Деновиве во јавноста повторно се огласи поранешниот министер за надворешни работи Бујар Османи, испровоциран од некои изјави на премиерот Христијан Мицкоски за тоа како ја водел надворешната политика. Тој во писмена порака му одговара на премиерот дека за македонските етничка прашања преговарал транспарентно и со амин од институциите, а дека нападите кон него се насочени затоа што е Албанец и со намера политичарите од редовите на албанската заедница во земјава да се прикажат како безвредни. Во кратки црти тоа беа репликите на релација премиер-ексминистер за надворешни, што во една постојана политичка борба е горе-долу нормална работа. Нејсе, она што политичарите меѓусебно ќе си го разменат е една работа, но она што народот го гледа и чувствува, тоа е друга работа бидејќи токму народот е единствениот репер што покажува дали се водат добри или лоши политики. Но да почнеме со ред. Како новинар подолг период ги следам случувањата во делот на македонската надворешна политика, вклучително и во мандатот кога на чело на македонското МНР беше токму Бујар Османи, па затоа си земам за слобода да ги прокоментирам тезите што ги изнесува во писмената порака. Прво, никој не го стави под прашалник легитимитетот на Османи како тогашен министер за надворешни работи да ја предводи надворешната политика, но сите, вклучително и дел од Албанците во земјава, му порачаа јасно дека треба да се дистанцира од идентитетските прашања што се однесуваат на македонскиот народ. Да бидеме на чисто, за идентитетски прашања немаат мандат ниту политичарите Македонци, или едноставно кажано, за нив НЕ СЕ ПРЕГОВАРА! А што направи Османи, не само што отиде во неколку наврати тајно во Софија да преговара за идентитетски прашања туку и овде ја убедуваше македонската јавност дека немало ништо да загубиме ако ги прифатиме бугарските услови. Дури и ни црташе на табла, небаре не ни фаќа црпката да разбереме што ни кажува. Тоа демек не беше понижување и обезвреднување на мнозинскиот македонски народ. Понатаму, вели дека преговарал во името на Република (како што милува да ја ословува со одредница) Македонија, со полн мандат од Собранието, премиерот, претседателот на државата и институциите. Ова баш и не е точно. Османи целосно го бојкотираше Собранието, одбиваше да се појави пред собраниската Комисија за надворешни работи и да информира за што се преговара со Бугарија, ги исклучи и другите институции од какви било информации за текот на преговорите со официјална Софија. Тоа дека добил бланко-дозвола од премиерот, вицепремиерот за европски прашања и од претседателот на државата да ги води преговорите не може да се смета за релевантно, имајќи го предвид фактот дека тие мораше да се подвизуваат на барањата на ДУИ за да не падне случајно Владата, па да мораат, не дај боже, предвреме да се збогуваат со функциите. Кога пристигна францускиот предлог, Османи најави транспарентен процес, дебата за предлогот и потоа заеднички да се донесе одлука дали тоа е прифатливо за нас. Лично присуствував на таа јавна дебата на која беше презентиран „францускиот предлог“ пред медиумите во Клубот на пратениците, која траеше, ни повеќе ни помалку, 52 минути. Замислете, за предлог што ја закопа македонската европска иднина и ја стави државата во потчинета улога кон друга држава не се отвори сериозна општествена дебата со вклучување експерти, професори, јавни личности, политичари. Расправа што би траела, месец, два, па и пет, туку се протурка за едно попладне. И тоа беше истиот оној предлог што „како нож му го парал стомакот“ на еден поранешен премиер, а на тогашниот претседател на државата му се темнело пред очи. Во Собранието не им го ни дадоа. И тоа Османи го протурка на своја рака, глумејќи некаква институционална расправа додека илјадници граѓани протестираа по улиците и бараа тој да не се прифаќа. И повторно, во писмената порака, Османи продолжува да ја истакнува исклучиво сопствената заслуга за сето она што се случуваше додека тој беше на функција. Без ронка скромност вели дека „под негово водство Македонија станала претседавач со ОБСЕ“, ја спасил Организацијата од пропаст, го воспоставил светскиот мир. И ова не е баш така. Кандидатурата за ОБСЕ беше процес започнат многу поназад, а тоа што се погоди токму во неговиот мандат да се случи претседавањето е чиста случајност, среќа, ете му се погодило на човекот. Уште вели дека во негово време сме станале земја од Западен Балкан што воспоставила Стратегиски дијалог со САД. Очигледно подзаборава дека за овие заслуги треба да се врати малку поназад во годините и да признае дека Стратегискиот дијалог за кој говори всушност е дел од Стратегиското партнерство што го воспостави Македонија со САД на 7 мај 2008 година. Ексминистерот уште додава дека во преговорите со Бугарија и низ процесот на европска интеграција сме успеале да го заштитиме македонскиот јазик – без фусноти, без објаснувања, со чиста формулација во преговарачката рамка. И ова не е точно. Бугарија си поднесе објаснувачки документ што стои депониран во ЕУ и кој во одреден период ќе биде активиран. Веројатно ако некогаш влеземе во Унијата, тогаш таа „фуснота“ ќе дојде до израз, во која јасно стои дека „њама македонски јзик“. Македонската етничка културна и историска посебност не е одбранета ниту со зборови ниту со дела. На секој чекор нѐ ословуваат како „северномакедонци“, македонската култура дрско се претставува како бугарска, почнувајќи од македонските народни песни, фолклорот, обичаите, носиите и слично. За историјата воопшто и да не говориме. Ако е одбранета историјата, чуму тогаш Османи прифати историски комисии? Понатаму објаснува дека во МНР доминирале дипломати со македонско етничко потекло, со искуство и авторитет, токму со цел да нема простор за импровизации кога се работи за сензитивни прашања. Тогаш зошто беа протестите од страна на македонскиот дипломатски синдикат, кој обвинуваше дека искусни дипломати се маргинализираат, клучни места во светот беа со години без амбасадори, додека по Њујорк и наоколу се испраќаа водителки и други заслужни сопартијци на тогашниот министер што немаат никаква врска со дипломатијата. Македонскиот народ немал никаков проблем со етничката припадност на некој функционер, туку има проблем со нестручноста. Во истата влада беше и Фатмир Бесими, негов сопартиец и исто Албанец. Човекот ги водеше финансиите на државата. Дали нему некој му забележа и бараше да се тргне од финансиите баш затоа што е Албанец и дека е помалку вреден и способен? Не, на Османи никој не му забележува тоа што е Албанец, впрочем беше и министер за здравство, но му забележуваат дека никогаш не може да го има оној сенс кога се допираат идентитетски прашања на некој друг народ. Како Албанец ревносно се вклучи во лобирањето за признавање на Косово, толку се внесе во целата таа работа, што во еден момент македонските граѓани со право се прашуваа чиј министер е тој, македонски или косовски? Неговиот проблем беше што се дистанцираше од институцијата што ја предводеше и си зеде за слобода сам на своја рака да носи одлуки. Го слушаше својот политички ментор Ахмети и така ја водеше надворешната политика, наместо институционално, одеше директно, макар и на македонска штета, но никогаш да не се навредат Софија или Атина. Поради таквиот однос беше казнет и од граѓаните на изборите, од сите, без разлика на етничката припадност. Го казнија поради лоши резултати во надворешната политика, а не поради етничката припадност. Едно е што кажал премиерот за него или некој друг политичар, но ова е перцепција на народот. Тој ги изневери Македонците бидејќи најмалку што можеше да направи е преговорите со Бугарија, особено во делот со идентитетските прашања, да им ги отстапи на оние што чувствуваат што значи да им се негира правото на постоење како Македонци со македонски јазик, историја и култура. Тоа ќе беше доблесно од негова страна, исто како што ќе беше доблесно да кажеше дека сите успеси на државата се заеднички и се плод на работа на многу други пред него, а не само негови. Она што е вистинска негова заслуга, како и на неговите соработници од поранешната влада, е само блокадата на македонските евроинтеграции. За тоа мора да му се признае!...

