерални вредности. Она што навистина ќе биде важно е кои ќе бидат политичките приоритети што кандидатот (за претседател на ЕК) ќе биде подготвен да ги прифати во однос на политичката посветеност за градење на Европа до 2029 година, нагласува Ајер. Таа нагласува дека трансформацијата на Европа во поконкурентен и поатрактивен континент, создавањето работни места, зајакнувањето на економијата, како и борбата против екстремната десница и популистите се во ДНК-та на „Да ја обновиме Европа“ (РЕ). – Обновата на борбата за Европа е и борба против популистите и екстремната десница – потенцира француската европратеничка. Ајер нагласува дека и покрај предвидувањата на анкетите, очекува либералите да останат трета по бројност политичка група во новиот состав на Европскиот парламент и да ја задржат улогата на „кингмејкери“. – Не им верувам на анкетите, затоа што анкетата е проекција, а реалноста, вистинската анкета, се случува ноќта на изборите… Но, вистина е, ако ги погледнете и најконзервативните анкети, мнозинството на постојната коалиција може да го задржиме тоа мнозинство – додава Ајер. Запрашана што ако сепак на сегашното мнозинство во Европарламентот составено од РЕ, десноцентристичката Европска народна партија (ЕПП) и левоцентристичката Прогресивна алијанса на социјалистите и демократите (СД) му биде потребно „пошироко мнозинство“ дали ќе „се сврти“ в лево кон Зелените или в десно кон некои од членките на десничарската група Европски конзервативци и реформисти (ЕЦР), Ајер нагласува дека за неа и за „Да ја обновиме Европа“ неприфатливо е „одење на преговарачка маса“ со политичка група составена од членови на екстремната десница. Според Ајер, токму таква група е и ЕЦР предводена од партијата Браќа на Италија (ФДИ) на италијанската премиерка Џорџа Мелони, која своите екстремно десничарски ставови ги докажала со најновите измени на законодавството во Италија со кои се поттикнува борбата против абортусот и да се обесхрабрат жените да абортираат. – Не доаѓа предвид коалициски договор со ЕЦР, што ја вклучува Браќата на Италија, што ќе ја вклучи (француската екстремно десничарска) Повторно освојување (Р!) на Ерик Земур, во кој се вклучени и Шведските демократи. Значи, нема коалициски договор, дефинитивно не. Никаков договор со ЕЦР, децидна е Ајер во интервјуто за ЕНР. Во врска со реалната можност за зголемување на бројот на европратеници од редовите на десничарските партии и зајакнувањето на т.н. „блокирачко малцинство“, Ајер потенцира дека во сите нејзини јавни настапи таа потенцира дека целта на екстремната десница е „да го поништи“ европскиот проект, кој е во интерес на сите Европејци и што на крајот би претставувало „апсолутна катастрофа за економијата, за Европската Унија и за Европа во целина“. Во однос на надворешната политика, Ајер нагласува дека за РЕ, САД остануваат главен трговски и безбедносен партнер на ЕУ со кои ги споделуваат истите вредности и може да продолжат да работат рака под рака и со целосна доверба. Сега, геополитичкиот ризик од враќање на Трамп е реалност. Треба сами да одлучуваме како Европејци на ниво на Европската Унија и да ја изградиме стратешката автономија за да не бидеме повеќе зависни од другите сили. Тоа е навистина важно. Секако, се надевам дека ќе продолжиме да работиме рака под рака со САД, но мораме да можеме да создадеме услови за сопствена безбедност и тоа значи напредок во европската одбрана, изјави Ајер, додавајќи дека таа европската одбрана треба да претставува „втор крак на НАТО“ и ќе им овозможи на Европејците да бидат посилни во рамки на Алијансата. Според Ајер, во однос на еколошките прашања предизвик за следниот мандат на институциите на ЕУ треба да биде усвојување на Зелен договор 2.0, со кој ќе се овозможи имплементација на поставените цели за климатска неутралност до 2050 година. – Сега треба да ја имплементираме оваа легислатива, осигурувајќи се дека никој нема да биде изоставен и што ќе значи поддршката и давање можности за нашите бизниси и поддршка на домаќинствата… Значи, имплементација, имплементација, имплементација – смета Ајер. На тој начин, според неа, ќе се создадат регулаторни и финансиски услови со цел транзицијата на животната средина да стане реалност и да се постигне климатска неутралност до 2050 година во сите сектори. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber (Текстот е објавен од Европската новинска редакција) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Се очекуваше да зоврие националистичкиот лонец на овие избори, само прашањето беше кога ќе се случи тоа. Затоа што Македонија не е цикличен хибрид, како што оцени „Фридом хаус“, туку цикличен режим на национализам. Кој се појавува на секои избори, некогаш со вообичаен, а некогаш со екстремно силен национализам. Нападите доаѓаа секој ден, сѐ поостри и сѐ понепријатни. Од бините на митинзите Христијан Мицкоски зборуваше за „цикличен артаноиден режим“, го потценуваше и напаѓаше Али Ахмети, го обвинуваше за криминализација на ДУИ, тврдеше дека неколкумина од врвот на партијата преминале многу граници во однесувањето. Па дури од Лозово повика дека „ДУИ и Али Ахмети не смеат да имаат пратеник во Третата изборна единица“. Дека таа територија е забранета за интегративците, обидувајќи да направи сегрегација на оние што би гласале за „Европскиот фронт“, затоа што ВМРО-ДПМНЕ многу тешко влегувал во Липково и Зајас, а ДУИ се пробивала во Тројката. Зошто ВМРО-ДПМНЕ не може да добие гласачи во Зајас е прашање на кое тој треба многу да се потруди да си даде одговор, а не за тоа да обвинува други партии. Мицкоски му предвидува на Ахмети дека наместо како идеолог на крајот ќе завршел како ситен криминалец, дека одамна го преминал рубиконот, дека бил исполнет со примитивизам, дека тој примитивизам ќе му преседнел многу скоро. Лидерот на ВМРО-ДПМНЕ алудираше на пораката на Ахмети изговорена од главниот скопски плоштад по секојдневните напади на Мицкоски. Тогаш на овој хирепнационалистички собир тој рече: „Христијан Мицкоски е пораснат со гурабии, тој е пораснат со кекси. Јас сум пораснат во кула од камен што три пати е изгорена од поробувачите. Христијан, народот мој вели дека тврдина се гради камен по камен, а бељата започнува збор по збор; не започнувај беља. Не започнувај беља и бирај ги зборовите, уште си млад и устата млеко ти вади“. А еден ден подоцна на ТВ 21 изјави: „Тој не требаше да ја започне оваа битка бидејќи со мене не може да излезе на крај, јас не сум го провоцирал туку кажав една вистина дека тој сѐ уште нема ниту еден ден на чело на државата“. Потпретседателот на ВМРО-ДПМНЕ, Александар Николоски, кој сака да се наметне како ко-лидер на партијата, го подигна влогот и нападите на уште едно ниво. На митингот во Прилеп, меѓу другото, изјави: „Секогаш кога ќе им кажете дека ќе одговараат велат дека ќе се случела беља. Да им порачам од овде – ова не е 2001, ова е 2024. А ова раководство на ВМРО-ДПМНЕ не е исто како тоа од 2001 година и ние нити ви се плашиме, нити ќе ви попуштиме, нити ќе седнеме на иста маса со вас да преговараме, камо ли да се договориме“. Ова е кроки на мизансценот што се поставува последниве две-три недели. Толку предвидливо, толку очекувано. Македонија како да не може да се спаси од себе и од своите партии. Мислевме дека ги заборавивме заканувачките тонови од 1994 да им се пресечат канџите на орлите, дека фабрикуваните националистички напади меѓу ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ во пикот на режимот на Никола Груевски, кои им носеа огромна корист на двете партии, се дел од подзаборавените приказни и дека општеството излегло од адолесценцијата, дека вакви инциденти се можни, но не и и да бидат доминатни наративи. Но изгледа дека тоа била заблуда. Лоша заблуда. Нема митинг низ Македонија на кој Христијан Мицкоски не зборува против ДУИ не како политички противник, со кој не би сакал да учествува во некакво можно идно владеење, туку постојано и постојано оцрнување, омаловажување. Тој веќе има донесено пресуда дека врвот на партијата е криминализиран до гуша, дека и Албанците и Македонија треба да се ослободат од нив. ДУИ дури и неочекувано молчеше повеќе отколку што би се помислило и го чекаше моментот за Али Ахмети да го испорача својот одговор во овој цикличен националистички режим. И го дочека кога приврзениците на ДУИ го исполнија главниот скопски плоштад во неделата навечер, а кога групата благонадежни опозициски лидери беше на уште една сеанса кај косовскиот премиер Албин Курти мислејќи дека таму се добиваат изборите. Од илјадниците насобрани луѓе грмеше извикот „УЧК,УЧК!“, а Ахмети го прифати на микрофонот тој восклик. Последниот чин од националистичката драма до изборите можеше да почне. А двата актери имаат толку познати меѓусебни улоги кои заеднички ги развиваат, што на прв поглед делува и провидно, и вознемирувачки, и предвидливо. Не треба да се потцени националистичката мобилизација на двата политички кампуса, иако сето е веќе видено, познато, искусено. Само понекогаш жртвите се различни. Во ова мерење на националистичките мускули најкусото стапче изгледа дека ќе го извлечат четворицата мускетари од албанскиот опозициски фронт „Вреди“. Тие вложија многу труд, многу храброст, па и политички харанги за да можат да формираат заедничка структура која ќе биде реален соперник на ДУИ (и анкетите го покажуваа тоа), која нема да ги затвори вратите кон ВМРО-ДПМНЕ при можните преговори за формирање влада и би му дала одреден преоден период на Мицкоски ако биде мандатар од шест до 10 месеци за решавање на уставните измени, што сега тоа почнува да изгледа за бадијала. Мицкоски, сакајќи да ѝ додаде уште еден спрат на националистичката зграда што ја крева, ги исфрли неговите потенцијални партнери од списокот на станари. Благодарејќи им и на самите нив. Албанските колеги ни велат дека она што беше речиси рамноправна политичка битка, со неумерените, лични и навредливи напади на Мицкоски и други видни вмровски раководители врз Ахмети и неговите најблиски соработници, поддршката за ДУИ почна забрзано да оди погоре во однос на „Вреди“. Додека тие одат од сесија на сесија со Курти во Приштина, мислејќи дека така се собираат гласовите, нивниот претпоставен иден партнер им ги урива мостовите кон гласачите. Дали тоа навистина не можеа или не сакаа или дури одбиваа да го видат, е прашање на кое во овој момент нема соодветен одговор. Одговорот ќе биде појасен за нив на 8 мај вечерта. Другите жртви се патриотските дружини од македонскиот блок. За да може да ги следат националистичките тиради на Мицкоски, насочени дома а не кон соседите, тие ќе треба да го засилат удирањето во македонските гради. Колку тие ќе издржат ќе почне да се дознава уште наредниве денови. Доколку Левица и ЗНАМ, на пример, се навлечат повеќе отколку што е потребно на вмровската националистичка музика и почнуваат да играат испрекршено по туѓите ноти, нивните потенцијални гласачи може да се свртат кон оригиналните изведувачи, а не кон оние што свират „кавери“. Последниве денови станува и појасен повикот на Мицкоски од митингот во Охрид за македонско национално единство и за мораториум на нападите кон Левица и ЗНАМ. Тој сакаше да ги стави во ист строј на неговата националистичка бригада Димитар Апасиев и Максим Димитриевски. Апасиев ја отфрли веднаш ваквата понуда, Димитриевски зачекори во вителот и сега не знае како да излезе. Тоа сите го знаат, а малкумина сакаат да го признаат – Македонија е земја на национализмот, и тоа главно оној примитивниот. Затоа толку многу добро се разбираа Никола Груевски и Али Ахмети со години. Кој би можел да каже дека Мицкоски и Ахмети нема да си тропнат меѓусебно на вратите, доколку лидерот на ВМРО-ДПМНЕ добие мандат да формира влада. Па дури и да се разберат. Тоа сега може да изгледа невозможно, но реалноста е дел и од невозможноста. А четворицата албански опозиционери ќе можат да одат уште на многу визити во Приштина и да си го поставуваат прашањето – „Каде згрешивме“ – за кое има јасен одговор. Тие не згрешија толку, колку што не успеаја да видат што, всушност, се случува зад завесата, која им беше подготвена да ја спуштат за ДУИ. Љупчо Поповски Извор: Независен...

