Дестан Јонузи Политичките елити во земјава го немаат луксузот да пристапат лаконски или со партиски калкулации. Не треба да ги водат илузии дека отфрлањето на уставните измени, кои се единствениот услов за Северна Македонија да продолжи непречено во евроинтеграцискиот пат, може да има друга подобра алтернатива. Интеграцијата на Северна Македонија во ЕУ главно зависи од напорите и посветеноста на самите политички елити да спроведат реформи и да ги исполнат критериумите за членство Неодамнешните настани на северот на Косово уште еднаш покажаа дека Балканот и понатаму останува „оаза“ на пловидба меѓу Русија и „Западот“ и „пустина“ на кревкиот мир меѓу народите. Од друга страна, за стабилизирање на Балканот, како и за спречување на ескалација и натамошни немири и турбеленции, Европската унија (ЕУ) прави бројни напори за забрзување на европската интеграција на земјите кандидати. Интеграцијата на Северна Македонија во ЕУ досега се сметаше како прашање на нејзината иднина и принципиелен меѓународен стратешки интерес, но по неодамнешните настани на северот на Косово, отворањето на преговорите за членство е и безбедносно прашање. Подигнувањето на прашањето за членството на земјата на безбедносно ниво е добра шанса да се забрза тој пат. Политичките елити во земјава го немаат луксузот кон оваа можност да пристапат лаконски или со партиски калкулации. Не треба да ги водат илузии дека отфрлањето на уставните измени, кои се единствениот услов за Северна Македонија да продолжи непречено во евроинтеграцискиот пат, може да има друга подобра алтернатива. Можеби, за противниците на уставните измени друга алтернатива би можело да биде сојузот со Русија?! Членството на Македонија во ЕУ може да биде важен чекор за намалување на руското влијание на Западен Балкан. Политичко и економско влијание на ЕУ: Македонија како членка на ЕУ ќе биде вклучена во интегрирана политичка и економска структура со другите земји-членки. ЕУ има големо влијание врз политичкото и економското одлучување во земјите-членки, обезбедувајќи финансиска и политичка поддршка за нивниот развој. Ова ќе го намали влијанието на Русија и другите земји кои можеби имаат интереси во регионот. Зајакнување на демократските институции: Процесот за членство во ЕУ бара подобрување на демократските институции и владеењето на правото во земјите апликанти. Ова ја вклучува независноста на судството, борбата против корупцијата и подобрувањето на транспарентноста во управувањето. Преку овие реформи, Северна Македонија ќе го зајакне владеењето на правото и ќе го намали просторот за надворешно влијание, вклучително и руското влијание. Регионална интеграција и енергетска безбедност: Членството во ЕУ ќе ја олесни регионалната интеграција на Западен Балкан, промовирајќи ја стабилноста и соработката меѓу земјите. Овој фактор е важен за намалување на руското влијание, бидејќи ЕУ има интерес да ја промовира стабилноста и безбедноста во регионот. Преку инфраструктурни проекти и енергетска соработка, Северна Македонија ќе ја зголеми својата енергетска независност и ќе ја намали зависноста од руските енергетски извори. Русија во неколку наврати покажа противење на процесот на интеграција на Северна Македонија во ЕУ. Според Русија, проширувањето на ЕУ на Западен Балкан се смета за повратно влијание на западното влијание во регионот кој се „смета“ за руска сфера на влијание. Русија употреби политички и дипломатски средства за да влијае на процесот на интеграција на Северна Македонија во ЕУ. На пример, во 2017 година, Русија блокираше резолуција во Советот за безбедност на ОН, која требаше да го олесни патот за почеток на преговорите за членство на Северна Македонија со ЕУ. Исто така, Русија сака да влијае и на јавното мислење во Северна Македонија користејќи медиуми и пропаганда за ширење негативни пораки и промовирање на негативна слика за ЕУ. Овие напори доведоа до внатрешно несогласување и поделби во однос на интеграцијата на Северна Македонија во ЕУ. Сепак, важно е да се напомене дека влијанието на Русија во Северна Македонија во овој процес е релативно мало. Северна Македонија има за цел да ги исполни критериумите за членство во ЕУ и ја има поддршката од повеќето земји од ЕУ. Така, интеграцијата на Северна Македонија во ЕУ зависи главно од напорите и посветеноста на самите политички елити да спроведат реформи и да ги исполнат критериумите за членство....

Tрифун Костовски Почитувани читатели, денешнава колумна ќе ја посветам на мојот другар и повеќе од брат, Златко Соколиќ, кого јавноста го познава по прекарот Лате. Другарувањето со Лате започна во 90-те години на минатиот век, кога имавме прилика да се сретнеме и запознаеме, а со тек на време да воспоставиме вистински пријателски однос, што подразбира и во лошо и во добро да останеме браќа. Лате беше типичен стопанственик во раните 90-ти години, кога Република Македонија се соочуваше со низа потешкотии во нејзиното опстојување. Беше еден од првите пионери кој со својот бизнзис ги кршеше стереотипите, типични за овој регион и беше промотор за градење добрососедски односи во бизнисот и животот. Со Лате членувавме во заедничка организација и токму на тие собири нашето дружење ја доби вистинската димензија. Со Лате сме браќа не по крв, туку по душа и срце. Со својата непосредност, отвореност и по малку бунтовен карактер, Лате е човек кој што не можеш да не го почитуваш. Убеден сум дека мојата лична перцепција за Лате, за жал не ја делам заедно со многу негови блиски пријатели и познаници кои не можат да го препознаат. Поради својата посебност честопати низ животот беше жртва на немили сцени токму од неговите блиски пријатели. Впрочем, лажни пријатели. За време на мојот престој во Виена, 90-те години на минатиот век, Лате беше човекот кој се грижеше за моето семејство, за моите деца кои одлучија да се вратат во Македонија и да ги завршат своите студии. Така Лате ја покажа својата вистинска карактерна особина, а таа е одговорност да го заштити семејството на својот почитуван и драг пријател, другар и брат. Лате беше активен при мојот избор за градоначалник на Град Скопје и како волонтер ми ја понуди поддршката за да оставиме траги во Градот Скопје преку добри дела. Сакам сите мои пријатели и другари да знаат дека возобнувањето на Зоолошката градина, која и денес е симбол на Скопје, беше дело на Лате. На нему својствен начин ја организираше целата реконструкција на Зоолошката градина, а тоа значеше зачувување и возобновување на животинскиот свет, изградба на живеалишта за сите диви животни , изградба на заштитниот зид по стандардите на ЕАЗА – светска организација. За време на мојот мандат како градоначалник на Град Скопје, Лате одигра клучна улога по две основи. Градската каса ја наследив со 24 милиони евра долг, при услови кога годишниот буџет беше 32 милиони евра. Цирка 4 милиони евра градот плати по судски решенија за изгубени спорови од времето на господинот Пенов, а благодарејќи на умешноста на Лате, успеавме да симнеме 4 милиони евра долг кон доверителите на Град Скопје. Ренегоцијацијата за овие 4 милиони евра беше многу тешка , бидејќи законски Градот Скопје немаше право да ги бара од доверителите. Фактот дека симнавме 4 милиони евра е евидентиран, а дали ваквата дарежливост се должи на сомнителни зделки направени во минатото, не можам да тврдам, бидејќи мојата функција Градоначалник беше да се занимавам со проблемите на Град Скопје, а не да гонам сомнителни зделки. За сомнителни зделки постојат посебни институции во Република Македонија кои треба да си ја вршат својата работа. Лате ја одигра клучната улога во реализирање на капиталната инвестиција „Булевар Словенија”. Овој булевар беше изграден на приватни парцели кои ние како Град моравме да ги откупиме од сопствениците. Во експропријацијата беа вклучени повеќе од 90 сопственици на земјиште. На почетокот на овој процес имаше разногласие меѓу сопствениците на парцелите и Градот Скопје. На Лате му дадов наредба да ги собере сите сопственици во просториите на Град СКопје и да не им дозволи да си одат се додека не потпишат договор со Градот. Токму тоа и се случи, Градот потпиша договор со единствена цена од 25 евра по метар квадратен. Во тие моменти меѓу сопствениците имаше и незадоволни од овој процес, меѓутоа денес ме глорифицираат бидејќи нивните имоти добија на цена многу повеќе отколку во периодот кога не постоеше Булеварот Словенија. Булеварот од речиси 2 километри модерен пат беше пуштен во употреба во рекордно краток период. Градот овој проект го чинеше 2,2 милиони евра, цена во која е вклучена и самата експропријација на земјиштето. Почитувани читатели, Лате денеска го владее ловиштето Лакавица. На само нему својствен начин ова ловиште го престори во рај за диви животни, нудејќи им на посетители гостопримство за кое се зборуваше со почит и надвор од границите на Македонија. Најголем број на постители ловџии во неговото ловиште доаѓаат од САД. Лате умееше да каже дека не работи за профит, туку да создаде услови за луѓе кои ги споделуваат ловечките вештини насекаде низ светот. Верувајте, со Лате нема крај на моабетот доколку се отпочне да се говори за животинскиот свет на земјината топка. Вљубеник до коска. Лате биди ми жив и здрав, ти, твојата сопруга и твоите три деца....

Пишува: Свето Тоевски Сега, кога се во тек се пожестоки обиди за уништување на македонската нација овојпат и со промена на Уставот преку „уставниот инженеринг“ под бугарски терк и диктат, се врши етнополитичка мобилизација и манипулација со исламизираните Македонци: да се отцепат од македонската етничка матица, прикажувајќи ги како некаков „засебен Торбешки народ“, односно „Торбешка етничка група“, различна од Македонците и како такви да биле впишани и тие во Уставот. Но, проф.д-р Галаба Паликрушева со своите теренски и други научни истражувања има непобитно констатирано: Македонците со муслиманска вероисповед се Македонци и ништо друго! Тие се составен и нераскинлив дел од македонскиот народ. Тие се крвни браќа со православните Македонци! „Браќа мои, benim kardesim, не можам да ги разберам ни Владата, ниту нашите браќа Турци во Македонија тоа што им пречи зборот торбеши или македонски муслимани, горанци, помаци или други називи, за група на луѓе на кои македонскиот јазик им е мајчин јазик и кои имаат вградено државничко чувство и кои си ја сакаат својата држава, денеска наречена * Македонија, земја аспирант за Eвропската Унија, која го отвора Уставот, за да влезе во Европа.“ – објави бизнисменот Фијат Цаноски на својот фејсбук-профил. Со ова Цаноски изреагира откако Работната група за предлагање уставни амандмани изготвила некаков си документ за менување на Уставот, со кој ќе се вметнат 6 народи, но меѓу нив нема да бидат Торбешите како „посебна етничка заедница“ или „народ“. Цаноски пишува: „Освен сите, кои се вметнуваат во Уставот,се прави исклучок и преседан само за оваа група на граѓани од нашата држава, кои слободно се самоизразиле како торбеши на последниот попис. Тоа не мора да значи дека овие луѓе, кои се чувствуваат различно, односно посебно од многу, кои ги присоединуваат со децении и векови, и кои се нераскинлив дел од Македонија, македонското општество, јазик, култура и еден куп други работи кои не врзуваат.“ „Но, оваа група на луѓе има уште повеќе, да не речам исти обичаи со турската култура и вредности, затоа и се нарекуваме и ќе бидеме секогаш браќа, а Турција секогаш била и ќе биде наша втора татковина. Овие нашинци се, исто така, во блиски врски и со Албанците, Бошњаците и други нации, кои се слични и ги има премногу на овие наши балкански територии. Ако и после ветувањата и пописот, кога беа попишани преку 6000 торбеши (а ги има најмалку 120.000 ) не бидат вметнати во Уставот, тоа ќе биде уште една дискриминација….“ „Плусинфо“ ја пренесе и следната реакција на Здружението „Обединети Торбеши“: „Уставот треба да биде направен да ги заштитува правата на сите граѓани без разлика на нивната раса, вероисповест, пол или етничко потекло. Торбешите, како и секоја друга етничка група во * Македонија, имаат право на задржување и негување на својата култура фолклор и традиција. Овие права треба да бидат заштитени и поддржани, почитувајќи ги законите и меѓународните конвенции. Треба да се земе предвид и последниот попис, на кој како Торбеши беа изјаснети 6.017 лица.“ Ја почитувам определбата на Фијат Цаноски да се самоопределува индивидуално како Турчин, ако правилно ја разбирам неговата објава. Ги почитувам и сите оние во Здружението „Обединети Торбеши“, ако се определиле и тие лично како Турци во својата етничка припадност. Не може никој никому да му наметнува, ниту да му кажува кој и каков е неговиот национален идентитет. Но, ги отфрлам тврдењата на Фијат Цаноски и Здружението „Обединети Торбеши“ дека Торбешите, македонски муслимани, Горанците или Помаците се дел од турскиот народ. Апсолутно, антропологијата, етнологијата, историјата и лингвистиката со своите безбројни научни студии и докази се многу јасни: со оглед на етничката припадност, обичаите и јазикот, кој го говорат, Торбешите, Горанците и Помаците се составен и нераскинлив дел на македонската нација, кој во одредена временска епоха и од одредени причини ја попримил исламската вера. Исто така, принципиелно, и за секој друг, кој од свои лични причини, како и Цаноски, веќе си направил конечен и траен отклон од својот матичен македонски национален корпус кон етничката припадност на Турците, или Албанците, или Бошњаците, нема повеќе што да се коментира, или да се спори, ниту да се наметнува дека се и натаму исламизирани Македонци. Но, бесмислено е тврдењето на Фијат Цаноски дека „оваа група на луѓе“, бездруго мислејќи на Торбешите, „има уште повеќе, да не речам исти обичаи со турската култура и вредности, затоа и се нарекуваме и ќе бидеме секогаш браќа, а Турција секогаш била и ќе биде наша втора татковина“. Цаноски вели и дека „овие нашинци се во блиски врски и со Албанците, Бошњаците и други нации“. Како исламизирани Македонци Торбешите немаат никакви „исти обичаи со турската култура и вредности“, туку тие се чувари на најчистите македонски обичаи и вредности, а посебна е чистотата на нивниот македонски јазик, бидејќи со векови живееле во релативно затворени заедници, зачувувајќи си ја својата македонска национална бит до ден денес. Торбешите како исламизирани Македонци немаат никакакви етнички „блиски врски и со Албанците, Бошњаците и други нации“, тие имаат со нив блиски врски единствено во поглед на припадноста кон исламската религија, во смисла на муслиманските чувства и обичаи, што е неспорен факт. Фијат Цаноски истакнува дека „Торбешите се нераскинлив дел од Македонија, македонското општество, јазик, култура и еден куп други работи, кои не врзуваат“. Ова го разбирам како одредено негово сепак задржано делумно чувство за припадноста кон македонската нација. Но, можеби грешам, јас не сакам да инсинуирам, ниту да бидам тенденциозен кон никого. Ќе се осврнам и кон ставот на Здружението „Обединети Торбеши“ дека „Торбешите се етничка група во * Македонија“. Повторувам со сета сила на научните факти и аргументи, со самата животна пракса: не постои никаква посебна „торбешка етничка група“ во Македонија, туку Торбешите, на колективно рамниште, се составен и нераскинлив дел на македонскиот национален корпус. Ако сите оние 6.017 лица, што се изјасниле на пописот како Торбеши, веќе не чувствуваат дека имаат македонски национален, јазичен, културен и друг идентитет, тогаш исто така и тоа е нивно индивидуално самочувство и право на слободно самоидентификување како Турци, или друг етникум. Но, не е вистина дека баш сите 120 илјади исламизирани Македонци во Македонија, или колку да ги има точно, се Турци. Катастрофална грешка чинеа македонските политички партии и политичари во сите изминати години од независноста што не презедоа категорични активности за дефинитивно припојување на исламизираните Македонци во матицата на македонската нација. Затоа е оставен отворен простор во овој период, кога се во тек се пожестоки обиди за уништување на македонската нација овојпат и со промена на Уставот преку „уставниот инженеринг“ под бугарски терк и диктат, да се врши етнополитичка мобилизација и манипулација со исламизираните Македонци: да се отцепат од македонската етничка матица, прикажувајќи ги како некаков „засебен Торбешки народ“, односно „Торбешка етничка група“, различна од Македонците и како такви да биле впишани и тие во Уставот. Македонската историчарка, етнолог и универзитетска професорка на Филозофскиот факултет во Скопје д-р Галаба Паликрушева (1928-2009), врвниот експерт за Торбешите како елемент на македонскиот национален корпус има оставено зад себе научно дело со трајна и непроценлива научна и национална вредност со наслов „Исламизацијата на Торбешите и формирањето на торбешката субгрупа“. Тоа е всушност нејзината докторска дисертација, одбранета во октомври 1965 година. Во статија со наслов „За муслиманскиот дел од македонскиот народ“ на 20 април 2023 година весникот „Нова Македонија“ ги објави и овие најважни делови од тоа научно дело: Торбешите претставуваат исламизирано македонско население, главно, во западниот и југозападниот дел на Македонија. Резултатите од етнолошките истражувања на македонската етничка група Мијаци, а во таа смисла и на Торбешите како мијачка субгрупа, покажуваат дека тоа е старо македонско население. Според изворите (турски и други), станува збор за православно македонско население што го прифатило исламот кон крајот на 15 и 16 век. Во современи услови, именувањето „Торбеши“ се користи како назив за идентификација на сите исламизирани Македонци во Република Македонија, но и пошироко во етничка Македонија, односно за тие групи што биле или сè уште се познати по локалните егзоними/етноними, како што се: Дилс’зи (Тиквеш); Помаци/Турци (Малешевско, Делчевско и пиринскиот дел на Македонија); Чечки Помаци (Чеч – етнички предел меѓу Неврокопско и Драмско во егејскиот дел од Македонија); Турци (Прилепско); Аповци/Турци (Кичевско), Торбеши/Горани (Гора), Шкрети (Горнореканци) итн. Анализата на дијалектниот материјал покажува дека говорот на торбешкото македонско население во посочените етнографски предели на историски план и по современата состојба на севкупниот граматички состав е идентичен со говорот на христијанското македонско население во истите етнографски предели и населби. Македонците со муслиманска вероисповед се Македонци и ништо друго! Тие се составен и нераскинлив дел од македонскиот народ. Тие се крвни браќа со Македонците, што се православни. Исламот како религија е втор по масовност кај македонскиот народ, по доминантното православие. Човек може и да не му припаѓа ниту на христијанството ниту на исламот, а да е Македонец како етничка припадност. Ова е и богатството на македонскиот народ!...

Е ајде, де. Внесете нè. Доста ја тупите. Многу јасно си кажа министерот за надворешни работи на Австрија Александер Шаленберг на конференцијата „Глобсек“ во Братислава, кога на своите партнери од ЕУ им порача дека „треба да сме луди да им дозволиме на други земји да влезат таму“. Тој се повика на учебниците по историја. „Ако немаме долготрајни стабилност и просперитет во Југоисточна Европа, нема да имаме стабилност во Средна Европа. И ние знаеме од историјата од претходните 200 години што се случува кога нема стабилност во Средна Европа“, рече Шаленберг. За разговорите што се водат во ЕУ, дека прво треба самата ЕУ да се реформира за да може да прима нови членки, рече дека се – ѓубре. „Имаме сè! Ние сме подготвени точно за сценариото за прием на Западниот Балкан во ЕУ“. Зорт, а? Е па, зорт. Во Братислава и претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен претстави некаков нов приод за проширувањето, кажуваше за некои четири столбови. Убаво звучеше тоа што го кажува. Иако, искрено, не знам дали вреди сериозно да се сфаќа. Оти се покажа дека Европската комисија ветува, а земјите-членки не испорачуваат. Зборот на Фон дер Лајен не вреди и не важи во Софија, Ако не важи во Софија, не важи ни во останатите 26 членки. Толку барем научивме и ние, како функционира таа Европска унија. И тоа на многу болен начин. Сите за еден, дури и кога тој едниот е за никаде. Сè ми се чини дека и овој „моментум“ и соочување со реалноста ќе биде како нашава лидерска средба за која има покана, ама џабе е. Ем одеднаш на ЕУ ѝ станавме интересни. Ем ни викаат дека сме им потребни. Ем пак не ни кажуваат кога ќе нè примат. Ниту пак дали воопшто некогаш ќе нè примат. Целата колумна на Горан Михајловски на СДК МК...

Најмалку 50 загинати и 300 повредени во железничка несреќа во Индија...

Судството во Македонија во црвен аларм со доверба меѓу граѓаните од само 3%, сериозна загриженост кај меѓународната заедница за нефункционалност и нелегитимност, обвинители под лупа за нарачки на текстови во интернет портали, судии под лупа кои би осудиле и мечка ако ја донесе обинителот во судница, или непотребна, исценирана хистерија и удар кон судската власт? Овие прашања ги отворија амбасадори, но и домашни правници и вршители на правосудни функции. Според службените податоци Македонија е рекордер според процентот на пресуди за вина во однос на поднесени обвиненија. Имено, од 100 поднесени обвиненија сот дури 98 ги пресудил со вина за обвинетиот! Практично, обвинителите носат пресуди, а судиите само ги спроведуваат. Ваква пракса, обвинителите со поднесено обвинение автоматски со над 90% да му пресудат на граѓанинот има само во Авганистан и Иран каде се спроведува верско, шеријатско право. Во САД, зависно од државата, степенот на пресуди за вина во однос на поднесени обвиненија и тужби е од 58-70%. Во ЕУ степенот на пресуди за вина во однос на тужби и обвиненијата се движи помеѓу 65 и 78%, во Македонија – осудени за виновни се 97% од тужените и обвинетите! Колку нашите судии и обвинители ја почитуваат пресумпција на невиност и правото на еднаквост пред законот на странките во една судска постапка и колку кон странките постапуваат без наклонетост и предрасуди по било кој основ? Јавноста е сведок дека медиумите, особено пдо контрола на валста, пренесуваат информации од истрага и обвинение кои ги добиле “инсајдерски“ од обвинитеклството. Речиси никогаш нема изјава или документ од одбраната кој е објавен во тие медиуми, се информира еднострано и се создава плански состојба на “однапред виновени’ за потреби на контролираното судство. Практично, од улица се суди од страна на контролирани невладини организации кои се на платен список на владата и примаат пари од буџетот, и про владините медиуми. Ако судот не “послуша“ следат напади врз него. И се така, до пресудата. Јавно, судиите доброволно се откажуваат од својата професија и своите права за да ја задоволат власта, нивните медиуми и нивните “невладини организации“. Резултат – доверба на јавноста во обвинителите и судиите од само 2-3%. Со прост увид во буџетот на државата, и исплатите од државен буџет на “невладини органзиации“, ќе видите дека токму тие кои се исплатени се најактивни десетина “невладини организации“ во хајки и притисоци врз јавноста, обвинителкството и судовите за спроведување политички судења и судења за бизнис иснтерси на олигарси и политичари од власта. Полни им се устите за “назависно судство“ но, затоа, нема случај од политички и бизнис интерес на извршната власт во кој тие “невладини организиции“ не вршат пермамнентна хајка и притисок за осуда на избраните цели. Затоа, сведоци сме на јавни “прогони и судења од улица“ од партиски и профитни интереси на моќни лица од власта, партиите на власт и бизнисот. Стандрадно, обвинивањата почнуваат од улица, од “невладини организации“, партиски активисти и медиуми под контрола на власта против јавно афирмирани и позиционирани личности кои некому пречат во бизнисот, политиката и плановите за корупривни акции усмерени кон пари од буџетот. За пример: напади, обвиненија и/или судења на Жан Митрев, еден од регионално најафрмираните експерти за кардиологија и сопственик на една од најголемите кардиолошки клиники во регионот. Кој има интерес, со судски процес пердизвикан од “невладините органзиации“ да се тргне Жан Митрев од бизнисот, а неговата клиника да се преземе од трето лице за мали пари. Новинарката и емисијата која “отвори скандал“ за Жан Митрев е неодамна осудена за клевета и има втора постапка за следна клевета пред судот. Тоа е рејтингот и веродостојноста на “невладниот извор за скандали“ со емисија која се емитува на јавниот сервис на МТВ и која, час поскоро, требала да биде укината затоа што за неполна година дена емисијата и авторката Сашка Цветковска се осудени за изнесување лажни информации, а дополнително и се суди за нова постапка. Судења на новинарот Драган Павловиќ Латас, со најдолга кариера на главен и одговорен уредник во Македонија, и тоа во најголемиот комерцијален медиум Сител ТВ повеќе од 20 години, добитник на шест награди за новинар на годината и дел од кариерата универзитетски профеор за кој СДСМ и невладините од платниот список на владата веќе деценија вршат досега невиден притисок врз обвинителството и судството до ниво да државниот јавен обвинител јавно повика за смена на судија кој му дал ослободителна пресуда и укинивање на пресудата. Аплеција го спроверде неговото барање, ја смени судијака но, и новата судијка донесе втора ослободителна пресуда која Апелација повторно ја укина и, со тоа, самите судии од Апелација си ја укинаа самостојноста на судската функција која делуува по налог на обвинител и партија на власт, а не според закон. Предметот сега ќе го решаваат, од почеток и мериторно, судии од Апелација откако, два пати, освен ослободителни пресуди од две различни судијки, и вишото обвинителство пред судот два пати се произнесе дека обвинението односно жалбата на пресудите треба да се отфрли. Сега решава државниот јавен обвинител Јовевски, истиот што јавно побара и доби од Апелација смена на судијка за предметот и укинување на нејзината ослободителната пресуда. Накусо, обвинува и пресудува сам државниот обвинител Јовевски, Апелација само спроведува. Тоа е истиот обвинител кој е во очекување наскоро да биде избран, од пратениците на власта, за судија во Уставниот суд. Трет случај за прогон на афирмирани и докажани јавни личности за сопствени партиски или профитни потреби, случај Милчо Манчевски. Агенцијата за филм поднела кривична пријава против продукцијата „Банана филм“ – Скопје на режисерот Милчо Манчевски и понатаму ќе ги стопира сите заеднички проекти. Практично, тој не може да конкурира за пари за проекти а со тоа се ослободува простор за просечни автори блиски до владеачките партии за користење на пари од фондот. Конкуренција му се просечни автори под нивото на Милчо Манчевски кои стојат зад видео и пропагандните кампањи на СДСМ за потреби на изборите и за други пропагандни проекти на партијата. Финансиска полиција и обвинителство се веќе во акција. Процесите на афирмираните и во струката врвни јавни личности како Жан Митрев, Драган Павловиќ Латас, Милчо Манчевски… се само прилика , заради нивната јавна моќ и изложеност, да видиме како се случуваат процесите во обвинителството и судството и нивна злоупотреба од извршната власт за партиски и бизнис потреби. Преку овие случаи, јавно изложени, може основано да се претпостави што се случува со прогон на другите кои ја немаат привилегијата јавноста да дознава за нивните процеси. Затоа, довербата на јавноста во обвинителите и судиите ќе биде 2-3%, статистичка грешка и степен на недоверба каков не е забележена во севкупната историја на македонската држава за ниту една институција. За тоа време Фондот за иновации подели на партиски активисти на СДСМ и ДУИ и нивни роднини околу 8 милиони евра за тренирање магариња, непостоечки софтвери, за образование спроведувано преку фризерски салони… Легализира стотина дивоградби во Леунуво/Маврово и најавува нови 70 легализации на Попова Шапка претежно на државно земјиште иако законот за легализација на дивоградби не е донесен, ја запре градбата на кликичката болница во Штип и се ангажира да ја клекне на колена и преземе клиниката на Жан Митрев за бизнис потреби на бивши министри од СДСМ и фантомски фонд од странство, за што збор ќе стане по детално во некоја наредна прилика. Патем, до каде е истрагата за потрошените 70.000 евра за сајт на градот Скопје кој, во најскапа варијанта, не може да биде платен повеќе од 3-5.000 евра?! До каде е истрагата за 700.000 евра дадени од градот Скопје за садење трева и цвеќиња на трговскиот центар Мавровка во време на градоначалникот Петре Шилегов, пари дадени непосредно пред локалните избори. До каде е истрагата по укажување на Антикорупциска за незаконски поделени над еден милион евра на обвинителите до СЈО од времето на Катица Јанева. До каде е постапката пред Антикорупциска за договорот околу коридорите кон Бугарија и Албанија вредни над една милијарда евра? До каде се постапките против функционерите на ДУИ по обвиненијата на СЈО? За Жан Митрев судот определува дури три експрес рочишта за две недели, без оглед што неговата работа подразбира операции на срце кои се неодложни но, затоа, пожарот во тетовската клиника со човечки жртви оди како што треба, полека но сигурно – што подалеку од очите на јавноста и кон развлекување до заборавање. Судењата и пресудите во Македонија не се неизвесни. Следете ги замо активностите на избраните “невладини организации“ и провладините медиуми, и ќе го знаете резултатот и пред судијата да ја соопшти пресудата. Нема да ви биде тешко да процените. Судиите во Македонија, оваа денес, велат дека 97% од обвинетиоте се виновни. Се поставува тогаш прашањето чуму воопшто постојат адвокати и судии кога за 97% обвиненија однапред е веќе јасно дека обвинителот пресудил? А лесно можете да претпоставите и кои се оние 3% ослободени од обвиненијата, партијата мора да се грижи за своите војници....