Европејците не се откажуваат од големи војни. Раскинати од дилемата дали да останат свои, независни и слободни, или да се приспособат на условите создадени во третиот милениум, тие бараат излез, засега, во гнев. Затоа, ЕУ неодамна им советуваше на своите граѓани, кои ги има околу 450 милиони, да обезбедат резерви од храна и други неопходни производи за преживување најмалку 72 часа. „Британскиот премиер Кир Стармер и францускиот премиер Емануел Макрон се најопасните политичари во светот и се подготвени, поради ’фантомската болка’ од изгубените империи, да ја издигнат кризата во Украина на глобално ниво. Двете земји шират милитаристичка реторика во Европската Унија, која е создадена токму заради мирот на континентот“, пишува швајцарскиот дневен весник „Велтвохе“. За време на тригодишната војна во Украина, Брисел испрати помош во вредност од 132 милијарди евра во Киев, а планира да се „отвори“ за дополнителни 115 милијарди. Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, бара зголемување на европските трошоци за оружје на неверојатни 800 милијарди евра. Во меѓувреме Лондон и Париз, преку таканаречената коалиција на доброволците, се залагаат за испраќање европски вооружени сили на украинското бојно поле. Одговорот на прашањето од каде доаѓа толку многу агресија е едноставен. Европската Унија моментално е на стаклени нозе. Нема единство ниту кога станува збор за иднината ниту за стратегијата за нејзино постигнување. Во исто време ниту еден од актуелните водечки политичари не е подготвен да ја преземе одговорноста за досегашните неуспеси, а особено да одговори на прашањето каде исчезнаа сите гореспоменати пари. Верувањето дека голема војна би ги покрила сите горенаведени дилеми како облак изгледа доста наивно. Лежерното уживање во плодовите што ги донесоа деновите на колонијализмот и технолошката супериорност неизбежно завршува. И најлошо од сè, тоа стана кочница за незапирливите промени. Некогашната желба за доминација прекуноќ се претвори во борба за сопствен опстанок. „Европа се приближува кон цивилизациско самоубиство“, предупредува американскиот потпретседател Џ.Д. Венс. Наоѓајќи се практично во критична состојба, земјите од Стариот Континент се чини дека се обидуваат да ги применат минатите искуства на денешните настани, а притоа неизбежно губат. Самопрогласениот „центар на човечката цивилизација“ е парализиран до тој степен што секој малку посилен поединечен земјотрес, каде било на планетата, почнува да се чувствува како своја драма. И додека слични настани некогаш можеа да бидат ублажени со богатство, углед, политичка мудрост, традиција… денес сите гореспоменати се чини дека се преселиле на други меридијани. Речиси прекуноќ стана очигледно дека во поголемиот дел од 20 век Европа само ја следела Америка во нејзината глобална потрага, не се вклучувала претерано, туку великодушно собирала сè што трансатлантскиот лидер толку великодушно ѝ го оставил. Во моментот кога се најдоа соочени со задачата да се грижат за себе, меѓу Европејците почна да се појавува вековно старо непријателство, задушени од советската и американската победа над нацистичка Германија во 1945 година. Денес, кога двете претходно споменати големи сили (овој пат Русија наместо СССР) сфатија дека одржувањето некаков ред на Стариот Континент стана непотребен товар за нив, духовите од минатото се разбудија. Веќе споменавме дека Европа во 21 век се соочува со дилема дали сака да биде независна или е посоодветно да се потпира на помоќни. Но, кои се моќните денес? САД, Русија, Кина, Индија, Бразил, Турција… Сите горенаведени биле цел на европските освојувачи низ историјата, со поголем или помал успех. Ставањето под покровителство на која било од горенаведените, без оглед на идеолошката близина или географската оддалеченост, би значело еден вид капитулација за денешните европски лидери. Таквата етикета за водачите на „цивилизацијата на цивилизациите“ едноставно не е прифатлива. И, можеби најважно, сите претходно споменати големи земји ги доведоа своите економии и одбранбени системи до состојба на самоодржливост, способни да преживеат без обемен контакт со другите. Европа секој ден сè повеќе се оддалечува од таква позиција. Таа одамна се претвори во обичен потрошувач и поинаква перспектива не е веројатна за неа. И досега украденото богатство во голема мера е потрошено. Со сето горенаведено, нашиот континент не е подготвен да се грижи дури ни за сопствениот двор. Ослободен од стравот од можни надворешни напаѓачи, тој заборави каде е, какви се неговите граници, што поседува. Балканот, каде што се наоѓаме, е најдобар доказ за ова тврдење. Овој простор се чини дека служи како место за меѓусебни пресметки меѓу Германците, Французите и Англичаните… Исто како низ историјата. Само оние од кои може да се извлече каква било корист се прифаќаат во европската рамка. И тоа додека може. Пример е Унгарија. Каде е излезот? Како може континент што е во социјална и секаква друга бура, без сопствена енергија и други суровини, под притисок од неевропско знаење и технологија, без никаква релевантна одбранбена способност, на самиот раб на меѓусебни спорови, бирократски воден од „назначени лица од Брисел“… да им се спротивстави на државите што имаат јасна визија барем за следните 50 години? И неодамнешните предизборни настани во Соединетите Американски Држави на најдобар начин ја покажаа периферноста на европската политика. Во моментот кога која било земја или народ ќе се обидат да го пронајдат својот пат во иднината, без да го нарушат суверенитетот на другите, се крева врева до небото. За Европската Унија сè што постои надвор од неа отсекогаш се сметало за ништо повеќе од отворено ловиште. Како што се чини сега, ловочуварите почнаа да си ја вршат работата. Слободан Самарџија (Политика.рс)...

Драгана Шубаревиќ Татковците имаат поголема веројатност да го изгубат контактот со возрасните деца по разделбата Зголемениот број на „сиви разводи“, или разводи меѓу парови над 50 години, стана глобален феномен што ја обликува семејната динамика на неочекувани начини. Истражувањата покажуваат дека татковците имаат поголема веројатност да го изгубат контактот со своите деца по разводот, оставајќи долгорочни последици за семејните односи и емоционалното здравје. Трендот наречен „сив развод“ е во пораст во последните децении, особено во западните земји, САД, Канада и Велика Британија. Студија објавена во март 2024 година анализирала податоци за 9.000 лица, следејќи ги фреквенцијата на контактот меѓу родителите и децата, емоционалната поврзаност и меѓусебната поддршка по разводот. Резултатите јасно покажаа дека татковците честопати емоционално и физички се оддалечуваат од своите деца, а експертите велат дека главната причина за овој феномен лежи во социјалната и емоционалната улога на мајките: „Мајките често се главните старатели и одржуваат контакт со своите деца. Кога бракот ќе заврши, на мајките им е полесно да одржуваат врски, додека татковците се повлекуваат поради чувство на вина или социјална стигма“, изјави за „Дејли мејл“ Зафер Бујукчечи од институтот за демографски истражувања „Макс Планк“ во Германија, кој ја водеше студијата. „Татковците имаат тенденција да доживуваат поголем притисок по разводот во односите родител-дете во споредба со мајките“, додава тој. Татковците, особено во подоцнежните години, се соочуваат со емоционални предизвици како што се чувство на неуспех или страв од отфрлање. „Мажите честопати не се учат како да изразуваат емоции или да градат односи надвор од традиционалната улога на хранител. По разводот, тие ја губат структурата што ја имале претходно, што ги оддалечува од семејството“, објаснува д-р Џудит Валерштајн, позната американска психотерапевтка и авторка на студија за влијанието на разводот врз децата. „Сивиот развод“ не е само крај на бракот туку и почеток на сложени промени што влијаат на целото семејство и може да бидат особено финансиски катастрофални за жените. Студиите покажуваат дека приходите на жените генерално се намалуваат до 40 проценти во годината по разводот, додека нивниот животен стандард се намалува за 45 проценти. Финансискиот пад кај мажите е обично помалку сериозен и изнесува околу 21 процент. Иако многумина веруваат дека возрасните деца подобро се справуваат со разводот на своите родители, реалноста често е поинаква. Губењето на блискиот контакт со таткото често може да предизвика чувства на тага, загуба и отуѓеност. Британскиот терапевт д-р Стивен М. Џонсон, автор на книга за семејна психологија, забележува: „Децата, дури и кога се возрасни, сакаат родителска поддршка и присуство. Отуѓувањето од таткото по ’сив развод’ може да предизвика чувство на емоционална празнина што трае со години, без разлика колку години има ’детето’“. Еден од учесниците во студијата, 34-годишниот Џејмс од Лондон, го сподели своето искуство: „Откако моите родители се разведоа, татко ми престана да ми се јавува. Претпоставував дека е засрамен, но за мене тоа беше како отфрлање. Нашата врска никогаш не се врати во нормала“. „Мажите на оваа возраст често чувствуваат срам или неуспех поради разводот, што може дополнително да го зголеми јазот меѓу нив и нивните деца“, вели д-р Џонсон. За да се ублажат последиците од „сивиот развод“, експертите ја нагласуваат важноста на емоционалната отвореност и терапевтската поддршка. Д-р Џон Готман, познат американски психолог и основач на Институтот за брачна терапија „Готман“, честопати нагласувал дека по разводот, родителите мора активно да инвестираат во своите односи со своите деца. „Важно е да се признаат грешките и да се покаже желба за повторно поврзување. Возрасните деца сакаат автентичност, а не совршенство. Тоа е особено точно за татковците. Постарите татковци можат да го обноват односот со своите деца ако покажат иницијатива и подготвеност за промена“, рече тој. Терапевтите исто така предлагаат заедничка работа преку семејна терапија за да се врати комуникацијата. Д-р Тери Рил, семеен психотерапевт во Бостон, наведува: „Постарите татковци треба да ги надминат традиционалните бариери на машкоста и отворено да разговараат со своите возрасни деца. Тоа не е знак на слабост, туку на сила“....

Почитувани читатели, ја почнувам денешната колумна посветена на Еуростандард банка, со реторското прашање ,,до кога” ,во надеж дека нема да остане само реторика. Мислам дека речиси сите си го поставуваме ова прашање ,,до кога”. Во текстов се осврнувам на нашето системско минирање на правдата и законот со неказнивоста за сторените дела против граѓаните или на нивна штета, коешто станува наше секојдневие. Старата македонска мудрост вели: „кучињата лаат, караванот си врви”. Но како и каде врви? Токму оваа мудрост ме поттикна да пишувам и укажувам за последиците, коишто таквата долгогодишна пракса на хронична неодговорност го дотурка караванот на безумие од каде веќе ништо не врви како што треба. Мораме еднаш да пресечеме и да не дозволуваме казнивоста да се заменува со неказнивост. За неполни месец дена сметајќи од денес, актуелниот гувернер Бежоска си заминува од функцијата Гувернер. За нејзиното сторено (не)дело, а тоа е стечајот на Еуростандард банка, сѐ уште нема никаква истрага, а уште помалку истата да биде казнета. Госпоѓата Бежоска со умисла прескокнуваше инструменти кои ѝ беа на располагање за да ја стабилизира банката. Вонредни мерки и администрација беа нужни и возможни за стабилизирање на банката. Кога сите правни и физички лица, клиенти на банката се или ќе бидат целосно обештетени, повеќе од јасно е дека банката не смеела да се носи во стечај. Злото кое што госпоѓата Бежоска го нанесе на Еуростандард банката, на нејзините клиенти, вработените и акционерите, е со страшни последици за кои што таа сѐ уште не чувствува никаква одговорност. Згора на тоа, системот во државата сѐ уште молчи. Јавноста мора да знае дека со стечајот на Еуростандард банка се турна во безизлезна состојба и Македонски пошти. Македонски пошти, истиот момент кога се однесе Еуростандард банка во стечај, изгуби 80.000 пензионери, нејзини клиенти. Од договорот што беше потпишан на 20 години соработка меѓу Еуростандард банка и Македонски пошти со филијалите на Македонски пошти низ Македонија, оваа институција изгуби 7 милиони евра приход на годишно ниво. Очигледно е дека Македонски пошти, да не беа под државната капа, одамна ќе беа однесени во стечај. Еуростандард банка преку филијалите на Македонски пошти обавуваше блиску 25 % платен промет на месечно и годишно ниво. До кога неказнивоста ќе биде кај нас реалност? Госпоѓата Бежоска, со својата актуелна професионална биографија, го завршува мандатот како успешен Гувернер. Со својата,,богата” Curriculum vitae убеден сум дека ќе најде место за себе во некоја од светските финансисики институции. До кога вака? Дали треба да молчиме за овој безобразен начин на градење кариера без да длабоко да се запрашаме за какви личности се работи? Тоа се личности кои оставаат големи штети при извршувањето на својата функција. Животите на илјадници семејства зависат од еден таков несоодветен лик ставен на битна функција. Нема да замолчам. Госпоѓа Бежоска мора да се соочи со правдата. Ќе ми дозволите на крајот да се осврнам за т.н. банкарското лоби во Република Македонија. Во банкарскиот систем во Македонија и нејзината структура, постојат тела кои во основа треба да го контролираат севкупното банкарско работење во државата. Еуростандард банка е единствена банка за која во јавноста владее мислење дека е однесена во стечај со умисла. Фактот дека се обештетени сите правни и физички лица е несоборлив доказ. Како може банкарската фела да молчи цели 5 години? Постои ли системски соучесник во носењето на Еуростандард банка во стечај? Дали на банкарската фела им пречеше фактот што Еуростандард банка беше единствената банка како green field инвестиција со свеж капитал? Дали на банкарската фела им пречеше фактот што заедно со Македонски пошти остваруваа приходи од извршените трансакции при платежниот промет во Македонија од цирка 25%? Повеќе од јасно е дека главните играчи во банкарскиот систем во Македонија се директно или индиректно вмешани во стечајот на Еуростандард банка, сторен од Народна банка. Институциите на прогонот мора да го расчистат овој случај. За тоа е потребно ресетирање не само на државните институции како Судски совет и Јавното обвинителство, туку и ресетирање на целиот банкарски систем во Македонија. За направената неправда врз своите членови на банкарскиот систем, банкарската фела не смее да молчи. Неизвесно е до кога ќе се молчи и заташкува, но извесно е дека јас продолжувам да се борам во име на правдата. Трифун Костовски...