„Се зголемува национализмот кај Македонците-гласачи. Тоа се пројави и на овие избори. Олку големата разлика меѓу Гордана Силјановска и Стево Пендаровски расипа многу работи. Залетот на македонскиот национализам може да се спречи само со предизвикување политичко-институционална криза од страна на СДСМ, Европскиот фронт, од опозициската коалиција ‘Вреди’, преку бојкот на вториот круг од претседателските избори, за да не успее да се достигне потребниот цензус за излезноста на изборите!“ – вели Емин Аземи, новинар, писател и предавач по новинарство на Штуловиот универзитет во Тетово, во својата колумна под наслов „Зошто Албанците треба да го бојкотираат вториот круг на претседателските избори!“, која ја објави информативната агенција на албански јазик Илирија-ИНА. Колумната на Аземи го отвора прашањето: ќе се дозволи ли со можен албански бојкот на вториот круг на претседателските избори на 8 мај, со помош и на СДСМ, да се „минира“ кристално чисто изразената политичка волја на убедливото мнозинство на македонскиот народ, не само на бирачите од ВМРО ДПМНЕ и нивната политичка коалиција, да биде избрана Гордана Силјановска-Давкова како нова претседателка на Република Македонија?! Инаку, во 2018 година Емин Аземи беше добитник на државната награда за новинарство и публицистика „Мито Хаџи Василев-Јасмин“, според образложението, бидејќи „бил неуморен борец за развој на професионалното новинарство.“ Натаму, во колумната Аземи пишува: Бојкотот ќе ѝ отвори пат на политичката расправа за избор на претседател на државата во парламентот, каде што Албанците ќе имаат можност да станат политички чинител, насочувајќи го својот глас според својата политичка волја и кон целите, кон кои се стремат. Според сегашниот однос на силите, Албанците не можат да го спречат триумфот на македонскиот национализам, но не можат да му помогнат ниту на Стево Пендаровски. Останува единствената опција за бојкот на изборите, за да се спречи изборот на Гордана Силјановска како претседател. Ако учествуваат на изборите со околу 200 илјади гласови, Албанците ќе ја зголемат излезноста и со тоа ќе и помогнат на Силјановска да победи! Нема воопшто простор за клеветничко внатреаалбанско опозиционерство. Тој простор треба да се исполни со албанско национално будење и со спротивставување на македонските доктрини. На Албанците од Македонија им требаат две политички опции и координација за некои важни национални теми, бидејќи тие се уште не се државотворен народ во Македонија, за да не бидат нивните политики карикатурални продолженија на македонските десничарски и левичарски доктрини. Со (не)технички премиер, до изборот на следниот претседател во Парламентот, и со консолидација и координација на двете политички опции, Албанците имаат можност да ја факторизираат моќта на своето политичко влијание, но учествувајќи во власта не како декор, туку како донесители на одлуки-истомисленици, кои ќе го унапредат државотворниот статус на Албанците во * Македонија. Секој друг пат ќе ги води Албанците кон колонијално решение на нивниот статус. Билансот од првиот круг на претседателските избори покажа дека Албанците се на добар пат да го консолидираат своето политичко дејствување во рамките на две опции, под услов опозицијата во иднина да има само еден лидер, кој би бил избран врз основа на добиените гласови од изборите. Ако има албанската опозиција има многу лидери, тогаш ќе биде расфрлана, нема да претставува политички чинител, ниту ќе биде отпорна на македонските изборни мешања....

Најкусиот опис на вчерашните избори е дека во судирот помеѓу идејата и ликот, победата речиси секогаш оди кај идејата. Можеме да попуваме и мрчиме дека идејата (на ВМРО-ДПМНЕ, ДУИ) била националистичка, ваква, онаква, секаква, но тоа не ја менува битноста дека е сепак идеја. Дотолку повеќе кога соперничката страна се наслонува на ликови и имиња кои со самата појавност ја обесмислуваат ионака фалшливата идеја на ЕУ или интеграции. Кога ликот, Пендаровски, за пет години владеење не знаеше и не сакаше да заземе конкретен став по конкретни предизвици, за очекување е и гласачите соодветно да реагираат и ја отсликаат неговата непостојаност и лабилност. Истото важи и за Таравари, по сите прелетувања од еден во друг табор, на крај неговото „шетање” ги принуди гласачите да се определат за компромитираниот, а сепак предвидливиот Османи. Изборните резултати се јасна и видлива демонстрација на осветничко настроено гласање на граѓаните. Но за разлика од убедувањата дека овој резултат е некаква справедлива освета за третманот на Груевски, попрво е дека „златната акција” на осветата е сервирана од некогашните анти-груевисти свртени со камшик кон раководствата на СДСМ и ДУИ кои така лесно, надмено, арогантно, потсмешливо ги фрлија под автобус сите оние кои со борба го рушеа Груевски и ги инсталираа „парфимираните салонаши” од Бихаќка. Желбата на Заев се исполни. Стигна камшикот. Но не од Европа. Туку од оние кои и тој, и Ковачевски, и Шеќеринска, и Маричиќ ги сметаа за безмалку малоумни суштества кои може да се контролираат и мамат со една единствена реченица: „е што, па да го вратиме Груевски?”. Таа банална уцена, таа одвратна симплификација и дрска манипулација едноставно провоцираше дрзок одговор. Кој на крај им беше испорачан како казна за една партија преполна со стратези и испразнета од играчи. Колку и од ВМРО да сакаат да не убедат во спротивното, добар процент од гласачите на конто на Сиљановска не беа мотивирани од убеденоста во неа, колку што беа наострени истата да ја искористат како камшик на одмазда. Но тоа не ја намалува нејзината убедлива победа. Која однапред не беше спорна како исход, но беше шокантна како квантитет кој ги става под прашање изводливостите на било која од формулите за нејзин пораз во вториот круг. Иако е извесно, сепак е некоректно Сиљановска уште отсега да ја прогласиме за President elect. Подеднакво како што е упатно да ја препознаеме поетската правдина во нејзиниот избор. Онака како што Пендаровски беше избран според логиката „било кој освен Иванов”, така и победата на Сиљановска се должи на истата матрица „било кој друг, само не Стево”. Идилата на победата За разлика од јасниот финиш во македонскиот кампус, резултатот во албанскиот изборен дуел е далеку покомплициран. Евидентниот пораз на Таравари ќе беше далеку полесно сварлив за опозицијата доколку ВЛЕН уште од јануари не ја ширеше погубната мантра на свршен чин дека „готово е, ние сме победници”. Цената на таа умисленост и превисоко дигање на очекувањата сега доаѓа на наплата како студен туш на отрезнување. Па така, иако процентуалната разлика помеѓу Османи и Таравари не е толку голема и е подложна на пресврти на парламентарните избори, психолошкиот моментум премина на страна на ДУИ – и тоа по вина на раководството на ВЛЕН. Тој моментум дополнително добива на значење по синоќешната (свилена) порака на Мицкоски до ВЛЕН. Речиси како нарачана од ДУИ. Сепак и во триумфот на ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ има темни точки кои ја рушат идилата на победата. И двете партии бележат значаен пад на гласачкото тело во споредба со изминатите избори, особено оние од 2016 година. Оправдувањата дека тоа се должи на масовното иселување се веродостојни, но по цена на отварање на друго прашање, она за ниската излезност на гласачите. Сегашната и онака загрижувачка бројка од едвај 50 отсто излезност е дополнително алармантна доколку се стави во контекст на претходните излезности пред цунамито на иселувања. Половичната (не)излезност укажува дека веќе не станува збор за минлив тренд, туку за етаблирана култура со сопствена порака. А таа порака е дека надвор од пропагандистички наметнатите наративи, Македонија има поделено гласачко тело, при што доминантниот дел (на неизлезност) не верува ниту во национализмот на Мицкоски, Ахмети, Сиљановска ниту во евро-интеграциските лимонади на Ковачевски, Пендаровски, Таравари. Состојбата е уште покомплицирана доколку прифатиме дека огромен дел од вчерашните гласачи се воглавно партиски војници и клиентелисти. Што уште повеќе ја засилува доминацијата на главнината на гласачкото тело кое бара нешто друго, нешто поинакво и нешто што ниту една од политичките партии и кандидати ниту го препознава, ниту умее да го дефинира, ниту знае како да го експлоатира. Остра поделба Дали победата на Сиљановска е предвесник дека е извесно да се исполни желбата на ВМРО-ДПМНЕ за 61 пратеник? Бројките укажуваат дека тоа сценарио е реално, сега засилено и со предиспозицијата на „сончогледите” секогаш да бидат со победниците. Од друга страна, оваа рунда на гласање беше своевидна масивна анкета на популарноста, која може, но и не мора да се преслика врз парламентарните избори во кои односот е сепак поинаков отколку во претседателските. Но тоа е мала утеха за СДСМ, токму поради профилот на кандидатите кои не се разликуваат премногу од оној на Пендаровски. Поради што, водечката опозициска сила овој пат – и за прв пат – нема да биде СДСМ, туку албанските политички партии, според бројот на освоени мандати. Оттаму, оние на кои не им се допаѓаше предупредувањето од 2016 година дека манипулацијата со етничкото во градење „едно општество за сите” врз темели од песок на крај ќе заврши со она што сега го сведочиме. А тоа е остра поделба помеѓу етничките партии во кое речиси веќе нема место за било кој спунт или тампон зона. ВМРО-ДПМНЕ ја заокружи кампањата на градење „македонско етничко единство”. Но по цена на зародиш на „албанското етничко единство” кое колку и да посакува да го амортизира преку сеење раздор помеѓу албанските партии, на крај ќе резултира со соочување со истата матрица која го донесе на власт – но сега од албанска страна. Една мобилизација предизвикува друга мобилизација. Мицкоски се изјасни дека посакува во неговиот шатор да го угости Таравари и ВЛЕН, но тоа е само увертира во уште поголемо јакнење на албанскиот фактор оставен надвор од шаторот и рапидно слабеење на „чесните Албанци” во скутот на ВМРО. Формулата на ЕУ и САД Доколку би требало да ги именуваме губитниците од овој изборен круг, тоа секако се Џејмс O’Брајен, Анџела Агелер, Дејвид Гир кои по сите предупредувања за „мачки во вреќа и половни коли” на крај добија порака дека политиката на наслонување врз сикофанти и здосадени репризни сценарија порано или подоцна завршува со болни порази. САД и ЕУ со години, море децении, не сакаат да ги слушаат предупредувањата за последиците на конфузните политики во кои веќе – токму поради нив – веќе не се знае што е проевропско, а што происточно. Сетики нема да ги слушнат ни сегашните предупредувања дека формулата за решавање на уставните предизвици преку аминување на стратегијата „меко кон Бугарите и тврдо кон Албанците” на крај повторно ќе реши помал проблем преку предизвикување на уште поголем и тешко решлив проблем. Дотолку повеќе што токму „мудрите и визионерски” политики на САД и ЕУ ја уништија, пеплосаа и за децении ред елиминираа социјалната антикорупциска, антиолигархиска и антиелитистичка согласност и солидарност како единствената врзивна, надетничка спона која и доведе до рушење на Груевски. Слепото фаворизирање на Груевски во периодот 2006-2012 од САД и ЕУ, наследено со слепо фаворизирање на ДУИ во периодот 2016-2023, без никаква спремност да се слушнат, да се земат во предвид предупредувањата дека е погубно етничките прашања да се сведат на олигархиско-клановски профитерски интереси маскирани со етнопартиски предзнаци, на крај резултираа со рушење на базичните кохезиони врски кои општеството – или општествата – ги држеа барем на минимум линија на согласност. Флертот на САД и ЕУ со периодични експлоатации на де овој, де оној национализам, на крај финишира со цементирање на национализмот како константа и имиџ на САД и ЕУ како превртливи мешатари со домашните ни најниски пориви. Како и да е, да почекаме како ќе се одвиваат нештата во следните две недели и на изборното парламентарно соочување. Во политиката сѐ е можно, но не поради политичарите, туку поради гласачите. Но среде сето пребројување на гласачите кои гласаа, мудро би било со едно око да се следат и со едно уво наслушуваат пораките на негласачите, како доминантно тело. Нивниот молк може да биде надежен, колку што може да биде злокобен, бидејќи токму тие се семето на поразот скриено во секој триумфализам на часот. Да повторам, Мицкоски со Силјановска ја прими пораката дека неговото посакувано национално единство е недостижно, подеднакво како што Ковачевски, Ахмети и Таравари треба да разберат дека баладите за ЕУ иритираат кога доаѓаат од корумпирани ноти. Затоа, кажано со традиционалната саркастичност на домашното сеирџиство, сумираната парола од вчерашните избори е „ви помина ли меракот?” Бидејќи, Македонија вчера гласаше „против”. Допрва, на 8 мај, ќе се гласа „за”. (dw) Арсим Зеколи...

Колумни Претседателското јавно соочување ни откри многу нешта...