Академик Катица Ќулавкова Според меѓународните конвенции на УНЕСКО за заштита на материјалното и нематеријалното културното наследство, државите на чијашто територија се наоѓаат одредени артефакти (симболи, фрески, икони, хералдика, уметнички дела), должни се да ги заштитуваат истите тие и да ги негуваат. Некои симболи наследени од културната традиција вршат улога на идентитетски наративи. Во таквите симболи се испреплетува митот со историскиот факт. Сонцето (т.н. од Кутлеш) е култен македонски симбол. Нашето предание и материјалното културно наследство недвосмислено сведочат за тоа. Затоа и беше прогласено со Уставот на РМ за симбол на македонското државно знаме. Сонцето е симбол на љубов, не на омраза. Над 140 држави во светот го признаа тој симбол како легитимно македонски. Должност е на македонските државни институции да го почитуваат првото македонско државно знаме. Апсурдни се обидите за забрана на Сонцето од Кутлеш и за осуда на почитта на народниот симбол. Се самопониживме пред светот кога го повлековме државното знаме од официјална употреба. Денес, ако живееме во слободен свет, треба да ни биде чест да го употребуваме симболот на шеснаесеткракото сонце како македонско етничко знаме. За осуда се, всушност, договорите што Р Македонија ги потпиша спротивно на важечкиот Устав на РМ. За осуда е праксата прво да се потпишуваат противуставни спогодби, после да се менува Уставот. Тоа е незамисливо во нормалниот и цивилизиран свет. Адвокатот Тони Менкиноски направи морален подвиг преземајќи ја врз себе одговорноста за којашто се товари, заштитувајќи ги така симболично сите Македонци кои се изложени на политички говор на омраза. Катица Ќулавкова...

Ивица Боцевски Кому му текна да предложи внесување на етничката припадност во личните карти? Како и во секое етнички поделено општество, така и во Македонија темата заеднички соживот никогаш нема да биде конечно исцрпена, а ни конечно решена. Секоја политичка генерација мора самата да си го најде својот еквилибриум и повторно да го обнови консензусот како ќе си го уреди заедничкото живеење за да може да се продолжи чекорењето напред. Притоа, општеството секогаш е должно да си се преиспитува дали постои некој или цели групи што се онеправдани, што е извориштето на таквата дискриминација, како да се надминат состојбите и така натаму. Целта не е никогаш да се продлабочат разликите и да се потврдат расцепите, туку секој да добие еднаква шанса и полето за игра да биде колку што е можно порамно и порамноправно. Значи, битката е сите да се ограѓаниме. Така јас го толкував и сè уште го толкувам Охридскиот рамковен договор, поточно како исчекор кон граѓанска Македонија. Меѓутоа, за жал, целата приказна одамна се лизна назад од граѓанското кон етничкото, па македонското општество се трибализира, наместо да се европеизира. Најчудовишна алатка на трибализацијата, која веќе сериозно заличува на апартхејд е таканаречениот „балансер“, противуставна, противзаконска и антицивилизациска норма што молчешкум, крадешкум и лазечки влегла во македонскиот правен систем и сега однатре го разорува принципот на граѓанска Македонија. Овој механизам утврдува дали во секоја институција етничкиот пресек на вработените одговара на последниот попис, па потоа наложува од кој етникум да доаѓаат идните вработени во споменатата установа. Каква врска има тоа со меритократијата? Најнегативна можна, затоа што заслугата, ефектот и квалитетот немаат етнички предзнак. Каква врска има балансерот (урамнотежувач би се нарекувало ова на македонски, веројатно) со европската интеграција? Целосно спротивна затоа што самата идеја на европското обединување поаѓа од правото на слободно движење, населување и вработување низ европскиот континент, како и од принципот на антидискриминација по која било основа. Каква, пак, врска има оваа алатка со граѓанското? Разорна, затоа што граѓанскиот принцип не прави разлика помеѓу државјаните и настојува да ги обедини околу демократскиот уставен поредок, а балансерот цели токму кон спротивното. Не сакам тука воопшто ни да навлегувам во дискусијата за спорниот попис, како и за уште попроблематичното утврдување на бројките со кои се полни балансерот. Има ли оваа состојба и геополитичка црта? За жал, има, но таа е сосема спротивна од целите на геополитичките архитекти. Не се сомневам дека клучните насоки на американската надворешна политика кон Балканот се утврдени со извршна наредба на некој од скорешните претседатели на САД, што сè уште е под ознака на доверливост, но самата содржина на овој документ може да се насети. Веројатно како цели за американската дипломатија е зацртано државите од Западен Балкан да се претворат во консолидирани либерални демократии и функционални пазарни стопанства, уредени според граѓанскиот принцип, со полно почитување на малцинските права, целосно интегрирани во НАТО и во Европската Унија. Притоа, секако дека во овој документ Западен Балкан има шест земји, се обврзува американската дипломатија да работи на меѓусебно признавање помеѓу Србија и Косово, Босна и Херцеговина да се преуреди граѓански, а Македонија да остане унитарна и целовита. Е, сега самата практична разработка на овие зацртани насоки на американската надворешна политика имаат свои различни појавни облици, кои може и треба да бидат предмет на критика. Не мислам дека САД целат кон федерализација, расцеп или исчезнување на Македонија, но мислам дека нивната политика за стабилизација на Македонија по конфликтот од 2001 година го претвори ДУИ во ова митско суштество што ја загрозува примарната цел на нивната политика – Македонија како консолидирана демократија и пазарно стопанство, граѓански уредено и целосно интегрирано во ЕУ и во НАТО. Инсистирањето на САД за вклучување на ДУИ во Владата по конфликтот од 2001 година, веројатно, поаѓаше од анализата дека структурите на поранешната косовска УЧК, „ребрендирана“ во ОНА, може да ја дестабилизираат Македонија. Во американскиот светоглед на регионот, но и во анализите на сите други регионални и глобални сили, Западен Балкан е своевидна „рубикова коцка“, па секое движење на една страна ги поместува и сите други. Етничка нестабилност во Македонија го доведува под прашалник решавањето на косовското прашање, а тоа ги усложнува и работите во Албанија, Црна Гора, па дури и во Босна и Херцеговина. Затоа ДУИ мораше да биде дел од секоја владина коалиција. Учеството на ДУИ во власта тогаш беше „социјална политика“ за „реинтеграција“ на некогашните герилци. Али Ахмети добро го разбираше тоа, па затоа целокупниот притисок врз Владата од 2006 до 2008 година се сведуваше на „ќе има војна ако ДУИ не биде во Владата“, а и до ден-денес не се расветлија сите аспекти на тогашните случувања во Бродец, гранатирањето на Владата и некои други епизоди што доведоа до „мајскиот договор“. Денес е 2023 година, ДУИ одамна е вградена во сите можни државни институции, но некако уште не е јасно дали тие имаат капацитет за дестабилизација на Македонија. Тоа е нивната единствена вредност во американските и во другите анализи за земјата. За жал, тоа е и извориштето на нивната моќ. Оттука, заради нивна најладнокрвна политичка калкулација, ДУИ е и најголемиот противник на граѓанска Македонија и најголем поборник на партикуларизмот или етничкиот федерализам ако тој термин е поприфатлив. Граѓанска Македонија, со целосно интегрирана албанска заедница, значи дека нема веќе никаков потенцијал за воени авантури, па ДУИ така ја губи сета своја моќ и релевантност. Но етнички поделена Македонија, каде што ДУИ е посредникот помеѓу Албанците и државата, го продолжува животот на целата оваа структура во недоглед. Затоа е измислен и промовиран балансерот. Замислете конкурс каде што државната комисија не го разгледува етничкиот принцип и каде што партиите немаат никаков увид. Да, ќе потоне моќта и на другите партии, но тука најмногу губи ДУИ. Притоа, фактот што СДСМ тоне во политичка ирелевантност, го претвори ДУИ во политички џин, со многу поголема моќ отколку што ја заслужува. Во актуелните анализи на САД се зборува за опасностите од корозивно влијание на непријателските глобални и регионални сили на Балканот. Инсистирањето на „етничкото“ и продолжувањето на семоќта на ДУИ веќе одамна создаде една пукнатина во македонското општество, која лесно може да се исполни со политички токсичен и радиоактивен материјал од непријателски структури. Таму е главната опасност за реализацијата на извршната наредба на американскиот претседател (несензитивноста кон македонскиот идентитет е посебна тема што, исто така, создаде опасни пукнатини, но тоа е друга тема). Е, сега, пред некое време во Владата повторно влезе Алијанса на Албанците, која сега се труди некако да го „натпатриотчи“ ДУИ. За да се избегне злоупотребата на балансерот каде што граѓаните најпрактично се изјаснуваат етнички онака како што е пропишано во конкурсот, новиот министер за правда дошол со „генијална идеја“ да се внесе етничката припадност во изводите, личните карти и во пасошите. Значи, наместо да се оди кон граѓанска Македонија и да се прекине со овие луди етнички политики што сериозно замирисуваат на апартхејд, сега Владата избира да ги закатанчи во сите матични документи. Оваа иницијатива мора да се сосече во самиот корен, а нејзините протагонисти да се изложат на столбот на срамот. Етничкото е во доменот на приватноста и на интимата на граѓанинот, негово нераскинливо право на самоопределување и на изразување на неговата посебност, поединечно или групно. Јас ќе бидам првиот што ќе застане против секоја форма на етничка дискриминација, вклучувајќи и против вакви потези што ја овозможуваат, олеснуваат и ја промовираат. Во 1990-тите Балканот потона во мракобесието на етничкото, а кај нас кулминацијата дојде во 2001 година кога земјата се најде на самиот раб на амбисот. Оттогаш, за жал, од многу причини, вклучувајќи ги и туѓинските геополитички равенки, етничкото само се утврдуваше. Време е клатното да се придвижи во другата, во граѓанската насока, па идеите за внесување етничка графа во матичните документи и балансерите да бидат испратени исклучиво во докторатите за најсовремена историја, но и на буништето на пропаднатите историски идеи. Тоа би било и најсоодветна геостратегиска политика на САД и на ЕУ против сите форми на непријателско влијание затоа што на Балканот граѓанското најбрзо пропаѓа кога ќе се изложи на корозивни етнички отрови, а зад најчесто јасно изразени туѓински интереси. Ивица Боцевски...

„Том!“ Нема одговор. Тетка Поли, жената одговорна за цветната градина во Белата куќа, нервозно се шутка низ дворот, барајќи го својот немирен внук. Том Соер повторно крадел од посадените пејоти. Го наоѓа испружен во тревата, близу портирницата на Том, која Том Соер ја нарекува колибата на чичко Том. Зошто, по ѓаволите, половина персонал во Белата куќа се вика Том? Така размислува тетка Поли додека му се приближува на својот внук. „Том, безобразнику, пак си ми украл од пејотите“. „Викај ме Ишмаил!“, мирно враќа опуштеното момче. „Ишмаил? Не само што ги крадеш туку и ги јадеш пејотите. Ете, пак халуцинираш, мал бесрамнику“. „Не халуцинирам. Моментално сум во колумна на оној дебел албино Моби Дик. И многу сум загрижен. Не само јас. И портирот, чичко Том е загрижен. И мачорот Том, од загриженост, престана да размислува за Џери. Загрижен е и директорот на ЦИА, Том Рипли, кој сабајлево имаше доста загрижувачки тежок доручек со нашиот загрижен претседател, Том Такер. И директорот на НАСА, Том Парис, е загрижен. И тројцата советници на претседателот Такер, старите мудреци Том Хенсон, Том Магнум и Том Вејн, се загрижени. Понекогаш се прашувам, тетка Поли, зошто по ѓаволите, половина персонал на Белата куќа се вика Том, но тоа сега не е важно. Сите сме загрижени. Нордистан не сака да спроведе уставни промени. Не сака да ги внесе Бугарите во Устав. Патем, Бугарите се галактичка цивилизација. Јода, Муад Диб, Спок, Навите од Пандора се прабугари, кои први ја колонизирале вселената. Ама Нордистан, инаку протекторат на Соединетите Северноамерикански Држави, сега одбива да ги внесе во устав. Таква вест ни испрати, нашата амбасадорка, Ангела Бехтелиенка и сега, сите во Белата куќа сме загрижени“. „Том Соер, што зборуваш? Сакаш да кажеш дека мојата пријателка Ангела веќе не се презива Агелер, туку Бехтелиенка? Сакаш да ми кажеш дека се омажила за фирма?“ „Секоја жена има право да се чувствува како бизнисмен и да се омажи за фирма, ова се модерни времиња, иако зборот бизнисмен е фемицит, ама да не ти објаснувам сега бидејќи…“ Нагло ја затворив книгата што ја читам. Ремек-дело на модерната северноамериканска кансел-култура. Престанав со читање, оти нешто чудно се случи. За момент, надвор денот, ми се виде ноќ. Отворам прозорец. Небото е темносино како од слика на Ван Гог. Улицата под мојата тераса наликува на филмски сет кај Пол Верховен. Комшиката брза накај дома, права Силвија Кристл, би сакал да имам нешто со неа, ама кога ја среќавам толку ме мава трема што ми се тресат нозе како да сум одбранбен играч кон кого трчаат Кројф, Гулит, Рајкард, Робен и браќата Ван Бастен, Ван Нистелрој и Ван Перси. Затворам прозор и пуштам телевизија. На екранот некој тип избеган од слика на Хиеронимус Бош, нешто обесува околу тоа како некои таму, ја прикажувале премногу црно Европската Унија, па затоа народот се палел на Путин. Звучи како човек кому водата му е постојано над глава. Патем, народот ли е виновен што молерите на кои им фрлаат милиони се неспособни црнилата на ЕУ да ги искречат во блескаво розово? Па уште Путин… секогаш кога ги фаќа налудничава хистерија зашто не им оди подмачкано некоја фашизоидна идеја, веднаш го ставаат Путин на менито како неопходна руска салата за секоја новогодишна вечера. Повторно погледнав низ прозор. Врне. Го мирисам воздухот. Чудно, не мириса на ајвар. Јуни е, рана есен, ама еве кај е август, зимата само што не пристигнала. Треба ли да се спреми зимница? Да се стават ајвар, кисела зелка, туршија во Уставот. Тоа си е наша традиција. Го полниш Уставот со секакви потрепштини, па кога ептен ќе застуди, жена ти вели, симни се долу во Уставот, донеси зелка, да правам сарма, празник е утре. За нордистанците, Уставот е храм, кујна, елдорадо, Александриска библиотека и депонија истовремено. Сенешто пикаат „долу во Уставот“. Зимница, алат, износена гардероба, неиздадени учебници од минатата година, лоши сеќавања, добри спомени, сето она што не треба, ама еден ден може ќе затреба. „Сине, облечи долна маица, ќе настинеш!“ „Мамо, никој веќе не носи бугарки… ќе ги фрлам“. „Да не си помислил. Како прво, бугарки во моментов се моден крик во ЕУ, а како второ, ако ти не ги носиш, може утре твоите деца ќе ги сакаат. Затоа, носи ги долу во Уставот и стави ги над полицата со западни вредности“. Кога ќе направев некое срање како дете, врескаа по мене, „Сакаш да те затвориме долу во Уставот?“. Уф, колку само хорор-приказни сме си раскажувале во детството за тоа што сè страшно има „долу во Уставот“. И денес се случуваат страшни приказни таму. Ноќно време често знаат да се напикаат разни џанаци, па наоѓаме гадости како крвави шприцови, лажичиња, фолии. „Опаа, пак сме имале уставни промени“, велиме шеретски. Сите имаме по еден, само Данка Нордистанка од први има два устава. Некогаш ја викаме Власта, некогаш го викаме Влада, зависно од тоа во каков џендер ќе се разбуди. Кога е во фаза џендер неутрал, си ја викаме Данка Нордистанка. Низ комшилук се зборува дека често носи амбасадори, „долу во Уставот“. Амбасадори ги викаме нејзините муштерии, оти најчесто за нас се странци, не се од наше маало. Наутро собираме истрошени презервативи како трофеи од нејзината национална стратегија. Еден ден ќе треба да се договориме ние од зградата и да спроведеме темелна дезинфекција на Уставот од сите гадости што ни ги оставиле џанаци и амбасадори. Пред да затворам прозор, фрлам поглед на улицата. Ене ја Анѓа, рамо до рамо со Таче и Али, тргнале во предизборна кампања, значи се спремаат избори за месна заедница. Анѓа е северноамериканка, мајстор за борба со замислени противници како криминал, корупција и руски влијанија. За Таче велат дека оставил „мадиња“ на Харвард во Црна Гора каде што докторирал на темата „Нордистан или како од Чешка и Словачка да составиш Југославија“. Али е „баба“ на четириесет разбојници, инаку врвни уметници што свират на разбој. Против ваква моќна коалиција, тешко некој да се бори и да освои месна заедница. Мене ми е нејасно зошто некои се чудат на коалицијава, па уште шокирани, кога ваму, истава со години функционира. Само ме нервира фактот дека тројцава, рамо до рамо, ми стојат под прозор и ме зјапаат додека ги зјапам. Веројатно намирисаа руско влијание. Изгледа знаат дека кога пишувам за нив, во срцево ми седат Гогољ, Хармс и Булгаков....

Читам, и се топам. Колку убаво го напишаа тоа германските статистичари, просто да не ти се бега од Македонија. Од земјата на најниските цени во Европа. Штета што во нивниот преглед не вклучија уште еден ситен детаљ, кој можеби е навистина небитен, ама едноставно со него ќе ни беше сликата поцелосна. Не ќе беше лошо да кажеа педантните Германци каде сме ние на европската скала според примањата, според висината на платите. Онака, еден граѓански осврт. Па потоа, германски педантно да направат компаративен приод на индустриското производство, на трговскиот биланс, да се спореди нивниот БДП со нашиот, па потоа да го видиме споредбениот бруто-домашен производ „по жител“. Па потоа фино, студиозно и интегрално да направеа споредба и да ги вкрстеа податоците. И на крајот да донесат прецизни заклучоци со одговор на прашањето „каде се пониски трошоците за живот, во Македонија или во Германија?“. Очигледно и Германија не е тоа што беше… Е, тоа е вистинска вест. Конечно. А веста вели: „Трошоците за живот во Македонија се за повеќе од половина пониски од Германија, покажуваат податоците на германскиот завод за статистика. Поевтино од Македонија е само во Турција“. Така да си знаете. Според оваа ексклузивна вест, „Македонија е меѓу најевтините земји во Европа и е рекордер по ниски цени во многу категории, покажуваат податоците на германскиот завод за статистика Дестатис. Германските статистичари ги анализирале цените на голем број производи и услуги во различни категории во 40 европски држави. Заклучно со март годинава, Македонија е делумно поскапа само од Турција, а поевтина од сите други земји на европскиот континент“. Па добро бе, зошто не кажувате вакви работи, па мора да дознаваме од некакви германски статистичари. А ние овде кукаме едвај се врзувало крај со крај, дека платите не стигнуваат ни до половина од месецот, кога ние всушност сме живееле во вистинска благосостојба, во земјата со најниски цени во Европа. Колку сме биле неинформирани, тенденциозни, малициозни и којзнае уште што не. Ама белки и на тоа ќе му дојде крајот. Затоа што, ако тоа го велат Европејците, а во случајов Германците, тогаш кои сме ние да се сомневаме или да негодуваме. Читам, читам и се топам. Колку убаво го напишаа тоа германските статистичари, просто да не ти се бега од Македонија. Од земјата на најниските цени во Европа. Штета што во нивниот преглед не вклучија уште еден ситен детаљ, кој можеби е навистина небитен, ама едноставно со него ќе ни беше сликата поцелосна. Не ќе беше лошо да кажеа педантните Германци каде сме ние на европската скала според примањата, според висината на платите. Онака, еден граѓански осврт. Па потоа, германски педантно да направат компаративен приод на индустриското производство, на трговскиот биланс, да се спореди нивниот БДП со нашиот, па потоа да го видиме споредбениот бруто-домашен производ „по жител“. Па потоа фино, студиозно и интегрално да направеа споредба и да ги вкрстеа податоците. И на крајот да донесат прецизни заклучоци со одговор на прашањето „каде се пониски трошоците за живот, во Македонија или во Германија?“ Очигледно и Германија не е тоа што беше… Но кои сме ние да им се мешаме во работата на статистичарите. Си ја знаат тие работата. А ние, ние треба да си молчиме и да се радуваме дека имаме најниски цени во Европа. И како такви да ги примиме сите позитивни пораки што ни доаѓаат од таа Европа, која многу подобро од нас знае што е добро за нас. Што е во наша полза. Е сега, ако треба да исполниме некои ситници, што ни ги испорачуваат како барања, ако сакаме во целост да ги уживаме благодатите на таа иста Европа, па ќе ги исполниме, се разбира. Нема белки да бидеме толку неблагодарни и да се инаетиме, да изнаоѓаме разни кривини за да не ги исполниме тие барања. Па белки Европа најубаво знае што е најдобро за нас. Впрочем, не попусто катаден ни доаѓаат на гости разни емисари да ни кажат што и како да направиме за да им се приклучиме во нивното високо друштво. Не би сакал да бидам неблагодарен како некои наши политичари и да наоѓам влакно во јајцето на понудите на многубројниве емисари, ама една работа цело време ми се мота низ глава. Зошто некој од нив, кога веќе нѐ убедуваат дека толку многу нѐ сакаат и сакаат да ни помогнат, не се сети да направи конкретен чекор. Имено, сега се актуелни сообраќајните поврзувања со таа иста Европа. Зошто некој не дојде да каже – повелете, ние сме подготвени да ви обезбедиме за патниве коридори, кои треба да ги градите, грант од толку и толку евра, како и кредити со најповолни услови, затоа што станува збор за трансевропско поврзување, значи и Европа има интерес од изградбата на тие модерни сообраќајници. Или ако не сакаат да се мешаат во тоа, можат барем за брзите пруги, кои навистина би биле дел од еден голем европски проект, да се вклучат со сериозна финансиска инјекција. Колку да покажат дека се сериозни во своите замисли дека нѐ сакаат во нивното друштво. Затоа што секојдневно читаме и гледаме како во најблиската околина, да не одиме подалеку, се истураат вреќи европски пари за слични проекти, а притоа не мислиме на веќе полноправните членови на европското семејство, нагалено наречено ЕУ, туку на оние што се во иста ситуација како нас. Ете, повторно избива од нас таа проклета неблагодарност и барање нови проблеми таму каде што ги нема. Наместо да се радуваме што живееме во земјата со најниски цени во Европа, го извртевме муабетот до некакво барање грантови, или барем евтини кредити. Па ајде што ние обичните граѓани си зборуваме во себе, еве и нашиве политичари почнаа да се бунат, да ѝ наоѓаат некакви забелешки на Европа, која толку многу нѐ сака. Што ли ќе речат Европејциве за нас?...