Последниот избор на членови на Државната комисија за спречување на корупција, претставуваше театарска претстава на која ние, граѓаните на оваа држава бевме гости. Уште на самиот почеток на устоличување на новите членови повеќе од јасно беше дека се избираат „артисти“ кои ќе не забавуваат бескрајно! Но, бевме свесни дека прескапа ќе биде цената за таа драмолетка во однос на демократијата, борбата со корупцијата и резултати, конкретни и јасни.Да почнам од почеток. Но, без намера да навлегувам детално во целокупниот состав, со еден пример, многу ќе и’ стане јасно на македонската јавност за влијанието на политиката во креирањето на составот на оваа комисија. Еве на пример, членот Софија Спасова Медарска, судија на Основен граѓански суд Скопје, заклучно со 07.02.2024 година. Инаку сопруга на познатиот адвокат Филип Медарски, за кого на интернет има бројни текстови за негова поврзаност со Зоран Заев, како на пример, текстот во телевизискиот прилог: Адвокатот на Заев и СДСМ, Филип Медарски е вистински одраз за пајажина во судскиот систем. Неговата мајка била јавен обвинител во Вишото јавно обвинителство во Скопје и многу други пајажини. Но, во ситуација кога во државата се бара судија повеќе, затоа што судии недостасуваат во сите судови, судијката Софија Медарска имала желба да ја напушти удобната судска фотелја и повторно да се всели во антикорупциска фотелја. Секако, успешно е изгласана во Собранието за член на Државната комисија за спречување на корупција.Но, моето искуство, како граѓанин на оваа држава во комуникацијата со Државната комисија за спречување на корупција е разочарувачки, со огромен степен на недоверба во нивната работа. Имено, имав можност да поднесам две претставки за случаи кои по својата природа беа предмет на оваа комисија. И со голем интерес ги поднесов документите со конкретно објаснување. Времето минуваше, а одговор до мене немаше. Се чудев зошто толку се одолговлекуваат постапките? Верувам дека овие постапки се брзи, транспарентни и професионални. Заблуда. Па, тоа се големи господа кои не треба да се заморуваат со некоја динамика и да изгубат од убавина. А, ги гледавме на телевизија, дотерани во последна мода. Наместо, да се фатат за работа и да ја зголемат довербата на граѓаните, тие повеќе беа насочени да се претстават што посредени на телевизија, што и не е страшно доколку се и повеќе работливи.Предметот со бр. 09-1472/1 од 18.04.2024 година, беше решен во декември 2024 година. ПОСЛЕ 8 МЕСЕЦИ??? Резолуцијата на комисијата беше: ПОСТАПКАТА СЕ ЗАПИРА! Но, дали знаете како е дојдено до овој заклучок. Тоа е со умисла однесување со кое практично пријавувањето на случајот во меѓувреме престана да постои. Доколку Државната комисија за спречување на корупција дејствуваше благоврмено, точно ќе констатираше елементи на корупција, ќе придонесеше кон решавање на случајот. Очигледно, таму се прават пресметки за ги решаваат предметите со формулацијата: постапката се запира, наместо со постапување со кое ќе спречат корупција. Чудни луѓе.Но, мојата верба како човек кој секогаш се раководи од разумот и интегритетот, во оваа институција и пред се во претседателката Татјана Димитровска згасна кога експресно ми стигна одговорот по повод втората претставка заведена со бр. 09-3069/1 од 29.11.2024 година. По оваа претставка, Државната комисија за спречување на корупција одлучила на ден 24.12.2024 година, значи за неполн месец. Резолуцијата на комисијата беше: ПОСТАПКАТА СЕ ЗАПИРА!Ги прашувам членовите, а посебно претседателката Татјана Димитровска, според кој критериум работат и зошто си дозволуваат арбитреност во постапувањето.За првиот предмет за кој требаше да извршат електронски една проверка и да им стане јасно за што станува збор тие чекаа 8 месеци?За вториот предмет кој претпоставува анализа на повеќе закони, одлучија експресно, како брз воз. Но, образложението од нивна страна, ми покажа елементарно отсуство на примена на законските одредби кои требаше да ги применат. Одлуката немаше допирна точка со предметната пријава. Напротив, имаше погрешна целосна примена на законите.Се добива впечаток дека овие членови се надвор од секаква контрола и надзор. Затоа и можноста на злоупотреби е се поизвесна. Оттука, сметам дека оваа институција е парализирана уште со изборот на членовите. Погрешно е да се смета дека со суспендирањето на претседателката ќе се парализира комисијата.Овие два случаи беа доволна основа уште во 2024 да сфатам дека не може да се очекуваат некои успеси од работењето на претседателката Татјана Димитровска. Поврзано со последните истражни настани со истата ми ја потврдија вербата дека таа во тој период брзала да праќа пораки преку вибер заради што целокупната македонска јавност е вџашена.Доколку постои малку морал кај оваа личност, но и останатите членови на Државната комисија за спречување на корупција јавноста очекува едно: ОСТАВКА! Заробените институции ослободете ги! Вашите фотелји од кои дојдовте ве чекаат. Вие освен на фотелји не сте навикнати на обични столчиња. Вратете ги дипломатските пасоши доколку ги имате, а не ги заслужувате.Со право се прашуваат граѓаните: Дали треба да се промени насловот од Државна комисија за „СПРЕЧУВАЊЕ“ на корупција, во Државна комисија за корупција!И јас се прашувам.Автор: Ѓорѓи Илиевски, Виш просветен инспектор во пензија за НетПрес...

© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијатаОД ИСТОРИСКАТА СРЕДБА СО ФИДЕЛ, до критиката на капитализмот: Тага за верниците и неверниците поради заминувањето на папата ФранцискСУДБОНОСНО ВРЕМЕ: Древната „уметност на војување“ ќе ја надмудри мегаломанската „уметност на договор“ или НЕ?...

© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијатаОД ИСТОРИСКАТА СРЕДБА СО ФИДЕЛ, до критиката на капитализмот: Тага за верниците и неверниците поради заминувањето на папата ФранцискСУДБОНОСНО ВРЕМЕ: Древната „уметност на војување“ ќе ја надмудри мегаломанската „уметност на договор“ или НЕ?...

Се случија два важни пресврти и промени, но знаејќи ја непредвидливоста на Доналд Трамп и претенциозноста на рускиот лидер Владимир Путин, сето ова треба да се гледа со доза на сомнеж и претпазливост. По состанокот во Ватикан, московскиот весник „Комерсант“ објави дека портпаролот на Путин, Дмитриј Песков, изјавил дека Владимир Путин или Русија се подготвени за директни преговори со Украина „без никакви предуслови“. Сепак, ова сè уште бара разјаснување, со оглед на многуте услови што досега ги поставија функционерите на Кремљ, вклучувајќи го и самиот Путин. Дали оваа изјава за преговори „без услови“ значи дека Русија се откажува од барањата да се укинат некои економски санкции пред почетокот на разговорите, дека прифаќа разговори за евентуално членство на Украина во НАТО, за пристигнување на меѓународни мировни сили, кои, како што рече, „не доаѓаат предвид по секоја цена“, дека нема да инсистира на разговори за статусот на украинските територии што ги анектираше - Крим, Донецк, Запорожје, Херсон и Луганск, и дека во преговорите нема да бара, како досега, ограничување на бројот на украинските војници и оружје, како и услови за одржување претседателски избори, така што преговарачот од украинската страна ќе има потребен легитимитет? Русија досега го претставуваше сето ова како свој „предуслов“ дури и за седење на маса со претставници од Киев. Затоа, изјавата дека „нема услови“ мора јасно да ги отфрли сите претходни услови и да ги стави на маса за преговори. Исто така, важно е да се забележи дали, ако и кога ќе започнат директните преговори, оружјето ќе биде замолчено и преговорите ќе се водат во атмосфера на целосен прекин на огнот. Сепак, додека Кремљ тврди дека е „подготвен за преговори без услови“, некои медиуми блиски до Кремљ пишуваат дека „преговорите треба да се пристапат земајќи ја предвид реалноста на теренот, односно на бојното поле“ и дека е потребно да се знае „каде е повлечена линијата“. Трамп се налути на ветувањата на Путин? Покрај тоа, новото однесување на Доналд Трамп ги привлекува вниманието. Преговорите за почеток на преговорите траат веќе три месеци, а тој за прв пат сериозно го опомена Путин и Русија, изразувајќи сомнеж - како што предупредија многу американски, европски, па дури и независни руски аналитичари и медиуми - дека Путин „можеби не сака да ја заврши војната“. Оваа теза веќе долго време циркулира и може да најде цврста основа во досегашното однесување на Москва, која постојано го комплицира процесот и има забелешки за него, како на пример онаа за легитимитетот на Зеленски, чиј потпис на некаков „мировен договор“ не би бил валиден, или барањето гаранции дека Украина нема да се приклучи на НАТО и да се вооружи. За прв пат, Трамп изрази и незадоволство поради исклучително бруталните ракетни напади врз претежно цивилни цели во Киев, Суми, Одеса, Харков и Кривој Рог, сметајќи ги за непотребни и излишни. „Волстрит џурнал“ објави дека, според блиски соработници, „Трамп е многу лут и му е лут на Путин поради тоа“. Иако наводно се согласил на преговори, Институтот за проучување на војната објавува дека Русија се подготвува за нови напади и офанзиви во летото и есента 2025 година. Во исто време, најавени се нови економски и финансиски санкции против Русија доколку тие пречат и не покажуваат желба за мир. Линдзи Греам, близок сојузник на Трамп и републикански сенатор, напиша на социјалната мрежа X дека треба да се изврши притисок врз Русија и да се воведат нови санкции доколку Путин се спротивстави на договорот за прекин на огнот, па дури и најави нови тарифи за сите земји што купуваат нафта, гас, ураниум и други минерали и руди од Русија. Путин ќе прифати мир само ако го добие поголемиот дел од Украина Од друга страна, критикувајќи го Путин за „прекумерно гранатирање“, Трамп ја наведува идејата дека изгубените (окупираните и анектираните) територии треба да ѝ бидат вратени на Украина како лекомислена. Тој дури и го напаѓа коментаторот на „Њујорк тајмс“ кој пишува за тоа, нарекувајќи го „неталентиран“ и „неук“. Да потсетиме дека според американските независни медиуми, повикувајќи се на извори од Белата куќа, САД се подготвени де јуре да го признаат Крим како руски (а Киев е убеден да го стори тоа), додека останатите четири анектирани региони се (засега) де факто руска територија. Путин наводно му ветил на Трамп, преку својот претставник Стив Виткоф, со кого се сретнал четири пати, „дека нема да оди да ја освои цела Украина“ и дека Русите и Украинците веќе се согласиле за „клучните точки на договор“, иако не се знае точно кои. Путин би се согласил да не „освои цела Украина“, туку дваесет проценти од неа. Она што тој сега го контролира не е доволно за да го задоволи, особено ако Киев и Одеса останат надвор од неговиот дофат. Путин нема да се откаже од „ставање шепа“ врз поголемиот дел од Украина, која, како и Белорусија, ќе биде под директен руски притисок и колонијален однос со Москва. Сè друго за Путин е пораз и губење време, а постигнувањето на оваа цел би значело дека сите соседни земји, особено Молдавија и источно-европските членки на НАТО и ЕУ, се под директна руска закана....