На првите претседателски избори во 1994 година Глигоров како кандидат на СДСМ освои 715.087 гласа или 78,4 отсто. Негов противкандидат тогаш беше Љубиша Георгиевски од ВМРО-ДПМНЕ, кој освои 197.109 гласа или 21,6 отсто.На изборите во 1994 година Глигоров го доби вториот претседателски мандат. Првиот го доби од Собранието на 27 јануари 1991 година, само два дена откога беше изгласана декларацијата за сувереност на државата. На овие избори имаше само двајца кандидати за претседател. Во 1999 година, на вторите претседателски избори, за претседател беше избран Борис Трајковски, кандидат на ВМРО-ДПМНЕ, во вториот круг. Трајковски во првиот круг имаше помалку гласови од противкандидатот Тито Петковски. Трајковски доби 219.098 гласа или 21,1 отсто, а Петковски 343.606, односно 33,1 отсто, но во вториот круг си ги заменија местата и Трајковски победи со 582.808 гласа, што сочинуваа 53,2 отсто. Петковски во вториот круг освои 513. 614 гласа или 46,8 отсто.Покрај Трајковски и Петковски, кандидати за претседател беа и Васил Тупурковски од Демократската алтернатива, Муарем Неџипи од Демократската партија на Албанците, Стојан Андов од Либералната партија и Мухамед Халили од Партијата за демократски просперитет. На третите претседателски избори во 2004 година за претседател во вториот круг беше избран Бранко Црвенковски од СДСМ. Во првиот круг тој освои 385.347 гласа, односно 42,5 отсто, а во вториот круг доби 550.317 гласа или 62,6 отсто. Негов противкандидат во вториот круг беше Сашко Кедев од ВМРО-ДПМНЕ, кој во првиот круг доби со 309.132 гласа, односно 34,1, а во вториот круг за него гласаа 329.179 граѓани, односно 37,4 отсто.На овие избори имаше уште двајца кандидати, Гзим Острени од Демократската унија за интеграција, формирана две години претходно, и Зуди Џелили од Демократската партија на Албанците.Претседателските избори во 2009 година, четврти по ред, имаа седуммина кандидати, исто како и сегашните. За претседател во вториот круг беше избран Ѓорге Иванов со освоени 453.616 гласа или 63,14 отсто. Во првиот круг Иванов освои 345.850 гласа. Неговиот противкандидат Љубомир Фрчкоски во првиот круг освои 202.691 (20,54 %), а во вториот 264.828 гласа или 36,86 отсто. Во првиот круг поразени беа Имер Селмани од Нова демократија, Љубе Бошкоски како независен кандидат, Агрон Буџаку од Демократската унија за интеграција, Нано Ружин од Либерално-демократската партија и Мируше Хоџа од Демократската партија на Албанците.Во 2014 година, на петите претседателски избори, кога првпат за претседател се кандидира Стево Пендаровски, Ѓорге Иванов го доби вториот мандат, повторно во вториот круг. Во првиот круг тој освои 448.303 гласа (51,65 %), а во вториот беше избран со 534.910 гласа (55,28 %). Пендаровски во првиот круг освои 326.069 гласа (37,57 %), а во вториот 398.076 (41,14 %). На овие избори имаше четворица кандидати. Покрај Иванов и Пендаровски, кандидати беа Зоран Поповски од ГРОМ и Халими Илјаз од Демократска партија на Албанците. Гордана Силјановска-Давкова првпат се појави како претседателски кандидат на изборите во 2019 година. И, тогаш, како и сега, нејзин противкандидат беше Стево Пендаровски. Тој победи во вториот круг со освоени 435.656 гласа (51,65 %). Во првиот круг Пендаровски имаше 322.581 глас (42,81 %).Силјановска-Давкова во првиот круг на претходните избори освои 318.341 глас (42,25 %), а во вториот имаше 377.446 гласа (44,75 %). Заедно со нив кандидат за претседател беше Блерим Река од Алијансата за Албанците и Движењето Беса, но не влезе во вториот круг. По првичните и сѐ уште неофицијални резултати од вчерашните избори, Силјановска-Давкова и Пендаровски вторпат ќе се борат за функцијата претседател на државата во вториот круг. Силјановска-Давкова вчера освои 362.847 гласа или 40,08 отсто, а Пендаровски е зад неа со освоени 180.386 гласа, односно 19,93 отсто од граѓаните што излегоа на гласање. По првиот круг отпаднаа Стевчо Јакимовски од ГРОМ, Бујар Османи од Демократската унија за интеграција, Билјана Ванковска-Цветковска, поддржана од Левицата, Арбен Таравари, кандидат на коалицијата „Влен“ и Максим Димитриевски од ЗНАМ. Вториот круг од седмите претседателски избори ќе се одржи на 8 мај заедно со парламентарните избори....

Колумни Не му иде ум, „уопште“…...

Ни „се случи народ“, вели триумфално приврзеник на опозицијата во синоќешната дебата по повод првиот круг претседателски избори. Тој израз за прв пат го слушнав на почетокот од деведесеттите кога Слободан Милошевиќ јаваше на бранот на национализмот и повредената српска гордост и чест. Кај нас вчера на одлично организирани демократски избори од страна на власта, убедливо победи опозицискиот кандидат. Политиката која ја имаше поддршката на ЕУ и на САД за промена на уставот и членство во Унијата до 2030 доживеа катастрофален пораз. Ако се повтори истото и на парламентарните избори после две недели, македонската држава врти нова страница во односите со сојузниците. Каква ќе биде реакцијата на Вашингтон и Брисел е нешто што само тие го знаат. Конаечно, затоа аборуваме за „надворешна“ политика. На нас е да го продолжиме внатрешниот дијалог во потрага по најдобри политики за нашата држава. Така, доаѓам до сознанието дека во светлината на огромната победа станува опасно да се игра на картата на одбивање на албанските партии да учествуваат во идната влада на Мицкоски. Несомнено е дека Америка ја има таа моќ и тоа влијание да ги построи албанските партии, но гневот на Македонците за сите неправди и „неправди“ направени последниве три децении е толку голем што секое попречување да се формира влада може да доведе до сериозна меѓуетничка криза. Сите оние кои не гледаат како на предавство на нужните компромиси кои како држава и народ ги правевме од независноста до денес, треба да стават прст на чело. На Македонија не и треба украинско сценарио туку мирна транзиција кон членство во ЕУ. Гневот мора да се извентилира така што на скоро извесно, новиот претседател и новата владина екипа ќе и се даде можност да покаже што знае. Како истражувач и активен учесник во меѓународната политика знам дека за една мала држава просторот за успеси на меѓународен план е многу тесен. Како истражувач на современите политички системи, пак, умот ми е на мислата на Роберт Дал кој вели: Погледнете го вашиот политички систем и знајте дека во вашиот животен век тој битно нема да се промени. Но, народот не чита книги туку, во борбата за сопствен и опстанок на своето семејство, учи од искуство. Од едни избори до други, преку обиди и грешки. Да создадеме атмосфера на мир и спокојство во која идната екипа на власт во најава, ќе покаже што знае и умее. Смената ќе предизвика пауза на патот кон ЕУ , но, во наредните пет години, народот да може да се увери колку е тешко да си мала држава во меѓународната политика и колку е тешко во домашната политика да се ослободиме од нашиот ориентален менталитет кој не познава партиски граници. Така, сите ветувања на идната власт во најава, за драматични промени во меѓународната и во домашната политика, ќе се сведат на правата мерка. И народот ќе знае. Денко Малески...

Проф. д-р Константин Димитров Во денешни услови најголем и најквалитетен ресурс за Македонија се енергетската ефикасност во сите сектори на општеството и максималното користење на обновливата енергија, особено сонце, вода и ветер. Повеќепати нагласуваме дека во рамките на одржливиот развој на општеството и обезбедувањето на неговиот суверенитет, битен столб претставува и енергетиката. При дефинирањето на стратегиските насоки за одржливиот развој на енергетиката, бидејќи Македонија е сиромашна земја, особено во делот со природни енергетски ресурси, се тргнува од неколку општоприфатени начела: – да се искористат максимално домашните ресурси; – да се смали/елиминира увозот на трансформирана и примарна енергија; – максимално да се спречи штетното влијанието врз околината; – финансиските вложувања да не бидат на штета на другите делови од општеството. Насоката за развој на енергетиката и во светски рамки и во ЕУ, а и кај нас во Македонија, е јасна – треба да изградиме општество ослободено од користење фосилни горива. Притоа, периодот на транзиција, според мене до 2050 година, треба да биде колку што е можно побезболен за граѓаните т.е. за корисниците. Притоа е изработена Стратегија за енергетика, се разработува со акциски планови – а основните мерки се: енергетска ефикасност (ја смалуваме потрошувачката на енергија, а ги задоволуваме потребите) и изградба на производствени капацитети за електрична енергија од обновливи извори на енергија (ОИЕ) особено: сончева, хидроенергија и енергија на ветер. Владата на ВМРО се залагаше за „помек“ премин кон примена на ОИЕ со дефинирање на динамиката на изградба на овие капацитети. Причината е: • да не се оптовари буџетот на корисниците, претежно на домаќинствата; • способност за балансирање на електричната мрежа и трошоците за таа цел; • брзо вклучување на производствени капацитети (back-up producers), при брзи промени на временските услови (облаци, ветерот запира да дува и сл.). Енергијата на ветерот веќе се користи во Македонија. Преку ЕСМ АД во 2014 година е пуштен во погон ветерниот парк во Богданци, со инсталиран капацитет од 36,8 MW, а во изградба (со неразбирливо доцнење) се 13,2 MW, со што се заокружува таканаречената прва фаза на искористување на енергијата од ветерот. Притоа, Владата на ВМРО го насочи тогашното ЈП ЕЛЕМ (во државна сопственост) да ги изгради ветерните паркови во согласност со предвидената динамика, а притоа презеде обврска за безбедносна резерва кога нема енергија од ОИЕ и да го балансира системот. За да се стимулира инвестицијата во производството на електрична енергија се предвидени стимулативни мерки (СВ на РМ бр.56/2013), и тоа: • цената на произведената енергија од ветерните постројки од 89 евра за мегават-час (€/MWh); • обврска да се преземе целата произведена енергија со таа цена во период од 20 години. Во истиот „Службен весник“ со одлука на Владата е дефинирана динамиката на изградба во согласност со финансиските капацитети на ЈП ЕЛЕМ, и тоа (членот 2): до 31.12.2016 г. вкупен капацитет 65 MW; до 31.12.2020 г. 100 MW и до 31.12.2025 150 MW. Политиката на СДСМ во овој дел на енергетиката и ОИЕ, според показателите, драматично се разликува од политиката на ВМРО. Се напушти концептот ветерните паркови да бидат во државна сопственост, при што Владата ќе можеше да води и засилена социјална политика за заштита на домаќинствата преку своето јавно претпријатие и цената на неговиот производ. Оваа влада ја префрли изградбата на ветерните паркови, преку концесии на 20 години, во рацете на приватни компании. А со тоа овозможува ЕНОРМНО ЗБОГАТУВАЊЕ НА ГРУПА ПОВЛАСТЕНИ ЛУЃЕ (КОМПАНИИ), на сметка на домаќинствата. Не е јасно дали промената на политиката се должи на незнаење за тоа кои се приоритетите на Македонија, потенцијалната можност за провизии при доделување лиценци или намерно уништување на енергетскиот сектор. Тука мислам на делот од енергетиката (АД ЕСМ) што е во државна сопственост и неговото „осиромашување“ (веќе се пројавуваат сигнали/желби за „бонбона бизнис“ т.е. раскрчмување на АД ЕСМ – но тоа заслужува посебен осврт). Во првиот период Владата го преполовува капацитетот на постројките што би произведувале со субвенционирана цена за својот производ: • Со одлука на Владата (СВ бр. 111/18) е потврдено дека повластена тарифа за ветерна енергија е ОГРАНИЧЕНА на 100 MW. • Со новата одлука на Владата (СВ од 29/19) овој капацитет на потенцијална градба е ЛИМИТИРАН на 86 MW. Кои се можните причини што влијаеле за драматичната промена на политиката на Владата? За многу кусо време (во истата година) Владата донесува одлука за изменување на претходната одлука (154. седница на Владата од 17.9.2019), со која се определува дека повластена тарифа ќе имаат постројки со вкупен капацитет од 160 MW! (СВ 194/2019!) По оваа ИЗМЕНА на одлуката на Владата на СДСМ, ИТНО им се издадени лиценци на две друштва, и тоа еден ветерен парк од 34 MW (турска компанија, не можам да ја најдам одлуката) и еден од 30 MW (ЕУРОИНГ ДОО). ВНИМАВАЈТЕ: Седница на Владата на 24.12.2019. Овој декември е препознатлив и поради одлуката за проектот „Чебрен“. Дали се сеќавате? ЕДЕН МЕСЕЦ ПРЕД ИЗБОРИ! Дали некој рече дека во оваа работа „нешто смрди“ или дека „некој ќе се омрси“, но постапките се спроведени во согласност со донесени одлуки т.е. покриени со закон. Пријавата на ЕУРОИНГ ДОО во Регулаторната комисија е со датум од 31 декември 2019!!! Декември 31! Која администрација работи на тој датум? М? Издадена е и лиценца за повластена тарифа и за друштвото ТХОР ИМПЕКС, ВЕЦ „БОГОСЛОВЕЦ“ со капацитет од 36 MW (СВ 227/2020). Заокружено е доделувањето лиценци – АДЕСМ 50 MW, на три приватни инвеститори 110 MW, пополнета е одлуката на Владата на 160 MW. Уште малку појаснување за фирмата ЕУРОИНГ ДОО, која својата пријава до Регулаторната комисија ја поднесе на 31.12.2019 година, а датум на престанок на важење на ова решение е 26 декември 2022 година. Бидејќи не е почнато со инвестирање, а да биде „сѐ по закон“ лиценцата е префрлена на нов правен субјект, ПЕРУН ДОО Скопје (2 јуни 2022 година). Дали ќе има ново продолжување на лиценцата или…? Веројатно ќе поверувате дека ова е одличен потег на Владата на СДСМ, така? Наместо ние да трошиме пари за изградба на ветерни централи, има добродушни инвеститори, многу ја сакаат Македонија и својот приватен капитал го вложуваат во изградба на ветерни паркови, помал увоз на електрична енергија, заштита на животна средина… и продолжува миењето мозок. Ова би било добро решение ако постројките ги гради сегашното АД ЕСМ. Профитот да остане во рацете на државата, за потребите на граѓаните на Македонија, да се одржи цената на електричната енергија на прифатливо ниво. Не сум против влез на странски капитал. Би им овозможил голем број административни олеснувања. Не би прифатил обврзувачки договори дека МОРАМ ДА ГО ОТКУПАМ ВКУПНОТО КОЛИЧЕСТВО ПРОИЗВЕДЕНА ЕНЕРГИЈА СО ОДНАПРЕД ДЕФИНИРАНА ЦЕНА, КОЈА Е ПОВИСОКА ОД ЦЕНАТА НА БЕРЗАТА, И ТОА ЗА ПЕРИОД ОД 20 ГОДИНИ. Нека гради, нека произведува и нека продава на пазарот на електрична енергија при еднакви услови со другите производители на енергија. Нема подобра дејност („бизнис“) ако однапред е продадено целото твое производство, со гарантирана цена за цели 20 години. Ова се однесува и на доделените лиценци за ветерни паркови и за „стратегиските проекти“ предводени од „Митилинеос“ (комисијата против корупција почна да го чепка!!!), и за проектот „Чебрен“. Секој инвеститор, странец или Македонец, вложува заради профит. А профитот го зема од народот, ние треба да му го овозможиме тој профит. На примерот со првиот приватен ветерен парк „Богословец“ ќе покажам колкава сума пари ќе се земе од народот. При предвидено производство од 78.600,00 MWh и при гарантирана цена од 89 €/MWh, МОРА да му се исплатат 6.995.400 €/god. Од народот треба секоја година да му се префрлат речиси 7 милиони евра. Седум милиони евра годишно прилив на капитал. Инвестицијата се отплатува за 8,7 години. Цели 11 години профит, профит од 77 милиони евра. А има три лиценци со слични капацитети! Сами помножете со бројот 3. Но ќе речете, ама сме добиле електрична енергија. Бидејќи имаме недостаток во производството, АД ЕСМ не е способно да ги задоволи потребите, мораме да увеземе електрична енергија. И ова е точно, мораме да увеземе. Но прашањето или дилемата е: дали да увеземе ПОЕВТИНА електрична енергија од берза или да им ја платиме скапо на овие приватни инвеститори? За информација на читателите, за да можат самите да извлечат заклучок – дали е подобро сами да инвестираме или да купуваме енергија со однапред дефинирана повисока цена на енергијата, споредена со цената на берзата, ви соопштувам дека ПРОСЕЧНАТА ЦЕНА на берзата беше 59,28 €/MWh, или пониска за 29,72 €/MWh во однос на тоа што веќе го плаќаме. Педесет отсто поскапо од цената на берзата. Оваа просечна цена е за период од 12 до 18 април 2024 година на берзата за електрична енергија HUPX (Будимпешта). Определена е за секој ден и за секој час. Во прилог е дијаграмот на движење на цената во таа недела. Видливо е дека во сабота и недела, во определени часови, цената е со негативна вредност. Дури ти плаќаат да ја преземеш! Црвената хоризонтална линија е цената што МОРА да ја платиме. Затемнетата површина ја прикажува просечната цена на електричната енергија за конкретниот ден. Видливо е дека цената е повисока единствено во покуси временски интервали, помеѓу 19 и 22 часот. Кога има сончева активност, поради сончевата енергија, цената може да има и негативни вредности. Со доделувањето на најповолните локации, Македонија ги губи можностите да произведува енергија од ветерни паркови за себе. Или ќе бидат локации со помал енергетски потенцијал. Покрај оваа финансиска штета, АД ЕСМ треба да се грижи за балансирање на системот, за обезбедување потребна електрична енергија кога нема ветер или сонце, на своја сметка. Овие производители немаат никаква обврска – само права! И профит! А потрошувачите ќе си плаќаат. Наместо заклучок: • Треба да се искористи максимално енергијата на ветерот, со сопствени средства. • Инвестицијата се исплатува за 7-8 години, а потоа овозможува профит. • Приватните производители преку субвенционираната цена остваруваат енормен профит на сметка на потрошувачите во Македонија. • Создаваат голем дополнителен трошок за балансирање на системот. • Најповолните локации се зафатени. Проф. д-р Константин Димитров...