Да ми кажуваше некој на почетокот од деведесеттите години дека ќе се случува ова, ќе го сметав за политички недоволно упатен, за провокатор или фантазер Македонската политичка сцена доби уште една поделба. СДСМ и ДУИ го формираат таканаречениот модерен европски фронт. ВМРО–ДПМНЕ ги добива црните епитети на антиевропска партија. На сите им е познато дека повод за поделбата на два табора се различните позиции околу уставните измени. Поточно околу предлогот за запишување на Бугарите во македонскиот устав. СДСМ и ДУИ се за, ВМРО–ДПМНЕ е против. Преведено попросто, кажано народски: СДСМ е пробугарска партија, ВМРО–ДПМНЕ антибугарска. Епилог сосема нелогичен, контрадикторен на минатото, на сеќавањето и традицијата на Македонците, гледано сто години наназад. О, времиња, о, чудесија. О, иронија на македонската историја. О, превртена пирамидо на политичкото живеење на ова мало парче земја. Да ми кажуваше некој на почетокот од деведесеттите години дека ќе се случува ова, ќе го сметав за политички недоволно упатен, за провокатор или фантазер. Да не ја спомнуваме Внатрешната организација, која повеќе од еден век си ги влече ресите, колку на македонизмот, толку на бугарскиот национализам. ВМРО со додавката ДПМНЕ уште од најавата за основање, односно реобнова, го наметна ореолот на бугарштината во Македонија. Нејзиниот челник, тогаш младиот Љупчо Георгиевски, првиот јавен необугарин во независна Македонија, самиот призна дека поголем дел од неговото раководство било со бугарско самочувство. Постоеја сериозни и видливи знаци дека влече на таа источна страна. Претседателот Киро Глигоров беше човекот што јасно стави до знаење дека Бугарите нема што да бараат во независна Македонија. Не случајно повторуваше дека националниот идентитет на Македонците е бетон. Однесе со себе редица тајни за илегални дејствувања на странски, главно српски, бугарски и грчки агентури и домашни соработници, кои се обидуваа да ја разнебитат стекнатата млада државност. Да искористат во матно, да го вратат назад тркалото на историјата. Глигоров беше мозокот на тој отпор, а СДСМ со Бранко Црвенковски владината оператива да не дојде до можниот национален слом во бугарска корист. А ќе дојдеше, имаше денови што висеа на конец. Сега имаме нова слика на теренот. Чудна, но реална. СДСМ е далеку, многу далеку, од своите изворни принципи и програми, од идеите на основачите и нивните поддржувачи. Уште подалеку е од нивните претходници, од нивните политички предци, кои во мнозинство беа комунисти учесници во ослободувањето на Македонија од фашистичка Бугарија во Втората светска војна. СДСМ како наследник на Комунистичката партија сега како да признава историска грешка на претходните генерации покајувајќи се и поклонувајќи се пред бугарските интереси за Македонија. И ВМРО–ДПМНЕ е превртена наопаку, минувајќи низ неколку идејни, политички, криминогени и лидерски трансформации. Од чисто провмровска партија калемена на бугаризмот се претвори во заштитничка на македонизмот. Од партија формирана со западна помош, од најотворен и жесток противник на југословенството, на комунизмот и на српските влијанија во Македонија, сега, дури и од своите, ги доживува обвинувањата дека во неа мешаат прсти Русија и Србија и други комунистички рестлови. Погорекажаното не мора да значи дека е точно, но залагањата да не влезат Бугарите во Уставот ја обележуваат партијата со жолта антиевропска лента. Токму поради политичката трансформација, поради укажувањето на опасностите од бугаризација на Македонија, ВМРО–ДПМНЕ сега е на раб на преживување. Иако анкетите покажуваат дека мнозинството Македонци се на нејзина страна, партијата е сама наспроти организираниот богат таканаречен (про)европски мултинационален фронт. Специјалната операција за пораз на нејзината политика се води на разни начини, со многу средства и масовно вклучени материјални и човечки ресурси. Партиското лавче живее со сликата дека се наоѓа во улога на жаба што полека – полека ја голта лута змија. Или на кучка на која ѝ ја сечат, дел по дел, долгата опашка. Или ја кратат долгата рака на Партијата. Да не боли еднаш, да боли повеќепати. Самата партија, особено нејзините пратеници ќе немаат ниту правда ниту мир. Ќе сонуваат пеколни европски и американски соништа. Секој од таму, вклучувајќи и најневажни административци, ќе може да плука и мокри над нивните глави, без да помисли дека зад нив стојат над 300 илјади гласачи, 300 илјади Македонци, изразено во национални бројки. Претседатели, премиери, комесари, амбасадори, заменици на замениците и помошници на помошниците, без срам и перде преку адресата на ВМРО-ДПМНЕ ќе му се закануваат и ќе го понижуваат македонскиот народ. Ќе го плашат и ќе го натераат во ќош, ќе го донесат до ѕид, да крене раце од сѐ, вклучувајќи ги идентитетот, јазикот, писмото. Власта ќе повикува и ќе плаќа дебело разноразни лобисти и политички пробисвети, кои ќе доаѓаат овде кај нас да го заплашуваат македонскиот народ во сопствената земја, да го третираат како заостанато, глупаво племе што страда од своето незнаење. Ќе повикува и ќе плаќа зашто нема сенатор или поранешен висок американски и европски политичар што не ги наплаќа своите посети и нарачани изјави. (Сетете се на Тони Блер, на Клинтонови и други што своите говори ги наплаќаат во милионски суми.) Ништо денес во светот нема без пари. Ќе трае тој политички пир до денот додека не се донесат уставните амандмани, додека не се смени преамбулата. Уште сега е јасно дека актуелната власт е решена да го освои Собранието со двотретинско мнозинство по секоја цена. Таа операција што ја води сега СДСМ е тренирана и еднаш изведена при промената на Уставот за промена на името. Можеби потешко, но и овој пат би завршила со победа на власта. Горчлива, ама победа си е победа. Нанапред со благо, со кроце, потоа со малку ќотек. Најнапред со заобиколување на надлежните институции, потоа со своеволно толкување или кршење на двосмислените закони и деловници, а при крајот со сѐ што може да се употреби. Тој процес е веќе одобрен и почнат и нема глас што ќе повика да запре. Освен власта и нашите западни партнери, ова лето и оваа есен во Македонија ќе победува сиромаштијата. Порази ќе доживуваат разочараните граѓани. Оние што се на чело на проевропскиот фронт се новопечени „тендер-милионери“ и префригани мангупи. Никој од нив не влегува во продавница за да знае колку пари се лебот, кило месо, литар масло. За колку проценти е поскапен животот, за колку проценти е зголемена сиромаштијата. Тие прашања не се важни за нив. Важно е што бугарското прашање ќе ја окупира Македонија во наредните седум-осум месеци, а тие ќе ја глумат улогата на праведници или предавници, наизменично и во своја лична корист. [email protected]...

Проф. Звонимир Јанкулоски Интелигентните слободномислечки луѓе во Македонија се демографски пазар. Тие се надвор од општествените норми. Размислуваат надвор од наметнатата рамка и ги гледаат светот и окружувањето онакви какви што навистина се, а не онака како што политиката им кажува дека се. Идиократијата сѐ повеќе ми изгледа како пророштво за иднината на Македонија Дозволете ми да зборувам во пофалба за глупоста на политичарите. Ова е безвременска тема, релевантна сега како и секогаш, идејата дека лидерите треба да бидат паметни не функционира баш во Македонија. Она што се смета за интелигентно можеби не секогаш е многу корисно кога станува збор за политика. Глупоста е менталното скеле на успехот кај нас. Значи, што го квалификува човекот денес да се кандидира за висока функција во македонската политика? Секако не интелигенција. Во моментов во Македонијa уживаме мастерклас во уметноста на политичката глупост. Оваа власт не школува веќе некое време, а способноста на медиумите колосална е да предизвикаат и да ја засилат таквата глупост. Но ништо од ова не е ново. Политичарите, особено овие во годините на независна Македонија отсекогаш прибегнувале кон глупави тврдења, бесрамни навреди, смели претерувања и ќелави лаги за да добијат медиумска покриеност и да добијат гласови. Не е тешко да ја доловиш глупоста на нашата политичка ера. Само следи ја глупоста промовирана и поттикната во времето на владеењето на несудениот нобеловец и ќе ја добиеш вистинската слика за Македонија денес. Слика на време што е интелектуално загрозувачко и неверојатно глупаво. Резултатот е цел еден политички екосистем посветен на ширење на глупоста. Дали ова се годините во кои го достигнавме врвот на глупоста? Ако веќе ова е ера на идиоти, што следува? Години на ментално гниење што е навреда за човечкиот ум и за човечката пристојност!? Македонија е интелектуално дегенерирано општество. Еволуцијата во Македонија не ја наградува интелигенцијата. Напротив, таа сериозно ги наградува оние што најмногу се размножувале – и ги оставила интелигентните да станат загрозен вид. Интелигентните слободномислечки луѓе во Македонија се демографски пазар. Тие се надвор од општествените норми. Размислуваат надвор од наметнатата рамка и ги гледаат светот и окружувањето онакви какви што навистина се, а не онака како што политиката им кажува дека се. Идиократијата сѐ повеќе ми изгледа како пророштво за иднината на Македонија. Да се биде плиток идиот останува мода во политиката и животот кај нас, како што денес сме осудени да го достигнеме општествениот врв кога бројот на глупите станува доминантен во популациската скала. Не сум циничен, тоа е само тажен факт. Ние сме во процес на создавање на она што заслужува да се нарече идиотска политичка култура. Не е идиотска супкултура, која секое општество ја има и која клокоти под површината и која може да обезбеди безопасна забава; туку самата култура. За првпат, чудното, глупавото и грубото стануваат наша политичка културна норма, дури и наш културен идеал. Тоа се случува кога заевизмот ја промовира идејата дека во Македонија луѓето имаат право да бидат глупави. Особено неговите следбеници. Сега и да сакаат не би можеле да не бидат глупави ако сакаат. Всушност, оваа влада како следбеник на човекот посветен во одбрана на слободата и промотор на правото да се биде глупав, тоа го прави со лични примери и жртви. Во коренот на култот на глупоста во Македонија е идејата дека мислењата на лошо информираните треба да имаат исто толку тежина, како и мислењето на експертите. Дополнително, Заев нѐ научи дека некомпетентноста и неспособните честопати се благословени со несоодветна самодоверба, поттикнати од нешто што им изгледа како знаење. Што би рекол Буковски: „Проблемот со светот е што интелигентните луѓе се полни со сомнежи, додека глупавите се полни со самодоверба“. Кога ќе ја видиш самодовербата на нашиве политичари не можеш да ја тргнеш сликата за Македонија како средина на монструозен политички моронизам. Примери колку сакаш. Она што сериозно ме плаши не е заробената или хибридната држава, тоа е опасноста од колективната неспособност и глупост што се промовира во Македонија. За да ставиме крај на епидемијата на глупоста, сите ние мора да ги признаеме нашите недостатоци и да се согласиме заедно дека не можеме – и не треба – да знаеме сè. Единствениот лек за нашата епидемија на идиотизам е признавањето на нашето незнаење. Затоа треба да најдеме рампа од овој идиотски автопат на глупоста пред да биде предоцна. Или веќе е доцна зашто тешко е да ги задржите очите на патот кога толку силно се смеете на глупоста што стана наше секојдневие. Реално, кога подобро ќе размислам, навистина има нешто смирувачко во глупоста. Проф. Звонимир Јанкулоски...

Катерина Блажевска Дали Весна Дамева имала судир на интереси во постапувањето? Таа смета дека против неа се води хајка. Јазолот ќе се разврзува идната недела. Една недела откако холандскиот амбасадор Дирк Јан Коп соопшти дека Холандија ставила во мирување голем проект поврзан со Судскиот совет, а тоа тело го нарече „нелегитимно“, на повидок е нова епизода во Советот. Следната недела Советот требало да расправа по индиции за судир на интереси: дали Весна Дамева, која претходно незаконски беше разрешена од функцијата претседател, во изминатиот период учествувала во постапки во кои се оценува или одлучува за судии и претседатели на судови, и покрај тоа што тие воделе предмети во како тужен или тужител, бил нејзиниот сопруг, односно компанија во која тој е директор? Медиуми кои имале увид во нејзини известувања до Советот за ова прашање, објавија дека таа побарала изземање заради таквите околности, ама пост-фестум. Дамева, пак, за ДВ вели дека станува збор за тенденциозно извртување на фактите, со цел во јавноста да се стекне погрешна перцепција. Притоа напоменува дека не барала изземање и дека тоа е наведено во самите известувања, бидејќи смета дека немало основа за изземање, туку само да достави известување до Советот, кој понатаму одлучува. „Известувањата кои јас ги поднесов се засноваат на член 33 став 4 од Законот за Судски совет на РСМ и истите се поднесени веднаш откако дознав за постоењето на околностите. Со тоа јас постапив во целост согласно со Законот“, вели Дамева. Нагласува дека член на Судскиот совет не учествува во работата на Советот во постапки за кои се одлучува за судија со кој е во брачна заедница, и тоа е субјективна околност. „Сосема е јасно дека мојот сопруг не е судија, ниту кандидат за судија ниту пак јас сум учествувала во постапка во која се одлучува за него лично. Фактот дека компанијата во која работи се јавува како странка или оштетен пред судот, не значи дека јас априори можам да бидам пристрасна, туку постапувајќи законски и морално го известив Советот веднаш во моментот кога дознав за наведените околности“, објаснува Дамева. Весна Дамева смета дека против неа се води хајкаФотографија: Petr Stojanovski Во кои случаи член на Советот се иззема од неговата работа? Според член 33 став 1, член на Советот не учествува во работа на Советот во постапки во кои се одлучува за судија, претседател на суд, кандидат за судија или кандидат за претседател на суд со кој е во: брачна или вонбрачна заедница; роднинска врска по права линија до кој било степен, а во странична до четврт степен; роднинска врска по сватовство до втор степен; однос на посвоеник или посвоител или лице со кое живее во иста семејна заедница. А според член 33 став 4, член на Советот, доколку во вршењето на својата функција дознае за постоење на околности кои може да предизвикаат сомневање во неговата непристрасност, е должен веднаш за тоа да го извести Советот, кој ќе донесе соодветна одлука. Меѓу таргет и „Таргет“ Овој случај предизвикува големо внимание, бидејќи меѓудругото во фокусот повторно е предметот „Таргет – Тврдина“ и апелацискиот судија Енвер Беџети, за кој Судскиот совет утврди дека девет месеци неоправдано го држел капиталниот предмет за масовното прислушување. Во „Таргет-Тврдина“, сопругот на Дамева наводно бил оштетена странка, а таа гласала за поддршка на извештајот на Комисијата која предложила покренување постапка за разрешување на судијата Беџети. Тензиите во Судскиот совет почнаа токму во пресрет на иницијативата за утврдување одговорност на Беџети, кога дел од челновите на СС наводно барале таа иницијативата да се стави на седница, а други – да се стопира. Епилогот беше разрешување на претседателката Весна Дамева во незаконска постапка, но немаше ни збор за посочената иницијатива за одговорност на судијата. Дамева по разрешувањето во мај поднесе тужба до Управниот суд со која ја оспорува законитоста на донесената одлука за нејзино разешување од функцијата претседател на Судскиот совет, а поднесе и кривична пријава до Основното јавно обвинителство поради постоење на основи на сомнение за сторено продолжено кривично дело злоупотреба на службената должност и овластување. Откако не е претседателка, смета дека на некого му пречи и како член на Советот. „Очигледно е дека против мене се води организирана хајка. Ова е очекувана реакција по поднесената тужба и кривична пријава и за сѐ што следува во Советот, а треба да се заврши. Сосема ми е јасно дека јас сум пречка за да може работите да се одвиваат онака како што некој сака и замислил. Обидите за мое ‘отстранување’ и како член на Советот ги најавив во една од моите претходни изјави, но не помислив на моментот дека и во ситуација кога веднаш известуваш за дознавање на одредени околности, односно постапуваш совесно, чесно и одговорно – ќе бидеш ‘обвинета’. Не знам уште што треба да се случи за да можеме да тргнеме од мртвата точка и да престане оваа состојба на секојдневно паѓање на довербата и угледот на судството. И навистина ова е болно за гледање, како што изјави амбасадорот на Кралството Холандија“, вели таа. Критиките релевантни, изјавите непријатни Иако по незаконската смена на Дамева во експертската јавност доминираа оценки дека Судскиот совет треба да поднесе колективна оставка, бидејќи е искомпромитирана неговата работа, такво нешто не се случи. Минатата недела холандскиот амбасадор во РСМ, даде многу остри критики за состојбата во правосудството, со акцент и на Советот. „Гледаме знаци на политичко влијание кај изборот на Обвинителството за гонење организиран криминал, гледаме знаци на политичко влијание во изборот на кандидати во Академијата на судии и јавни обвинители, гледаме знаци на политичко влијание практично во сите судови, и да, тоа е многу загрижувачко, се натрупува едно по друго“, рече амбасадорот во интервју за РСЕ. Притоа потсети дека причината поради која Холандија се согласила со одлуката за почеток на пристапни преговори на РСМ со ЕУ, било токму гарантирањето дека ќе се процесуираат предметите на поранешното СЈО. „Дозволете да ве потсетам дека во февруари 2020 година, кога Парламентот донесе закон со кој гарантираше процесуирање на случаите на СЈО, случаите со масовното прислушување, тоа беше единствениот настан што направи мојата земја да се согласи за членство на Северна Македонија во ЕУ, а потоа и Советот на ЕУ се согласи со тоа во март 2020 година. Тоа е централно прашање и го следиме внимателно. Тоа е дел од поглавјето „Темели“ кое прво се отвара, а последно се затвора и ќе остане од висока важност во целиот процес. Но она што ние напротив го гледаме, е дека сите случаи на СЈО, еден по еден тонат, а тоа е многу лош развој. А сега го имаме и случајот со Судскиот совет, кој всушност стана нелегитимно тело. Тоа е многу сериозно и болно за гледање “, потенцираше холандскиот амбасадор. Новиот претседател на Судскиот совет, Сашко Георгиев, изјави дека се непријатни таквите укажувања и изјави, но уверуваше дека Советот работи во согласност со законот. „Создаваме недоверба кај граѓаните зашто некои предмети застаруваат и тоа е реален проблем. Во тој дел се согласувам и со амбасадорот, и со сите релевантни критики. Апсолутно мора да се понесе одговорност во секторот правосудство, а ние како Совет мора да ги следиме тие состојби. А ако детектираме некој проблем, согласно надлежностите постапуваме“, рече Георгиев....

Доволно е на поминување крај непозната куќа да помирисаме мирис што ни е познат од нашето сопствено детство за да се почувствуваме веднаш вратени во времето кога ние сме биле деца. Мирисот е најефемерната, најнедофатливата, целосно невидливата, бестежинската, но, понекогаш, најсилната супстанција што има моќ да го врати само во еден миг сето богатство на слики, чувства и ликови од минатото. Има луѓе што се будат со чувството дека во ноќта ја сонувале својата почината мајка, затоа им се чини дека уште во носот го мирисаат нејзиниот мирис. Науката потврдува дека бебето го знае мирисот на мајка си уште од мајчината утроба. Телесната близина на мајката му сугерира заштитеност не само преку допирот, туку и преку мирисот на телото на мајката. Детето ја препознава мајка си веднаш по раѓањето по нејзиниот мирис, а тој му помага да се намали и интензитетот на болката. Во еден научен експеримент била истражена отвореноста на бебињата кон непознати луѓе. Само во случаите кога крај бебето се наоѓало парче од облеката на мајката, со нејзиниот мирис, тоа полесно ја прифаќало и непознатата личност. Се вели дека мирисот на мајката помага кај детето да се развие визуелното внимание. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Свет без мириси, свет без живот На празникот Духови, кој западните христијани го славеа на овој викенд, чинот на слегувањето на Светиот Дух врз апостолите понекогаш се симболизира со тоа што од покривот на црквата „паѓаат“ врз главите на верниците мирисливи лисја од цветови на рози. Во православната црква свештеникот слегувањето на Светиот Дух го симболизира фрлајќи во сите четири правци грстови од ловорови лисја. Потоа сета црква е „послана” со ловор! Тогаш небаре задувува мирислив ветер низ црквата, невидливо навестувајќи го присуството на Светиот Дух, кој во православните молитви се нарекува Животодавец. Тоа значи, тајната на животот е поврзана со мирисот. Уште потајновит за нашите модерни уши е старословенскиот збор за мирис или миризма, имено, благоухание. Глаголот „благоуха“ е составен од „благ“ и од „уха“. „Ухати“, на старословенски значи „дува“, „дувнува“, но и „диши“ и, секако, „мириса“. Благоухание е мирислив провев, мирислив ветер, нешто што се шири низ воздухот, како и нашиот здив, како дишењето кое, конечно, е самиот живот. Миризбата на скопскиот јуни Во Светото писмо се вели дека Бог му „ухнал“ живот на човекот кого го создал од земја. Бог му го дарил својот „жив здив“ на човекот. Паметам, моите костурски егејски баби ни „ухнуваа“ на местото на кое сме се изгребале, кога како деца ќе падневме, а ние верувавме дека со тоа сме „излечени“. Зборовите „уха“ и „миризма“ што ги знам од раното детство од говорот на моите егејски баби, за мене потоа станаа шифра за најтаинственото поврзано со суштината на животот. Затоа зборот „миризма“ (а не миризба!) е клучна шифра во моето литературно творештво. Само уште старословенскиот збор за миризма е за мене поетска и филозофска шифра. Во зборот мирис или миризма уште не е јасно изговорена благоста и пријатноста. Иако има и мириси кои не се благи, кога зборуваме за тајната на мирисите секогаш мислиме на благопријатните. На мирисите на храната, на расцутената природа, на мирудиите и лековитите треви, на парфемите. Сетилото за мирис кај човекот е поврзано со два нерва, олфакторикус и тригеминус. Вториот ги регистрира непријатните мириси кои не раздразнуваат и вознемируваат, а првиот пријатните. Светот без мириси би бил без живот. Мирисите од изминатиот живот Значењето на мирисите досега беше присутно само во литературата, најмногу кај Марсел Пруст, но модерната наука сè повеќе ја разоткрива причината зошто мирисите имаат толку силно влијание врз мозокот за да може еден благ, недофатлив провев на мирис познат од минатото да го повика во паметењето сето богатство на изминатиот живот кој, понекогаш, не оставил никакви други видливи траги во стварноста, освен тој запис во архивата на нашиот мозок. Така мајка ми го гледаше пред себе сиот нејзин живот додека стоеше во густежот од зеленило кое беше израснало таму каде што пред половина век во селото Бапчор, во Егејска Македонија, се наоѓаше куќата на нејзината фамилија. Немаше ниту камен останат од старите ѕидови на куќата, немаше никаков белег од животот во неа, но мајка ми го препозна местото, каде што таа куќа стоела, според видикот што се отворал од нејзините прозорци. Тој видик врз планинскиот превез уште беше истиот. Но, уште посилно во неа беа присутни сите мириси на нејзиниот некогашен живот. И таа како во ритуал ги редеше мирисите на нејзиното детство и младост, од мирисот на ливадите преполни со расцутени диви синолички, кој таа го чувствуваше во воздухот додека ги гледаше синозелените падини пред себе, до оној на градините во есен, преполни со зрели плодови. Тој, патем, беше најтрауматичниот за неа. Кога бегале во војната, било доцно лето и сиот род во градините и полињата останал несобран. Сепак, таа по половина век радосно ја мирисаше во умот миризмата на својот дом. Таа на „стисовите“ на куќата, на душемето, на килимите, на чардаците, на утрата, кои за неа мирисале на топлото овчо млеко. Кога луѓето ја напуштаат својата татковина, тие ги понесуваат со себе само мирисите од изминатиот живот. Сетилото за мирис поврзано со емоционалното паметење Колку мора да е длабока тајната на мирисите, а со тоа и тајната на човечката душа, сознаваме токму во мигот кога ќе го почувствуваме, навидум, одамна заборавениот мирис од нашето детство, што прави веднаш да станеме деца. Во таа смисла, не мора да се вратиме на местото каде што било нашето детство, за да бидеме еден миг пак „во него“. Затоа што повеќе од местото, детството и изминатиот живот може да ни го врати токму миризмата. За тоа пишував првпат во романот „Снегот во Казабланка“. Науката го објаснува на егзактен начин механизмот на кој делуваат мирисите врз нашиот ум. Сетилото за мирис е анатомски тесно поврзано со деловите во мозокот кои се однесуваат на паметењето и сеќавањето. Тоа значи, сетилото за мирис, нашиот нос, има директна врска со „архивата“ на нашиот живот. Токму затоа најмалечкиот, најкревкиот провев, тоа чудесно „благоухание“, може во една секунда да ги врати во животот најдалечните спомени. Да го повика пред нас, небаре е пак жив, ликот на личноста која одамна не е со нас. Мирисите ги намалуваат болките, вели науката, но психологијата потсетува дека тие може да не потсетат и на трауматски доживувања од минатото. Причината за тоа е поврзаноста на сетилото за мирис со нашето емоционално паметење. Структурата на нашиот мозок, блискоста на сетилото за мирис со центарот за паметењето, е причината зошто мирисите и сеќавањето се толку длабоко поврзани. Човекот со здраво сетило за мирис може да разликува 10.000 различни мирисливи нијанси. Секој што постојано има контакт со различни мириси и се обидува да ги запамети, со тоа ја подобрува својата перцепција. Во некои понови истражувања за дејството на мирисите беше утврдено дека студентите и учениците подобро ги запамтуваат содржините што им се предаваат, доколку училницата „пријатно мириса“. Кога низ училницата „благоуха“, пријатно провева мирисот на лимон и портокал, тоа ја стимулира концентрацијата на учениците. Особено за децата кои наутро уште се „поспани“, мирисите на лаванда или на мандарина им помагаат брзо да се „разбудат“ и да се концентрираат. При писмените работи децата правеле помалку грешки, доколку просторијата е исполнета со свежата арома на лимонот. (Авторката е писателка) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“ Преземено од Дојче Веле...