Повеќе од три децении македонското општество не може да најде една резултанта, еден пат, воден од рамнотежа и мудрост, трасиран од најдобрите идеи и практики (на властите и опозицијата), што води во насока на општа благосостојба, избегнување на замките на лукративноста и самопонижувањата. Низ годините одевме од една крајност во друга, поради што постојано се наоѓавме и сѐ уште се наоѓаме во апсурдни ситуации, како што беше бришењето на плочите од спомениците или преименувањата на автопатиштата, патиштата, улиците и сѐ така до бесконечност. Овие денови можевме да слушнеме и славопојки за политиките што доведоа до денешните апсурди, како и дека македонските граѓани може да учат од Зоран Заев!? Повторно апсурд до апсурд! Денес во светот има околу 490 милиони будисти, што преставува околу 7 отсто од светското население. Најголемиот дел од нив, околу 99 отсто, живее во Азиско-Пацифичкиот Регион, притоа Народна Република Кина има најголем број на следбеници на Буда (мудрец што живеел во текот на 6 век пред нашата ера), по што следуваат државите како што се Јапонија или Тајланд. Не случајно будизмот длабоко го обликуваше современото кинеско и јапонско општество, оставајќи трајно влијание врз кинеската и јапонската култура, филозофија, секојдневен живот итн. Затоа кинеското и јапонското општество споделуваат некои фасцинантни сличности, како што е внимателноста во опстојувањето, а учењето на Буда и понатаму е инспирација за кинеската и јапонската уметност, етика, духовни практики итн., но и за политичкото суштествување. Доколку се земе предвид дека Кина и Јапонија во изминативе сто години се оформија во едни од најнапредните општества во светот, може да се заклучи дека постои одредена нишка од будистичкото учење на која се должи овој извонреден успех. Но која е тајната на будизмот? Буда ја нагласувал негативната страна на непостојаноста, како и меѓусебната поврзаност на сите нешта и важноста на негувањето на мудроста, етичкото однесување и менталната дисциплина. Неговото основно учење е познато како среден пат, односно балансиран пристап кон животот и духовната пракса, како и избегнување крајности на самозадоволување и самопонижување. Суштината на ова учење произлегува од сопствените искуства на Буда, кој најпрво живеел како принц опкружен со раскош, а потоа како аскет, кој се откажал од световните задоволства. На крајот, Буда разбрал дека ниту една крајност не води до вистинското просветлување, оттука советувал на директен поглед на нештата, но и напор и внимателност. Со други зборови, овој мудрец велел дека животот треба да биде исполнет со рамнотежа, мудрост и сочувство, но и живеење со внимателност и етичка дисциплина, како и личен раст и разбирање. Особено се интересни неговите видувања за умереноста и намерите, односно дека треба да се стремиме кон умереност, а не кон крајности, затоа што претераноста доведува до нерамнотежа, како и дека треба постојано да ја проценуваме нашата мотивација стремејќи се таа да произлезе од мудроста, а не од алчноста, омразата или незнаењето. Во учењето на Буда има и една одредена прагматичност, бидејќи велел дека треба да се приспособиме на околностите. Според него, бидејќи животот постојано се менува, потребна ни е една флексибилност, но не и флексибилност што може да доведе до крајно самопонижување. Каде сме ние како држава и општество во овој наратив? Повеќе од три децении македонското општество не може да најде една резултанта, еден пат, воден од рамнотежа и мудрост, трасиран од најдобрите идеи и практики (на властите и опозицијата), што води во насока на општа благосостојба, избегнување на замките на лукративноста и самопонижувањата. Низ годините одевме од една крајност во друга, поради што постојано се наоѓавме и сѐ уште се наоѓаме во апсурдни ситуации, како што беше бришењето на плочите од спомениците или преименувањата на автопатиштата, патиштата улиците и сѐ така до бесконечност. Овие денови можевме да слушнеме и славопојки за политиките што доведоа до денешните апсурди, како и дека македонските граѓани може да учат од Зоран Заев! Повторно апсурд до апсурд! Доколку се обидеме да го споредиме политичкиот хабитус на Заев, тогаш можеме да заклучиме дека тој потсетува на изгледот и држењето на Атанас Лозанчев (македонски револуционер, учесник во македонското револуционерно движење, член и раководител на Македонската револуционерна организација), кој велеше: „Кога некој ми должи 100 гроша и ми дава 10, јас ги прифаќам тие 10 гроша и останувам негов кредитор со 90 гроша“. Лозанчев исто така велеше и дека „језуитската формула – целта ги оправдува средствата“ е наполно прифатлива за него. Но залогот да бидат идентитетот, името, историјата, инсигниите?! Скраја да е, тоа нешто не доаѓа предвид! А токму тоа го направија гарнитурата на Заев и тој самиот. Вистина е дека понекогаш е потреба одредена флексибилност, особено во политичкото опстојување, но ова што тие го направија е класично велепредавство. Не е флексибилност, туку распродажба на идентитетот и сторено дело и поведение што историјата ќе го смета за страшно предавничко и неверно кон сопствената земја. Невнимателноста и немудроста (да не земаме предвид основи на сомневања во јавноста за коруптивност и слични поведенија на Заев и компанија што би требало натаму да биде предмет на истрага) доведоа до прифаќање на сите апсурдни барања на соседите, нешта што го нарушуваат националниот, етничкиот, културниот и јазичниот идентитет на македонскиот народ. Денес Македонија како држава и нација и натаму чека влез во Европската Унија, а тоа се должи пред сѐ на недостиг од рамнотежа и проценување на мотивацијата, односно недостиг од мудрост при поставувањето одредени граници до каде може да се прават отстапки. Не случајно македонските граѓани на последните политички избори одлучија дека политиките што беа лишени од здраворазумност и мудрост, како и политиките што водат кон самопонижување, им припаѓаат на минатото и историјата. На крајот, нашиот текст ќе го завршиме со Буда, кој велеше: „Умот е сè. Што мислиш, тоа и стануваш“....