Генералниот впечаток за првиот круг на претседателските избори е дека помина мирно и без инциденти. Сепак, јасно е дека ова е само првото изборно полувреме, а демократските и фер капацитети на политичките и општествените чинители во Македонија ќе треба целосно да се докажат и по две недели, на вториот круг претседателски избори, заедно со парламентарните. А вистинскиот предизвик за оние што ќе ја добијат довербата на граѓаните ќе биде како да бидат ставени на иста демократска фреквенција македонските национални интереси и условените очекувања на меѓународната заедница. Но ако по утрото денот се познава, тогаш јасно е во која насока тргнуваат работите Неусогласеноста на Владата и едно нејзино министерство (за образование и наука) околу одработувањето на неработните изборни денови среде работна недела, сепак, заврши со хепиенд. Малолетните ученици, кои сѐ уште немаат право на глас, но и нивните наставници, нема да мораат да ги одработуваат во наредните саботи овие „подарени“ неработни денови од Владата, туку пропуштените часови ќе ги дополнуваат со зголемен интензитет, некако, во текот на наставата во редовните работни денови. Таа извесна предизборна „тензија“ со доза на сомнеж за селективност во доделувањето на правата за одредена категорија граѓани беше надмината уште во денот на изборниот молк пред првиот круг на претседателските избори. Така, изборниот ден формалноправно ги имаше сите предуслови за фер, демократски и мирни избори. Колку и да се подразбира дека изборите треба да ја одразат волјата на граѓаните искажана во процес на мирен, демократски и фер амбиент, оцената дека тоа навистина се случило така, за Македонија е еднакво важна како и резултатите од изборите. Всушност, можеби и поважна, зашто веќе трет циклус изборите се спроведуваат со техничка влада во која учествува и опозицијата, токму поради недовербата во одреден политички период од опозицискиот фактор за постоење на таков демократски и фер амбиент. А одлуката на граѓаните во Македонија, како на претседателските, така и на претстојните парламентарни избори, се чини дека со интерес се следи од меѓународните релевантни фактори, но од сопствени причини, и во земјите од регионалното соседство. Не остана незабележано дека изборите во Македонија беа споменати и во дебата во Обединетите нации, меѓу лидерите на две соседски земји. Одреден аргумент во тој контекст за меѓународниот интерес за нашиот изборен процес се и податоците од Државната изборна комисија дека првиот круг на претседателските избори во Македонија го надгледуваа 950 домашни и 540 меѓународни набљудувачи, како и 58 странски новинари. Иако во македонскиот устав е оставена опцијата претседателот да биде избран и во првиот изборен круг, високо поставените критериуми да се случи тоа ги прават политичките очекувања во рамките на реалноста дека одлуката на граѓаните нема да се случи во таква теоретска можност. Но се верува дека резултатите од првиот круг се важен показател за расположението на граѓаните спрема политиките за иднината на државата и општеството што им ги нудат претседателските кандидати и политичките опции што стојат зад нив, а кои директно ќе се соочат на парламентарните избори, истовремено со вториот изборен круг. Некако сигнификативно е што пред македонските граѓаните да ја донесат одлуката на националните избори кому ќе му ја дадат довербата да ја води државата во наредните пет, односно четири години, е објавувањето на годишниот извештај на Стејт департментот на САД за состојбата на човековите права во светот. Првата и очигледно најголема забелешка за Македонија во тој извештај е сериозната висока корупција, како и недовербата во судството. Според едно искуствено психолошко правило, наречено „крај/врв“ (pick-end rule), извештајот на Стејт департментот може да се чита како последна порака до македонските граѓани пред да одлучат кому ќе му ја дадат својата доверба, како потсетување за она од што биле незадоволни во својата држава. Но и порака од меѓународната заедница, до оние политички опции што ќе ја добијат довербата на македонските граѓани, на кои цели да ги фокусираат своите политики, а тоа се очигледно: борба против корупцијата, создавање услови за владеење на правото, враќање на довербата во правната држава (судството)… Правилото „врв/крај“ (pick-end rule), произлезено од социопсихолошката практика, вели дека луѓето го оценуваат искуството главно врз основа на тоа како се чувствувале на неговиот врв (на крајот од процесот т.е. најинтензивната точка), наместо врз основа на целокупноста или просекот на секој момент од времетраењето на тоа искуство. Ефектот се јавува без разлика дали искуството е пријатно или непријатно. Врвот и крајот на секој изборен процес е да биде испочитувана волјата на гласачите! Нивната волја не смее да биде политички манипулирана заради какви било „повисоки цели“ и чии било интереси. Генералниот впечаток за првиот круг на претседателските избори е дека помина мирно и без инциденти. И со јасно изразена волја! Ова е само првото изборно полувреме, а демократските и фер капацитети на политичките и општествените чинители во Македонија ќе треба целосно да се докажат и по две недели, на вториот круг претседателски избори, заедно со парламентарните. А вистинскиот предизвик за оние што ќе ја добијат довербата на граѓаните ќе биде како да бидат ставени на иста демократска фреквенција македонските национални интереси и условените очекувања на меѓународната заедница. Но ако по утрото денот се познава, тогаш јасно е во која насока тргнуваат работите…...

Без оглед кој како гледа, без да биде преценуван или сметан за херој, по неколку аспекти Христијан Мицкоски е клучниот човек на собраниските избори во Македонија на 8 мај 2024 година. Не поради личноста, туку поради позицијата како лидер на најголемата опозициска партија, поради надворешните геополитички околности и внатрешните вистински или вештачки поттикнати поделби. Од неговиот успех или пораз зависи во која насока ќе се движи Македонија, како на домашен така и на меѓународен план. Дали државата ќе попушти под силните домашни или странски притисоци, кои ги загрозуваат македонскиот национален идентитет, историја, јазик и писмо, или ќе покаже имунитет да ги заштити нив со нужни компромиси и по разумна цена, најмногу ќе зависи од неговиот изборен резултат и од способноста да формира влада Ако може да им се верува на прогнозите во анкетите за собраниските избори во Македонија што треба да се одржат за седум дена, тогаш извесна е победата на ВМРО-ДПМНЕ. Без оглед на анкетите, и од Социјалдемократскиот сојуз најавуваат дека ќе победат, ќе добијат повеќе пратеници, ќе формираат собраниско мнозинство и ќе формираат идна влада. Знаејќи дека за ширење оптимизам не се плаќаат пари, двете страни го нудат бесплатно овој емоционален артикл во големи количества. Надежите на ВМРО дека ќе се врати на власт по третпат од осамостојувањето на Македонија не се мали. Ги искористи седумте години во опозиција за да ги залечи партиските рани од лошото владеење на Никола Груевски и неговата номенклатура, ги реорганизира комитетите на теренот, изврши дел кадровски поместувања и промени. Политички ја издржа опсадата во Собранието поставена од СДСМ И ДУИ околу уставните амандмани, покажа капацитет да одржи колку–толку константа во ставовите и да го удира СДС таму кај што го боли најмногу. Никој не верува во пораз Партијата никогаш не ја достигна енергијата манифестирана во времето на Љупчо Георгиевски, ниту онаа од почетните години на Никола Груевски, но со ремонтирани мотори, возејќи бавно, но сигурно се приближува кон целта. Победата на локалните избори во 2021, освојувањето мнозинство општини и градови додаде ново солидно погонско гориво со кое можеше да се вози на патот проширен со уште една брза лента. Во видливата еуфорија што ја шират партиските говорители на трибините, вклучувајќи ја и Гордана Силјановска Давкова, кандидатката за претседател на државата, победата како да е веќе врачена на тацна. Сите се среќни, весели и радосни кога се победува, различни се реакциите кога се доживува пораз. Во исход во кој партијата ќе биде исфрлена од игра речиси никој не верува. Но што ако на овие избори ВМРО–ДПМНЕ доживее неуспех, не ги добие изборите или да ги добие, а да не може да формира влада? Тоа прашање засега е хипотетичко, но утре – другиден може да биде реално. Таа антивмровска трагична претстава јавноста можеше да ја види на изборите во 2016 кога Груевски го победи Заев со осетна разлика во гласови и пратеници, но со недоволен број да состави мнозинство. Во последен момент превртливиот, но практичен, Али Ахмети го предаде својот дотогашен партнер, истото што му го направи на СДСМ претходно. Последната шанса Доколку се случи тоа, партијата ќе го преболи поразот, само на лидерот Христијан Мицкоски му се заканува судбината дека ќе замине во политичката историја. Мицкоски како претседател на партијата ја бие својата пресудна битка за политички опстанок. Со штитот или на него. Со лавот или во неговата уста. Ова му е последната шанса да покаже дека може да биде автор на изборна победа. Цели седум години, речиси од денот кога е на чело, повикуваше на вонредни собраниски избори. Никогаш не успеа. Беше грубо игнориран, често исмеван, дури и понижуван и од Заев и од Ковачевски. Можниот евентуален пораз за него ќе биде погубен. Никој нема да му го прости, особено внатре во партијата во која поединци со нетрпение чекаат да делат од колачот на власта. Една или две групи се трудат со години да го симнат од тронот. Партијата, иако покажува стабилна слика, сепак не е монолитна, врие од незадоволни, од елиминирани, од одмаздољубиви. Полна е нејзината историска и ововременска архива со сведоштва за сурови пресметки, за предавства, за нож во грбот, за крвави разврски, за братоубиства. Ќе му измислуваат и лепат вини и одговорности уште од мајка нероден, ќе го провоцираат, ќе му шират интриги, ќе му подметнуваат афери, ќе му се закануваат додека не клекне. Конечно како товар што ќе му тежи си ја носи и сопствената изјава дека доколку ги загуби овие избори ќе ја напушти политиката, што значи и претседателствувањето со партијата. Иста цел – различни приоди Без оглед кој како гледа, без да биде преценуван или сметан за херој, по неколку аспекти Христијан Мицкоски е клучниот човек на собраниските избори во Македонија на 8 мај 2024 година. Не поради личноста туку поради позицијата како лидер на најголемата опозициска партија, поради надворешните геополитички околности и внатрешните вистински или вештачки поттикнати поделби. Од неговиот успех или пораз зависи во која насока ќе се движи Македонија, како на домашен така и на меѓународен план. Дали државата ќе попушти под силните домашни или странски притисоци, кои ги загрозуваат македонскиот национален идентитет, историја, јазик и писмо, или ќе покаже имунитет да ги заштити нив со нужни компромиси и по разумна цена, најмногу ќе зависи од неговиот изборен резултат и од способноста да формира влада. Значи, овие избори не се војна на световите, не е ова реприза на битката на Марица, на борба меѓу Истокот и Западот, призвук што сака да им се додаде. Ниту е пресудна битка за опстанокот на Македонија, како што некои настојуваат да ја подгреат атмосферата. Станува збор за судир на отворен мегдан на два партии, на две сосема различни концепции за развојот и иднината на државата, но со една заедничка цел – зачленување во Европската Унија. Разликите се во начинот, во квалитетот, во цената, дури и во емоциите, таа важна човекова духовна супстанција на која се сака да ѝ се одземе секаква вредност. Загубена довербата во СДСМ Ако им се верува на анкетите, Социјалдемократскиот сојуз ќе ги изгуби овие избори, иако во партијата се сомневаат во вистинитоста на анкетните показатели. Но и без анкетите, повеќекратни се причините поради кои СДСМ ќе ги загуби изборите. На спротивната страна од партијата се неповолната перцепција и загубената доверба на граѓаните од нејзиното владеење минатите седум години. Од Шарената револуција, на која беше инспиратор и организатор, се потпира на лаги и нечесност, така функционира и како партија и како државен владин орган. Идеологијата ја замени со трговија. Корупцијата ѝ стана матичен број и службена адреса, за што сведочат и извештаите на американскиот Стејт департмент. Традиционалната ароганција кога се на власт ја искачи на највисоките скалила, не покажа ни минимум волја да биде поблиску до маките на граѓаните. Ги изигра, ги злоупотреби, нивните големи надежи. Го затвори полето за критика во сопствените редови, сите оние што се обидуваа да предупредат на лошата политика беа прогласувани за вмровци, за руски пропагандисти, платеници или шпиони и како такви проскрибирани и замолчени. Недоветната кадровска политика, формирањето нова криминогена капиталистичка елита, потпирањето врз полтрони и анационални персони создадоа слика на партија што е далеку од реалноста и од она што всушност се случува. Судските афери и трагикомичните судења го дополнуваат портретот насликуван со темни бои. Илинден заборавен – Делчев оспоруван Раководството на СДСМ го заборави АСНОМ (Антифашистичко собрание на народното ослободување на Македонија – да се потсетат младите), го искомплицира одамна решеното македонско национално прашање. Внесе сомнежи за историјата на македонскиот народ, го дезавуира значењето на Илинденското востание, го урна националниот светоглед за Гоце Делчев. Ги заборава славните датуми и лица од Народноослободителната војна, со потценување се однесува кон личностите од тој период, вистинските основачи на сегашната партија. Следбениците не се покажаа достојни на нивните претходници. Она што тие го извојуваа со крв нивните наследници го предаваат со пенкало. Бегајќи од подалечното и поблиско минато, лишувајќи се од митови и личности, Социјалдемократскиот сојуз сега остана на ниво на празен лист хартија, табула раза. Со таа политика ја остава без историјата и самата држава, ја остава без историски дејци на кои може да се повика и да се одбрани. Нивниот поранешен лидер Зоран Заев ја фрли Македонија во балканска кал и таму ја остави валкана и немоќна да се извлече неповредена и чиста. Преку неговиот коалициски партнер ДУИ, преку министерот за надворешни Бујар Османи со потпишувањето на протоколите со Бугарија, ја дотурна во живиот песок. И Ковачевски – или победа или оставка Актуелната екипа на СДС во последните неколку години дозволи целата политичка иницијатива да ја даде во рацете на ДУИ со која ја дели власта. Не само што на албанската партија ѝ ги препушти сите економско–финансиски ресори во Владата, ресорите кај што има најмногу пари, туку ѝ овозможи да го добие приматот на прва и најважна алка во целокупното владеење со државата. ДУИ прва виолина, СДСМ придружен вокал, таков впечаток се создаде во јавноста. Можеби е погрешна таквата перцепцијата, но и низа факти одат во прилог да го потврдат впечатокот. Во такви неповолни околности, Димитар Ковачевски излегува за првпат пред гласачите. По ненадејното инсталирање на водечката партиска и владина позиција овие избори ќе му бидат првото огнено крштевање како лидер што ја води партијата на избори. Прв и можеби последен пат. Доколку победи и формира коалициска влада, ќе го потврди статусот на прв и прав лидер, доколку загуби ќе нема друг избор, освен да поднесе оставка. Ковачевски во ракав има само еден адут – Европската Унија. НАТО, иако е најголемиот успех на оваа влада, не носи победнички гласови. Но параванот на ЕУ не може да ги скрие сите слабости и негативности што СДСМ ги сееше низ македонското политичко поле во изминативе шест–седум години. Надежта за постигнување победа е како задоцнета берба на ориз, зрно по зрно. Втората опција е да се мати водата за да може да се фати сламка за спас во последен час. [email protected]...