Кои бизниси ги вртат најголемите пари во Битола и кои се најпрофитабилните дејности во најголемиот град во југозападна Македонија. Битола, градот на конузлите, најголемата македонска житница, најголемиот производител на струја, а порано единствен и најголем конкурент на Скопје (по осамостојувањето на Македонија). Низ годините работите и економските прилики се менуваат. За некого на подобро за друг не баш на добро. Како и да е Битола повеќе не е индустриски центар како што бил, а веќе ниту од далеку не е ниту економски ниту политички ривал на Скопје. Воедно Битола повеќе не е ниту неприкосновен и најголем производител на струја од блоковите на РЕК Битола што всушност е и основата на битолската макро економија. Но бројките покажуваат дека лани меѓу најголемите и најуспешните не се толку бројни како порано рударско-градежни компании чиј главен форнт за работа беше РЕК Битола. А тука очигледно голема улога има токму зголемениот увоз на јаглен, пишува Фактор. Кои се најголеми под Пелистер?Кои се најуспешните?*Ранг листата е направена со комбинирање на параметрите промет од најмалку 300 милиони денари и профит од 20 милиони денари Податоците се од базата на Централен регистарИзвор: Фактор Портал...

На листата милионери во Обединетото Кралство на Велика Британија и Северна Ирска од неодамна се приклучи и еден извесен возач од Велс. Со што се занимаваше и како стана милионер, ве слушам прашувате? И зошто не го знаеме, со име и презиме, по можност и со адреса на живеење, плус како му е дома наместено? Си молчи човекот и си ги троши парите и ужива во својата анонимност, зашто ако го дознаат луѓето, претпоставувам нема многу да го сакаат. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Господинот сега-засега го викаат „ударна дупка“, зашто пред четири години ја тужеше владата на Велс дека сериозно си го нарушил здравјето возејќи и погодувајќи една од подлабоките дупки на патот, и деновиве го доби процесот и доби компензација од повеќе од еден милион фунти или, ако сакаме да бидеме прецизни – 1.188.565,25 фунти. Ја видов фотографијата на дупката и да ви кажам право, дупка како дупка, да, длабокичка е и беше полна со дождовница, ама за возачка која возела низ балканските, а богами и низ некои од европските ридови, долини, планини и превои, не само тркало да оставиш во дупка, половина автомобил да влезе и ако не внимавате, да не излезе, ништо посебно. Карактеристиките на овој случај на неверојатно висока милионска отштета се тоа што се случува во Велс, каде што ако тужите има шанси да добиете отштета, дека „крпењето“ на патиштата е попусто трошење пари и дека уште не дознавме со какви повреди се здобил несреќникот што ја добил милионската отштета. Претходно, највисоката отштета за слична несреќа била 1.077 фунти. Други карактеристики се тоа што значително се зголеми бројот на возачи во Велс кои, да не грешам душа, ама некако успеваат да ги погодат токму дупките, оние ударните на патиштата. А велат, не се толку бројни дупките, колку што се (не)вешти возачите. Тужибаба крава Во расправијата дали да се крпат дупките, да се поправаат патиштата или да се исплаќа помала отштета, се вклучија многумина, но најактивни се Марк Морел, наречен господин „ударна дупка“ водечки активист во ЈуКеј, кој вели дека лошите патишта ја чинат државата 10 милијарди годишно и Хелен Дјудни, со прекарот „Тужибаба крава“ (Комплејнинг кау), која е најуспешната активистка за заштита на потрошувачите која бара секогаш да се пријавува се што не е во ред – вклучително и дупките на патиштата. (Веднаш да појаснам, она „крава“ тука не се смета за нешто навредливо – на пример, кога некому, поточно на некоја ќе ѝ кажете „сили кау“, тоа повеќе е нешто како „блесаво кравче, кравуле“, значи така како малку нагалено…). Е, сега, вол е вол, бик е бик, а теле е теле едно. Не знам кому треба да му се жали ковид комисијата, која сè уште го истражува однесувањето во времето на пандемијата на поранешниот премиер Борис Џонсон кога тој прекрши многу правила. Ама пак имаме ситуација. Комисијата побара да ја добие конверзацијата што поранешниот премиер ја имаше на својот мобилен на мрежата Вотсап во периодот кога тој носеше судбоносни одлуки за луѓето, за пандемијата, за државата и за парите , по тој редослед. И кога изгледаше дека ќе слушнеме и ќе прочитаме кој кому што му рекол, кога и зошто, зашто Џонсон се согласи и рече дека нема ништо против, владата изјави дека ја нема. Конверзацијата. Како тоа ја нема? Зошто ја нема? Каде се загубила? Ја затуриле некаде? Во некој џеб? Во некоја дупка? Црна дупка Знам од искуство дека секој дом има „црна дупка“ во која исчезнуваат разни предмети. Некогаш потоа волшебно се појавуваат, ама ретко. Таму се поединечни чорапи, распар обетки, клучеви, документи, картички со ретки телефонски броеви и црвен џемпер. Но, каде е конверзацијата на поранешниот премиер? Пропаднала ли во некоја „ударна црна дупка“ во владата, па ѝ се сотрела трагата? Владините служби се должни да ја чуваат целата документација од министрите и од премиерите на сите средства за комуникација. Од хартии преку снимки до дигитални записи. Ама ене ги од таму, креваат раменици и велат – нема. Како нема? Така нема. Од Даунинг стрит се јавија да ги негираат наводите дека се работи за забошотување на истрагата и изјавија дека не би требало некој да ги тера да обезбедуваат „непотребни“ материјали поврзани со приватниот живот на владиниот персонал. Со кого нели, бил во комуникација и погореспоменатиот поранешен премиер. Но, шефот на истрагата се закани дека ќе има кривични санкции ако владиниот кабинет не ги обелодени пораките на Вотсап на Џонсон и деталите од неговиот дневник. Баронесата Халет, која раководи со истрагата, дури и постави ултиматум – владата треба до четврток до 4 попладне да обезбеди потврда дека ги нема документите потпишана од висок владин претставник дека ја говори вистината. И така чекаме да дојде четврток, а конспиративните теории, нормално, растат. Што и зошто нема соработка со комисијата? Како тоа во Кабинетот нема или се нема волја да се сподели конверзација, дали за да се заштити некој и, ако е така, кој сè е вмешан и чии се имиња се спомнувале? И како тоа во Кабинетот нема, ама Џонсон наводно на своите адвокати им ја предал целата документација и конверзација од тој период, си чувал човекот сè, за „недајбоже“ и „што е сигурно, сигурно е“. Оние што се занимаваат со сè и сешто јавуваат дека премиерот Риши Сунак и БоЏо веќе некое време, не само што очи не сакале да си видат, туку и по телефон не разговарале. Сапуница, луѓе, сапуница, и тоа од оние латиноамериканските (не турските, скраја да е, тие се за затупување и за уназадување, овие развиваат фантазија) каде што очекувам во секој миг да се појави заборавениот брат на Риши, Раул, посвоен од богат аргентински ранчер, да отиде со подароци од стенограми кај Кери на Борис и да и честита за третото дете, притоа обелоденувајќи ѝ на баронесата Халет, една од гостинките, дека неговата сопруга е сестра на првата невенчана жена на Борис, со која тој имал тајна и интимна конверзација за време на пандемијата за судбоносни одлуки за луѓето, за пандемијата, за државата и за парите, по тој редослед. (Авторката е новинарка) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Секој ден исчезнува по некој животински или растителен вид, по некој јазик, по некој занает. Богатите се од ден во ден сè побогати, а сиромашните сè посиромашни. Секој ден едно малцинство знае сè повеќе, а едно мнозинство сè помалку. Незнаењето се шири со застрашувачка брзина. Сè поголем е проблемот на распределбата на богатството, нееднаквоста е без историски преседан, а експлоатацијата на ресурсите достаса до дијаболични размери. Една шака пребогати поединци и корпорации владеат со светот. Не знам веќе дали тоа сенките или сликите се тие што повеќе ни ја затскриваат стварноста. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Можеме за тоа да расправаме до судниот ден, но несомнено е дека ја изгубивме способноста критички да го спознаваме и да го анализираме она што се случува со светот. Затоа и по две и пол илјади години, повторно изгледа како да сме заглавени во Платоновата пештера. Ја занемаривме нашата најхумана должност, да размислуваме и да делуваме. Се претворивме во некакви инертни суштества, лишени од способноста за спротивставување, за непомир и побуна, својства што некогаш нè красеа долги години. Стасавме очигледно до крајот на една цивилизација, а онаа што наидува не ветува ништо убаво. Тоа е: неолиберализмот е само новиот тоталитаризам, преправен како демократија, од која ја сочувал само фасадата. Ова свое разочарување, верувам со некои подобро срочени зборови, го напишал во својата бележница Жозе Сарамаго, на 29 мај, денот кога ги пишувам овие редови, но далечната 2009 година; годината нурната во светската финансиска криза што веќе никој не ја памети, веројатно затоа што сите топтан се лизгаме удолу по нејзиниот сè пострмен кратер. И како што јас го доживувам неговото разочарување од пред четиринаесет години, како да е мое денешно, така и старата писателска планина и доживотен комунист си припомнува на својата реакција од пред уште четириесет години порано, кога светот му се восхитуваше на потполно бесмисленото човеково слетување на месечината. Оваа авантура што тогаш беше славена како да е најголемиот дострел на човечката цивилизација откога постои, беше само грандиозно одвраќање на вниманието од зловестите последици на човековото делување против животот на сопствената планета. Таканаречениот „голем чекор за човештвото“ беше само величествено месечарење кое не само на заслепените натпреварувачи во Студената војна, туку и на сите нас гледачите во светската арена ни овозможи да заборавиме дека единствените големи чекори за човештвото не се и никогаш нема да бидат горе меѓу ѕвездите, туку долу, секогаш и исклучиво долу, на Земјата по која одиме. А патот до Месечината Сарамаговата моќна имагинација го претвори од лет низ просторот, како што вообичаено го сфаќаме, во фантазмагоричен скок низ времето. Елем, како резултат на временскиот скок астронаутите не слетале на Месечината, туку на нашата родна Земја, само не на оваа што ја познаваме, бела, зелена, браон и сина, туку на некоја Земја од далечната иднина, сивопрашинеста и без луѓе, без птици, без цвеќе, без ниту една насмевка, без ниту еден нежен збор. Една од живот исчистена и бескорисна планета, со древна историја која нема да има кој да ја раскаже. Мртвата земја барем нема да биде боиште на неизмерната беда, војните, гладот и на маките, каква што беше за целото свое време, ако е тоа единствената утеха во оваа есхатолошка визија на Сарамаго, напишана повторно неполна година пред неговата смрт. А, ќе се запрашаме, зошто не можеме јасно и критички да го поимаме светот денес, и како е воопшто можно по два века филозофско и идеолошко превирање, од кое избија како експлозии многу и премногу интелектуални алатки за разбирање на светот, за ориентација во секоја прашума од настани, за делување во сите – колку и да се очајни и безнадежни – ситуации; како е можно повторно да заталкаме во Платоновата пештера, повторно да се „претвориме во некакви инертни суштества, лишени од способноста за спротивставување, за непомир и побуна“, како е можно ваквото глобално, безалтернативно заглупување на човештвото? Одговорот е, како и секогаш, во формулацијата на прашањето: самата безалтернативност го парализира мозокот, патот без алтернатива е самиот по себе дијалектичка смрт, стабилна состојба на апсолутна и сеприсутна глупост, општ колапс на умот. Единствената причина за овој глобален колапс на умот и човечноста е планетарното напуштање на левичарските идеи од деветнаесеттиот век: анархизмот, комунизмот и социјализмот. Исчезнувањето на левицата од европската и од светската политичка сцена, и тоа со манир на најпонижувачко предавство на идеалите, е вистинската причина за безалтернативните безнадежности на денот. Левицата, која во минатото ја претставуваше најголемата надеж на човештвото, која беше кадарна да ја покрене волјата на милионите повикувајќи се само на она што е најдобро во човечката природа, упадна во вировите на сопствените грешки и изопачености, та почна од пред четири децении со секој ден сè повеќе да се оддалечува од сопствените идеали и концепти, и сè повеќе да наликува на своите политички противници и непријатели. И, ако може, она што остана од левичарската ава, уште да учи и да поима нешто од стварноста, би требало да се запраша, зошто толку ладнокрвно и неповратно се оддалечи од своите природни извори на влијанието, од сиромашните, од онеправданите, од загрозените, но и од оние што сè уште умеат да сонуваат, од сето она што будеше надежи и што беше морално и добро, од можеби најутописката, но и највредната и најблескава социјална и хуманистичка визија на светот? Но, зошто би се запрашала нешто таа виртуелна ава, раздувана и однесена од временските ветришта, зошто сè уште би се употребувал поимот левица, кој веќе одамна нема никаква препознатлива содржина, зошто би постоел збор за нешто што не само што веќе не постои, туку и предизвикува недоразбирања и заблуди со самото спомнување? Овие мисловни талкања на Сарамаго не ги ставав во наводници, како цитати, не само од голема почит кон писателот и од моето чувство на вина поради премногу слободното, а немушто пренесување и парафразирање на неговите белешки, туку и поради невозможноста да ги одвојам неговите зборови и реченици од моите сопствени. Така и ви ги соопштувам како да се мои, како прирастоци, продолженија и плетери на неговите, та дури помислив дека генијот бил во состојба да месечари по иднината, каде што налетал на моите денешни стенкања и ги запишал тивко во своите бележници. Конечно, не може човек со душа да не се сложи со големецот, кога се фаќа себеси како залудно се присеќава на нешто дамнешно, што според својата содржина, своите вредности и прогресивни тенденции би морало да биде нашата иднина, а не подзаборавеното минато. За жал, како што веќе многумина забележаа, ниту иднината веќе одамна не е онаа што беше некогаш. (Авторот е архитект) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Со задоцнето сознание дека периодот што требаше да биде мелем за раните на општеството по незапаметената ерупција на насилство, употребен за дополнителна поларизација на и така опасно поделената Србија, Александар Вучиќ се обиде да ја поправи штетата и на опозицијата ѝ понуди дијалог за излез од сериозната општествена криза. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber „Ги повикувам и тие политичари, за кои мислам дека се најлоши, на разговор и дијалог. Од утре мојата врата е отворена за секој од нив, за да ги решаваме проблемите во институциите на системот“, рече Вучиќ на собирот „Србија на надежта“ во Белград, што неговата Српска напредна партија го организираше за да го глорифицира сега веќе поранешниот водач. Претседателот се обиде да дејствува попомирливо за да го стиши големото незадоволство што го предизвика кога го нарече „срамен“ првиот спонтан протест на граѓаните против насилството – во кој имаше многу аполитични, а уште повеќе млади луѓе. Сега ги аболицираше како „добри и пристојни луѓе“, но не се откажа од пресметката со оние што ги повикува на дијалог, задржувајќи го официјалниот став дека власта не е одговорна за долгогодишното креирање амбиент што доведе до зголемувањето на насилството во земјата. Опозициските „хиени“ и „мршојадци“, кои се обидуваат политички да капитализираат на трагедијата, овој пат ги нарече „политичари што ќе влезат во аналите на бесчестието“, кои „заслужуваат само презир“. Со ова тој ги подгреа сомнежите на опозицијата – која и онака ништо не му верува – дека понудата за дијалог е повеќе реторичка фигура отколку веродостоен обид за заедничка борба против насилството и за сите други квалитативни промени што би ја вратиле Србија во патот на демократијата. Вучиќ спомнуваше отстапки околу свикувањето итна седница на Народното собрание или укинување на ријалити програмата „Задруга“ на ТВ Пинк, но категорично ја отфрли можноста за преодна влада до следните избори. Не мораше ни да каже дека нема да дозволи оставки од министерот за внатрешни работи или на првиот човек на разузнавачката агенција БИА. Вучиќ и понатаму е нервозен. Собирот, најавен како најголем во историјата на Србија, по бројот на учесници едвај се доближи до третата белградска прошетка. Залудно илјадници автобуси и вонредни возови, залудно рент-а-Срби од Црна Гора, Хрватска, Република Српска, од Северна Македонија. Милиони евра вградени во основата на култот на личноста не дадоа резултат. Многумина од донесените во Белград не ни присуствуваа на говорот, туку се вратија во автобусите поради дождот. Вучиќ после тоа збесна. Претседателот е соочен со внатрешно незадоволство какво што не памети од доаѓањето на власт, но и на засилени притисоци од светот, кој не му остава простор да ја одрекува согласноста околу европскиот план за нормализација на односите со Косово, а во исто време го прокнижува неговото игнорирање на самитот на Советот на Европа во Рејкјавик или провокативното патување на шефот на БИА на безбедносен состанок во Москва. Ќе му се припише и отпоздравувањето на Милорад Додик пред Собранието: Да живее Србија, да живее Република Српска, да живее Русија! Ќе му биде забележано тоа што како почесен гостин го покани шефот на дипломатијата на Унгарија, земја што со концептот „нелиберална демократија“ и со уривањето на правната држава предизвикува големи проблеми внатре во Европската Унија. Слабее поддршката од Западот, кородира имиџот на Вучиќ како некој што ја води Србија кон Европа и на некој што ќе го реши косовското прашање. Повикуваше Вучиќ на единство, но не може само Косово да биде заеднички именител на српската слога. На ова општество му треба повеќе, но комуникацијата на омраза продолжува и мали се шансите дека власта опозицијата ќе воспостават нормален однос кој би се преселил во секојдневниот живот на Собранието, ТВ-дуелите, полемиките, улиците, сообраќајот, училиштата… На Србија ѝ треба колективна терапија. Масовните убиства треба да послужат како чкрапалка за општа катарза, но владата ја отфрла дури и помислата да сноси одговорност. Продолжува да го полни општеството со негативна енергија. На митингот, кој (не)официјално означува почеток на предизборната кампања, Вучиќ продолжува и понатаму да ја дели Србија на патриоти кои ја бранат земјата и на оние кои сакаат „по секоја цена да ја уништат“. Никој нема право, а најмалку претседателот на сите граѓани на Србија, да ги екскомуницира од општеството луѓето што мислат поинаку, вулгарно да ги анатемисува и да ги прогласува за парии. Вучиќ вети дека повеќе нема да биде така. „Од утре ќе бидам претседател на сите граѓани на Србија“, рече тој, па таа невнимателна изјава потврдува дека од април 2022 година, кога го презеде петгодишниот мандат, не бил тоа што му наложува Уставот. Нему сè му се може. Затоа и живееме во земја на парадокси: демократските вредности ги брани тој што ги урива цела деценија, не дозволувајќи му на општеството слободно да продише. Србија излегува од длабока социјална криза поподелена и поконфликтна. Вучиќ ја полни чашата, ги гребе нервите на народот и го празни резервоарот на трпението, но овој митинг го покажа настанувањето нова појава. Луѓето сè помалку се плашат и се помасовно се бунат против „доброволното“ приведување на „најголемиот собир во историјата на Србија“, кој и покрај се собра помалку луѓе отколку последните два спонтани Протести против насилството. Потврдена е Потемкиновата фасада на режимот, кој е во надолна линија. Претседателот добро го знае ова, но него го води жарот на одмаздата. Сака да покаже колку се мали, мизерни и безвредни оние што не го следат. И тогаш собирот што му скандира на фараонот цинично ќе го нарече „Србија на надежта“. Нема тука ни „Н“ од надеж. Ќе треба време за власта на Вучиќ да замине во архивот на историјата, но најважно е што Србија се придвижи и што ги напушта годините на апатија и летаргија. (Авторот е новинар) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Па, господа бирократи, почнете меѓусебно да комуницирате за да ја санирате штетата што секојдневно натежнува на и онака големата тежина што ја носи овој народ, барем малку олеснете ја и сфатете дека овој народ не го бараше, но и не го заслужува тоа што вие му го наметнувате! Скопјани веќе неколку години мака мачат со вадење лични документи. Ако не е проблемот кај службеникот што го промашил датумот на раѓање, тогаш се случува друг куршлус. Сега Управата за водење матични книги не е повеќе лидер на хаосот во документациските лавиринти. Приматот го зедоа скандалите поврзани со вадење лични документи мотивирани од Преспанскиот договор, поради кој сите ние, сакале или не, мораме да ја додадеме придавката „северна“. И, ете, по толку многу негодувања, народот реши да менува документи, а таму нов шок. Повторно рампа на процес што наместо да тече како река, изгледа како карпа што се „качува угоре“ (невозможна мисија). Во најнезавидна ситуација, веројатно, се жителите на која било од 185-те спорни улици во Скопје, кои немаат можност брзо и лесно да си ја завршат обврската за вадење лични документи. Тие знаат каде живеат, но во службените документи никој не знае која улица да ја впише во новите лични документи. Па бидејќи службениците не се „гатачи“ и не можат да знаат која улица кое име го носи, со оглед на тоа што градските власти неколкукратно досега си правеа пиши-бриши со имињата на улиците, целиот процес на докажување на името на улицата, повторно, впрочем како и секогаш, оди преку грбот на граѓаните. Малку утепан народот од немаштијата, од кризата и тешката економска состојба во која е втурнат, сега е исправен пред нов институционален предизвик. Да земе потврда или уверение (како и да милувате да го кажете) дека улицата на којашто живее е таа улица на којашто живее, само улицата сега е со поинакво име. И така, со поглед задлабочен во секојдневната битка за преживување, згрбавени од што им е смачено од овие лавиринти на недоразбирање, граѓаните итаат кон бараките на градот, каде што ги чека нова долга и тешка битка – да го земат доказот за името на улицата на којашто живеат. Тука само добиваат мало пусулче дека поднеле барање со број на отворен предмет (чиниш којзнае колкав процес водат), со наведени телефонски броеви за да се јават и да прашаат дали уверението им е готово. Тука почнува новата епска битка. Да добиеш некој во јавна администрација на телефон е мисловна именка. Практично невозможно. Граѓаните ѕвонат, но никој не крева. Еве, мојот сосед сѐ уште не доби никој на телефонот, па мораше повторно да оди во бараките на Градот за да си го подигне уверението, секако, доколку е готово. И сето тоа овој мој напатен народ го трпи, небаре нема попаметна работа од таа да трча по бирократските шалтери на институциите. И сето тоа зошто? Поради недостиг од комуникација помеѓу институциите. Ете, проблемот го решив со една малку проширена реченица. Комуникација. Таа е клучна за решавањето на сите проблеми. За потсетување, и самите државници велат дека комуникацијата е клучна за иднината на земјата, ама во практика нивните институции не ја применуваат. Народот трпи затоа што градот не испратил списоци до МВР со новите имиња на улиците, со новите граници, а МВР пак и не побарало такво нешто. Значи, два-три листа со наведени имиња на стари улици и со новите имиња. Ете, толку голем и сериозен е проблемот поради кој се случува хаос. Сега се случува хаос во институциите, хаос е во градот за вадење уверение, хаос е за вадење лични документи и пасоши во институциите на МВР. Многумина веќе се жалат дека термини не ни има, а уште не почнало цунамито од граѓани што допрва треба да менуваат документи. Некој ќе си рече, ајде еднаш се менуваат документи, па потоа за десетина години пак. Но до кога на овој начин? До кога преку грбот на граѓаните и преку нивниот џеб? На народот веќе му е прекуглава од сѐ. Прекуглава му е од промената на името за кое на референдум се изјасни дека не го сака, поточно дека на тоа прашање не треба ни да се одговара, прекуглава му е од тоа што ќе мора да трча по институции поради таа присилна промена и мака му е веќе од целосната апатија на институциите кон него. Народот во земјава е уморен, а тој замор се пресликува во политичката апатија, отапеност на чувствата кон своите сограѓани, кон својот народ, кон белезите што го одделуваат како суверен, посебен и самостоен народ и држава, затоа што перманентната пресија и уцени однадвор веќе се рефлектираа на нас сите. А, ете, во врска со тоа: некој ќе потклекне, а некој – нема. Историјата се повторува, уште од турско… некој ќе се потурчи, а некој – нема. Но, како и да е, и отапеноста и незаинтересираноста ќе поминат, сега или подоцна. Македонското ткиво ќе се сврзе, ќе се стегне. Она што вештачки се наметнува, ќе помине. Силата на вистината повторно ќе се врати. Но нема големи промени без големи напори. Нема големи промени без нови правила, креативност и решителност. Големите промени не се случуваат сами по себе, еволутивно. Тие се случуваат со дисконтинуитет, со кршење на оковите што ни беа дадени однадвор, а самите, во името на некаква ветена подобра иднина, си се оковавме. Но нашата генерација е генерација што носи огромна одговорност. Токму оваа мисија, доколку чесно, одговорно и посветено ѝ пристапиме, не може да ни донесе лично никаква материјална благосостојба, бидејќи времето во кое работи нашата генерација е време на опстанок, на штедење и откажување. Само оние што се подготвени да се откажат од својата лична благосостојба можат да кажат – ние ѝ припаѓаме на таа генерација во Македонија што ја спаси Македонија, ние сме луѓето на новото историско поглавје. [email protected]...