Аљоша Симјановски Триесетти април е Меѓународниот ден на џезот – уметност што ги обединува заедниците, училиштата, уметниците и ентузијастите низ светот, уметност што ја слави културната разновидност, промовира мир и меѓукултурен дијалог, поттикнува и ја истакнува слободата на изразување. Спроти 30 април – денот на џезот, но и во времиња кога во фокусот на вниманието на јавноста се политички жешки теми, шпекулации, конфронтации, озборувања, турбуленции, постојат теми за потсетувања на кои секогаш можеме да се навратиме, особен вид мали духовни енклави, деконтаминирани и исчистени од дневнополитички кичерај, војни, несреќи, лажни револуционери, гнасен јазик – либертинаж, говор на омраза, простотилак. Тоа се мали духовни островца на кои секогаш одново можеме да се засолниме, потсетиме и да се навратиме на врвиците на нормалноста. Таков еден волшебен остров се вонвременските песни на легендарните „Битлси“, трајна инспирации и секогаш благороден поттик за еден вид ничеовско вечно враќање. „Отспротива хроматскиот универзум“ – концерт за крупен план и пијано е наслов на проектот од пред дваесетина години на кој ќе се навратиме и потсетиме. На обвивката на албумот „Free Jazz“ (1960 год.) на Орнет Колмен, што се смета за едно од најважните случувања во музичката авангарда на минатиот век, е репродукцијата на сликата „Бела светлина“, дело на прочуениот американски апстрактен експресионист Џексон Полок, и уште тогаш во теоретските назнаки се посочува паралелата меѓу џезот и апстрактното сликарство. Историјата на џез-музиката, делот на т.н. интуитивна почетна фаза, кореспондира со појавата на ликовната апстракција на почетокот на минатиот век. Кандински во својот прочуен трактат „За духовното во уметноста“ ќе го промовира методот на дефигурација, како основа за продор во суштината на објектите, предмет на ликовната сензација. „Пред себе имам објект – дрво, но се обидувам да не сликам по диктат на она што го гледам“, навидум ексцентрично ќе постулира Кандински. „Се ослободувам од лисјата, гранките, стеблото и продирам во суштината“. Резултат, „Првиот апстрактен акварел“ (1907), мигот важен, достоинствен. Првата ликовна апстракција, вовед во една нова епоха, на неограничените со форма визии и артистички ресурси, каде што формата се третира како глагол, а не како именка, во извесен смисла е и обид да се открие еден неверојатен емотивен слој на модерниот сензибилитет под површината. Временски и методолошки овој тренд на ликовна експресија кореспондира со појавата на новите музички бранувања. Интуитивниот џез, кој најпрвин се појавува како музика на бекстејџ (пред официјалните настапи, обично како загревање на талентираните музичари) на американската сцена, како тренд со артистички потенцијал, најпрвин третиран како ентертејмент жанр, брзо е забележан од софистицираните интелектуално-естетски кругови, кои во овој вид музика ќе ја насетат силата со артистичка предиспозиција и естетска сугестија, при што ќе ја подигнат на пиедесталот на модерна уметност што ќе го обележи минатото столетие. Иако ликовната апстракција се гради како резултат на дефигурацијата, што во извесна смисла претставува методолошка одредница на овие и слични трендови, – современиот џез ја детронизира хармонската прогресија и се насочува кон внатрешниот скриен интензитет на мелодиската експресија. Притоа се отвора широк, буквално непрегледен, простор на музичката имагинација, интеракција и одрази на современиот сензибилитет. „Отспротива хроматскиот универзум“, концерт за пијано и крупен план, е проект на 21 век, но не во банална реторичка смисла, туку како еден вид резиме хибрид и потреба на континуитетот на човечкиот дух креатор и катализатор на цивилизацискиот од. Совршените песни на „Битлси“ ја обележаа втората половина на минатиот век и во услови на глобалниот медиумски бим со право го заслужија епитетот културно историско наследство на светот. Прочуените рефрени Michelle, Across the Universe, Strawberes Fields Forever, When I’m 64, Yesterday… доживуваат стотици нови изведби и модификации. Многу од овие песни ги знаев, мелодиски, хармонски и исполнував, но никогаш докрај не ги разбрав текстовите и стиховите. Во една пригода во времињата на дружба и соработка со Горан Стефановски во филмската и телевизиската дејност бев пријатно изненаден од гестот на Горан, вљубеник и голем почитувач на „Битлси“. На една наша средба ми донесе и подари десетици преводи на македонски од песни на легендарната англиска група. Последен пат се сретнавме на кејот на Вардар кај тезгите со стари книги, плочи – винили. Средба на која го поканив на проектот „Концерт за клавир и крупен план“ насловен „Отспротива хроматскиот универзум“ во мај 2002… Проектот „Отспротива хроматскиот универзум“ беше обид да се продре во длабочините под совршенството на музичките форми на неповторливите песни на „Битлси“ за да се откријат внатрешниот интензитет и емоционалност што се „заробени“ во лавиринтите на хармонската прогресија и да се претстават во вид на пијанистичка натструктура, движејќи ги низ непрегледните простори на хроматскиот универзум. Директен пренос на крупен план, мултискрин-проекција – инсталација на истакнат македонски ликовен уметник беше вториот елемент на овој динамичен хепенинг. Крупен план – затоа што тоа е една од најважните структурни одредници на кинематографскиот израз, што, исто така, се појавува и вградува во филмот (подоцна и во масмедиумскиот амбиент) некаде во ист временски период како ликовната и музичката апстракција. И како што Пабло Пикасо, Жорж Брак… декомпонираат во ликовната постапка при портретирањето, во проектот „Отспротива хроматскиот универзум“ крупниот план (портретот) на уметникот сликар е предмет на ликовно-медиумска декомпозиција и елемент од кој е создадена сценографија-инсталација. Елементите на трансмисија од екстериерот и вклучување во глобалниот броткаст (директно вклучување во топ 10 – ентертејмент програм на националниот канал) и телевизиската реализација на проектот, ја создадоа онаа димензија на временска и просторна истодобност што е можна единствено како функција на глобалната масмедиумска инфраструктура, сублимирајќи ги и пресоздавајќи ги реалните содржини во т.н. хиперстварност. Првото издание на овој проект се случи на 20 мај 2002 год. во Музејот на градот Скопје. Пијано – марка „бесендорф империјал“. Музичка изведба – (јас) Аљоша Симјановски, објект на директниот пренос Мирослав Масин. На концертот перформанс, Горан дојде со класата студенти од ФДУ. При средбата пред случувањето ме поздрави и охрабри со зборовите што ги запаметив: „Ова ми делува необично, софистицирано, интересно…“. Подоцна во тонското студио М2 во МРТ на темата „Битлси во хроматскиот универзум“ со Гоце Мицанов –саксофон и Зоран Павловски – контрабас го снимивме истоимениот материјал, кој е објавен во неколку примероци. Се надевам дека ќе уживате и во иднина со овој проект низ возбудливиот и непрегледен простор на хроматскиот универзум. Тоа денес ни го овозможува семоќниот интернет – за оние што имаат желба и трпение, еве го линкот со неколку продолженија –https://www.youtube.com/watch?v=-4fUo3-wCI4...

Пенсилванија, непосредно пред крајот на 19 век: весникот „Питсбург диспеч“ објавил статија „Од каква корист се девојките“. Според текстот, тие се корисни за малку работи, главно да бидат домаќинки и да раѓаат деца. Набрзо по објавувањето, уредничкиот тим добил луто писмо од една читателка. Авторка на писмото била една млада жена по име Елизабет Кокран. Уредничкиот тим бил толку импресиониран од нејзиниот темперамент што ѝ понудил работа. Тоа е почеток на една новинарска кариера што ќе го обликува светот на медиумите, особено за жените. Во следните години Елизабет Кокран пишувала под две нови имиња: го сменила Кокран во Кокрејн едноставно затоа што ѝ се допаѓало повеќе, а своите написи ги пишувала под псевдонимот Нели Блај. Под името Нели Блај таа се занимавала со теми што биле невообичаени за новинарките од тој период, иако била многу млада – во своите рани дваесетти години. Во тоа време многу весници имале т.н. „женски страници“, кои биле исполнети со теми што се сметале интересни за жени. Најчесто овие страници обработувале теми поврзани со домаќинството, градинарството и децата. Новинарството што се фокусирало на општествено критички теми било во домен на мажите. И покрај тоа, првите текстови на Блај биле за жените работнички, на пример во челичната индустрија, во кои ги критикувала условите за работа на жените. Поради тие текстови била цел на критики, но наместо да го промени фокусот, се откажала од работата во „Питсбург диспеч“ за да стане хонорарка. Како млада репортерка, патувала низ Мексико и испраќала дописи до својот весник за условите за живот на сиромашните и за последиците од корупција во политиката и владините агенции. Не поминало долго време пред да ја налути мексиканската влада, па морала да ја напушти земјата. Блај била на почетокот на својата кариера. Во 1887 година отпатувала во Њујорк и била ангажирана од Џозеф Пулицер во „Њујорк ворлд“. Во тоа време весникот бил еден од најголемите дневни весници во САД и тоа ѝ помогнало на Нели Блај да излезе пред очите на јавноста. Со тајното известување од женското психијатриско одделение на островот Блеквел создала сторија формулирана како мешавина од репортерски текст и запис од личен дневник. Во неа раскажува како лажирала ментална болест за да биде примена во установата. Зборува за третманот и злоупотребата на пациентите, како и за пациенти кај кои состојбите драстично се влошиле по приемот. Со набљудување, Блај добила впечаток дека секој што претходно не бил болен, се разболувал по престојот во установата. Текстот наишол на бурни реакции од јавноста и довел до судска истрага. Конечно, биле ставени на располагање средства за подобрување на условите во психијатриските установи. Со „Десет дена во лудница“, Блај не само што го променила општеството туку создала и еден од првите примери на истражувачко новинарство. Оттогаш, Нели Блај често работела со таен идентитет, понекогаш како проститутка, понекогаш како пациентка на операциона маса. Постојано се ставала во ризични ситуации, а како жена понекогаш успевала да дознае работи што новинар маж не би можел да ги дознае. Откако ќе ги соберела информациите, известувала за нив на прецизен и интересен начин. Таа станала пионер на женското движење на т.н. новинарки-каскадерки* (girl stunt reporters). Новинарките-каскадерки биле жени како Блај, кои често спроведувале тајни истражувања за да ги разоткријат социјалните неправди и да донесат промени. Со тоа создале нов правец во известувањето што сега често се нарекува „врховна дисциплина“ во новинарството, а тоа е истражувачкото новинарство. Не само што тајните истражувања биле новина туку и тонот на пишување се разликувал од вообичаениот. Статиите често биле хумористични, напишани во прво лице и обработувале табу-теми. Она што може да изгледа сензационалистички од денешна перспектива во тоа време отворило нови можности за раскажување што го привлекло вниманието на читателите. Стилските иновации биле зачетоци за „новото новинарство“, термин популаризиран од новинарот Том Волф во 70-тите години од 20 век. Покрај тоа, текстовите на новинарките биле популарни кај читателите и им дале можност на репортерките да бидат слушнати во медиумскиот свет во кој доминирале мажи. Во исто време, често опасните ситуации во кои се наоѓале покажуваат колку далеку морале да одат за да успеат. Но тоа што нивните стории биле популарни не значи дека и самите новинарки уживале во таквата популарност. Поради нивните екстремни методи на истражување и смели маневри, во време кога истражувањето во матни води се сметало за нешто што „не ѝ прилега на една дама“, тие ја изгубиле почитта во делови од општеството и покрај нивниот успех. Терминот „новинарка-каскадерка“ (girl stunt reporters) е јасна индикација за ова и често се користел со погрдно значење. Тие не биле девојчиња, туку возрасни жени, иако многу млади. Терминот „каскадер“ исто така бил наменет да ја потцени нивната работа односно тајното новинарство кое често ги откривало социјалните неправди. Хелен Кјузак го напишала серијалот „Робинките од градот“ за „Чикаго тајмс“ во 1888 година под псевдонимот Нел Нелсон, во кој ги документирала и критикувала работните услови и екстремно ниските плати на работничките во фабриките. За да успее, самата се инфилтрирала во индустријата како работничка. Во 1890 година, Винифред Свит пишувала како Ени Лори за третманот на жени во јавна болница во Сан Франциско. Докторот што физички малтретирал жени откако ќе ги дијагностицирал како „хистерични“ бил отпуштен. Свит исценирала циркулаторен колапс односно шок на улица заради нејзината сторија, па и самата била примена во болницата како пациентка. Други жени останале анонимни во нивното пишување и со тоа непознати до ден-денес. Сепак, нивната новинарска работа непобитно влијаела на медиумскиот свет. Со „Десет дена во лудница“, Нели Блај го започнала движењето што го променило новинарството. Нејзините кариерни успеси допрва следувале. Целосната сторија за Блај може да ја слушнете во поткастот „Frauensachen“ (или „Женски теми“). Поткастот е продуциран од студенти на Техничкиот универзитет во Дортмунд и се емитува, меѓу другото, на радиото на кампусот „Елдорадио“. Авторката на овој текст е една од продуцентките на „Frauensachen“. Џудит Одентал (республика.еду.мк)...