Нашето другарување започна уште во раното детство. Во основното училиште „Браќа Рибар“ бевме неразделни. Јас висок, дебеличок, смеѓ, како оние пластични топки со сладолед на кои се сеќаваат само оние чијашто година на раѓање се разликуваше од нашата за неколку цифри (подолу или погоре), а тој мал, слаб, црн, како изгорено шкорче. Сигурно изгледавме многу смешно кога еден покрај друг се враќавме од училиште. Како минијатури на Станлио и Олио од Зелено пазарче. Потоа дојдоа младешките години, заедничките излегувања „во маало“, домашните забави, првите излегувања во кафулињата (откако девојчињата од нашата генерација си „фатија“ една или две години постари момчиња, кои од порано излегуваа по кафулиња, така и ние тргнавме по нив, прашувајќи се кои „финти“ тие ги употребија и ни ги „ќарија“ другарките, а ние не ги знаевме, засекогаш излегувајќи од сигурната закрила на детството во неизвесноста на малиот град и големиот свет, секој во потрага по сопствената среќа). Потоа животните патишта ни се раздвоија, тој ѝ се посвети на музиката, јас на правото, и ретко се среќававме иако живеевме релативно блиску. Јас ги следев на социјалните мрежи информациите за неговите настапи и творештво, тој ги следеше моите колумни. Од време на време си стававме по некој коментар, потсетувајќи се еден со друг дека делиме исти или слични мислења по многу прашања, свесни дека стануваме вид што пополека изумира, носејќи ги во нас вредностите на едно друго време, туѓи за новите генерации. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Оваа моја констатација ја демантираа големиот број млади луѓе уметници, музичари што со солзи во очите дојдоа на неговото последно патешествие, да го поздрават Мирко, кој како нивен постар колега им помогнал и тие да го најдат својот музички израз, да го снимат првото цеде, да го имаат првиот настап. Некои нови „клинци“ дојдоа да го испратат Мирко, а во нивните насолзени очи се гледаше огромното чувство на благодарност и болка. Импозантна е бројката на песните, настапите, концертите, фестивалите во чие создавање и организација учествувал Мирко Попов. За повеќе од 300 дела создадени од Мирко е збогатено македонското културно музичко наследство. Во време кога, сакале ние тоа или не, ја следиме валканата политичка кампања за претстојните избори, никој од оние што преку митинзите и снимените политички пропагандни пораки ја бараат довербата од оние малку слободоумно мислечки преостанати граѓани на оваа несреќна земја, може да се пофали дека направил нешто барем приближно за својата држава како што тоа тивко, ненаметливо, талентирано и остроумно го направи Мирко Попов преку своите повеќе од 300 дела напишани на македонски јазик. И тука се поставува прашањето за вредносните критериуми на едно општество. Кој вреди повеќе, оној што создал нешто за општеството и државата развивајќи ја нејзината култура и создавајќи нови талентирани генерации млади автори што токму тука во Скопје и во Македонија одлучиле да ја бараат својата иднина, препознавајќи во Мирко некој што им влеал надеж дека тука може и нормално да се живее, без да се мисли дали треба животот да се продолжи на некое друго место или, пак, оние што повеќе од 30 години го узурпираат јавниот простор, сеејќи магла само и единствено со цел да приграбат колку што е можно повеќе за себе, не мислејќи за општеството, државата, иднината и младите (да нема забуна, овде мислам за 99 отсто од политичарите што продефилираа низ македонската политичка бара и кои се главната причина младите луѓе да ни се иселуваат од државата)? Иако мирен и сталожен Мирко секогаш беше бунтовник, борец, Дон Кихот, Калимеро кој ја бара правдата, вредносна категорија всадена во неговото созревање од страна на неговите родители. Во една пригода кога понесен од неверојатното злосторство што го потресе градот и државава, на социјалните мрежи повикав на своевидна пресметка со сторителите надвор од системот, Мирко ме прекори посочувајќи ми дека сепак правдата треба да се бара во институциите, а не надвор од нив. Јас, кој веќе подолго време ја имам изгубено довербата во функционирањето на системот, се чудев како тој може да бара до крај да се сочува цивилизираноста и довербата во правниот систем. Е, мој Мирко, да имаше ова општество повеќе луѓе како тебе и тие луѓе да беа доволно ценети и вреднувани, можеби некогаш ќе стигневме до степен на модерно, цивилизирано, културно општество. Лајка, Артур, Виолета, Дарко, Синиша, ПМГ и сите други што живеевте и другарувавте со него, бидете горди и среќни што во еден дел од вашите животи се појави личност како вашиот татко, пријател, партнер, другар, колега, соборец. Ја имавте ретката привилегија да се изградувате како личности покрај него, но и тој да се збогати со влијанието и инспирацијата која му ја дававте. Споменот за таа животна интеракција нека ви влева сила да продолжите понатаму. А јас само можам да предложам, овој град што толку го сакаше и ова општество што доволно не го вреднуваше, да му се оддолжат на Мирко со тоа што дансинг-салата во Младинскиот културен центар, која ги помни безбројните негови настапи и свирки, да го добие неговото име. Тоа ќе биде само едно мало признание за едно големо дело и сеќавање на човекот, мојот другар Мирко Попов, кој прерано нè напушти и замина да ја подобрува клупската сцена таму некаде горе на небото. (Авторот е адвокат) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Христо Ивановски Обединетото Кралство донесе закон со кој нелегалните мигранти ќе ги префрла во Руанда, земјата во која пред 30 години се случи геноцид врз 800.000 луѓе, во кои беа вмешани и прстите на Католичката црква и на француските војници. Дали нив ги стигна правдата? Италија си потпиша пакт со Албанија и таа таму ќе префрла азиланти, нормално за тоа ќе плаќа. Дали и нам некој ни подготвил демографски пакт? За да им играш на Европејциве, членките на ЕУ, кои од еснафско друштво за јаглен и челик израснаа до политичка унија, а се обидуваат да направат и некаков воен сојуз, треба да прифатиш дека станаа унија на двојни стандарди пар екселанс. И ако сакаш да станеш член на тој клуб, кој внатрешно е поделен на елита, втора класа и патнички вагони, си знаат земјите која каде е, мора да им играш по нивната тактика. Е, тешко е ако го немаш тоа во генот. Треба да си таков роден, да си израснат со приказни од нивна митологија и историја. Видете, тоа што е денес не мора да биде и утре. Утре е нов ден и работите можат на многу начини да се сменат, и тоа во ЕУ и, да прошириме, на Западот се смета за вредност. Ништо не е вечно (освен интересите), па така, ќе ви кажат дека и преговарачката рамка е еластична како да е направена од латекс. Приказните дека таа не се менува не се точни, а и самиот француски претседател Емануел Макрон во својот предлог за реформи на Унијата јасно кажа дека процесот на преговори ќе се менува како што ќе налагаат новите услови во Европа. Пред неколку години овде во Скопје главната преговарачка на Србија со ЕУ за поглавјата се жалеше дека не може повеќе да биде на таа функција: „Па, само ни ја менуваат рамката, само ни поставуваат нови услови“. Фрустрација голема. Така е и со нас. Денес имаме една катастрофална рамка парфимирана со најдобрите француски и бугарски (ех, бугарски рози) парфеми. Утре ќе биде германска, во која којзнае какви „крокодили“ (услови) ќе најдеме. Што тие всушност сакаат или ценат? Мудрост. На пример, се сеќавам кога на Бил Клинтон му вадеа црно од под нокти, откопаа дека додека бил на школување во британски Оксфорд (имав чест да јадам крофни и да пијам чај во истата кафетерија каде што бил и тој со Хилари) пушел марихуана. Тој призна, додавајќи: Пушев, ама не вовлекував. Види колку мудро. Пушел, ама не пушел. Дали имавте секс во Овалната канцеларија со Моника Левински? Не баш, немаше пенетрација… тврдеше на сведочењето Бил. Ќе видиме што ќе измисли Доналд Трамп, но сепак Сторми Даниелс е класа во споредба со Левински. Можеби сметате дека сево ова е смешно, хумористично, но верувајте не е. Не е ниту англиски хумор, ниту монтипајтоновска критика на случувањата. Многу е полошо и посериозно. Токму Обединетото Кралство (Англија) усвои таканаречен Руанда закон, со кој, доколку стави печат кралот Чарлс Трети, во скора иднина секој нелегален мигрант што стапнал на англиска почва по јануари 2022 година ќе биде протеран на некои 7.000 километри од земјата, таму некаде во Руанда. Критики од сите страни, па и од Европскиот суд за човекови права. Но, Англичаните викаат каков Стразбур, кога ние ги измисливме човековите права, нема сега тие нас да нѐ учат! Тоа ќе се плати, а на Руанда ѝ требаат пари. Ќе се крева стандардот со англиски фунти. Таа Руанда што памети еден од најголемите геноциди во поновата историја. Во 1994 година само за 100 дена беа масакрирани над 800.000 луѓе, повеќето Тутси, како и умерени Хути. Паролата „Никогаш да не се повтори“, при што се мисли на холокаустот, историјата ја демантираше во Руанда. Се случи! Веројатно правдата и вистината никогаш нема да бидат докрај задоволени, но треба да се трудиме вистинските виновници да бидат судени. И меѓу правдата и вистината како проклетство секогаш се јавува лицемерството како врховен судија. Што со француската улога во тој геноцид? Претседателот Макрон, но и судски инстанци заклучиле дека Франција со своите воени сили таму била сведок на масакрите, но не ги поттикнала, ниту директно учествувала. А папата Франциск јавно среде Руанда побара прошка за католичките свештеници обземени од ѓаволот, односно „им се предале на насилството и омразата“ и учествувале во геноцидот. И тие високи свештеници и чесни сестри, за кои папата бара прошка, со помош на католичката мрежа од Руанда се префрлени по манастири во северна Франција избегнувајќи ја правдата. Едниот свештеник дури си го сменил и името и раководел со парохија во Фиренца. Каде ли ќе им одат душите? Ете, се фатив во мојата генетска замка – таму некаде не се прашува за душите. Истото прашање можеме да го поставиме и за Сребреница. Што правеа холандските војници? Можеа ли да спречат, ако ништо друго, помалку жртви? Инаку, англискиот закон за мигрантите се чини фаќа место во Европа, која вели дека не може да го издржи повеќе напливот на мигранти. На нивото на ЕУ е донесен пакт според кој секоја земја треба солидарно да преземе дел од азилантите или мигрантите со цел да им се помогне на земјите од „првата линија на фронтот“, како што се Шпанија, Италија, Грција… Италија си најде партнер во Албанија и постигна договор, кој веќе почнува да станува оперативен. Така, Италијанците ќе отворат два азилантски центра во Шенѓин, кои лично ќе ги управуваат, а Албанија е должна нив полициски да ги обезбедува. Италија (ЕУ) ќе го плаќа тоа, а Албанија на чело со Еди Рама веројатно се надева дека со ваквиот гест ќе си го олесни патот за членство во ЕУ и веројатно кревање на грчкото вето. Но, рековме дека преговарачката рамка е латекс. Колку азиланти ќе вдоми Албанија? На хартија се вели по околу 36.000 годишно во период од пет години. Италијанската политичка десница оди со многу поголеми цифри и се смета дека на Албанија може да ѝ се случи несакана демографска бомба. Но, договорот помина, Џорџа Мелони беше среќна, Урсула фон дер Лајен уште повеќе, па нормално се надева на реизбор, реагираат опозицијата и бранителите на човековите права. Ама, нели, во криза, први на удар се човековите права и слободи. И вакви или слични договори има уште, како на пример со Египет, со Турција и ќе се множат. Додека парите и оваа филозофија и овие вредности доминираат. А, Албанија е до нас. Таа како поддршка на партнерството со САД вдоми и ирански муџахедински борци, околу 2.000 сосе нивните семејства, главно противници на режимот во Иран. Не е лесно да се контролира толку голем комплекс. Дали и нам ни се подготвува еден демографски пакт со ЕУ или некоја трета земја? Идеи имаше многу, силни изјави се даваа дека ние сме биле кадарни да прифаќаме азиланти и нелегални мигранти. Чиј плен ќе биде Македонија? И за која цена?...