Откако кон крајот на минатата година напишав „Параспур правосудство“, што повеќе може да се напише за македонското правосудство? Но сепак неразбирањето на Судскиот совет на концептите „легитимност“ наспроти „легалност“ (законски) и во поширок контекст „владеење на правото“ наспроти „правна држава“ (état légal), неопходно е да се алармира Дирк Јан Коп, холандскиот амбасадор во Македонија, повторно предизвика бура во јавноста со својата изјава за нелегитимноста на Судскиот совет. Тој за Радио Слободна Европа меѓу другото ќе каже „случајот со Судскиот Совет, кој всушност стана нелегитимно тело. Тоа е многу сериозно и болно за гледање. И поради тој преседан, Холандија сега стави во мирување еден голем проект поврзан со Судскиот совет“. На тоа Судскиот совет ќе одговори дека функционира законски и во согласност со надлежностите и дека „Членовите потенцираат дека првиот човек на Судскиот совет е избран на седница со потребниот број гласови утврдени во Законот за ССРСМ“. Откако кон крајот на минатата година напишав „Параспур правосудство“, што повеќе може да се напише за македонското правосудство? Но сепак неразбирањето на Судскиот совет на концептите „легитимност“ наспроти „легалност“ (законски) и во поширок контекст „владеење на правото“ наспроти „правна држава“ (état légal), неопходно е да се алармира. На обвинувањата на Дирк Јан Коп дека Судскиот совет е нелегитимно тело, одговорот е сѐ е законски, или легално. За почеток не сум сигурен дека и промената на претходната претседателка е законска, за што истата таа има поднесено тужба до суд. Но и да земеме дека сѐ е законски останува проблемот на неправење разлика меѓу легитимно и легално. Некому можеби му личи дека нема разлика, но таа постои. Легално или законски сѐ се однесува на она што одговара на законот и е во согласност со законската рамка. Тоа нè ограничува и одредува што можеме, а што не можеме да правиме според законот. Од друга страна легитимноста вклучува следење правилен, праведен, вистински, морален и етички пат. Оттука можеби имало потребен број гласови и било законски, но дали постапките на Судскиот совет се праведни, морални и етички? И тука доаѓаме дека заклучок дека Судскиот совет не само што не прави разлика меѓу „легитимност“ и „легалност“, туку и соодветно ниту меѓу „владеење на правото“ наспроти „правна држава“ (état légal). Владеење на правото подразбира одговорност, праведност, отвореност, непристрасност. Според енциклопедијата Британика, владеење на правото е „механизмот, процесот, институцијата, практиката или нормата што ја поддржува еднаквоста на сите граѓани пред законот, обезбедува неарбитрарна форма на владеење и воопшто спречува произволна употреба на моќта.“ Тоа е концепт на „the rule of law“ или „rechtsstaat“ каде што праведноста е пред и над законот. Правна држава во смисла на état légal смета на надреденоста на законот над праведноста и основните права. Наједноставен пример за разликата меѓу владеење на правото и правна држава е холокаустот на Евреите во Втората светска војна, кој бил заснован на закони донесени од германската држава. Не случајно Дирк Јан Коп, во тврдењето за нелегитимноста на Судскиот совет, се повикува на ЕУ-поглавјето „основите“. Владеењето на правото е вградено во членот 2 од Договорот за Европската Унија, како една од заедничките вредности за сите земји-членки. Според владеењето на правото, сите јавни моќи секогаш дејствуваат во рамките на ограничувањата утврдени со закон, во согласност со вредностите на демократијата и основните права и под контрола на независни и непристрасни судови. И секако тука е полициската држава во која законот се спроведува арбитрарно, нееднакво и често надвор од државна контрола. Македонија е оценета дека има хибриден режим. Судскиот совет да оцени колку со својата „законитост“ придонесува во таквата оценка и колку придонесува или, пак, ќе ја блокира ЕУ-интеграцијата на Македонија. Секако дека не е Судскиот совет единствен, ниту главен придонесувач на оцената за хибриден режим. Секако главен придонесувач е власта на ДУИ и СДСМ. Примери безброј, еве само последните закони за „Бехтел и Енка“. Тие се секако законски, но дали ги исполнуваат условите на „владеење на правото“? Сами заклучете. Власта на ДУИ и СДСМ постојано се повикува на легалноста, законитоста, но не и на легитимноста. Затоа што е легално да владееш со 64 пратеници, но не е легитимно кога четворица од пет граѓани сметаат дека државата оди во погрешна насока, кога одобрувањето на власта е пониско од тоа на опозицијата. Овие продавачи на „ЕУ-фронтови“ во ниту еден момент не помислуваат да владеат според ЕУ-вредности. Може да се угледаат на шпанските социјалисти, кои по тешкиот пораз на локалните избори од страна на десницата и загубата на легитимноста, распишаа брзи парламентарни избори. А Судскиот совет да поднесе колективна оставка, за да ја поврати легитимноста. Авторот е аналитичар. Член на ИК на ВМРО-ДПМНЕ / Ставовите се лични...

Мицкоски: Уставни измени под овие околности нема да има, овие работи ќе ги кажам и на лидерската средба...

Мицкоски: Уставни измени под овие околности нема да има, овие работи ќе ги кажам и на лидерската средба...

Хуитфелд: Русија не може да влијае врз одлуката за членство на Украина во НАТО...

Не, овде не станува збор за некое мало место во Швајцарија. Станува збор за македонско градче на истокот располано под падините на Плачковица, познато по родните полиња, историската „виничката афера“ и античките теракоти, пишува Фактор. Виница е мала по население, но општина во која работат економски џинови! Ако се види табелата подолу и приходите во 2022 година на неколку винички компании кои „жарат и палат“, на питомата и мала Виница можат да и позавидат и многу поголеми градови. Виница има повеќе компании, но шест од нив се доминантни во општинската економија. Тие компании лани заедно направиле кумулативен приход од 227 милиони евра. Општина Виница, по пописот од 2021 година има нешто над 14.000 жители, но реално, таму не живеат повеќе од 12.000 постојано жители. Значаен дел од нив се работно ангажирани во „Макпрогрес“, поранешен „Тондах“ и сегашен „Виенербергер“, „Мебел Ви“ и сега најактуелниот Дади Оил.Извор: Фактор Портал...

Мај е месец на менталното здравје. Ако знаеме дека отпприлика 70% од популацијата во една земја е работно ангажирано, благосостојбата на работното место каде oвие луѓе поминуваат значителен дел од денот, се рефлектира и врз општата благосостојба во една земја. Според истражување на Еурофонд за работните услови и благосостојбата на работното место од 2021 г., 15% од учесниците од ЕУ одговориле дека доживуваат физички и емоционалнен burnout. Дека се чувствуваат истоштено одговориле 23%. Ако скоро една четвртина од вработените се чувствува истоштено, тие не се во менталлна кондиција да го дадат најдоброто од себе. Едноставно не се продуктивни. Во истата анкета, 20 отсто од Македонците изјавиле дека доживуваат физички и емоционален брнаут. 10 отсто се чувствуваат истоштено. Причините може да се многубројни и индивидуални. Но во една слична анкета спроведена од Европската агенција за безбедност и здравје (Occupational safety and health) испитаниците во стрес факторите во најголем дел, високи 46% изјавиле дека се под силен временски притисок. Вториот стрес фактор е неефикасна комуникација во организацијата, за која посведочиле 26 отсто, а третиот 18% недостигна автономија или пак недостиг од влијание во работниот процес. Овие податоци отвораат причина на aнализа на два важни фактора: Условите на работа и свеста на работодавецот за благосостојбата на работно место. Личниот развој и грижата за себе на самиот поединец. Условите на работа Постои се поголема свест дека поголеми резултати се постигнуваат ако работата не се сведува на извршување на задачи, туку мотивирано извршување на задачи. Интринзичката мотивација која извира однатре е она што го нарекуваме порив, кога индивидуата сака да постигне нешто не поради страв од казна или заради награда, туку бидејќи гледа лична смисла во сето тоа. Да се поттикне интринзичката мотивација, поединецот треба да се чувствува безбеден и ослободен од негативен стрес, што го предизвикува зголемениот кортизол. Сите сме различни и убавината е во тоа што располагаме со различни ресурси кои би можеле да се ангажираат кон остварување на заеднички цели. Некој е ориентиран кон детали, некој кој цели, некој сака да споделува и работи со луѓе, некој е повеќе индивидуалец. Некој сака промени, друг постојаност Вештината на лидерството е сите овие различни профили на луѓе и стилови на работа да ги обедини кон заеднички цели. Притоа, луѓето да се чувствуваат убаво на работното место. Како? Потребата за припаѓање, потврда и почит се фундаментални психолошки потреби на луѓето. Ако луѓето на лидерски позиции умеат да ги адресираат овие потреби, да поттикнат атмосфера која ги промовира хуманите вредности. Тоа значи да ослободува простор да дојдат до израз силните страни на личноста, да има механизам за детекција на слабите алки и конфликт менаџмент, многу е поверојтно дека ќе успее работните средини да ги претвори во креативни заедници. Хуманите вештини и развој на емоционалната интелигенција се клучни за градење такво лидерство. Фрустрирани лидери градат атмосфера која ќе произведе фрустрирани членови на тимот. Работата на себе и личниот раст ќе помогне се повеќе личноста да може да се прифати себе си, да ги прифати останатите и да се насочи кон обединување на креативниот потенцијал и ресурсите кон остварување на заедничките цели. Личен раст Лидерството има голема улога во градење на атмосферата и поволно тло за поттикнување благосостојба и ослободување на креативниот потенцијал. Но личната улога и одговорност на секој член на тимот е драгоцено камче од тој мозаик. Се уште доминира трендот каде на интервјуата за работа оној кој бара работа е исправен како пред комисија каде треба да ги докаже своите потенцијали и да одлучи дали е задоволен со понудената пллата. Добро е тоа да се менува кон се повисока свест за прашања поврзани со личната благосостојба. Прашања кои се релевантни за она што тој поединец ќе го испорача на работното место. Среќата дека ќе ја добиете работата од соништата не значи дека ќе бидете среќни и мотивирани кога ќе почнете да ја работите работата од соништата. Парите на пример, се репрезент на среќен живот, дека ќе можете да си дозволите многу работи кои фантазирате дека ќе ве направат среќни. Но емоцијата може да изостане во моментот кога ја очекувате. Бидејќи, како што Даниел Гилберт во книгата „Сопнувајќи се на среќата“ го објаснува преку низа истражувања, можеме да претпоставиме многу работи, но не можеме да предвидиме како ќе се чувствуваме во замислената иднина. Емоциите се чиста сегашност – телесна реакција на стимулусите однатре и однадвор. Фантазијата за работа од соништата не претпоставува какво опкружување ќе имате, како ќе се позиционирате во тимската динамика, какво лидерство ќе има тимот. Конечно како ќе се чувствувате на работа. Она пак што може човекот да го направи за личната благосостојба е воспоставување близок и негувачки контакт со себе. Да се прифати и разбере себе си за да може да ги прифати и разбере останатите. Да развива свесност за личните преференци, силни страни, стил на работа, своите потреби. Така ќе биде отворен и толерантен за потребите и на другите луѓе. Ако работи во немир и стрес, не се чувствува потврден, се чувствува под притисок, свртен постојано да ги задоволи очекувањата на другите како потврда дека прави нешто „исправно“, тој функционира во модус на преживување. Стресот не секогаш е негативен, некогаш производ на еуфорија и мотивираност е адреналинот кој не држи во ексцитација. Но ако се работи за стрес кој е поврзан со негативни емоции, тој продуцира кортизол кој предизвикува анксиозност, несоница, истоштеност и води кон брнаут. Во тој случај постојано е ексцитиран симпатикусот, а не и парасимпатикусот кој е надлежен за состојба на релаксација. Затоа и тој баланс на работа и уживање е битен, за да може телото кое е „контролирано“ од симпатикусот, да може да премине во надлежност на парасимпатикусот, односно во состојба на релаксација. Помогни му на телото за да ти врати со енергија за живот За да го дадеме најдоброто од себе и мозокот да биде во модус на креација наместо на преживување, треба да има услови за тоа во смисла на подготвеност на организамот. Покрај работа на личен развој, менталното здравје може да го поддржат мали дневни рутини на релаксација и поттикнување на хормоните на среќа. Во денешно време на интензивна динамика, најчесто каскаме зад обврските кои се се поголеми и и мака мачиме со наоѓање слободно време за грижа за себе Сепеак, креирањето на време за себе е чекор кон промоција на менталното здравје. Ако надвор е сончево, кафето може да се испие на тераса, ако тоа не дозволуваат условите барем на прозор или на клупа на улица. Сончевата светлина стимулира серотонин. Пешачење до работа ако некој не е во можност да одвои половина час за поинтензивна физичка активност. Физичката активност стимулира допамин и ендорфини, исто така хормони на среќата. Разговор со колегите со кои имаме позитивна релација – позитивната социјална интеракција стимулира допамин. Гушкање и телесен контакт со партнер, дете, миленик, стимулира уште еден хормон на среќата – окситоцин. Животот е комплексен и за никого не е секогаш рамен и праволиниски. Контакт со себе, своите потреби, своите стремежи во кои гледаме смисла за нас, се оние чекори кои не водат блиску до благосостојба. Но најважната е да постигнеме автономија, да сме свесни дека со моќта што ја носи правото на избор и слобода на одлучување можеме да се поставиме кон околностите кога веќе не можеме да ги промениме. Ида Протугер – советник за личен развој и лидерство...

„Ова е Европа“. Под оваа парола германскиот канцелар Олаф Шолц неодамна зборуваше во Европскиот парламент, нагласувајќи ја потребата да се забрза проширувањето на ЕУ, но и да се реформира Унијата. И да се укине ветото. Шолц притоа беше дочекан со сериозна критика, како поради политиката што во евроинтеграциите ја водела Германија, така и поради неговите визии за ЕУ. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Процесот на ЕУ-проширувањето мора да се забрза, смета Шолц, укажувајќи посебно на ветувањата што им се дадени на земјите во Западен Балкан, на „кои уште пред 20 години им дадовме надеж за членство“. Како што и порано нагласувал, Шолц проширената ЕУ ја гледа како реформирана Унија во која повеќе одлуки во Европскиот совет, што се однесуваат на надворешната политика, би можеле да се носат со квалификувано мнозинство, така што одделни членки не би можеле да ги блокираат предлозите. Како што тоа, на пример, две децении непопустливо го правеше Грција, а сега максимално тврдокорно го прави Бугарија, користејќи го ветото за грубо блокирање на евроинтеграциите и исклучиво за наметнување на сопствените интереси, преку континуирано заострување на притисоците и уцените во градењето на „добрососедските“ односи со Македонија. Но анти-вето политиката, која не ја заговара само Шолц, постојано наидува на отпори, особено меѓу оние што не се двоумат да постават црвени линии меѓу европските федералистички стремежи и изворниот суверенитет на националните дрржави, ЕУ-членки. А во тој меѓупростор нема поефикасно средство од посегнување по ветото, како „црвен картон“ што во пресуден момент високо се крева за блокирање на европските развојни политики. Полскиот европратеник Ришард Легутко, претседател на национал-конзервативната ЕЦР-група во Европскиот праламент, дури ја нарече Европската комисија „олигархиска група“ што би добила уште поголема моќ, доколку би поминал предлогот на Шолц. Европската унија застана во својот раст пред една деценија. Портите на ЕУ тешко се подотвораат, така што прашањето што постепено созреваше е дали полноправното членство е реалистична или дури и посакувана иднина за земјите аспирантки. На минатогодишниот самит ЕУ-Западен Балкан во Тирана албанскиот премиер Еди Рама гордо изјави дека „работите се на пат да се сменат“ во односите меѓу ЕУ и западнобалканските земји. Но, откако прашината ќе се спушти и еуфоријата ќе стивне, слично како и на претходниот годишен самит, посветен на Западен Балкан, во Брдо кај Крањ, и на оние одржани во претходните години, моќните европски лидери се враќаат дома и се продолжува да се одвива според вообичаениот терк. Западен Балкан останува да функционира како запоставено европско предворје, најголема празнина на ЕУ-картата и воочлива дупка во стомакот на Унијата. Долго дискутираната и најавувана експанзија на ЕУ кон југоситок останува како амбиција запишана на хартија. Откако во 2014 година тогашниот претседател на Европската комисија Жан-Клод Јункер соопшти дека ЕУ нема да се проширува во наредните пет години, заживеа т.н. Берлински процес, лансиран на германска иницијатива, како форум за соработка за јакнење на врските меѓу Унијата и земјите во Западен Балкан. Но многумина го видоа тоа како супститут за членството, за да се стивне совеста кај ЕУ-лидерите кои со години наназад зборуваа за натамошното проширување, бидејќи „ЕУ не може да биде целосна без балканските земји“ (Меркел). Напредокот и успесите постигнати во рамките на Берлинскиот процес многумина ги оценуваат како мошне ограничени. ЕУ-членството не е експлицитен дел од Берлинскиот процес, но од 2018 година постои посебен ЕУ-план за можно проширување што ги вклучува шесте западнобалкански земји. Во рамките на тој план се предвидува дури и полноправно членство најдоцна до 2025 година, а што, сосема разбирливо, звучи крајно неверојатно. Сепак, не се само Шолц и Макрон, како лидери на најмоќните ЕУ-членки, чии зборови најмногу натежнуваат во балансирањето меѓу различните и често остро спротивставени интереси. Најочигледната причина поради која евентуралното ЕУ-проширување и понатаму се пролонгира и развлекува е фактот дека 27-те сегашни членки на Унијата не успеваат да постигнат согласност колку е всушност добар и оддржлив планот за експанзија кон Балканот. Не можат дури ни да се согласт за кои земји би можело да се очекува дека во догледно време би успеале да се квалификуваат за полноправно членство. Токму затоа, без оглед на тоа што и последниот самит ЕУ-Западен Балкан беше опишан како „голем и конкретен успех“, и тоа не само од страна на Рама, резултатот практично застана на спогодбата околу ветувањата за намалување на роаминг таксите за мобилна телефонија и приспособување на високото образование на ЕУ-стандардите, како и на лансирањето на големи инвестиции во инфраструктурата на Балканот. Разговори за конкретни чекори во насока на прием во полноправно членство изостанаа, барем во онаа форма во која сите 27 земји-членки јасно и недвосмислено би ја потврдиле својата согласност дека ЕУ-проширувањето е неопходен чекор што повеќе не треба да се одложува. Таква согласност во Европскиот совет тешко се постигнува. Забелешките за реформските процеси во земјите аспирантки за членство и понатаму се големи и сериозни. Го слушнавме деновиве што имаше да каже холандскиот амбасадор во Скопје. Но едновремено, проблемот со кој се соочува ЕУ е дека критериумите и аргументите за натамошно проширување се повеќе звучат шупливо. Обично се вели дека ЕУ ги наградува позитивните реформи и дострели во јакнењето на демократијата и владеењето на правото, иако е тешко да се согледа дека тоа и навистина се случува. Унгарија и Полска се членки од 2004 година, како и Романија и Бугарија од 2007 година, но прашање е дали навистина го забрзале своето чекорење на патот на демократскиот развој. Или, пак, од година во година продолжуваат да тонат на меѓународните ранг-листи за отворени, слободни и демократски општества. Тоа, се разбира, ја отапува острицата пред високите барања што Брисел ги поставува пред новите кандидатки за членство, и нивната волја да направат и нешто повеќе од она што се очекува од нив. Проширувањето на ЕУ кон Балканот продолжува да брза – бавно. Дури и визионерските изјави на Шолц за можно укинување на ветотот тешко дека ќе можат да го сменат тоа во краткорочна перспектива. Останува прашањето што не може да се заобиколи: дали предностите што би дошле до израз со внесување на земјите од Западен Балкан во ЕУ се доволно големи за да ги засенат предизвиците од таквиот чекор, од кои стравуваат голем број од сегашните земји-членки? Одговорот, барем за непоправливите оптимисти, можеби ќе го понуди наредниот годишен самит ЕУ-Западен Балкан. (Авторот е новинар) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Со соопштението од само една реченици со потписите на стотина стручњаци за вештачка интелигенција, вклучително и на Сем Олтмен чијашто компанија ги создаде ChatGPT, предупредија дека разгледувањето на ризиците од оваа технологија мора да бидат „глобален приоритет како и другите закани за општеството, како што се пандемиите и нуклеарната војна“. ChatGPT, во моментов најраширената алатка на вештачката интелигенција (AI), е способен според упатствата на корисниците да генерира есеи, поеми и да одговара на нивните прашања за која и да е тема. Големиот успех на ова програма поттикна своевидна „златна треска“ со милијарди долари вложувања во областа на вештачката интелигенција, меѓутоа критичарите и стручњаците предупредуваат на опасноста од неа. Раширена е загриженоста дека ткн „четботови“ би можело да го преплават интернетот со дезинформации, дека пристрасните алгоритми ќе создаваат ограничени сознанија и информации, расистички содржини, некои несакани историски факти и податоци ќе бидат потиснати или отстранети или, пак, дека вештачката интелигенција ќе докрајчи низа индустриски сектори. Суперинтелигентни машини „Избегнувањето на заканите од изумирање поради вештачката интелигенција би требало да биде глобален приоритет како и другите закани за општеството, како што се пандемијата и нуклеарната војна“, се наведува во изјавата објавена на мрежната страница на американскиот непрофитен Центар за AI (вештачка интелигенција) безбедност. Го потпишале повеќе од сто експерти за вештачката интелигенција, но и други јавни личноста, како на пример поранешната естонска претседателка Керсти Каљулаид или музичарката Гримс, поранешната сопруга на Илон Маск. Меѓу потписници се и стручњаците на технолошките гиганти како „Google“ и „Microsoft“. Центарот истакнува дека целта на „сублимираното соопштение“ е покренување на дискусии за опасностите од технологијата. Дел од потписниците, како Џефри Хинтон кој порано развивал технологии за подлогата на многу системи на вештачката интелигенција, и претходно испраќаа слични предупредувања. Најмногу ги загрижува развојот на таканаречената општа вештачка интелигенција (AGI), што е широк термин за моментот кога машините ќе станат способни да се програмираат самите себеси и да извршуваат широк распон дејности. Стручњаците стравуваат дека тогаш повеќе нема да имаат контрола над тие суперинтелигентни машини, што би можело да има катастрофални последици врз животот на Земјата. Соопштинието доаѓа неколку месеци откако Илон Мас и низа научници објавија отворено писмо со повик да се паузира развојот на таквите технологии додека не биде утврдени дека се безбедни. Тоа писмо наиде на критики, бидејќи дел од мејнстрим јавноста сметаше дека предупредувањата за општествен колапс „значително се претерани“. Американската компјутерска лингвистка Емили Бендер, коавторка на цитирани трудови критични кон вештачката интелигенција, вели дека писмото од март, со потписите на стотици истакнати личности е преполно со „AI помпа“. „Изненадувачки непристрасна“ Бендер и другите ги критикуваат компаниите кои развиваат вештачка интелигенција, бидејќи одбиваат да ги објават своите извори на податоци или да ги откријат начините на функционирање на нивните модел, што се нарекува ткн проблем на „црната кутија“. Критикувани се поради можноста вештачката интелигенција да биде „тренирана“ на расистички, сексистички или политички пристрасен материјал, пишува агенцијата AFP. Олтмен, кој во моментов е на турнеја низ светот во обидот да се обликуваат дискусиите за вештачката интелигенција, повеќепати укажа на опасноста за светот од технологијата којашто ја развива и неговата компанија. „Доколку нешто тргне на лошо со вештачката интелигенција, нема да ви помогне гас-маска“, изјави Олтмен минатиот петок пред помала група новинари во Париз. Меѓутоа, ја бранеше одлуката на компаниите да не ги објавуваат своите методи, велејќи дека е важно само дали технологијата минува на „расниот тест“, каде што се покажало дека е „изненадувачки непристрасна“. Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење....