Горан Ѓоргоноски Вардар ги освои бодовите на дербито во Битола, Алкалоид обезбеди пласман во финалето на ЕХФ Европскиот куп Алкалоид е финалист на ЕХФ Европскиот куп, и против грчки АЕК ќе го брка првиот европски трофеј во својата кратка историја, а само четврти за мак ракометот. Уморни од супер високиот ритам на натпревари кој го наметнува плејофот во македонското првенство, соочени со повреди на клучни играчи и со непријатна традиција на нашите екипи во Скандинавија, Алкалоид синоќа одиграа натпревар за респект, потврдувајќи уште еднаш дека без разлика кој е на терен во однос на квалитет, искуство и знаење, системот не дозволува да биде поразен. Да, можеби некогаш победен, но многу тешко поразен. Низ супер содржаен ракометен период поминува македонскиот клупски ракомет, како на домашна, така и на меѓународна сцена. Вечните спортски ривали, на тема ракомет ги вкрстија копјата во рамките на последното коло од првиот круг на плејофот, додека Алкалоид, иако дополнително „осакатен“, со неиграњето на капитенот Симба Ѓоргиев, на реваншот во Скандинавија успеа да ги одбрани оние +5 од Автокоманда и на пенали да го елиминира Рунар, за супер интересно финале против претставникот на нашиот јужен сосед, АЕК Атина. ВАРДАР ОСВОИ ВАЖНИ БОДОВИ ВО БИТОЛА ЗА ПРЕКИНУВАЊЕ НА „ЗЕЛЕНАТА ЕРА“? Полна сала, квалитет, тензија, неизвесност и секако мал инцидент како потврда за ривалитетот на двете екипи. Едноставно, одлична промоција на ракометот на супер дербито, помеѓу Пелистер и Вардар, натпревар кој заврши со минимален триумф на „двократниот“. Ретко кога Вардар победувал во Битола, па и кога бил во подобра кондиција од моменталната. Од друга страна, после оние +13 над Алкалоид и првата позиција за Битолчани пред плејофот, некако бевме сигурни дека оваа екипа, која игра(ше) ЛШ, нема да дозволи „зелената ера“ да биде прекината, „само“ после две титули во низа. Од друга страна, позицијата на благ фаворит, кој има бод предност, и на домашен терен го пречекува големиот ривал, но и големиот притисок што го прави битолската јавност, веројатно „им ги фати рацете“ на дел од скапите странски засилувања на Пелистер, и на тој начин успевајќи да остане без важни бодови во трката за највредниот трофеј. Сега математиката е друга, и не дозволува понатамошен кикс на Битолчани во вториот дел од плејофот. А, следуваат две гостувања во Скопје… Да одиме со ред. Вардар имаше супер коректно судење во Битола, одигра квалитетно и заслужено ги освои бодовите. Стартуваше зона со еден играч кој може и сака да игра во дефанзива, во името на Мечка Лазаревски, и неколку „тотални“ напаѓачи, кои секако дека можат, антрополошки да одиграат зона, но едноставно фокусот им е насочен накај противничкиот гол. Сето тоа со цел да не менува напад одбрана. Од друга страна, поучени од тоа дека Фитиљ е локомотива на Битолчани во нападот, посветија достојно внимание на истиот и оставија доста простор за останатите играчи на Пелистер во нападот. Таа ситуација, во одредена мера ја искористи Тајник, но и Хосни, но не и Радивојевиќ, кој беше „смрзнат“ и не одговори на предизвикот наречен дерби натпревар. Далеку од тоа дека Богдан не е квалитет, сепак е титулар од Фленсбург и Пик Сегед, но во четвртокот, не беше на висина на задачата. Неговата замена, кој издржува казна со „заковување“ на клупа поради предавство, очекувано беше неспремен за еден натпревар од високо ниво. Зошто го кажувам сето ова? Затоа што сум убеден дека, доколку Вардарци беа поприсебни, и наместо на средина и на пивот, свесно дозволуваа направениот „вишок“ играч да завршува на десно крило, многу порано ќе го решеа натпреварот. Во оваа насока, на еден од тајмаутите, советуваше и “големиот“ Стоилов, посочувајќи го делот од зоната каде Вардар е „тенок“ (позиција 4 и 5) и дека „доколку паѓаме, тоа да биде на крило, не од средината или од позиција на десен бек“. Вардар имаше солидна поддршка од голмани, играа трпеливо во напад, реализираа во голема мера, не дозволуваа „лесни“ погодоци и ја имаа партијата „во џеб“. Кога сме на овој дел од теренот, во зоната на „црвено-црните“ мора да напоменеме дека Пелистер играше „зихерашки“, оставајќи го Фитиљ да напаѓа 1 на 1 на средина или да поминува покрај блокот на пивотот, ситуација која доведе капитенот да биде заслужен за над 85% од погодоците, директно или индиректно, што е преголема зависност од еден играч. МЕЧКА ГИ НАЧНА, БОРОЗАН ПРОДОЛЖИ, А ХОРИГА ГИ ДОКРАЈЧИ На другата страна, нападот на Вардарци, со сериозна делкуметна артилерија во Хорига и особено Борозан, но и сериозно доходовниот Лазаревски на „црта“ играше, во голема мера, доста трпеливо. Во овој сегмент, иако во втор план и незабележлив за широка јавност, голема улога во „вработување“ на Мечка, но и задржување на топката во одредени моменти, имаше Томи Јагуриновски, кој беше „сидрото“ кое носеше мир и стабилност. Зоната на Пелистер, малку повозрасна и инертна на круцијалните позиции 3 и 4, а на моменти и неискусна со храбриот потег на Мистер Раул да го уфрли „Цар Самуил“, имаше проблем со брзите нозе на Марио Танкоски, кој го одигра, можеби најдобриот натпревар во последните година или две, момент кој треба да радува, во ситуација кога Митев и Ѓоргиев се повредени. И Марио и Томи одиграа за Борозан и Хорига, но и за Лазаревски, а овој последниов уште еднаш покажа дека покрај неговиот играчки квалитет и доминација во зоната, се профилира во сериозен лидер и човек кој ја „држи соблекувалната“ на Вардарци. Со тоа станува играч чие присуство е бесценето. Во овој дел на теренот треба да потенцираме дека домаќинот ја немаше вообичаената поддршка на голот, и дури во моменти кога „Свети Никола“ влезе во серија, играчите во поле не го валоризира тоа. Се на се, можеме да кажеме дека Пелистер не беше подготвен да освои бодови, Вардар имаше контрола на се што се случуваше на терен, но и му дозволи на противникот да се доближи и да израмни во самиот финиш, и тоа не како резултат на квалитетна игра на Битолчани, туку повеќе како пад на концентрација и не дисциплина во одредени моменти од страна на одредени бекови кај „двократниот“. И самиот фото финиш го покажа тоа, во ситуација на нерешен резултат, Хорига ја прелетува, без никаков контакт, зоната, и вторпат (после оној погодок од „деветерец“ во 12 минута) погодува за преземање на врвот на табелата. За крај ќе потенцирам уште еднаш дека дербито ги оправда очекувањата на јавноста, беше одлична промоција на ракометот и во полн сјај го презентираше истиот. Мистер Раул и Сињор Милано покажаа дека не се нешто страшно подобри од оние кои ги има(в)ме во мак ракометот минатата година, или ние кои го печалат „лебот“ надвор. Не променија ништо во играта, особено во зоната (тука Раул мораше да преземе нешто) како би ја дестабилизирале играта на противникот или ограничиле некои играчи кои се сериозни носители. Нејсе! „Нивата“ има уште за „орање“, а Вардар оди во Автокоманда, пред и Пелистер да гостува во истата сала. Ако и двата тима освојат бодови, на 8 Јуни ќе се решава титулата во „Јане“. Пелистер може да посакува слично судење како во Битола, како би ја барал шансата за третата титула во низа и продолжување на „зелената“ ера. АЛКАЛОИД ПОКАЖА ДОСЛЕДНОСТ, ДРСКОСТ И КАРАКТЕР Алкалоид е финалист на ЕХФ Европскиот куп, и против грчки АЕК ќе го брка првиот европски трофеј во својата кратка историја, а само четврти за мак ракометот. Уморни од супер високиот ритам на натпревари кој го наметнува плејофот во македонското првенство, соочени со повреди на клучни играчи и со непријатна традиција на нашите екипи во Скандинавија, Алкалоид синоќа одиграа натпревар за респект, потврдувајќи уште еднаш дека без разлика кој е на терен во однос на квалитет, искуство и знаење, системот не дозволува да биде поразен. Да, можеби некогаш победен, но многу тешко поразен. Марко Митев, моторот во нападот на тимот на Лазаров го нема од тој кобен 17 Март, Костески и Симоноски (иако беше денес во состав) исто така, Дамјан Митев опериран и повторно со ситна повреда, го немаше одреден период. И секако, нај тазе повредата на новиот предводник и капитен на тимот, Игор Ѓоргиев, кој на дуелот со Бутел се здоби со повреда на бутен мускул. (Пре)многу играчи надвор од строј, за така значаен натпревар и така сериозен ривал, како што е Рунар. И тоа во Скандинавија, каде „латентните“ спортисти од северот на Европа, секогаш „добиваат крилја“ и знаат да (пре)газат противник. Таков расплет на настаните најавуваше и стартот на вчерашниот реванш дуел на македонскиот претставник во Сандрерфјор, Норвешка. Тешко стекнатата позитива од +5, од Скопје, се „стопи“ како лед за осум минути, најавувајќи уште еден дебакл на мак екипа во северна Европа. Импресионирани стрелци кои не можеа да го промашат противничкиот голман и брза казна на другата страна, како ситуација која ги дестабилизира Кизиќ и Галевски. Резултатот на -6 и големи проблеми за Лазаров, во преостанатите педесет и кусур минути ракомет, на Фејсбук пренос со режисер кој одвреме-навреме „заспиваше“ и не ни дозволуваше „во живо“ да ги следиме настаните на терен. Нереално, за еден европски куп, па макар бил и поранешен Челинџ куп. СЕРАФИМОВ ЛИДЕР, МИТЕВ И ИВАНОСКИ ХРАБРИ ВО КЛУЧНИ МОМЕНТИ Дамјан Митев, Мартин Иваноски и двајцата десни бекови, Мартин и Мартин, во ситуација на индиспониран Франциско, беа носители на играта во напад. Ако Серафимов, кој беше главен носител во нападот и играше во два правци, заедно со Велковски, имаат солидно искуство на свои 24 и 27 години, што да кажеме за Дамјан и младиот Охриѓанец, кои првпат се соочуваат со ситуација како таа синоќа. Дрски, без респект, со многу храброст и убава „навигација“, токму Митев и Иваноски, во моменти на криза на Серафимов, беа „моторот“ на тимот и го одржуваа Алкалоид на позитивни (во вкупен збир) -3 или -4. Алкалоид беше за нијанса потрпелив во нападот, што е и разбирливо, имајќи предвид дополнително намалениот ростер на играчи, но не отстапувајќи од својата игра, во голема мера. Одигра доста дисциплинирано, играјќи ја својата игра, со доста изолации и игра 1 на 1, и на тој начин нервирајќи го противникот кој сакаше што побрзо да обезбеди разлика која го носи во финале. Серафимов одигра лидерски, беше тој кој единствен „стрелаше“ од полу дистанца, над потценувачки поставената 6-0. Од друга страна, покрај „отсутниот“ Фереира, Митев и Ивановски беа играчите кои ја „бушеа“ зоната на Рунар, потрошија многу енергија во дуел игра, реализираа пенали и асистираа до пивотите. ГАЛЕЦ И МИТЕВ КАКО ПЕРСОНИФИКАЦИЈА НА ТИМСКИТЕ АТРИБУТИ На другата страна, брзото комотно водство на домаќинот, веројатно беше причина Мирхол, не сакајќи или не чувствувајќи потреба да ризикува со празен гол, да не форсира формација 7-6, против која во првиот дуел долго немавме решение. Рунар душмански ја казнуваше секоја грешка или недисциплина на Алкалоид, делуваше самоуверено и доминантно. НО, македонскиот претставник покажа доследност, дрскост и карактер. Во таа ситуација особено ме радува односот на осумнаесетгодишниот Дамјан Митев и две години повозрасниот Иван Галевски, кои беа персонификација на погоре наведените суперлативи, кои го красеа тимот. Време е ракометно Скопје да им оддаде почит на „децата“ од тимот од Автокоманда, без разлика на бојата на дресот кои го имаат во плакарот, без разлика на тоа од која страна на Вардар виреат и го векуваат векот. Време е за „Борис“, затоа што во Македонија доаѓа респектабилна екипа, претставник на Јужниот сосед! Се гледаме во сала! Горан Ѓоргоноски Поранешен македонски репрезентативец и координатор на проектот Ракомет За Секое Дете...