Еве, за почеток една саркастична порака од стар новинарски циник за предизборната кампања. Одвај го чекам 9 мај, денот на победата над фашизмот. Тој ден, по поразот на окупаторите, Македонија ќе биде повторно моја. Само кога ВМРО-ДПМНЕ е на власт, Македонија е моја, а кога е во опозиција револуционерната ни партија, таа е заробена од домашни предавници и надворешни непријатели и не ја чувствувам како своја. Во изминатите 33 години слобода и независност цели 16 и пол години Македонија беше моја, а 16 и пол години туѓа. Како наближува денот на големата победа, сè повеќе ми се враќа гордоста поради што многу подостоинствено се чувствувам. Ете, ова е големата милина што ме опфаќа од симболиката и пораката од слоганот на ВМРО-ДПМНЕ и Христијан Мицкоски за парламентарните избори „Македонија повторно твоја“. Поглупав и поштетен повик на делби во предизборен проглас за национално единство освен онаа на Хитлер „Германијо разбуди се“ од триесеттите години од минатиот век немам ни чуено, ни прочитано. Толку за моја, твоја, наша, ваша, не дај боже и ничија Македонија, со или без ВМРО-ДПМНЕ на власт. Да се вратиме малку од еден друг агол на истата тема од која ни ја потекоа главата повеќе од пролетните алергии и вируси и од магарешката кашлица. Предизборните ветувања одамна ги слушам и читам како забава, или што би рекле Србите, како „обечање, лудом радовање“, или по нашки ветувањата се радост за будалите. Во новинарството, кога тоа беше професија, ветувањата на политичарите во изборните кампањи во првите години на независноста беа многу поинтересни на крајот на нивните мандати, кога ревносно пребројувавме што од тоа што ветиле оствариле, за да дојдат на власт, а што не. Мислам дека тоа во еден период пресудно влијаеше на изборните резултати кога власта се менуваше на секои четири години. Тоа беше главната причина повеќе да се гласа „против“ отколку „за“. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Бомбата на СДСМ допрва ќе експлодира При голема и оправдана недоверба кон предизборните ветувања, кои кај луѓето со здрав разум служат главно за мајтап и исмевање на волшебни решенија и големи остварувања најмногу ми падна во око една најава која колегите ја нарекоа „бомба“ што ја приопшти СДСМ во предизборната кампања. Големо ветување што се разликува од сите други и за чудо поминува без некои пожестоки реакции што може да се протолкува на различни начини, или како нешто небитно, или како одобрување и од јавноста и од експертите од оваа област. Претседателот на СДСМ Димитар Ковачевски и Бојан Маричиќ, партиски секретар за меѓународни односи во свои јавни настапи ветија дека секој граѓанин на Македонија, вклучувајќи ги и децата ќе добијат акции во државните енергетски објекти, веројатно се мисли не само на ЕСМ, првично во износ од 8.000 денари. Или, едно просечно четиричлено семејство ќе добие акции во вредност од 500 евра. Износот на вкупната вредност на акциите не е ни малку безначаен како што изгледа на прв поглед, но уште позначајна е идејата за поседувањето приватна сопственост во големи државни ресурси. Бегла и непрецизна пресметка кажува дека на овој начин би биле дадени акции во вредност од повеќе од 100 милиони евра. Колку се тоа проценти од реалната вредност на ЕСМ не е точно познато, но сигурно претставува близу до половината од износот на оваа најголема и по многу што најзначајна државна компанија. Побарав нешто повеќе детали за ова, но не најдов ништо поконкретно. Можеби и затоа не доби поголема гласност како што се очекува за една ваква најава што во суштина беше многу актуелна тема уште пред повеќе од три децении. Дали станува збор за вистинска бомба што допрва ќе експлодира многу посилно, или празно ветување како и многу други, веројатно ќе се соочиме во натамошната кампања на парламентарните избори. Но, темата навистина заслужува посебно внимание, пред сè дали се работи за прецизен програмски и стручен пристап за исправање на голема неправда направена во Македонија кон илјадници, да не речам повеќе од милион луѓе, или се работи за едно од многубројните ветувања што се вбројуваат во списокот во подгревање илузии. Се потсетив дека уште во првите години на независната држава, па дури и пред тоа кога се отвори расправата за приватизација на државниот и општествениот имот, имаше повеќе предлози за давање ваучери на сите граѓани што ќе им обезбедат некаков удел од сопственоста што ќе се приватизира. За жал, приватизацијата на еден огромен дел од државниот имот се претвори во озаконет грабеж при што беа елиминирани од каков било надомест илјадници граѓани вработени во разни дејности како здравството, образованието, во сите институции, во армијата, државната администрација и во многу други дејности. Друг дел од вработените во општествените компании по таканаречениот закон на поранешниот премиер на Југославија, Анте Марковиќ, добија извесен број акции за минат труд и право на купување акции, но со текот на времето голем дел од тие хартии завршија за мали пари во рацете на новата класа на новиот општествено економски поредок кои беа именувани како олигарси, богаташи, тајкуни… кои брзо стекнаа големи богатства, што унесреќи многу луѓе. Кога некој брзо се богати, многумина брзо осиромашуваат. Да не се повтори катастрофалната грешка Ваучерите, тогаш како идеја да се ублажи неправдата кај нас не поминаа. Беше укажувано на некои лоши искуства во источноевропските земји каде што е примената таа метода. Но, и таму ваучерите завршиле кај олигарсите, бидејќи сиромашните луѓе брзо ги продавале за мали пари, а многу често и за кригла пиво, или шише вотка. На тој начин се преземани големи компании, фабрики, рудници и нафтоносни полиња. Ваучерите послужиле само како еден од начините да се озакони криминалот. Сегашната идеја на СДСМ, која ја соопшти СДСМ со недоволно јасно образложение, која сè уште е обвиткана со молк по веќе насобраните искуства, може да биде оправдана само ако се обезбеди заштитен механизам тоа да не се повтори во катастрофална приватизација какви што имаше во Македонија. Од друга страна, имаше и позитивни примери на успешни приватизации по кои еден дел од вработените добија можност со своите акции да остварат одредени приходи од дивиденди, или пак од продажба на акциите кога нивната номинална вредност на берзата пораснала повеќекратно. Би било добро идејата за доделување акции во државните енергетски компании да опфати уште дејности што се во државна сопственост и кои и натаму ќе останат со мнозински пакет, но со добар дел на учество и на граѓаните што ќе имаат свои акции како надомест од државата за неправедната приватизација и болната транзиција. Што значи тоа конкретно. Граѓаните на Македонија во најголем дел се онеправдани не само со приватизацијата, туку и со одземен личен имот што е стекнат со сопствено учество во финансирање на значајни државни капацитети. На пример, во Телеком, една од најрентабилните државни компании што во најголем дел е приватизирана, но уште таму има свое учество државата, повозрасните граѓани сигурно не заборавиле дека за да се добие статичен телефон во своите домови, плаќале цела годишна плата што во еден период изнесуваше над 1000 западногермански марки за телефонски приклучок. Висока, нереална цена, која била употребена меѓу другото за изградба на една од најдобрите телекомуникациски мрежи во целиот регион. Такво учество денес би обезбедило сопственост на удели, или одреден број акции. Втор карактеристичен пример е ЕВН, која меѓу другото ги доби без денар надомест и трафостаниците што се изградени со самопридонес на граѓаните. Дали се сеќавате за заемот на државата од граѓаните за изградба на патишта со обврзници кои завршија обезвреднети во канти за ѓубре. Има стотици такви примери на учество на граѓаните во изградба на државни добра, дури и со откажувања од лични примања во корист на компаниите што подоцна се приватизирани без надомест, или останале во сопственост на државата која сега може да возврати на еден чесен и транспарентен начин. Ако идејата на СДСМ поаѓа од вакви мотиви и ако добро се спроведе со поголеми пакети акции не само од енергетските државни ресурси, туку од државните патишта, железници, од делот на државата во веќе приватизираните компании, тоа би бил полн погодок на исправање на една голема неправда. Такви успешни примери има и во регионот. Од друга страна, сопственоста на акции во големи државни компании може да изврши силен притисок за рентабилно работење, а што е уште позначајно за праведна и компетентна кадровска селекција, која ќе овозможи профитабилни резултати. Тоа би означило и крај на енормните партиски вработувања во државните компании. Сите наши златни кокошки што ги купија странските компании работеа со загуби кога беа во државна сопственост, а денес прават милионски профити. Менаџерскиот начин на работење и во државни компании, особено каде што има и приватна сопственост може да предизвика голем успех. Толку за предизборното ветување на СДСМ во оваа фаза. Ќе биде навистина значајно дали ова ќе остане само како едно од многубројните ветувања, или ќе се отвори еден значаен многу поширок процес на јавно и приватно партнерство, кое може да даде извонредни резултати. Неопходни се попрецизни и подетални информации за оваа тема што има многу поголемо значење од предизборна кампања. Можно е за ова прашање на исправање долгогодишна неправда да падне првиот консензус и да се примени во живот без оглед кој ќе победи на изборите. Преземено од Дојче Веле (Авторот е новинар и публицист) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Тоа беа две екстремно кратки, гласни, но калибрирани операции, кои засега оставаат впечаток дека Иран и Израел ги израмнија сметките меѓу себе. Од Исламската револуција на Хомеини во 1979 година, кога беше воспоставено археривалство на двајцата поранешни блиски сојузници, дроновите и ракетите за првпат директно нападнаа цели на непријателска територија, но и иранската и израелската операција беа пресметано воздржани. Не ги одредуваа колку оружје е употребено, туку внимателно определување на целите за да се избегне посериозно уништување и загуба на човечки животи. Сè друго е пропаганда за внатрешна употреба. По израелскиот напад врз иранскиот конзулат во Дамаск, кога меѓу седумте убиени членови на Корпусот на гардата на Исламската револуција се најде и генералот и командантот на нивната елитна единица, Техеран поради сопствениот кредибилитет и јавноста беше должен да возврати и „да му одржи лекција на ционистичкиот режим“. Операцијата „Вистинско ветување“ покажа дека Иран повеќе не може да одржи позицијата на „стратешко трпение“. Тел Авив, исто така, тврди дека им одржал лекција на ајатоласите, кои се осмелиле да ги нападнат нејзините воени бази во пустината Негев. Иако под притисок на Вашингтон и на меѓународната јавност кои побараа воздржаност, владата на премиерот Бенјамин Нетанјаху се почувствува должна да возврати поостро за да покаже дека може да гаѓа цели длабоко во иранската територија. Се воспостави симетрија на ниво на конфронтација, што досега не постоеше. Што е следно? Техеран не сака ескалација што би довела до голема војна на Блискиот Исток, но фактот што за првпат директно го нападна Израел, ќе има значителни последици и за Иран и за Оската на отпорот, како што се нарекуваат сојузниците на Иран, од Либан до Ирак,од Сирија до Јемен. Политичкото влијание на Исламската револуционерна гарда во внатрешниот живот на Иран дополнително ќе се зајакне. На целиот простор на „шиитската полумесечина“ моралот на техеранските лојалисти ќе биде зајакнат. САД се обидува да спречи конфликт од поголеми размери, иако, против нивна волја, Нетанјаху со војната во Газа веќе ги вовлече во регионални тензии. Администрацијата на претседателот Џо Бајден јасно стави до знаење дека нема да се вклучи во директен напад врз Иран. Најмистериозен останува израелскиот премиер, кој симптоматично молчеше неколку денови пред операцијата на иранските воени објекти во близина на Исфахан, што беше многу невообичаено за човек што со децении не ја криеше својата желба да ги нападне иранските нуклеарни постројки и да ја спречи земјата, која претставува „егзистенцијална закана“ за еврејската држава, со добивањето атомско оружје. Нетанјаху е единствениот кој и денес е под притисок. Коалициските партнери на неговата влада, најдесна во историјата на Израел, не се задоволни од начинот на кој тој му одговори на Техеран. Тие се разочарани што премиерот не ја искористи можноста посилно да одговори на заканите од иранската нуклеарна програма, балистичките ракети и камиказе дроновите. Министерот за национална безбедност – еден од најекстремните меѓу религиозните ционисти, радикални националисти и ултраортодоксни Евреи во кабинетот – го опиша нападот како „слаб“. Премиерот е свесен дека го разочара Бајден со тоа што не го прифати неговиот совет директно да не го нападне Иран, но подалеку од тоа тешко дека може да оди: Американците направија значајна работа соборувајќи ги иранските дронови и проектили над Ирак и Јордан и покажаа колку одбраната на Израел зависи од сојузниците. Од другата страна е притисокот од ултрадесничарите во неговиот кабинет. Начинот на војување во Газа и зголеменото насилство на окупираниот Западен Брег потврдуваат дека премиерот е подготвен да им направи секакви отстапки на екстремната десница – само за да остане на власт. Нетанјаху е заложник на екстремистите и на неговите сопствени амбиции. Зад сè се крие неговата желба со задржување на функцијата да ја избегне одговорноста за сè што му се случи на Израел во времето на нападот на Хамас на 7 октомври, но и со имунитет да се спаси од три судски процеси што би можеле да го пратат во затвор поради корупција. Многу Израелци се чувствуваат предадено. Премиерот се фали со нападот врз Иран, притоа заборавајќи дека негов прв приоритет треба да биде ослободувањето на стотината заложници што и натаму се во рацете на Хамас, како што налутено му порачуваат демонстрантите во Тел Авив и во Ерусалим. Сè погласно бараат предвремени избори, кои премиерот и неговиот Ликуд би немале шанси да ги добијат. Конфликтот што имаше сериозен потенцијал, заврши како епизода на повеќедецениското непријателство меѓу Исламската Република и еврејската држава, но директните ирански и израелски напади суштински ги променија правилата за ангажман на двата регионални противници, како што ќе посведочи времето што претстои. Газата може да биде колатерална штета. Израел успеа да врати дел од изгубената поддршка од Западот и не покажува намера да се откаже од најавената голема офанзива во Рафах, на југот на Појасот, каде што речиси 1,5 милиони палестински бегалци го побараа своето последно засолниште. Сериозните разговори за обнова на уништената палестинска енклава се далечна иднина. Американското вето за полноправното членство на Палестина во ОН го запечати статус-квото. На либанскиот фронт ситуацијата не е ништо подобра. Интензитетот на неодамнешниот израелски напад на истокот од долината Бека е само илустрација за тоа што го чека Либан, кој Израел го претвори во „банка на цели“, обидувајќи се да ги неутрализира активностите на моќната воена формација Хезболах и да спречи некој нов „либански 7 октомври“. Денес тоа е приоритет, а Израел има целосна поддршка од САД и НАТО да воспостави безбедност на својата северна граница. Може да се претпостави дека иранско-израелската епизода е завршена, но сите актери сè уште се на сцената, што го прави Блискиот Исток најнестабилниот регион во светот. Малкумина меѓу нив се сеќаваат на изјавата на Хенри Кисинџер: Успехот на нациите не се мери според тоа во колку војни победиле, туку според тоа колку биле успешни да ги спречат“. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber (Авторот е новинар) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