Гостин во новата, 24 епизода, е академик Драги Ѓоргиев, историчар...

Васко Шутаров Нели е малку необично да бидеме постојано бомбардирани со турбулентни политички вести од сите страни од нашево непосредно соседство, па и регионот, а само од нашиот југ да ни пристигнуваат строго одмерени и во сè умерени вести, небаре таму, политичката дебата и борбата за власт се одвиваат, само господски и само по академски терк. Човек добива чувство, дека во Грција веќе никој не ја ни спомнува и никој посебно не се занимава со Македонија, па информациите што пристигнуваат до нас мора да бидат третирани што е можно повеќе неутрално и академски, како да не нè тангираат воопшто! А, дали е баш така?! (Да не се лажеме, Грците после „Преспа“ само мудро си ја следат генералната геостратешка проекција, дека „на крајот најмногу ќе добијат оние што во меѓувреме прават најмалку грешки“, поврзани со нас! И не е воопшто случаен тој наметнат впечаток, дека во Грција е сè така мирно и спокојно, кога сме во прашање ние и нашата иднина!) Колку е тивко на југот, најдобро чувствуваме и знаеме ние од југот, пораснати по солунските улици уште од мали, кога како деца ги влечкавме родителите за ракав понесени од неодоливиот блесок на солунските излози или не помалку возбудени со првите тинејџерски освојувања на слатките слободи, кои ги откривавме деноноќно, токму во „Градот на Белото Море“ . Не постои парче од солунскиот асфалт, дали пред бутик од скапите улици покрај морето, дали пред таверна или клуб, во кои не биле истресени и последните драхми, марки или евра за некој типичен, само солунски кеф. (И кога на малите споредни улици „Ерму“ или „Агиа Софија“ ќе стасаше некоја добра колекција кондури или патики или некое екстравагантно парче гардероба, тие слатки тајни, гевгеличани само меѓу себе си ги разменуваа! И колку пати така, низ тие дневно-ноќни освојувања на солунските улици, случајно сме наидувале на френетични политички митинзи или налетувале на уште пофренетични учични протести, тогаш апсолутно незаинтересирани за нив, но,денес доволно искусни и печени, да не подлегнуваме на вешто креираните приказни дека политичката сцена во Грција е само господска и само академски настроена кон нас.) Да ја скратам приказната! Изборната кампања во Грција заврши, но ќе има своја реприза и ќе продолжи повторно за некој ден, сè до 25 јуни, кога се очекува уште поубедлива победа на владејачката Неа Демократија и досегашниот премиер Кирјакос Мицотакис. Кон општоприфатените анализи за вака убедливата победа на грчката конзервативна десница, дека минатогодишното зголемување на странските инвестиции во Грција за 50% или економскиот раст од 6% (еден од највисоките во евро-зоната) се најзначајни причини за оваа голема победничка разлика, ќе додадам уште една, културолошка причина, за нештата да станат барем малку појасни! (Можеби некој, во овој културолошкиот контекст ќе препознае и нешто повеќе, што можеби има подиректна и подлабока врска со нас, кој знае?!) Во актуелниов „академски“ политички неинтерес за Грција (од пусти страв некаде да не ја згрешиме, нели?!), многу работи поврзани со владата на Мицотакис останаа недоречени или потполно неречени. Едно од тие подрачја е секако работата на последната грчка министерка за култура, д-р Лина Мендони. (Еднаш веќе пишував за Мелина Меркури, легендарната грчка актерка и министерка за култура и митот поврзан со нејзината борба за враќањето на грчките артефакти од Партенон. Сеопштата светска перцепција за неа беше дека: „кога ќе ја погледнете во очи, прво Партенон и Атина ги гледате во нив!“ Д-р Лина Мендони е на најдобар пат, со својата работа на план на заштитата и промоцијата на грчката култура во последниот владин состав, да биде барем достојна за споредба со славната Меркури. А, има и зошто!) Најнапред, Лина Мендони, успеа да врати три фрагменти од скулптури на коњ и две машки глави од Партенон, кои до скоро беа чувани во музеите на Ватикан. „Иницијативите како оваа, го покажуваат начинот на кој артефактите од Партенон можат повторно да бидат споени и така да зараснат раните од варварските раце нанесени врз нив, пред толку години“, ќе каже Ментони во таа свечена пригода. Овие фрагменти набргу се приложени во колекцијата на музејот кој е отворен во 2009 година, во подножјето на античкиот локалитет во Атина. (Лина Мендони, како ниту еден грчки министер за култура по Мелина Меркури, вршеше исклучително силен, стратешки добро осмислен и постојан притисок кон Британскиот музеј за враќање на артефактите од Партенон, отуѓени од британскиот дипломат лордот Елгин во 1803 година, со дозвола на отоманските власти кои тогаш владееле со Грција. Велика Британија и Британскиот музеј уште од 1983 година, од времето на Меркури, одбиваат да го предадат наследството од Партенон, но Лина Мендони започнува оркестрирана меѓународна кампања, посебно по излегувањето на Британија од Европската унија, како и за време на пандемијата со коронавирусот и поплавата што тогаш зафати простории од Британскиот музеј.) „Грција никогаш нема да прифати дека Британскиот музеј е сопственик на највредното од грчкото културно наследство, кое е опљачкано!“, ќе повторува Мендони во секоја можна прилика пред европската и светската јавност и така стекнувајќи силна меѓународна поддршка за таа своја културно-дипломатска акција. Едно од поприштата на тој притисок врз Британија беше и Меѓународниот комитет на УНЕСКО за промовирање на враќањето на културните добра на земјите на нивно потекло, каде Грција успева да излобира „Препорака,“ која во еден дел се однесува на лошите услови во кои се изложени атинските скулптури во Британскиот музеј. Во препораката експлицитно се вели, дека: „Комитетот најитно ја повикува Велика Британија да го разгледа својот став и влезе во преговори со Грција“, што е, несомнено, во најголем дел дело на грчката дипломатија, посебно на грчката културна дипломатија предводена од Лина Мендони. „Грција и јас лично имаме уставна и морална обврска да го вратиме грчкото културно наследство во Грција“, ќе каже грчкиот премиер Кирјакос Мицотакис во средба со неговиот тогашен колега Борис Џонсон, а Лина Мендони со истиот став ќе настапува во широката меѓународна кампања за притисок кон Британскиот музеј. А, во меѓувреме, Грција и лично Лина Мендони успеваат да добијат и една меѓународна правна битка, која полни 17 години беше водена против компанијата на големиот британски трговец со антиквитети Робин Сајмс. За време на нејзиниот мандат во Грција се вратени 351 предмет од големата колекција со антиквитети на Сајмс. Во своето министерско портфолио со добиени битки, Лина Мендони ја впишува и долгогодишната судска битка со големата аукциска куќа Сотби, каде од продажба е спасен и вратен во Грција, еден исклучително вреден експонат, скулптурата на бронзен коњ од 8 век п.н.е. „Грција очигледно постигна огромна победа – веќе е создаден правен преседан, судски преседан, а преку примерот со Грција се фаворизираат сите земји од кои нелегално се извезуваат културни добра“ пишува „Ројтерс“ по овој повод A Лина Мендони ќе додаде: „Во истата одлука се признава дека барањето културни права од страна на една земја, од Грција во овој случај, се однесува на суверено прашање, прашање на суверени права. Ова е многу, многу важно!“ Лина Мендони беше и иницијатор за заштита на културното наследство во контекст на актуелните климатски промени и за таа своја акција доби меѓународна поддршка од Обединетите нации, УНЕСКО и Светската метеоролошка организација. Министерката Ментони, беше иницијатор и на еден исклучително голем и важен проект, „Година на кинеско-грчката култура“ кој финишираше со организирање импозантна манифестација под падините на Акропол, со откривање на скулптура на која беа претставени Сократ и Конфучиј, а посебно впечатлива беше нејзината реч при отворањето на овој настан: “Ние ги третираме нашите традиции со почит, признавајќи дека културата е кислородот на нашите општества, но и најзгодниот начин за зближување на народите еден до друг”. Какви се придобивките за грчкиот туризам по овој процес на културно препознавање и доближување на кинеската и грчката култура, допрва ќе дознаваме и ќе се исчудуваме! Конечно, повторно Солун! Во 2006 година беа удрени темелите за иградба на солунското метро, а изградбата на неговата прва фаза финишираше неодамна, непосредно пред почетокот на парламентарните избори. Која е поуката од „Градот на Белото море“, која Грците ни ја сервираат како на послужавник, а се однесува токму на заштитата на културното наследство?! Солунското метро, трето на Балканот после атинското и софиското, е најголем државен проект во изминатите години и ја чини државата повеќе од 2,23 милијарди евра (повеќе од коридорите Бехтел и Енка кај нас!) а е финансиран целосно од грчкиот државен буџет и со кредити од Европската инвестициска банка. И секако, него го гради грчка фирма, „Атико метро“, која го градеше и атинското метро! (прва добра поука, нели?!) Овој исклучително важен државен проект ќе му овозможи на Солун,превоз на 250.000 патници дневно и за време на долгогодишната изградба важеше за најприоритетен државен проект. Но, неговата градба беше во повеќе наврати прекинувана најмногу заради огромниот број археолошки наоди, кои се појавуваа при ископувањата. (втора добра поука, нели?!) Првиот прекин се случи уште во 2008 година, со откривањето на преку 1000 гробови, а ископувањата подоцна повторно беа прекинувани заради откривањето на остатоци од римскиот пат Виа Игнација, па повторно прекинувани заради откривањето на гробот на македонска принцеза погребана со 8 златни венци, под сегашните темели на Универзитетот „Аристотел“, па по којзнае кој пат прекинати со откривањето на калдрмен пат изграден за време на македонскиот крал Касандар и тоа под денешните улици Ерму и Агиа Софија – истите оние улици, за кои своевремено разменувавме слатки тајни, но од сосем други побуди! (трета поука, нели?!) Лина Мендони, за која културата и културното наследство значат кислород на грчкото општество, својот мандат го завршува и со преку 300.000 откриени артефакти од ископувањата на метрото во Солун, во најголем дел веќе конзервирани и подготвени да бидат изложени во двата нови музеи во Солун, едниот во џамијата Хамзи-бег, а другиот на аголот помеѓу улиците Игнатиа и Венизелос, како и со јасно ветување дека културното наследство откриено под темелите на денешен Солун, ќе биде целосно заштитено и изложено на увид на јавноста во секоја метро-станица! Не е воопшто тивко на југот, само кој да ги чуе и разбере пораките кои се емитираат од таму?! А и тешко е, од позиција на актуелните македонски власти, удавени во сопствената реа од негрижа за сè што е македонско, во реата од негрижа за македонската култура и културно наследство, да се чујат и разберат толку јасните и едноставни пораки за културата, кога станува кислород за живот и развој на едно општество?! Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира....

Додека Стево по сто и прв пат се самодемантираше, а Таче ширеше трагикомични ветувања дека економски ќе сме ги надминеле Полска и Чешка, власта симултано ги труеше Македонците со отровен зеленчук и лажни вести. Пуста, стара и иритирачка навика на бандата на Заевци, кои кариерата ја започнаа токму со отровни корнишони. Чуму тогаш, неговиот шут и престолонаследник би бил поинаков? Ќе останат запаметени како северната сурија која доде на власт со отров, а со него и си замина. Настрана отровот собран во душата на секој вистински Македонец… Прво, зошто, воопшто, некој и би се чудел што македонските граѓани ги трујат со токсични албански производи? Со иста таа Албанија бизнис сигурно не прави никој друг освен „неогнените“ (преостанати) и заштитени ко мечки бандити на Алија. Никој друг и не смее да чепне таму, било за струја, било за канабисче, било за зеленчук. А ним, се знае, се’ им е дозволено. Таче мора да замиже на се’ што Артан ќе направи. Мижи ко замајан за Бехтел и Енка, не па за отровни краставици. За домати башка. Ќуран може само да праша, а Груби ќе му направи инстант орле со рачињата, и толку. Договорениот знак кој значи – „трај“, гитла, не се мешај и бркај работа. И не, „орлето“ не е оној албанскиот симбол, истото во рацете на Арти и Алија значи „ќе ти летнеме од влада“. А после, Ќуран добро знае што ќе прави без орлињата кои веќе шеста година ги крепат одродите на власт. Интегративната банда одамна зад превезот на национализмот краде ко улава, ним албанштината им е саде маска за рајата, која упорно гласа за нив, убедена дека еден ден ќе ги вработат во државна администрација. Второ, чуму некој и би се чудел за трујачките афинитети на оваа власт? Па истата таа мижи пред веродостојните информации за линдан над Драчево, молчи за се’ она што остана во Охис и ја крие јавната тајна што се’ на ангро се гори во Македонија. Полека, но сигурно, испливуваат информациите за странски „увоз“ на високо-токсични материјали, кои под превезот на обичен отпад одамна се складираат и горат на македонските депонии. Јавна тајна која не ја знае и ја игнорира само власта на Тачевци, заглавена до уши во митото и рушветот од „складирањето“ на истите живото-загрозувачки материјали кои од државата прават токсична бомба за навек. Северна депонија… Трето, зошто и би се посомневале во дарбата на агилните трујачи од власта, северни хохштаплери кои веќе 6 години редум национално не’ трујат и ништат со опортунистички, северни пестициди? Гебелсчиња, маричиќиња и забрчанчиња кои катадневно ја трујат јавноста со продуктите од северната фабрика за лажни вести? Настрана 30-годишното богато искуство и серијата „успеси“ во дејноста на токсиколошките експерти за ништење на знаме, устав, територијални поделби и исконско име. Пестицид за „пирејот“. Во обид, затоа што ништо од прикаската не е завршено. Така, во Македонија и мноооогу пошироко, никој жив одамна нема сомнежи во талентот и „квалитетите“ на фигуративните и буквалните наследници на Лукреција Борџија, трујачи и развратници на секое можно поле, неспособни Едиповци со Електра комплекс кои и е..а мајката на сопствената татковина, северни чеда возљубени во Мамон, дилајли кои да ги оставиме на власт уште две-три години самите ќе се испозатворат затоа што немаат исав и крадат ко улави. Освен што така ќе ја унишат и Македонија. Доуништат, де… Најмалку, пак, чуди информацијата дека истите овие тотални и ултра „неспособњаковиќи“ и’ ги с’скале амбасадорите и странските фунционери на опозицијата за да ги убедат да поддржат забегани, пробугарски и самоубиствени уставни измени. Стар, добро познат антимакедонски филм на „демократската“ употреба на Хановите „балкански методи“, дозволени и благосиљани криминални средства од „меџународна“, злодејанија пожелни секогаш кога Македонецот треба да принесе нова саможртва на олтарот на лицемерниот прогрес, напредок и интеграција. Да се надеваме дека нема да присуствуваме на уште едно дежа ви. Овојпат, за среќа, опозицијата е постамена и без претходен багаж за да ги стискате за „онаквите“. Настрана силната поддршка на македонскиот народ кој врие… Уште Рене Декарт вели дека демократија не е да го правиш она што сакаш (рецептот на Заевци, Тачевци и Грубиевци), туку да не го правиш она што не сакаш. Пак она што ни го прават бандитите. 31.година ќердосани со Бранковци, па Бучковци, Заевци и Тачевци и една лита чета одроди околу нив не’ терате да го правиме она што не го сакаме, создавате мачнина во стомакот, исконска тежина во душата и не’ терате на блуење. Аман веќе, крајно време е за едно громогласно ДОСТА Е! И не прашувајте се зошто кловновите се однесуваат како кловнови. Време е да се прашаме зошто ние постојано доаѓаме и доаѓаме во истиот тој циркус…...

Сум пишувала многу на оваа тема – за културата на заборавот. Дури и не само за заборавени годишнини, јубилеи и спомен-домови, туку и за комплетно заборавени наши дејци уште во текот на животот, или непосредно по смртта. Таква беше приказната на исклучителна сликарка Кираца Висулчева, на Вања Лазарова, жената што целиот живот го посвети на убавата македонска песна, на Есма Реџепова, чија најголема желба остана неостварена… Последна е онаа на легендарниот Ферус Мустафов, на чија комеморација неодамна присуствуваа само дваесетина луѓе „Не смееме да се помириме со најкрупната мана на македонската култура, перманентно да се забораваат чествувањата на личностите и придонесите на нашите великани и само пригодно, некојпат дури и воопшто, да не се комеморираат големите дела и имиња на нашата елитна уметност; на академското образование, науката, хуманистиката и воопшто на најкрупните постаменти на националната култура. Тоа, се плашам дека ќе ни се случува и одново…“, ми кажа мојот драг пријател, писателот и новинар Томислав Османли во едно неодамнешно интервју, кога зборувавме за ланското чествувањето на личноста и делото на Блаже Конески, споменувајќи и други важни личности од нашата култура што поставиле темелни вредности со кои ги задолжиле својот народ и својата земја. Низ разговорот се потсетивме и на други важни дејци што минатата година одбележаа сто години од раѓањето, а Османли се потсети на нашите великани Коле Чашуле и Благоја Корубин, на сликарот Пецо Видимче и театарскиот и филмски актер Трајко Чоревски. „Што ќе беше, само да илустрирам, македонската драматургија без Чашуле, кој ја поврза генерацијата ботови драматичари со онаа модерната чија дејност сѐ уште трае? Но за Чашуле, Видимче, Трајко Чоревски – замолк. Академски и културен…“, вели тој понатаму во интервјуто. Поттикната од овие негови размисли тогаш го напишав текстот посветен на доајенот Лазар Личеноски и неговата куќа крај Вардар, која и по децении не е подготвена да ги пречека новите генерации, затоа што државата со години покажува негрижа за овој значаен објект. Сум пишувала многу на оваа тема – за културата на заборавот. Дури и не само за заборавени годишнини, јубилеи и спомен-домови, туку и за комплетно заборавени наши дејци уште во текот на животот, или непосредно по смртта. Таква беше приказната со исклучителна сликарка Кираца Висулчева, која ѝ ги подари на Македонија сите свои дела, а почина во дом за стари без никаква грижа од државата и од институциите. Или Вања Лазарова, жената што целиот живот го посвети на убавата македонска песна, а која староста ја помина во дом за стари лица, па наместо статус на врвен уметник што ја задолжил државата со својата музика и вонсерискиот вокал, се најде на маргините без доволно средства за финансиски стабилна старост, живеејќи само со малата наследена семејна пензија од сопругот. Или Есма Реџепова, чија најголема желба, запишана и во нејзиниот тестамент, нејзината куќа на Кале, во Скопје, која таа ѝ ја остави на државата, да се претвори во музеј и музичко училиште, каде што талентирани деца од сиромашни семејства би учеле да свират на разни инструменти, остана неостварена. Последен во низата беше Ферус Мустафов, на чија комеморација неодамна присуствуваа само дваесетина луѓе. Легендарниот музичар Ферус Мустафов, кој почина на 22 мај на 72 години по кратко боледување, беше еден од најпознатите македонски музичари во светот. Тој ги собираше аплаузите на сцените низ цел свет, но на комеморацијата во негова чест, за последен пат му аплаудираа само дваесетина луѓе. Без внимание од медиумите, ниту од државното раководство. Не беше дури прочитана ниту една телеграма за сочувство… Ваквите примери покажуваат дека сме држава без културна стратегија, народ без емпатија, поединци без чувство за почит и вреднување. Наместо секогаш одново да ги осознаваме уметничките величини и нивните достигнувања што ја збогатиле нашата културна ризница, наместо да ги вреднуваме нивните дела што ја внесоа Македонија на културната мапа на Европа и светот, наместо да ги величаме нивните достигнувања, кои се идентификација за вистинските вредности во македонското културно живеење, ги забораваме, како ништо да не ни оставиле. Тоа што не успеваме да му одолееме на налетот на колективниот заборав е тажно, многу тажно....