етички норми во заедницата Серијал на Костов: За должностите, одговорноста, моралот и етиката во Република Македонија (8.ДЕЛ)...

Во последниве години, македонската политика беше измачувана од низа скандали и контроверзи кои го разоткрија темниот дел од политичкиот пејзаж на земјата. Од корупција и непотизам до уцени и насилство, политичкиот систем на Македонија се соочи со бројни предизвици кои ја загрозуваат неговата демократска вредност. Уцените и корупцијата одамна се дел од политичкиот пејзаж во Македонија, при што политичарите понекогаш се наоѓаат заплеткани во компромитирачки ситуации. Коруптивните практики може да варираат од кражба и поткуп за гласање, до непотизам и кронизам. Во основа, корупцијата е злоупотреба на овластувањата за сопствена корист, при што ја слабее довербата на јавноста и владеењето на правото. Меѓу другите штетни ефекти, политичката корупција може да доведе до пристрасно одлучување, неодговорна влада и неправедна распределба на ресурсите.Сетоа ова го гледаме предолго во Македонија, но во негoвиот екстремен облик го видовме во времето на владеењето на владата на Заев. Со години, овој наречи го политичар ја туркаше македонската политика во спирала на невидени непристојности и анти демократски импулси. Тој водеше војна против реалноста, обидувајќи се да не’ одведе во подобар живот со лажни наративи што поттикнуваат ултраманихејски поглед на светот. Тој беше акцелератор за мрачната иднина на Македонија, експлицитно загрозувајќи ги нормите и вредностите на демократското владеење. Со него ја видовме и другата темна страна на политиката – злоупотреба на моќта при одлучувањето во Парламентот. Бевме сведоци како „транспарентно“ и безочно се купуваа гласови преку поткуп, уцени, ветување на слобода од кривичен прогон, а видовме и како се контролираа и манипулираа медиумите за отстрел на неподобни и критички настроени луѓе. Моќта стана премногу заводлива сила за луѓето од власта што, кога се дозволува да се користи безгрижно и неодговорно како што го правеше претходната власт, сериозно го оштети граѓанското општество, го поткопа владеењето на правото и ги ослабна демократските институции. Иднината на државата беше ставена во залог на неодговорна и корумпирана политика. Злоупотребите на политичката моќ во сите нејзини различни форми стана сликата за Македонија која ја проектиравме пред светот.Ја видовме и преживеавме комплексноста на политичката корупција и злоупотребата на власта за лични цели. Ги видовме и ги живееме штетните ефекти од неа. И, што од тоа, ако не видиме одговорност за ваквото однесување во политиката. Не можете да водите борба против корупцијата во општеството генерално, ако не почнете онаму каде се раѓа – во неодговорното, коруптивното и токсично владеење. А, не гледам дека тоа се случува. Не можете, а и не смееме да ги амнестираме оние кои го дозволија и спроведоа бескрупулозното купување на парламентарни гласови за промена на името на државата преку поткуп, уцени и манипулации со правосудниот систем во Македонија. Безобразно видливи и никогаш не оспорени овие луѓе и денес се потсмеваат на демократијата и правдата. Затоа сакам да ја видам одговорноста за спрегата на власта и системот на кривичен прогон во манипулација со демократијата во Македонија и нејзиното идентитетско обезличување. Тоа не смее да биде заборавено, а и луѓето кои учествуваа во овој политички инжињеринг не смее да бидат предмет на политички компромис. Само така новата власт ќе ја осветли темната страна на политиката во Македонија и ќе прати силна порака во борбата со корупцијата, уцените и манипулациите со демократијата и волјата на граѓаните.Големата доверба на граѓаните на минатогодишните избори обврзува. Не смее власта да обезбеди проточен канал на одговорноста подалеку од соочување со последиците, зашто без тоа борбата против корупцијата на оваа власт ќе биде само обично шминкање на реалноста во Македонија. Не смее продажбата на националните интереси да биде еквивалент на продажбата на чушки и корнишони. Време е демократијата да ја вооружиме со основни алатки за да ги обезбеди своите функции. Една од нив е спроведувањето на правдата. Испорачувањето правда во случајот на купување гласови во Парламентот за промена на името на државата ќе испрати силна порака дека предавството на националните интереси нема да може и не смее да се толерира, зашто тоа е предавство на Уставот и демократијата, но пред се тоа е газење по мнозинската волја на македонскиот народ. Доволно го скандализиравме духот на Уставот на Македонија, а новата власт, испорачувајќи правда за овој случај, ќе потврди дека никој, ама баш никој, не е над законите на оваа држава. Без одговорност ќе се поткопаат интересите на правдата, што е лош знак за секоја здрава демократија. Секое друго постапување ќе биде уште едно големо поигрување со демократијата и владеењето на правото, веќе видено многу пати во Македонија. Доста живеевме под знамето на аворитаризмот на претходната власт – време е за правда.Автор: професор Звонимир Јанкуловски за НетПрес...

Во време кога повеќето села низ Македонија тивко умираат, кога културното ткиво се кине, секој искрен обид за враќање на животот треба да се слави како национален празник. Но, за жал, во општина Берово сведочиме на спротивното: на рамнодушност, на студенило и на малодушност што срами.Владимирово, мало село со големи луѓе, покажа што значи љубов кон корените. Таму, на иницијатива на Културниот центар „Горан Алачки“, „ЗВИС“ – здружение за владимирски илинденски средби и фондацијата „Д-р Михаил Левенски“, старата сала на задружниот дом е реновирана и истата беше именувана по светскиот диригент Ванчо Чавдарски, гордост на Владимирци, на Берово, на Република Македонија. Целта на овие ентузијасти е полека да го враќаат животот во своето огниште. За неполн еден месец таму ќе се одржи првиот Фолк – фестивал на македонски народни песни „Владимирово 2025“.И кога требаше сите да бидеме заедно – кога се славеше културата, музиката, историјата, споменот на најголемиот македонски диригент, достоинството – локалните власти на Берово се сокрија. Градоначалникот и општината не само што не беа заинтересирани за овој настан, туку и не ги удостоија своите сограѓани со својата присутност на отворањето на салата „Ванчо Чавдарски“. Ни со гест, ни со збор, ни со почит. Кога настан со учество на оперскиот великан Борис Трајанов, Камерниот оркестар на скопските солисти на чело со професор Васил Атанасов, диригентот Ангел Спировски и други врвни уметници и вљубеници во Македонија и македонската музика и култура останува игнориран од највисоките локални власти, тоа не е случајност. Тоа е срам. Тоа е лична и колективна локална морална катастрофа.Локалната власт на Берово со својот молк ни порача едно: дека не ја чувствува својата општина, не ги чувствува своите луѓе. Заборавија дека функцијата обврзува – на љубов, на присутност, на служба и почит кон оние кои ти ја дале довербата. И поради тоа ми се наметнува едно болно прашање: како дојдовме до таму што вакви и слични персони ги устоличуваме на места кои треба да бидат двигатели на заедницата? Како дозволивме да бираме функционери кои ја губат суштината на служењето уште од првиот ден по изборите?Одговорот е тежок, но јасен: тоа е резултат на секој наш молк, на секоја прифатена неправда, на секоја изговорена флоскула ‘сите се исти’ и ‘ништо не се менува’, на она што ни е наметнато. Тоа е резултат на секое рамо слегнато во апатија, на секој пат што го изгубивме кога не стоевме за правдата, кога не го поддржавме она што е вистински важно. А токму на вакви настани, токму на вакви обиди за воскреснување на духот, на настан што обединува луѓе од цела Македонија, настан што носи нова енергија во напуштените простори, се гледа кој е човек, а кој само функција.Кога првиот човек на општината не може да препознае вакво случување во неговиот двор, тоа е знак дека таа функција одамна е саможивна, бирократизирана и отуѓена од сѐ.Но во секој случај, Владимирово одржа сериозна лекција што мора да остане запаметена: дека културата и љубовта кон татковината не молат за дозвола. Тие се создаваат.Затоа поучен од овој настан упатувам јавен апел до сите градоначалници и советниците во локалните самоуправи – „Вашата позиција не е само чест, туку и огромна одговорност. Секој ден носите одлуки кои влијаат на животот на вашите граѓани. Не дозволувајте рамнодушноста и суетата да ја дефинираат вашата работа. Не смеете да помислите да дозволите да се игнорираат иницијативи кои го враќаат животот во вашите општини? Не смеете да останете пасивни и рамнодушни пред луѓето кои со своите активности ги збогатуваат вашите локални заедници? Граѓаните не ви дадоа доверба за да се криете од нивните потреби. Тие очекуваат резултати. Очекуваат посветеност. Очекуваат дека ќе бидете гласот на заедничките интереси, а не бариери што ги задушуваат добрите идеи. Секој пат кога не ги поддржувате културните и други иницијативи, кога не покажувате свој личен интерес за важни настани, кога не вложувате во општинскиот живот, вие не само што ја губите довербата на вашите сограѓани, туку и ја намалувате вредноста на вашата институција. Немојте да бидете локални лидери само во свое име. Бидете лидери со дела.И за крај – не, ова не е пораз на Владимирово. Ова е победа на Владимирци. Победа на љубовта над рамнодушноста. Победа на идејата дека Македонија ќе живее, не благодарение на самобендисаните политичари, туку благодарение на луѓето кои знаат што значи да се сакаат своето и своите.Автор: Проф. д-р Јове Кекеновски...