„Како денес да се случи, свежа ми е сликата кога Зоран Заев се фалеше дека во 2016 година урнал режим со пенкало! Леле колку беше благодарен на пенкалото… дури и го бакнуваше. Арно ама, потоа тој и неговите направија уште полош ненароден режим и вчера во Македонија пак се активираше истото пенкало. Овој пат ниту Заев, ниту Ковачевски, ниту Пендаровски не сакаат ни да го видат, а не пак да го бакнуваат. Оти пенкалото сега беше во раката на народот и писма напиша до Ковачевски и Пендаровски (Заев засега го прескокнаа, можеби оти очекува делителите на правдата да му пишат). Гледам синоќа смуртени фаци во власта – писмата ги добиле, ги прочитале (верувам по неколкупати), но дали ги разбраа?“ – пишува бизнисменот и поранешен новинар Никола Тасев во својата колумна со наслов „СДСМ до тука беше – без правење глупости до 8 мај “, која ја објави весникот Скопско ехо“. Македонија му напиша на СДСМ вчера на првиот круг од претседателските избори: „Ви беше дадена огромна шанса од државата да направите пристојно место за живеење, како што ветувавте, но ја оплескавте. Народот од вас очекуваше искреност и посветеност, а вие го ‘избањавте’ со празни ветувања, лажење и корупција. И најстрашно од се, не го почитувавте неговото мислење, како она на референдумот за името, како она за францускиот предлог и вклучувањето на Бугарите во Уставот, како она за автопатиштатата на ‘Бектел и Енка’… Вашите функционери повеќе мислеа на тендерчиња и од каде да ‘лапнат’ некоја државна паричка, наместо да ѝ се посветат на работата. Народот очекуваше и во ЕУ и НАТО да влезат со гордост, со заштитени национални интереси, наместо да се коленичи пред секој бриселски дипломат, прифаќајќи се што ќе понудат тие како одлично решение за Македонија. Затоа доста е, ај гитла од власта!” Писмото е подолго, ама да не го пренесувам во целост оти има и по некои непристојни-подиректни зборови упатени до челниците на СДСМ, но да напоменам дека го потсетуваат оти на народот му вети и развој, инвестиции, пристојни работни места, повисоки плати, подобар стандард… Во писмото стои дека развојот го имаше само на владините прес-конференции. Инвеститорите како „ѓавол од крст” бегаа од државата, или ја заобиколуваа, работните места младите наместо дома, ги наоѓаа во странство. Повисоките плати останаа само во сферата на статистичка манипулација и се удавија во високата инфлација, а подобриот стандард се уште е утопија. Граѓаните очекуваа дека ќе се искорени корупцијата, но таа уште повеќе ја задуши државата. Автопатишта, улици, железници, спортски центри, паркови и други капитални проекти се градеа само на телевизиски емисии и во предизборните спотови, а граѓаните не ги видоа во живо. Македонија наместо во огромно градилиште се претвори во држава на камен темелници. Во писмото народот му порачува на СДСМ во престојните две недели до гласањето на 8 мај да не ни помислиле да прават глупости, да прават нови задолжувања, да потпишуваат големи и сомнителни договори, да ја полнат администрацијата или да прават смислени инциденти или некакви комбинаторики во нивни стил „2 плус 2 е еднакво на 16“. „Прифатете ја реалноста барем овојпат, почекајте комплетно да завршат изборите, слушнете убаво и до крај што имаат да ви порачаат гласачите, па тогаш ќе ви стане појасно што всушност треба да направите.” – стои на крајот од писмото. Македонија се подготвува за две недели да напише уште едно писмо. Уште подраматично, ако не го сфатиле првото....

Поради остро спротивставените изборни концепти за иднината на државата, се наоѓаме на вредносна, но и на безбедносна крстосница. Граѓаните, без оглед на етничката и на партиската припадност, во еден подолг период се изложени на моќна пропаганда од структури наклонети кон авторитарно владеење, придвижени од домашни но и од надворешни недобронамерни центри на влијание, со заедничка цел Републиката да „отклони“ кон авторитарното, да го напушти НАТО, европскиот пат и стратешките партнерства со западните либерални демократии. Неопходно е да се потсетиме дека тајната на успехот на Европската Унија како мировен проект и истовремено проект на ефективна економска обнова е во држењето на екстремите во политичкиот спектар на демократска дистанца, и градење консензус за напредок на Унијата кон умерениот политички центар. Овој прогресивен европски центризам е помалку идеологија, а многу повеќе прагматичен метод за обединување околу политики што треба да ги задоволат суштинските потреби на граѓаните и да осигурат мир, безбедност, просперитет и благосостојба. Поаѓајќи од суштината на европскиот проект, неопходен е итен исчекор во процесот на европските интеграции за да можеме да се приклучиме на тековните процеси предводени од Европската Унија за надминување на повеќекратната криза, која е со магнитуда незапаметена од Втората светска војна, па сè до денес. Перспективата 2030 за зачленување во Европската Унија е реална и достижна. Процесот на преговори ќе овозможи да се справиме со нараснатите социо-економски нееднаквости и конечно да завладее правото кај нас со сите негови одлики, и на тој начин да се зацврсти довербата во уставниот поредок, демократската држава и во нејзините институции. Исчекорот во преговорите со ЕУ неминовно ќе резултира со остварување повисок степен на заштита на демократските институции низ зголемена транспарентност и одговорност, и социјална правда, внимавајќи колку е можно повеќе граѓани да уживаат во придобивките од економскиот раст, односно да се намали драстично бројот на оние што социо-економски заостануваат и на тој начин да се превенира нивно радикализирање односно трансформирање во потентен базен на избирачи за авторитарните партии на крајната десница и левица. Засилената дигитализација и покачувањето на дигиталната писменост на населението, ќе овозможи многу поефикасна борба со корупцијата, клиентелизмот, кронизмот и други поврзани девијантни појави. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Не помалку значајно е да се постигне широк консензус за целите на прогресивните еколошки политики и адресирање на последиците од климатските промени кои секојдневно ги чувствуваме. На ова се надоврзува потребата од силни инвестиции во обновливи извори на енергија, конзервација на природното наследство и воспоставување одржливи економски практики. Истовремено, неопходен е широк општествен отпор со демократски средства кон манипулативниот етнички популизам, бидејќи е политички концепт спротивен на постулатите на либералната демократија и врз неа има корозивен ефект. Политичка понуда на евроскептичните, радикално националистички партии и нивните поддржувачи во граѓанските, академските и бизнис-круговите, првенствено цели кон враќање на авторитарниот модел на владеење со „цврста рака“, и демократско уназадување преку задушување на политичките противници, замолчување и санкционирање на граѓанското општество и неговите каузи, целосна контрола и влијание врз медиумите, уценување на приватниот сектор и заробување на клучните институции на државата, администрацијата и судството. Овие последици ги имаме искусено и наш свесен избор е дали ќе дозволиме повторно да се случат. Истовремено, би било чесно кон јавноста и избирачите, приврзаниците на опцијата за одлучна и продолжена блокада на преговорите сè додека не се измени или замени постојната преговарачка рамка со ЕУ и Договорот со Бугарија, да објаснат дали и колку ова сценарио е продуктивно за државата и нашето општество. Какво е влијанието на ова сценарио врз севкупната безбедност на Републиката, како од надворешни влијанија, така и по однос на внатрешни влијанија, или поконкретно, како се одразува на меѓуетничките односи, имајќи предвид дека манипулативниот етнонационализам на едните повеќе од очигледно создава реактивен етнонационализам кај другите. Понатаму, треба да знаеме кои се перспективите за раст на економијата и севкупен одржлив развој на Републиката, односно дали би се развивале подинамично и следствено би се зголемувал животниот стандард на граѓаните низ методично водење на преговорите и зачленување во ЕУ или има реален модел што би овозможил идентични ефекти во услови на повеќегодишен застој на преговорите. За оценка на овие сценарија, предвид треба да се има и Развојниот план на ЕУ за Западниот Балкан за периодот до 2027 година, каде што нашата алокација е приближно 800 милиони евра од вкупниот буџет од 6 милијарди евра. Не помалку значајно е да се оцени дали нашите млади повеќе или помалку ќе емигрираат со блокирани преговори. Колку од нив ќе посегнат по пасоши на други држави? Вистинскиот граѓански патриотизам поврзува, а манипулативниот вирее врз општествените конфликти кои самиот ги создава и настојува да ги продлабочи. Острата поларизација во општеството не само што е непродуктивна туку води кон состојба со тешко управливи ризици, меѓу другото и по стабилноста на меѓуетничките односи. За да опстанеме во зовриено геополитичко опкружување и притоа да напредуваме, неопходно е да се пронајдеме едни со други без оглед на партиската и етничка припадност, и политички да се зацврстиме во умереното. Радикализацијата на помалите народи и нации е истовремено најкус пат за нивно маргинализирање и изумирање. Неумереното и игнорирањето на потребата од консензус, може да предизвика сериозни последици. Да го задржиме достоинството. Да бидеме одлучен глас на разумот во популистичката бучава и да не дозволиме да ја доведеме под прашање иднината на нашата демократска, интеркултурна и граѓанска Република! (Авторот е архитект и магистер на политички науки) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Додека остарениот „Врховен командант на УЧК“ и самоумислен „Газда на Македонија“ Али Ахмети се дереше „УЧК, УЧК, УЧК“ воинствено и провокативно кон Македонците и ВМРО ДПМНЕ од предизборниот митинг на ДУИ, намерно смислено токму од централниот плоштад „Македонија“ во Скопје, безмалку во исто време Хазби Лика – „Командант Чела“, еден од најважните „команданти“ и еден од основачите на УЧК и на ДУИ, му го сврте грбот на својот поранешен „воен шеф“ и партиски шеф – си замина во редовите на опозициското Демократско движење на Изет Меџити! Информативната агенција на албански јазик Илирија-ИНА објави: „Вчера, на 23 април 2024 година Хазби Лика – Командант Чела, еден од познатите команданти на УЧК, се сретна со Изет Меџити, претседателот на опозициската албанска партија Демократско движење и кандидат за пратеник од албанската опозициска коалиција ‘Вреди’. Лика ги поддржува партијата на на Меџити и коалицијата ‘Вреди’. Лика беше еден од основачите на УЧК, но и на ДУИ.“ Потоа ИНА ја пренесува објавата на Меџити на неговиот фејсбук-профил, придружена со фотографија: „Координација на ‘Вреди’со Хазби Лика – командант Чела. Тој беше и остана цврст во служба на борците, граѓаните и албанскиот народ!“ Кој е Хазби Лика? Во својата статија под наслов „Досие Хазби Лика: Командант, градоначалник, бунтовник, вицепремиер“, објавена на 29 мај 2017 година, „Фокус“ има напишано: „Хазби Лика е еден од најголемите бунтовници во ДУИ. Тој беше командант на 112-та бригада на УЧК за Тетово. По формирањето на ДУИ како партија, која произлезе од УЧК Хазби Лика беше и заменик- министер за внатрешни работи. Беше градоначалник на Тетово од 2005 до 2009 година. Лика прерасна во еден од најжестоките критичари на раководството во Мала Речица. Тој сметаше дека ДУИ не ги исполнила основните цели, за кои, всушност, и била формирана.“ „Во 2015 година поднесе оставка на местото организациски секретар на ДУИ. Но во 2017 година стана вицепремиер за политички систем и односи меѓу заедниците, односно за спроведување на Рамковниот договор. Ахмети го постави, за да изгаси многу огнови во сопствената партија, повторно подавајќи му рака на речиси одметнатото лоби, кое популарно се нарекува крило на УЧК.“ Е, сега, што ќе преземе „шефот на УЧК“ Ахмети откако „Командант Чела“ му го сврти грбот – останува да се види. Колку на еднаш веќе „одметнатото лоби“, односно на „крилото на УЧК“ им се „бендисуваат“ „бизнис-мисијата“ на нивниот „Врховен командант“ од 2001, изразена преку „Соравија“ и милионите евра, ставени во својот џеп и во џеповите на неговото семејство – и тоа останува да се види. На Хазби Лика тоа сигурно не му се допаѓа: затоа отсега натаму ќе пие кафе со Изет Меџити, а не со Али Ахмети и некогашните сопартијци од ДУИ....