Петар Арсовски Колумна Ако бугарските пасоши не плашат, треба да знаеме: што подолго сме вон ЕУ, толку повеќе бугарски државјанства ќе има. Што побрзо влеземе во ЕУ, толку побрзо тие ќе станат излишни. Пишува Петар Арсовски Сведоци сме на драматични настани во регионот, кои се производ на глобалната геостратешка криза. Прекршувањето на копјата помеѓу Русија и „западот“, повторно, во значаен дел, се одвива преку Балканот. Во обид да го стабилизираат регионот, да спречат понатамошни ескалации и проблеми, НАТО и ЕУ се во (релативно) координиран обид да ја забрзаат евроинтеграцијата на земјите-кандидати. Од друга страна, во обид да им создаде дополнителни проблеми, и да одвлече димпломатски и други ресурси од главното воено поле, и да ги држи зафатени, Русија се обидува да го спречи овој процес. Во оваа борба на дипломатско-воени светски сили, кога се случуваат децениски поместувања или се отвораат единствени шанси, работа на нашите политички елити е да ги препознаат тие текови и да ги искористат сите можности кои за нас се кријат во овие глобални настани. Во време на вакви тектонски поместувања, не смееме да си дозволиме да бидеме наивни или емотивни, туку напротив, рационално, би рекол и себично, да ги искористиме сите шанси кои ни се на располагање. Нашето залажување Прво, наивно е да мислиме дека ние ќе се заинаетиме, ќе се „вкопаме во ров“, и САД или ЕУ ќе престанат да притискаат за забрзана евроинтеграција. Тоа е за нив веќе безбедносно прашање, што значи ѓаволот ја однесе шегата. Оттаму, особено за САД, кои во Европа гледаат нова фронт-линија на втора Студена војна во најава, нема зошто да очекуваме било какво разбирање или симпатија за нашите романтични емоции или национално-етнички фрустрации. Досега, нашите евроинтеграции беа само прашање на наша иднина и меѓународен принципиелен стратешки интерес, но сега е веќе прашање и на нивна безбедност – тука нема ракавици. Затоа, да не се залажуваме дека некој нас ќе не разбере или ќе ни попушта. За ЕУ, пак, ова е можност за пробив кон евроинтеграциите кои веќе подолго време се заглавени во европската сопствена интроспектива. Ескалацијата на оваа тема на безбедносно ниво е можност за забрзување на тој пат, без премногу гледање во детали – што за нас, знаејќи го нашиот капацитет за испорака, е исклучително добра вест. Затоа, немаме луксуз кон оваа можност да се поставуваме лаконски или со ситни локално-политички калкулации. Македонското и знамето на ЕУ пред седиштето на Европската комисија во БриселФотографија: picture-alliance/dpa/I. Bänsch Понатаму, наивно е да очекуваме подобар европски предлог, различна рамка или било какво подобрување на условите за членство во иднина, и покрај засилениот интерес на ЕУ за регионот. Во оваа фаза, сметам дека единствена можност повторно да „преговараме“ за Преговарачката рамка, е еднострано да ги прекинеме преговорите (што мислам дека би бил гамбит од епски размери), но некои велат дека рамката може да се смени и без таков радикален чекор. Но, што со тоа? Рамката, ако се менува, нема да се отвори само за нашите забелешки, туку по автоматизам, и за нови барања од Бугарија. Имајќи предвид колку тешко дојдовме до ова решение, страв ми е дека ново отворање на тој пакет, би било само идеален нов изговор за Бугарија повторно да не блокира. Дополнително, рамката не е полица на супермаркет: ова ми се допаѓа и ќе го земам, а ова не. Таа е токму пакет од решенија, некои слатки, некои горчливи, за сите страни. Оттаму, избегнување на некоја обврска (како измените на Уставот), сигурно ќе донесе нова контра-отстапка, која можеби ќе биде уште потешка, зашто решението ќе мора да се балансира. Затоа, не треба да негуваме илузии дека одбивањето на овој пакет би донело подобра понуда. Стравот од бугаризација Потоа, сметам дека особено е наивно, па дури и опасно, да правиме паралела меѓу процесот на измени на Уставот, и стравот од бугаризацијата преку издавањето бугарски пасоши на македонски државјани. Да сме на јасно: првото е политичко барање на земја членка поврзано со членството во ЕУ (го сметале ние фер или не), а второто е индивидуална одлука на македонски граѓани за решавање на сопствената економска состојба. Тие два процеса не се поврзани, бидејќи првото е ново барање, а претходното се одвива најмалку две децении, и секој обид да се поврзат, не носи на територијата на параноја. Внесувањето на „делови од бугарскиот народ“ како синтагма во Уставот, точно се однесува на оние македонски граѓани кои овде, во Македонија, се декларираат како Бугари, а тие се во моментот 3,500 на број, и ништо повеќе. Со други зборови, нема никаков доказ или логика, дека оние наводни стотици илјади македонски граѓани кои земале бугарско државјанство, овде би се изјасниле како Бугари. Тие земале пасош од економски побуди, како што многу бугарски државјани земале, на пример, германски пасош од истите економски побуди, пред Бугарија да стане членка на ЕУ. Не очекуваме, белким, дека тие Бугари, се декларираат како Германци дома, во Бугарија? Односно, ако Македонците кои земале бугарско државјанство, одлучат да се декларираат како Бугари во Македонија, неменувањето на Уставот тоа не може да го спречи. Односот на Бугарија кон нив не е меродавен, туку само нивниот однос кон сопствената држава. На крајот, многу едноставно, ако бугарските пасоши не плашат, треба да знаеме: што подолго сме вон ЕУ, тоа повеќе бугарски државјанства ќе има. Што побрзо влеземе во ЕУ, толку побрзо тие ќе станат излишни. Но, сосема на крајот, најмногу е лаконски да одбиеме тежок пат кон ЕУ, без прецизен план Б. Тоа одбивање не може да се прави без јасна визија за тоа како понатаму, а особено не со апстрактни најави, национална мистика или политичко инуендо – алтернативата мора да биде прецизна и конкретна, за да знаеме кои ни се опциите. Во ваков суштински геостратешки амбиент, стратегијата „ние сега да си одбиеме, па после ќе му ја мислиме“ е едноставно… премногу наивна....

Не знам како, ни што, ни зошто се случи, та бевме подолго време разделени драг Читателу. Оти писателот и читателот како што велат Борхез и Паз, а и јас, се кентаур, и кога едната половина се оддели, по овој или оној случај, другата ја бара. Сеедно. Еве нѐ пак заедно на овие знајни страници. Се мислев со што да го почнам новиот почеток меѓу нас, во нашата прва средба, и еве како што гледаш и од насловот решив тоа да биде темата за гревот и срамот. In medias res гревот и срамот се архетипални артефакти на човековата психа според својата генеза, онтолошка супстанција и егзистенцијално значење. За нив говори и Светото писмо на првите негови страници од книгата „Битие“. Приказната почнува набргу по исправањето на глината во Адам, од чие ребро потоа според божја промисла, за да не биде сам, излегува и Ева. Ним им беа ветени светлината и вечноста во рајот, но сѐ до оној момент додека не ја сретнаа змијата и не го вкусија оној кобен плод од Дрвото на познанието. Плодот што како искуство, вели Светото писмо, ним им ги отвори очите за да ја видат новата шокантна ситуација во која се наоѓаат и во која во нивната душа, или ДНК, е удрен печатот на гревот. И тогаш за првпат тие видоа дека се голи, па ги фати срам, ги покрија своите срамни места со смоквин лист и се скрија исплашени во блискиот шибјак. Ама севидото око на Господ ги здогледа и се слушна гласот „Адаме, кај си?“, а Адам одговори: „Еве сум Боже“ и ја раскажа приказната за престапот. Потоа Адам и Ева биваат изгонети од рајот, од вечно блаженство во мачна егзистенција во која, како што го замислил тоа суровиот Бог ѝ ги умножува породилните маки на Ева, а на Адам му ја проколнал земјата што ќе ја обработува и од која ќе се храни со мака во сите денови на неговиот живот. Заклучокот е, драг читателу, дека нашите прародители, кои сѐ до денес изнародија безброј поколенија, со прогонот од рајот ја освоија слободата и станаа за првпат свесни за својата земна егзистенција со сите нејзини тешки искушенија на кои најпосле удира царски печат смртта како ново искуство по кусиот престој на небото. За неа посебно ќе зборуваме во некоја друга колумна, оти е битна и таа колку и животот што продолжува во неа. Парадоксално, но точно, и не мора за тоа да го прашаме Св. Августин. Смртта. Оти, замисли драг читателу, ако не постоеше таа уште колку бескрајно долго, цела божја вечност, ќе ни се исмеваа и ќе нѐ понижуваа овие наши властодршци од Галапагос, нотирани како феномен во тетратката на Дарвин, сѐ уште недоволно омозгани и со сурати на палеолитски тотеми. Да. А сега, драг читателу, треба да кажеме нешто за корективниот механизам, или морална функција на архетипалните чувствени супстанции за кои станува збор, гревот и срамот, а со кои е во единство и чувството на страв со што го добиваме светото тројство на етичката и моралната парадигма. Со други зборови, на човекот како божјо создание. И која мисла во овој контекст излегува на површина? Таа дека ако недостига макар еден дел од тоа свето тројство човекот е онтолошки сериозно оштетен. Во таквата ситуација тој е болно битие. Да. А кај нашата политичка елита, која ја зедовме како образец за оваа психоанализа и ја гледаме воленс-ноленс катаден на екраните до мачнотија целата оваа тријада на изворната, божја морална норма е распадната. Ја нема. Тие немаат ни грев ни срам, а ни страв што се однесува до народот, кој е речиси патолошки кроток и апатичен, освен страв од смртта како и сите живи суштества. Ама и од неа се далеку оти мислат дека политиката со сета нејзина перверзија за која се мајстори е сестра на вечноста, а се далеку и затоа што немаат ни когнитивен капацитет филозофски да ја промислуваат неа како суштински дел од животот, без која тој можеби би бил и бесмислен како што се бесмислени и тие. Така, иако е смртта само на чекор од нив и само што не затропала на нивната врата, а тие немаат ништо што да понесат на небото, бидејќи таму нивното богатство натрупано од крвта и солзите на народот не вреди ни пет пари. Тие немаат ни грев, ни срам, ни страв за она што го прават. Не се срамат, ниту знаат дека синонимен збор за срам е зборот образ. Така и народот за некој што нема срам вели: „нема образ“, оти, пак, зборот образ буквално значи лик-лице. Во таа смисла и во Светото писмо на самиот почеток се вели: „И Бог го создаде Адам (човекот) според сопствениот образ“. Односно лик. Но според она што го прават тие од нашата влада и власт немаат образ со кој би ја демонстрирале како својата човечка така и својата божествена природа. Од таквите како нив најмногу се плашел Достоевски, иако ги овековечил во своите романи, а неговиот шпански близнак Гоја во своите страшни каприча. Тоа се нарциси без лица. Тие ја минале секоја гранична линија на моралните норми. Нивната perpetuum mobile енергија е само неограничената лакомост и ништо друго, мајстори да му ја дерат кожата на народот, онаа што и Свети Вартоломеј му ја покажува на Исус Христос како доказ за страдањето на сиромасите на сликата на Микеланџело, „Страшниот суд“, во Сикстина во Рим. Не претерувам, како што би можел да помислиш, драг читателу. Не. Пример над примерите за тоа е случајот со нивниот Уставен суд (оти се покажа дека не е народен и не разликува право од правда), кој искастри со својата груба секира неколку параграфски гранки од правното дрво, со што овозможи само тие да лапаат од неговите плодови, оставајќи го народот настрана да се храни како и досега само од лебот на својата сиромаштија. Нив тој Страшен суд, кој нема врска со истоимениот на Господ горе, им ја покачи платата за цели 78 проценти, а на преостанатиот народ тоа во панталоните. Тоа е легален, законски грабеж во таков обем едвај познат само некаде во некои тоталитарни системи во Јужна Америка или Африка. Да. И никој од таа голема камарила од елитата од Владата до општинските владини бирократи, кои македонската сиромаштија ќе ја чинат над петнаесет милиони евра годишно, не почувствува ни најмалку грев или срам, архетипските чувства според кои се одредува дали некој е божјо или антибожјо создание. А да се најдеше меѓу сите тие ништодуши, драг читателу, барем еден што ќе истрчаше на сцена пред јадосаниот народ и ќе речеше: „Тоа е срам, тоа е грев, тоа е безбожништво“, верувај ми народот ќе го прогласеше за национален херој. Но не се најде таков јунак. И можеби проблемот тука не е само до немањето елементарно чувство на грев и срам туку и до немањето елементарна интелигенција. Толку многу ја уништила неа нивната лакомост. Па ние тоа го видовме и на екранот кога тие ја демонстрираа сета своја духовна и морална беда пред новинарите со еден цинизам како единствен нивен квалитет. Таа жална демонстрација на духовна беда ја гледавме заедно со еден мој пријател, кој во еден момент купчето од бедната елита, лицата без образ во него ги дефинира како идеални за „Животинската фарма“ на Орвел. Рече: „Види оној во средината е идеална свиња“, на што јас го прекинав: „Пријателе, извини им се на животните, оти тие се невини и поблагородни од нив. Тие се полни со Бог, но се несвесни за него. Тоа убаво го знаел и прекрасниот Франческо од Асиза (некои го викаат Св. Фрањо Асишки), кој на волкот му се обраќал со брате, а на срната со сестро, како и на птиците и рибите, па и на ветерот кого исто така го сметал за брат.“ И тука, нека е за арно, завршуваме драг читателу, оти оваа приказна за безбожноста на безбожниците е долга, и подолга од 1.001 ноќ на Шехерезада....

Владимир Вулетиќ Тие велат дека моќта е таму каде што се парите. Транснационалната капиталистичка класа (ТНК) е составена од голем број луѓе што денес контролираат повеќе од половина од светското богатство преку различни инвестициски фондови и на други начини. Но моќта на таа група не доаѓа само од парите „Затоа што понекогаш е многу пријатно да се биде навреден, нели? А човек знае дека никој не го навредил, туку сам ја измислил навредата и наредил да биде поубава, сам претерал за да направи сцена, зграпчи збор и направи планина од зрно песок, самиот го знае сето тоа, а сепак тој е прв навреден, пријатно му е да се навреди, навреден е до степен да чувствува големо задоволство, а тоа води до вистинска омраза…“ (Достоевски, „Браќа Карамазови“). Така, преку зборовите на старецот Зосима упатени до Фјодор Карамазов, Достоевски нè поучува за изворите на омразата. Многумина Карамазови, а знаеме каков човек беше Фјодор Карамазов, се навредија деновиве и му се завртеа на Порфирие. Од зрно песок, од еден единствен збор – не толку груб, туку понеочекуван, тие наши Карамазови прво се навредуваат, а потоа ги извртуваат зборовите во својата имагинација за да можат посладољубиво да уживаат во својата навреда. Изгледа станавме многу понавредливи, па веќе не се навредуваме како луѓе – лично и лично за чест и граници, туку некако колективно, како што рече, за задоволство. Тројца, на пример, Дејан Вук Станковиќ ги навредувал, па толку го мразеле што не можеле да го поднесат неговото постоење на улица. Му се заканувале, како што сведочеше, дека следниот пат кога ќе го сретнат ќе го претепаат. Се прашувам кого навреди Дејан Вук? Не верувам дека се познаваат лично. Некој, без сомнение, го убедил Дејан дека го навредува здравиот разум на слободните граѓани, па сега тие уживаат во нивната слобода (и навреда) малтретирајќи го на улица. Имам впечаток дека некаде, а ние не ни знаеме за тоа, се формирани центри за следење навреди. Тие центри внимателно снимаат кој, што и кого се навредува. Небитно е дали навредите се искажуваат на телевизија, социјалните мрежи, познати личности или во приватни домови. Важно е јавноста да биде свесна за навредата за јавноста да биде навредена и да го осуди тој што навредува. Центрите денес не ги интересира дали некој ги навредува Бога, државата, „Тито и партијата“, порано за тие навреди одеа во затвор. Денешните центри се грижат за заштита на апстрактните поединци и „ранливите групи“. Тоа е многу похумано, тие станаа, така да се каже, хуманитарни центри. Обичен граѓанин е убеден дека државата е моќна и дека може да се брани ако некој ја навреди. Бог треба да биде уште помоќен, па не му треба ниту заштита. Тито и партијата веќе ги нема, па навредите на нивна сметка и не се бројат. Само за ранливите групи и нивните права нема кој да се грижи, а тие се насекаде во светот и секаде каде што има ранливи и загрозени. Но се најде кој ќе се грижи за нив. За глобалниот систем управуван од транснационалната елита, тие станаа вредност сама по себе, нешто како бог или национално знаме – бидејќи не знаат за бог, а немаат (сѐ уште) глобална држава. Нешто за кое се оди во војна, за што се умира, за што вреди да се даде животот, па затоа и да им се одземе животот на другите. Се разбира, исто како што Крстоносните војни се водеа првенствено со цел да се ограбат и освојуваат нови земји, сето тоа во име на „ослободување“ на Христовиот гроб, и додека капиталистичките држави се бореа да ги заштитат своите интереси или да стекнат богатство на сметка на оние што имаат корист најмногу од нив. Така и заштитата на правата на ранливите групи е само симболичен вредносен систем со кој глобалната елита, односно транснационалната капиталистичка класа во чие име дејствува, ја легитимира својата глобална надмоќ. Има ли вистина во тоа што го кажувам? Еве го експерименталниот доказ. Обидете се, за доброто на експериментот, да го навредите „Бог Отец“ или „Мајката црква“, на пример да кажете пред камера дека патријархот на СПЦ е „брадест изрод…“; да ги навредите, на пример, во весник или на јавен собир државата, нејзините симболи, претседателот, што и да е. Малку ги затвораш очите, стискаш заби и… ништо. Кому му е гајле, во најлош случај ако сте претерале, нема да добиете јавен аплауз и сто илјади лајкови, но ништо повеќе. Но да го видам тој јунак што, повторно заради научна верификација, ќе ја нападне која било ранлива група – нема да има време ни да трепне, а праведниот гнев на целата навредена јавност во медиумите под контрола на ТНК, вклучувајќи ги и социјалните мрежи, ќе се нафрли врз него. Поради овие причини, воопшто не сум импресиониран од „храброста“ на оние што го острат своето перо против црквата и државата. Тие се исто толку смешни како и оние што се јуначат над мртвиот Тито и партијата. Храброста се покажува денес – ако некому му е до тоа – кога ја напаѓате глобалната елита, односно вредностите што ги штитат, како што се човековите права и правата на маргиналните групи. Од каде оваа милост кон ранливите групи? Се разбира, ова не се однесува на гладните и болните, туку главно на оние што иритираат или лесно можат да дојдат во судир со вредносниот систем на црквата и националната држава (гладните и болните се оставени на грижата на црквата и државата). Овие две институции – црквата и националната држава – се главните конкуренти за моќ и влијание на транснационалната капиталистичка класа. Во таа борба многу земји веќе потклекнаа, станаа инструменти на глобалната капиталистичка класа. Некои се обидуваат да се приспособат за да зачуваат дел од својот суверенитет, како што тоа го прават Кина или Србија, а некои сами влегоа или почесто се вовлекуваат во отворена конфронтација, како Русија, а порано Либија или Сирија. И многу верски организации, особено деноминации или некои нови цркви, се дел од истата глобална приказна, додека други, како што е Католичката црква, се обидуваат да се приспособат на новите околности, сметајќи дека ова време ќе помине, како што помина и времето на моќни средновековни владетели и нововековните капиталисти и диктатори. Само неколку, меѓу нив, се чини, СПЦ, енергично даваат отпор, инсистирајќи на одбрана на сопствените вредности. Глобалната капиталистичка класа ја сочинуваат не само сопствениците и клучните директори на транснационалните корпорации туку и државните службеници, јавните интелектуалци и оние што би сакале да станат такви групи. Активната глобална елита ја сочинуваат организации како Г7, НАТО, СТО, ММФ, Светска банка… А кога, на пример, Г7 ќе одлучи нешто, тогаш се активира еден многу сложен, софистициран и често невидлив за голо око систем на дејствување на транснационалната капиталистичка класа. Протестите во Белград, на пример, деновиве ги водат или режираат оние што се дел или би сакале да станат дел од ТНК. По нив следуваат и оние што веруваат дека се борат за праведна цел – за правата на загрозените, понижените и навредените. (Овде не мислам на првиот собир одржан во спомен на жртвите на масовните злосторства). Никој, или барем мнозинството, очигледно не припаѓа на ранливите групи, но тие имаат емпатија за правата на ранливите. Тие се убедени дека власта е во рацете на државата и црквата и медиумите, кои им се импатични и дека тие се генератори на насилство. Тие велат дека моќта е таму каде што се парите. Транснационалната капиталистичка класа се состои од голема група луѓе, кои денес контролираат повеќе од половина од светското богатство преку различни инвестициски фондови и на други начини. Огромна сума од тоа богатство беше инвестирано во „медиумите, индустријата, трговијата и воено-индустрискиот комплекс“. Но моќта на таа група не доаѓа само од парите. Нејзината вистинска моќ почива на тоа што успеа да ги убеди своите следбеници дека власта е во рацете на државата и црквата и дека таа не постои. Владимир Вулетиќ („Политика“, Белград)...

Во Македонија дефинитивно срамот умре. Судскиот совет, во последната епизода во која ја имаше главната улога, без трошка задршка ги отфрли како неoсновани тврдењата на холандскиот амбасадор Дирк Јан Коп дека новиот претседател на Советот е избран во нелегитимна процедура и затоа се става во мирување четиригодишниот проект, финансиран од неговата земја. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Амбасадорот Јан Коп без дипломатски ракавици и без да користи обланда за обвиткување на пораката кажа дека Судскиот совет стана „нелегитимно тело и тоа е многу сериозно и болно за гледање“. Но, ова не е само болно за гледање, болно е и за слушање. Особено што доаѓа од претставник на држава што секогаш отворено нѐ поддржувала, која потрошила милиони (последниов проект, што е ставен во мирување, изнесува речиси еден милион евра) од своите даночни обврзници за да ја помогне демократизацијата на земјава. Уште повеќе што амбасадорот, како што е вообичаено, изјавата не ја дава како свој личен став туку секогаш го пренесува ставот на државата што ја претставува. Но, да тргнеме со ред. Што е неoсновано во изјавата на амбасадорот Јан Коп? Дали дека работите во судството се влошуваат, иако странските партнери мислеле дека има напредок и независно поставување судии? Или можеби во тврдењето дека има знаци на политичко влијание практично во сите судови? Или, пак, дека сите случаи на СЈО, еден по еден тонат, а тоа е многу лош развој? Членовите на Судскиот совет можат слободно да ги погледнат сите испитувања на јавното мислење и ќе видат што мислат граѓаните за судиите и за судството. А ако тоа не им е веродостојно, слободно можат да ги прочитаат извештаите на Европската комисија. Ним сигурно ќе им поверуваат. А за случаите на СЈО не мора никаде да читаат, сигурно слушнале. Или можеби за неосновано го сметаат тврдењето дека Судскиот совет, всушност, станал нелегитимно тело? Колку за потсетување, токму Советот е тело кое во последните месеци го тресеа скандали, почнувајќи од контроверзното разрешување на тогашната претседателка Весна Дамева, која како и нејзината претходничка Павлина Црвенковска, се жалеше дека нејзиното заминување е мотивирано од притисоци со политичка заднина, за на крајот трет претседател во последните пет месеци да стане Сашко Георгиев, кој веднаш прво ги „дисциплинира“ медиумите. Токму во негово време двајца членови на Советот пријавиле дека им било претурано по работите во канцеларија. Чудно, но изостана реакција на изјавата на претседателот Стево Пендаровски, кој јасно кажа дека „овој Судски совет прилично се избрука во јавноста и во таа насока е коректна изјавата од холандскиот амбасадор да повлечат еден проект што требаше да се спроведе со Судскиот совет“. Можеби зборовите не се доволно силни или, пак, од неговиот кабинет не доаѓаат пари за проекти? Лошата и болна вистина стигна како холандска шлаканица која сепак треба да го вклучи алармот во државата, бидејќи не се работи за скандал што ќе се заборави и ќе помине за неколку денови. Напротив, може да има подолгорочни последици поврзани со евроинтеграцијата на земјава. Многу лесно може да се случи европскиот пат да не зависи само од внесувањето на Бугарите во Уставот, туку да се соочиме со едно друго вето. Не е далеку денот кога ќе го прочитаме новиот извештај на Европската комисија за напредокот на Македонија, а што ќе има во него може уште веднаш да погодиме. Доволно алармантно е потсетувањето на амбасадорот Јан Коп дека единствената причина поради која Холандија се согласи за членство на Македонија во ЕУ во февруари 2020 година, бил законот со кој гарантираше процесирање на случаите на СЈО, а сега е „болно за гледање“ тонењето на тие случаи, еден по еден. И, ако ова не е доволно за аларм, наместо тврдењата дека судството е независно, ќе треба да се размисли и за „отвореното разочарување“ од состојбите во правосудството на американската амбасадорка Анџела Агелер, која минатиот месец испрати писмо до институции на извршната и на судската власт во земјава во кое ја изрази својата и загриженоста на САД за состојбите со правосудството. Прашањето е колку брзо ќе се препознае црвеното светло на алармот....