ЕФТИМ КЛЕТНИКОВ Отворено писмо до митрополитот на Имврос и Тенедос, г. Кирил од Вселенската патријаршија Почитуван г. Кирил, митрополит од Фанар, ова мое отворено писмо по аналогија на темата е упатено и кон Вартоломеј и целото фанарско свештенство во Вселенската патријаршија, а повод е вашето интервју на МРТВ што го пренесе и весникот „Вечер“ (13‒14 април 2024). Може сте изненадени што е тоа напишано не од свештено лице, туку од поет, верник, но неокован со прангите на црковната догматика. Па и самиот Христос е неокован со неа и е поет, најдобриот што го познава светот како што мисли и Оскар Вајлд, а јас целосно се сложувам со него. Господине Кирил, неоспорно дека за вас на самиот почеток на писмото е шокантен неговиот тезисен наслов, а потоа и императивен за неприфаќање на томосот од Фанар. Зошто? Ќе се обидам да ви ги претставам моите аргументи, различни од некои наши пофанариотени владици, разноразни аналитичари, новинари итн., оти сè уште се фрлаат пари за пропаганди кај нас. Тие се добро извежбани во квислинштвото и, следствено на тоа, во политцрковната еквилибристика. Но веднаш, in medias res, да преминам на главното. Вашето интервју г. Кирил е во стилот, простете што сум сурово искрен, на типичната одисејска грчка лукавост за која пишуваше и Хомер. Таквата моја искреност, пак, е резултат и на мојата болка од фактот што мојот народ сега е опколен отсекаде со уривачи на неговиот генерички идентитет во што е вклучена посебно Грција, на што се надоврзува сега и со сите отворени и прикриени белези и гркоманскиот Фанар чии акти, како и кај сите подржавени цркви, се повеќе, многу повеќе книшки, световни, отколку свети. Црквата е онтолошки поим, Логос, втемелена како психолошко Јаство во психата на човекот. Симболошки таа е уште и Невеста Христова, но како што гледаме од подржавената и исполитизирана црква одведена во бордел, извалкана и обесветена. Веројатно и самиот Христос однапред го знаел тоа кога рекол дека ни една црква од цигли и малтер не може да го собере неговиот Татко чиј престол е на небото, а стапалата на земјата. Единствена црква што може да го собере него, вели тој, тоа е човечкото срце. Тоа обично го премолчуваат пред верниците владиците, вклучувајќи ги и Фанар и Ватикан. Итн. Христос нуди без догми, комплицирани правила и сл. едноставно решение за недоразбирањата: Љубовта, Вистината и Слободата на личноста. Тој е пред сè личносен Бог. Оттука рускиот религиозен филозоф Николај Берѓаев, сјаен егзегет на филозофијата на христијанството, и вели дека соборноста на која инсистира црквата може да се оствари дури и во само една личност со искрено длабока вера со која може да се чекори по вода и да се фрли ридот во море. И Толстој размислува радикално христијански во тој стил. Вели дека е доволна само Христовата заповед „Сакај го ближниот твој како што се сакаш себе“, ништо друго за да бидеш христијанин и во Христос. Дотука е јасно. А сега преминуваме г. Кирил на македонското искуство од Фанар. Од 19 век сè до денес тоа е горчливо и за нас мартирско. Секогаш Фанар за нас бил вглобен не во божјата љубов, туку во грчката политика, а сега и во западната на Брисел и Вашингтон за идентитетското уништување на Македонците. Томосот што ни го нуди Вселенската патријаршија е исто така лукаво стокмен за таа цел, затоа и го игнорирате српскиот, кој е за вас ништовен, лажен е и како што велите „срам за црквата“. Вие сега нè гледате нас како жртва на Србите, кои 50‒60 години нè понижувале и непризнавале, а еве сега ни даваат томос демек за да нè допонижат. Добро г. Кирил, може евентуално, хипотетички и да се сложам со вас, иако заборавате да кажете дека во тоа понижение кон нашата црква и вие сте биле цврсто сплотени поради познати цели со Србите. Добро, но нели можеби и најважната институција што ја воспоставил Христос е институцијата со име Проштевање. Еве, сега ние во име на божјата љубов им проштеваме на Србите и братски се прегрнуваме со нив во Христос. Тоа, коешто вие не сакате да го видите, па зборувате за некаков заговор против Фанар во кој учествуваат и Русите преку Србите, како причина на што се, според вас, жртва македонската црква и Македонија, која сака да ја зграпчи Русија. Значи пак вас ве интересира повеќе и пред сè политиката, а не Божјото Слово, Љубовта и Вистината. Оти, според вас, макар колку и лукаво да се изразувате во целофанот на божем божјата мудрост и љубов кон нас, вие и не криете дека проектот томос од Фанар е фактички проект за докусурување на македонскиот мемориски идентитет, кој само го дополнува на тој план геноцидниот и културоцидниот проект на Преспанскиот договор за таа цел. Да. И вие без никаква скрупула велите во вашето интервју: „Кога се склучи Преспанскиот договор и заврши прашањето со името, патријархот (Вартоломеј м.з.) во консултација со владата на Грција (зарем Фанар не може без влада и политика? м.з.) ги молеше, буквално ги молеше Србите да дојдат и да седнат на маса…“ За што? За не Русите, а тие со нив повторно како и порано да ја кројат и дефинираат судбината на нашата црква. Значи, според вас, сега сме со Москва, Третиот Рим, кој ете сега со прашањето за македонската црковна афтокефалност му покажа заби на Вториот (во Фанар ‒ Цариград), а, како што гледаме, и на Првиот во Ватикан. Рим, Рим, Рим, а сè тоа воленс-ноленс нè води, искрено, кон Римската Империја, односно кон империјалната психа за доминација. Широка тема, која е достојна и за една темелна психоаналитичка студија. Така. Туку да се вратиме г. Кирил на Преспанскиот договор кој навистина непромислено и несреќно го спомнавте во интервјуто. Велите дека со него „заврши прашањето за името“. Но не е! Не е, оти тоа е разбојнички, со помош и на западната „меѓународна“ заедница и македонските квислиншки политички идиоти, грабнато и подарено на Грција како нејзин културно-цивилизациски имот со Филип, Александар и цела Античка Македонија, а ние сме обезименети со онаа смртоносна северна. Не, не завршило прашањето со името Г. Кирил, ќе си го вратиме назад бидејќи е наше, а за тоа говори не само најважниот религиски туку и антрополошки и културолошки европски документ создаван во 77 книги на протекот на 1.500 години Библијата. Дали сте ја прочитале како што треба со Словото на божјата љубов? Ако сте ја прочитале, тогаш ќе знаете дека името Македонија, нашето генеричко име се провира како златна венчална жица од првите страници на Битие во Стариот до последните страници на Новиот завет со божји благослов и закрила. Па зарем е случајно и тоа што најревносниот Христов апостол Павле Бог го праќа, имено, во Македонија. Го праќа затоа што македонската космополитска душа била најблиска до концептот на универзалната сечовечка љубов што ја проповедал Синот. Во Македонија е основана и првата христијанска црква во Филипи од Лидија Македонката и Павле. Прва во Европа. Павле божествено ги засакал Македонците затоа што биле христолики и со нив, „светила во расипан род“, како што ги вика тој, сакал да се пофали и пред Господ. Во нив имал бескрајна доверба. Се разбира ги сакал и Грците, но со нив имал мака да ги христијанизира и одлепи од паганството. Затоа им советувал во своите посланија ним (на Ахајците како што ги вика нив) да се угледаат во верата на богољубивите Македонци. Тоа е вистината на која сега може не сакате да навраќате г. Кирил. Сте ги читале без сомнение посланијата на Павле. Од него, па потоа преку Јустинијан и Јустинијана Прима на која се надоврзува Охридската архиепископија сè до МПЦ денес нашата црква има во основа непрекинат духовен континуитет, незаразен како Фанар со енормно политикантство. Велите дека единствено Вартоломеј и неговата патријаршија имаат право на еклатон (апелација) за наоѓање „решение кога некоја помесна црква ќе стаса во ќор-сокак“. Мислите на македонската сега, која вие ја викате „охридска“ без да се осмелите да ја наречете со нејзиното генеричко име Македонска православна црква. Наместо тоа барате од неа како цена за вашиот антибожји томос таа да не го употребува него, именката Македонија ниту придавските изведенки од неа, што е културоциден акт како и Преспанскиот договор. Тоа, оти во Фанар (не ни е потребен Фројд за таа дијагноза) има нешто болно суетно и нарцистичко. Самата титула на Вартоломеј Вселенски патријарх го манифестира тоа бидејќи разбирливо за христијаните вселенски патријарх е само Христос, и само негова е Вселената како патријаршија, а не на Фанар, кој во цезаропапизмот речиси го надминува и Ватикан. Потоa Фанар ја поседува и маната на етноцентричност во отсуство на космополитизам, форсирајќи ја докрај гркоцентричноста над црквите над кои има власт. Доказ за тоа е тоа што тој во црквите во Цариград, Ерусалим, Антиохија и во Александрија како челници секогаш и без исклучок поставува свештеници со грчко потекло. Грци. Да. А што се однесува до љубовта на Фанар и грчкото свештенство кон Македонците постојат поразителни факти што говорат за тоа во обратен антибожји правец. Ќе ве потсетам само на оној страшен нацистички митинг во Солун со еден милион Грци во почетокот на деведесеттите години кога се бараше смрт за штотуку основаната млада Македонска Република. Подоцна таа од Грците посакувана смрт на Македонците и дојде со гробницата ископана во Преспа 2018, а сега, еве, г. Кирил, би требало, за да биде совршена, да дојде и до томосот што носи смрт и за генеричкото име на МПЦ преименувана во „охридска“. Тоа е вистината што вие без никаква грижа на совеста би ја нарекле божја. И да се вратиме на страшниот митинг во Солун. Него како што знаете го организираа, имено, грчките свештеници, кои се чеда на Фанар. Па и еден од најголемите грчки крвници кон Македонците, знаете, беше грчки владика ‒ Каравангелис. Знам, тоа е непријатно да го слушате и читате, но тоа е вистината. Тука нема никаква љубов, како што нема ни во томосот на Фанар, кој го препознавме како некој вид подарок не од Бог со посредство на вас, туку од Лукавиот, кој е вгнезден во подржавените политикански цркви и владици. Вгнезден во, како што вели Берѓаев, „историската црква“, која го расипа христијанството. А нам, Македонците, г. Кирил, и не ни треба никаков томос, најмалку од политикантскиот Фанар, бидејќи него тој ни го донесе лично од Бог апостол Павле, кревајќи ја истовремено со него и нашата црква што стана неизбришлив идентитетски печат на нашето колективно битие. А тоа значи дека тој божествен печат е удрен и на нашето име, кое разбојнички го украде Грција. Но Бог Исус Христос има план за нас и нема да нè напушти, затоа што никогаш не го изневеривме и затоа што ја знае цената на нашата сиромаштија, светост и мартирство во кое, за жал, има не мал прилог имено и Грција. Затоа покажете малку божја љубов и милост и поштедете ги Македонците, кои не се северни, од вашиот томос со културоциден мирис, оти сите ќе бидеме според своите дела мерени на вагата на Страшниот суд горе. Работите се решаваат само со љубов, со Христос и во Христос, а не со Лукавиот и во Лукавиот, со политиката и во политиката. Простете за мојот малку остар тон, но тој извира од Вистината и болката. Ви посакувам добро здравје и сè убаво вам, на вашиот патријарх и на целото свештенство на Фанар во име на божјата Христова љубов и спасение. Со почит, Ефтим Клетников....