Ламбе Арнаудов Деновиве го чествуваме денот на СВЕТИ ГАВРИЛ ВЕЛИЧКИ еден од поновите светци прогласен од МПЦ, ми се чини некаде кон крајот на 2017 година. Извонредна личност со врвно научно образование и во делот на световната област, но уште повеќе и со голема страст и преданост во религијата каде што самиот вели дека се пронашол себе си, во пост, во молитви и бденија се доближил до ГОСПОД. Од раните ученички денови до средношколски првенец и брилијантен студент, паралелно на два факултети, се стекнал со дипломи историчар на уметноста и дипломиран теолог. Признат сликар, скулптор, познавач на историја на уметноста, но и благороден и богоугоден, апостолски одбран да го шири и распространува божјото слово во кое искрено и со цело свое срце верувал. Активен учесник, сведок и на световните движења и премрежија, но и на црковните сопки, замки и подметнувања, прво низ предизвиците со кои се пресретнал на СВЕТА ГОРА при својот престој, односот на Бугарската и Грчката православна црква, одбивноста кон него лично, но и негирањето на постоењето на автокефална Македонска православна црква. Исто така, и при службувањето на БОГА овде во Македонија како честит монах, роден патриот и верник, каде очекувал да најде мирно пристаниште за својата напатена душа и одмор за својот бунтовен дух од неправдите и лагите на световниот живот, доживеал слично разочарување. Не потклекнувал, се борел срчено против сите надворешни влијанија, а и внатре во ЦРКВАТА ги разобличувал помодарските појави близу до ерес, и самопонижување и само непризнавање. Ова е само мал дел од вистинските вредности со кои располагал и дарувал и пренесувал на другите овој човек кој заслужено бил прогласен за СВЕТЕЦ на МПЦ. Е, сега штом ваква ретка големина, грамада од личност и интелектуален капацитет, и истовремено заради својата чиста духовност близок до ГОСПОД, пророкува и опоменува треба сите да не замисли и загрижи. По сведоштвото на еден мој голем пријател, прислужник во црквата, госпоѓа која присуствувала на последната литургија со која чиноначалствувал СВЕТИОТ ГАВРИЛ ВЕЛИЧКИ во манастирот СВЕТИ ГАВРИЛ ЛЕСНОВСКИ, мајката тврди дека целата богослужба толку ревносно ја одржал што цело време ронел солзи и ги расплакал сите присутни. Во прв момент верниците мислеле дека е болен и плаче за себе но набргу разбрале дека се грешка. Во беседата по молитвата ги замолил верниците да се молат за опстојот и процутот на својата татковина МАКЕДОНИЈА и МАКЕДОНСКИОТ ПРАВОСЛАВЕН НАРОД, за истрајноста во верата и љубовта кон нив оти без тоа ќе не нема. Вџашени и збунети верниците се прашувале: “Од каде сега сево ова“ со оглед дека тоа се случувало пред 1990 година. Сите вие мили мои МАКЕДОНЦИ родени, венчани, неродени и за жал починати ќе ви биде променет ИЗВОДОТ од датумот на раѓање, а КРСТИТЕЛНОТО со вашето име ќе ви ги искинат и запалат. Служејќи се со псалми од ЕВАНГЕЛИЕТО и БИБЛИЈАТА да не веруваат на лажни пророци кои во голем број ќе се појават, фигуративно мислејќи на одродените и недокрстени политичари но и недостојни црковни служители, им порачал да се потпрат на чесни политичари кои ќе ги препознаат и како благочестив и богоугоден народ да го следат својот трибун, и да се молат и крстат во светата православна вера, љубов и надеж што ќе ја пронајдат во чесните лидери кои ќе произлезат од народот и на народот им припаѓаат и црковни великодостоинственици кои МАКЕДОНСКАТА ПРАВОСЛАВНА ЦРКВА ја ставаат во прв ред како атрибут на државноста на МАКЕДОНИЈА и посебноста на МАКЕДОНСКИОТ НАРОД. ТИ БЛАГОДАРАМ голем СВЕТЕЦУ МАКЕДОНСКИ ГАВРИЛЕ што им ги отвори очите на чедата од твојата ПАСТВА да внимаваат на твоите пророштва, но и да ги следат благородните пораки за да ги препознаеме новите лидери на спасението во световниот и духовниот наш живот, кои за среќа според сите анкетни испитувања се веќе во служба ба својот народ и на татковината МАКЕДОНИЈА. Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира....

Толку е банализирана 32-годишната неуспешна борба против организираниот криминал и високата корупција што секој обид да се спречи ова најголемо зло се претвора во трагична фарса во која редовно победуваат криминалците. Ништо не успева толку брзо и лесно во Македонија како реформите за брзо богатење на мал број луѓе и уште побрзо осиромашување на голем број луѓе. Оваа меѓузависност на патот на парите од се посиромашните кон се побогатите е полна со иновации и високи дострели на озаконет грабеж. Толку е банализирана 32 годишната неуспешна борба против организираниот криминал и високата корупција со заложбите за владеење на правото што секој обид да се спречи ова најголемо зло дури и со негово откривање и казнување се претвара во трагична фарса во која редовно победуваат криминалците од највисок ранг. Знаeме и зошто. Tоа е милиони пати констатирано со точна дијагноза дека сите злоупотреби тргнуваат од моралните пропусти кои произлегуваат од политичката вина. Безбројните навидум „ситни“ пропусти, нивното прилагодување, ефтиното оправдување водат кон незабележлива вообичаеност, да кажам, нормалност на неправдата. Така се создава јавен амбиент кој оневозможува јасно да се видат работите за да се уништат монструмите кога се мали, во ембрионална фаза. Кога ќе пораснат и станат големи и моќни не им можете ништо. Тие имаат свои ортаци заштитници, политичари, премиери, влади, министри, судии, обвинители, адвокати, медиуми, имаат цел државен систем под нивна контрола. Тоа е тоа што одамна го викаме заробена држава. Нивниот меѓупартиски конеснзус за крадење е совршен и ефикасен. Компромисите меѓу криминалците брзо се договараат. Одлуките кому колку треба да се даде и колку да се земе е изграден автопат со 16 ленти во сите правци за стекнување и заштита на богатството кое со невидена леснотија се легализира како и дивоградбите. За кого се тревогите за узбуна Кога кај нас се констатираат и откриваат овие грабежи и кога на очиглед на целата јавност е видлива бескрупулозноста и ароганцијата на недопирливите мафиози чии дела и ако стасаат до судовите застаруваат во јаловите судски процеси и во пародиите на повторните судења. Тоа станува толку нормално што во апашкиот амбиент се вознемируваат само тие што уште веруваат дека правдата е можна во Македонија. Единствениот тридневен страв е присутен кај злосторничките здруженија кога ќе стаса по некој ферман од Америка и Европа, како што деновиве се случи со јавните настапи на холандскиот амбасадор Дирк Јан Коп и пред извесно време на амбасадорката на САД, Анџела Агелер. Колку и да се тешки и засрамувачки за целото општество нивните аргументирани укажувања, колку и да се последични на огромна штета на државата, колку и да ни се позанти и јавно облоденети се уште се игра успешно на картата на секое чудо за три дена. Една по една стасуваат тревогите за узбуна со еден многу поразбирлив јазик кој треба да ја разбудат јавноста, власта, опозицијата, целиот правосуден систем дека најголемите блокади за иднината на Македонија и нејзините граѓани не се во празните дебати за минатото и уставните промени, туку за иднината која ја попречуваат криминогените структури, кои во суштина ја попречуваат и правдата. Во многу земји има строги закони не само за носителите на криминалот и корупцијата, туку и за попречување на правдата. Од изјавите на странските државници и дипломати јасно се посочени попречувачите на владеење на правото во Македонија. Директно се прозвани Судскиот совет како нелегитимно тело, Апелациониот суд како попречувач на правдата, обвинителствата како забошотувачи на незавршените предмети на Специјалното јавно обвинителство, политичкото и партиското влијание и уште низа злоуптреби од позиции на моќ и корумпираност. Многу индикативно е како ги дочекуваме сите тие добронамерни укажувања и финансиска поддршка кои треба да ја олеснат битката за владеење на правото што е најзначајниот предуслов за изградба на правна држава и еднаквост пред законот. Според потребите на политичките партии еднаш во тоа препознаваме мешање во внатрешните работи на државата. Друг пат тоа е заговор за обезличување на Македонија. Трет пат тоа е срамна сервилност за странски интереси, распродажба на националниот идентитет, историското минато, на јазикот… Фактот дека тоа сами не го направивме за цели 32 години, туку го подржуваме системот на владеење на неправдата, криминалот и корупцијата не ни дава за право да обвинуваме други, особено не оние кои ни помагаат да ги поставиме основните темели на државност и демократско општествено уредување. Наместо тоа ги амнестираме домашните виновници за најтешките злодела против интересите на државата. Да го постигневме тоа самите за што имавме стручни анализи на меѓународни експрети како да го примениме владеењето на правото во практиката, ако се сеќавате на Рајнхард Прибе и неговите прецизни писмени патокази, тогаш, одамна ќе го исполневме најважниот предуслов за успешни преговори со ЕУ. Поглавје кое прво се отвара и последно затвара. Меѓу отварањето и затварањето на тоа поглавие има период во нормални околности од шест до седум години, а тоа нам не ни успеа да го затвориме повеќе од три децении, не заради Европа, туку за нас кои го трпиме и плаќаме тој данок на ограбување. Ни се одземаат тие пари со целосна наша поддршка и навивање што злото го прави возможно и неказниво. Различното читање на добронамерните пораки ни се случи и деновиве со интервјуто на холандскиот амбасадор Дирк Јан Коп за радио „Слободна Европа“. Мал број медиуми ги пренесоа сите суштински пораки, а крајно неосодветно реагира и прозваниот Судски совет дека циркузот со смените што сите го видовме е во суштина демократски и законски избор, божем амбасадите и нивните служби не знаат ништо за нашите јавни бруки. Некои медиуми дадоа првенство и најголемо значење од изјавата на амбасадорот дека менувањето на преамбулата на Уставот е гаранција за почеток на новата фаза од преговарачкиот процес со ЕУ, односно дека втората фаза ќе почне автоматски штом се усвојат уставните промени без било какви други политички одлуки со нагласка и уверување дека заканите од Бугарија со ново вето нема да се случат. Други медиуми дадоа предност на катастрофалните оценки на правосудниот систем и за влијанието на политиката во сите судови, за нелегитмноста на Судскиот совет што е болно за гледање, за забошотување на предметите на Специјалното јавно обвинителство. Трети се задржаа на одлуката на Холандија што ја соопшти амбасадорот Јан Коп за ставање во мирување на проектот вреден близу милион долари за зајакнување на компетенциите на судскиот совет. Нив очигледно не им треба зајакнување на компетенциите и независност во носење на одлуките. Нивните најсилни компетенции се во партиите. Ерол Ризаов Извор: дв...

Кавадарци е град на виното и серенадите, најпознатата староградска македонска музика. Родното место на бардот Никола Бадев и на ненадминливиот шмекер и поп пејач Зафир Хаџиманов. Град во кој традиција е на секаков повод и собирање да се запее традиционална најубава македонска староградска песна. А песната не оди без вино и ракија. Кавадарци е центарот на македонската винска индустрија, срцето на Тиквешијата во која речиси и нема домаќинство кое не прави жолта ракија или домашно вино, пишува Фактор. Но Кавадарци е и индустриски центар - град на никелот и на челичната индустрија. А во последно време е седиште на голема фабрика за делови од автомобилската индустрија, која стана точка на мапата на голема интернационална автомобилска корпорација, која е снабдувач на големите светски автомобилски производители. За производството на вино и ракија нема збор. Тука ниту регионот наскоро нема да биде лимит.Кавадарчани пеат, прават вино и маџун, но знаат да прават и пари. Некои до нив се мастер-мајндови и мега мајстори за правење пари и развивање бизниси на кои можат да им позавидат многу бизнисмени во земјава, но и во регионов.Извор: Фактор Портал...

Косово доби свое „косово“ Може Курти да се повикува на што сака, но ова што го провоцира во континуитет во однос на српските права во Косово е враќање на дивјачките методи во политиката на Балканот Слободанка Јовановска 30/05/2023 15:57 Косовскиот премиер Албин Курти дефинитивно го изгуби кредибилитетот кај меѓународната заедница и кај соседите. Ова што се случува во српските општини изминатите два дена, каде што Курти со борни коли, со пукање и со солзавец се обидува да се пресмета со цивилното српско население, не се разликува ни милиметар од тоа што се обиде да го направи Слободан Милошевиќ во деведесетите, кога сакаше место со давање права – со сила да го задржи Косово во границите на Србија. Деновиве Курти се обидува со сила место со концесии и градење доверба да ги задржи териториите населени со српско население на Косово, станувајќи симбол на транзицијата на оваа држава – од жртва во воен агресор. Може Курти да се повикува на што сака, но ова што го провоцира во континуитет во однос на српските права во Косово е враќање на дивјачките методи во политиката на Балканот, нешто што мислевме дека заврши одамна во регионот. Не му се виновни Србите на Курти што дојде на власт кога важат други правила во политиката и кога никој во светот не гледа ништо разумно во одговарањето со тенкови и со специјалци на протестите во српските општини, бидејќи жителите таму не ги признаваат новоизбраните градоначалници, на кои патем никој не би им признал легитимитет со излезност од само 3,47 отсто на избори. Како лидер кој дојде на власт со насилство (политички се наметна со фрлањето димни бомби во косовскиот парламент) очигледно верува дека на тој начин ќе го реши и спорот со Србите во државата, иако сите меѓународни партнери, вклучувајќи ги САД, ЕУ и НАТО му порачуваат да ретерира, да се откаже од употреба на војската и полицијата и да си ги врати градоначалниците што никој не ги сака во општините. Откако меѓународната заедница го проголта провоцирањето со регистерските таблички, ова е втор обид на Курти надвор од дијалогот и од договореното да ги ескалира тензиите до раб на можна војна, за да ја наметне својата политичка волја врз Србите во Косово. Сите што се разбираат малку од политика ќе му кажат дека така Србија го загуби Косово, а така на долг рок и тој ќе го загуби Северно Косово и дека, ако продолжи да оди контра ставовите на меѓународната заедница, ќе ја загрози стабилноста и на сопствената држава. Никој нормален во светот нема да биде соучесник во пукање врз цивилно население колку и да бидат екстремисти, според тврдењата на косовскиот премиер. Поддршка околу оваа авантура му откажа дури и албанскиот премиер Еди Рама, а индиректно од методот што го одбра се огради и нашиот шеф на дипломатијата Бујар Османи во својство на претседавач на ОБСЕ. Практично, додека ние сѐ уште живееме со славата од Охридскиот договор за Косово што беше потпишан во Македонија, Курти гази по основните точки договорени со него, бидејќи сака да ја избегне најсериозната обврска – да почне да го имплементира барањето за Заедницата на српски општини, без која Србите никогаш нема да се согласат да останат во таа држава. Ако Косово доби право на самоопределување само затоа што 90 отсто од неговото население не сакаше да биде дел од Србија, сакал да го види тоа или не, Курти мора да им даде одредени суштински права на Србите за да се чувствуваат како свои и добродојдени во државата. Иако со резолуцијата 1244 на Србија ѝ беше гарантирано правото на суверенитет над Косово, со обврска за статусот да се решава подоцна, со Бриселската спогодба од 2013 година Србија се согласи да не го блокира независниот пат на Приштина – ако таа им даде на Србите автономија. Таа обврска Приштина упорно ја игнорира, а Курти сега испитува 15 европски модели во надеж дека ќе најде форма како да ја изигра автономијата, иако се однесува само на економски, образовни, урбанистички и развојни прашања, што е минимум за секоја локална самоуправа. Ако сака Курти решение треба да престане да ја засмејува јавноста со тврдењата дека градоначалниците избрани со околу 50 гласови во српските општини – биле избрани на демократски начин. Ако сака да го реши спорот, треба да знае дека со тенкови, војска и полиција на долг рок само ќе ја изгуби поддршката на меѓународната заедница, а без неа може да го изгуби и северот на Косово. Да е разумен политичар ќе знае дека неговата игра со нерви им пречи на сите во соседството, бидејќи сега сите сакаат да влезат во ЕУ, а не да се расправаат одново со прашања на стабилноста. Да е разумен политичар, а не популист ќе знае дека времето на таквите како него го оставивме на историјата и дека ако продолжи вака, ќе се покајат сите што ја признале независноста на неговата држава, бидејќи не е веќе решение во регионот туку станува проблем за стабилноста на соседството. Со своите потези косовскиот премиер само покажа колку може да уништи една неартикулирана политичка фигура од тоа што многу други умни и толерантни изградија со децении околу косовското прашање. Дури и со ореолот на автократ, српскиот претседател Александар Вучиќ сега делува како Нелсон Мандела во однос на нетолеранцијата што ја покажува косовскиот премиер. Притоа треба да е свесен дека има граница до која Србија ќе може да се воздржува од нападите врз српското население, а меѓународната заедница ќе нема аргументи да се стави во негова заштита. Посетата на косовската претседателка Вјоса Османи, пак, на Македонија, која прогласуваше албански престолнини во нашата држава и демонстрираше етничка нетолеранција кон српското население, иако и него треба да го претставува, беше оценета во дипломатските кругови овде како демонстрација на тотално отсуство на политички осет. Ова што се случува во Приштина деновиве е резултат на таа етничка ароганција која почнува да се прелива од границите на нивната држава, во која не можат да истрпат ни пет отсто население што има спротивен став од нивниот. Ова ако не е аматеризам во политиката, тогаш не се знае што е. Поврзани содржини Најуспешни се реформите за брзо богатење и осиромашување 30/05/2023 15:05 Дали Европа ќе биде најголемиот светски губитник? 26/05/2023 12:05 Зошто Ердоган победува 22/05/2023 08:05 Технолoгијата на забраната: Како Бугарија ги спречува ОМО „Илинден“ и другите 20/05/2023 14:05 Кои се руските манири на Бугарија што ги препозна Ковачевски? 19/05/2023 12:05 Зошто ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ не можат ништо да договорат 17/05/2023 13:05 Добро утро, Србијо 16/05/2023 08:05 Вилијам Барнс, шефот на ЦИА со невообичаена моќ 09/05/2023 21:05 Најчитани Земјата ја доби првата „порака од вонземјани“: Помогнете ни да ја дешифрираме 26/05/2023 14:39 Ова е домот на езерото Цирих во кој живееше и почина Тина Тарнер 29/05/2023 17:29 Голем месечен хороскоп за јуни 2023 година: На многумина им почнува турбулентно 25/05/2023 09:16 Направете тесто за пица како италијани: Обавезно додадете и еден зачин – ќе биде повкусно 29/05/2023 11:39 Алтернативна медицина во тетовска Волковија: Наместо лекови, инхалација со аеросоли од пчелите 28/05/2023 07:59 Зошто се додава шеќер кога спремате месо на скара? Искусните домаќинки ни ја откриваат тајната 30/05/2023 10:36...

Најуспешни се реформите за брзо богатење и осиромашување Толку е банализирана 32-годишната неуспешна борба против организираниот криминал и високата корупција што секој обид да се спречи ова најголемо зло се претвора во трагична фарса во која редовно победуваат криминалците Ерол Ризаов 30/05/2023 15:30 Ништо не успева толку брзо и лесно во Македонија како реформите за брзо богатење на мал број луѓе и уште побрзо осиромашување на голем број луѓе. Оваа меѓузависност на патот на парите од сѐ посиромашните кон сѐ побогатите е полна со иновации и високи дострели на озаконет грабеж. Толку е банализирана 32-годишната неуспешна борба против организираниот криминал и високата корупција со заложбите за владеење на правото што секој обид да се спречи ова најголемо зло, дури и со негово откривање и казнување, се претвора во трагична фарса во која редовно победуваат криминалците од највисок ранг. Знаeме и зошто. Tоа е милиони пати констатирано со точна дијагноза дека сите злоупотреби тргнуваат од моралните пропусти кои произлегуваат од политичката вина. Безбројните навидум „ситни“ пропусти, нивното прилагодување, евтиното оправдување водат кон незабележлива вообичаеност, да кажам, нормалност на неправдата. Така се создава јавен амбиент кој оневозможува јасно да се видат работите за да се уништат монструмите кога се мали, во ембрионална фаза. Кога ќе пораснат и станат големи и моќни не им можете ништо. Тие имаат свои ортаци заштитници, политичари, премиери, влади, министри, судии, обвинители, адвокати, медиуми, имаат цел државен систем под нивна контрола. Тоа е тоа што одамна го викаме заробена држава. Нивниот меѓупартиски конеснзус за крадење е совршен и ефикасен. Компромисите меѓу криминалците брзо се договараат. Одлуките кому колку треба да се даде и колку да се земе е изграден автопат со 16 ленти во сите правци за стекнување и заштита на богатството кое со невидена леснотија се легализира како и дивоградбите. За кого се тревогите за узбуна Кога кај нас се констатираат и откриваат овие грабежи и кога на очиглед на целата јавност е видлива бескрупулозноста и ароганцијата на недопирливите мафиози, чии дела и ако стасаат до судовите застаруваат во јаловите судски процеси и во пародиите на повторните судења. Тоа станува толку нормално што во апашкиот амбиент се вознемируваат само тие што уште веруваат дека правдата е можна во Македонија. Единствениот тридневен страв е присутен кај злосторничките здруженија кога ќе стаса по некој ферман од Америка и Европа, како што деновиве се случи со јавните настапи на холандскиот амбасадор Дирк Јан Коп и пред извесно време на амбасадорката на САД Ангела Агелер. Колку и да се тешки и засрамувачки за целото општество нивните аргументирани укажувања, колку и да се последични на огромна штета на државата, колку и да ни се позанти и јавно облоденети сѐ уште се игра успешно на картата на секое чудо за три дена. Една по една стасуваат тревогите за узбуна со еден многу поразбирлив јазик кој треба да ја разбудат јавноста, власта, опозицијата, целиот правосуден систем дека најголемите блокади за иднината на Македонија и нејзините граѓани не се во празните дебати за минатото и уставните промени, туку за иднината која ја попречуваат криминогените структури, кои во суштина ја попречуваат и правдата. Во многу земји има строги закони не само за носителите на криминалот и корупцијата, туку и за попречување на правдата. Од изјавите на странските државници и дипломати јасно се посочени попречувачите на владеење на правото во Македонија. Директно се прозвани Судскиот совет како нелигитимно тело, Апелацискиот суд како попречувач на правдата, обвинителствата како забошотувачи на незавршените предмети на Специјалното јавно обвинителство, политичкото и партиското влијание и уште низа злоуптреби од позиции на моќ и корумпираност. Систем на владеење на неправдата Многу индикативно е како ги дочекуваме сите тие добронамерни укажувања и финансиска поддршка кои треба да ја олеснат битката за владеење на правото, што е најзначајниот предуслов за изградба на правна држава и еднаквост пред законот. Според потребите на политичките партии еднаш во тоа препознаваме мешање во внатрешните работи на државата. Друг пат тоа е заговор за обезличување на Македонија. Трет пат тоа е срамна сервилност за странски интереси, распродажба на националниот идентитет, историското минато, на јазикот… Фактот дека тоа сами не го направивме за 32 години, туку го подржуваме системот на владеење на неправдата, криминалот и корупцијата не ни дава за право да обвинуваме други, особено не оние кои ни помагаат да ги поставиме основните темели на државност и демократско општествено уредување. Наместо тоа, ги амнестираме домашните виновници за најтешките злодела против интересите на државата. Да го постигневме тоа самите за што имавме стручни анализи на меѓународни експрети како да го примениме владеењето на правото во практиката, ако се сеќавате на Рајнхард Прибе и неговите прецизни писмени патокази, тогаш, одамна ќе го исполневме најважниот предуслов за успешни преговори со ЕУ. Поглавје кое прво се отвара и последно затвора. Меѓу отварањето и затворањето на тоа поглавје има период во нормални околности од шест до седум години, а тоа нам не ни успеа да го затвориме повеќе од три децении, не заради Европа, туку за нас кои го трпиме и плаќаме тој данок на ограбување. Ни се одземаат тие пари со целосна наша поддршка и навивање што злото го прави возможно и неказниво. Различното читање на добронамерните пораки ни се случи и деновиве со интервјуто на холандскиот амбасадор Дирк Јан Коп за Радио Слободна Европа. Мал број медиуми ги пренесоа сите суштински пораки, а крајно неосодветно реагира и прозваниот Судски совет дека циркусот со смените што сите го видовме е во суштина демократски и законски избор, божем амбасадите и нивните служби не знаат ништо за нашите јавни бруки. Некои медиуми дадоа првенство и најголемо значење од изјавата на амбасадорот дека менувањето на преамбулата на Уставот е гаранција за почеток на новата фаза од преговарачкиот процес со ЕУ, односно дека втората фаза ќе почне автоматски штом се усвојат уставните промени без какви било други политички одлуки со нагласка и уверување дека заканите од Бугарија со ново вето нема да се случат. Други медиуми дадоа предност на катастрофалните оценки на правосудниот систем и за влијанието на политиката во сите судови, за нелегитмноста на Судскиот совет што е болно за гледање, за забошотување на предметите на Специјалното јавно обвинителство. Трети се задржаа на одлуката на Холандија што ја соопшти амбасадорот Јан Коп за ставање во мирување на проектот вреден близу милион долари за зајакнување на компетенциите на судскиот совет. Нив очигледно не им треба зајакнување на компетенциите и независност во носење на одлуките. Нивните најсилни компетенции се во партиите. (Линк до текстот во Дојче веле овде) Поврзани содржини Косово доби свое „косово“ 30/05/2023 15:05 Дали Европа ќе биде најголемиот светски губитник? 26/05/2023 12:05 Зошто Ердоган победува 22/05/2023 08:05 Технолoгијата на забраната: Како Бугарија ги спречува ОМО „Илинден“ и другите 20/05/2023 14:05 Кои се руските манири на Бугарија што ги препозна Ковачевски? 19/05/2023 12:05 Зошто ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ не можат ништо да договорат 17/05/2023 13:05 Добро утро, Србијо 16/05/2023 08:05 Вилијам Барнс, шефот на ЦИА со невообичаена моќ 09/05/2023 21:05 Најчитани Земјата ја доби првата „порака од вонземјани“: Помогнете ни да ја дешифрираме 26/05/2023 14:39 Ова е домот на езерото Цирих во кој живееше и почина Тина Тарнер 29/05/2023 17:29 Голем месечен хороскоп за јуни 2023 година: На многумина им почнува турбулентно 25/05/2023 09:16 Направете тесто за пица како италијани: Обавезно додадете и еден зачин – ќе биде повкусно 29/05/2023 11:39 Алтернативна медицина во тетовска Волковија: Наместо лекови, инхалација со аеросоли од пчелите 28/05/2023 07:59 Хороскоп: Најголемите заводници на кои ретко кој може да им одолее 26/05/2023 10:13...