„Не треба да чекаме повеќе, Гоце. Време е веќе да станеме и да се биеме. Да не чекаме слобода ниту од Грците, ниту од Бугарите, ами сами ние, Македонците, да се бориме за наша Македонија, што ја засилува организацијата меѓу селаните, и да не се споменуваат тврдењата дека ‘сите Македонци работеле за присоединувањето на Македонија кон Бугарија или Грција’.“ – има порачано уште во 1902 година Никола Карев во писмото до Гоце Делчев. „Ова писмо на Карев до Гоце е мало по својата содржина, но истовремено тоа е големо по својата суштина: во него Карев пројавува кристално јасна определеност дека Македонците се тие што треба да се борат, како што вели, ‘за наша Македонија’, и ‘да не се чека слобода ниту од Грците, ниту од Бугарите’. Ова не може поинаку да биде разбрано, освен како постоење, според него, на три различни ентитети, меѓу кои не може да се повлекува какво било равенство. За Карев Македонците се одделен народ, различен и од Бугарите и од Грците.“ – нагласува пензионираниот универзитетски професор по право д-р Гале Галев, поранешен министер за образование во 1998 година. Никола Јанакиев Карев, претседател на Крушевската Република, бил учител, социјалист и национален деец, револуционер и војвода. Никола Карев, заедно со неколкумина комити, извршува самоубиство на 27 април 1905 година по жестоката битка со турската војска кај селото Рајчани, Кочанско, за да не и паднат живи во раце. Пропагирање социјалистички идеи и класна борба, но и борба за создавање македонска држава Животниот пат на овој голем македонски револуционер и борец за слободата на македонскиот народ и за создавањето самостојна држава Македонија, започнува во периодот додека таа стенкаше под стегите на многувековната османлиска експлоатација, кога владееше национална и политичка обесправеност. Роден е на денешен ден, на 23 ноември во 1877 година во Крушево. Во своја статија од 11 август 2010 година „Македонска нација“ има напишано: Како четврто дете во сиромашно јагленарско семејство, Карев многу рано како дете ќе ја почувствува целата беда и горчина на македонската голгота и понижувањата на ропската потчинетост. Соочен со суровата реалност, тешката економска и општествена положба во семејството и земјата, Никола Карев е принуден да го прекине своето школување, за да му помогне на своето семејство. Во поткрепа на своите сиромашни родители, прекинувајќи го своето школување уште во третиот клас, тој се вработува како столарски чирак. Наскоро, како 16 годишно момче, го напушта своето родно огниште и заминува на печалба во Бугарија. Во прво време работи како ѕидар, а потоа станува столарски работник во работилницата на Васил Главинов, велешкиот столар и основач на Македонската работничка социјалистичка група во Софија. Во таква средина младиот Карев ќе го изгради својот идеен и политички став. Набргу, со самопрегорна работа и пропагирањето на социјалистичките идеи, станува еден од повидните членови на Македонската социјалистичка група, која покрај класната, води борба и за создавање на самостојна македонска држава. Заедно со Васил Главинов ја основаат Македонско-одринската социјалдемократска група (1896). Поради здравствени причини се враќа во Крушево септември 1899 година, каде што со Веле Марков формираат социјалистичка група. Набрзо, заради сопствени потреби и потреби на организацијата, го продолжува своето образование. Во 1900 година со големи усилби, живеејќи во беда, во Битола завршува четврти клас гимназија. За време на школувањето, продолжувајќи ја својата политичка активност, соработува со тогашните раководители на месната револуционерна организација. Како член на Битолската социјалистичка група развива широка агитациска политичка дејност меѓу тамошната средношколска и работничка младина за нејзино национално разбудување. Карев не учествува на првата социјалистичка конференција. Сепак ги прифаќа нејзините одлуки, во прв ред одлуката за влегување на македонските социјалисти во редовите на ТМОРО, во февруари во 1901 година. По завршувањето на четвртиот клас во Битолската гимназија во јуни 1901 година, на барање на Организацијата, Карев се согласува да стане учител и во 1901 година заминува за село Горно Дивјаци, Крушевско. Благодарение на својата активност и способност, тој израснува во забележлива раководна личност на Македонската револуционерна организација во крушевскиот крај.Следната учебна година е префрлен на работа во Крушевската прогимназија. На чело на Крушевскиот револуционерен комитет Никола Карев застанува во јануари 1903 година. Добро познавајќи ја состојбата во својот реон, во мај истата година на Смилевскиот конгрес тој решително ќе се спротивстави на решението за кревање востание. Тој ќе посочи дека не се создадени сите објективни предуслови за негов успех, како и поради недоволната вооруженост и подготвеност на сите револуционерни реони. Иако бил противник на предвремената донесена одлука за востание во Солун, по дефинитивното решение на Конгресот во Смилево за дигање востание во Битолскиот округ, Никола Карев ги вложува сите свои револуционерни и умствени способности за успешно изведување на востанието во својот реон. Карев на чело на Горскиот штаб во Крушево за раководење со Илинденското востание на 2 август 1903 За време на подготовките редовно го обиколува реонот, а по завршување на активностите во градот Карев во јуни се повлекува во илегала и раководи со подготовките за востанието од Горскиот Штаб. Главна цел на неговиот Штаб била освојување на градот Крушево. Извршувајќи ги сите подготовки за успешно заземање на градот, пред да започне нападот Штабот на Никола Карев издал специјален проглас со кој го објавил востанието и со кој го повикува народот да се придружи во Илинденското востание. Потоа според одлуката и планот, ноќта на 2 август, со околу 750 востаници Карев го започнал нападот врз градот. Концентрирајќи ги своите напори врз клучните објекти како општината, поштата и други важни згради, востаниците се сретнале со посебно жесток отпор при нападот на касарната, во која се наоѓале 60 војници. На 3 август градот бил ослободен од турската власт, а во него се настанил Штабот на крушевските востаници. За време на востаничката власт во Крушево, Карев е на чело на Штабот на крушевските востаници. Веднаш по преземањето на власта, била формирана привремена Влада, која, во името на Штабот на Никола Карев, упати Манифест до околното муслиманско население, кое братски се повикуваше да ја поддржи и да ја помогне светата борба на сите обесправени во Македонија. Карев бил на чело на новата востаничка власт во Крушево, поради што му се припишува функцијата претседател на Крушевската република, иако за тоа нема формална основа. Издавањето на Крушевскиот манифест, всушност, декларација за целите на македонската револуција, преставува полн израз на државотворните гледишта на македонските социјалисти за конституирање на македонската држава. Овој акт на македонските револуционери пленува со својот револуционерен демократизам, со високите принципи на соживот меѓу народите, без разлика на нивната национална и верска припадност. По паѓањето на Крушево во турски раце Никола Карев со своите соработници се повлекува во околните планини и кон средината на ноември 1903 година се префрла во Белград. Од Белград заминува за Софија, каде што ја обновува својата активност и учествува во формирањето на Македонско-одринската социјалистичка група во 1905 година, како огранок на Бугарската работничка социјалдемократска партија. Самоубиството на Карев на 27 април 1905 по ранувањето и сардисувањето на неговата чета од турскиот аскер Во своја статија со наслов „Зошто Никола Карев е исфрлен од македонската химна?“ „Пулс 24“ на 8 април 2015 година има објавено: Разочаран од малодушноста, па дури и од незаинтересираноста на некои дејци на револуционерната организација за крвавата тиранија, што ја спроведува Турција по задушувањето на Илинденското востание, војводата Никола Карев во пролетта 1905 година решава да се врати во татковината и таму да ја продолжи борбата за автономна и обединета Македонија. На 26 април 1905 година тргнал на пат со мала чета одбрани борци, користејќи канал на Организацијата преку Кочанската Котлина. По пат четата е предадена и овојпат од Македонец. Турскиот аскер ги опколува во близина на селото Рајчани и успева да ја ликвидира речиси целата чета. Се спасил само војводата Петар Ацев со уште неколкумина комити. Според спомените на Петруш Карев, најстариот брат на Никола Карев, Никола во тој судир со аскерот бил тешко ранет. Изложувајќи ги на опасност своите животи, двајца комити успеваат да го засолнат во една од блиските колиби, но војводата обилно крвавел и повремено ја губел свеста. Целиот терен бил сардисан од војската, која била веќе сосема близу и до колибата каде што бил ранетиот Карев. Немајќи друг излез, војводата и уште неколкумина комити извршуваат самоубиство на 27 април 1905 година. Никола, три дена, во август 1903 година, лично му го диктирал на Никола Киров Мајски, неговиот братучед, познатиот Манифест на Крушевската Република. Тој оригинален запис на Манифестот и сите други белешки биле однесени во Софија, заедно со архивата на Горскиот штаб и на Владата на Крушевската Република. Оние што по секоја цена сакаа да го намалат значењето на Никола Карев, подоцна измислија дека Манифестот, наводно, го напишал Мајски, а не Карев. Истите тие го избришаа од македонската химна неговото име, а остана, на пример, името на Питу Гули, кој е еден од десетте војводи што биле во тој период во Крушево и Крушевско. Зошто Никола Карев, претседателот на Крушевската Република, е избришан од нашата химна, веројатно знаат само тие што го избришаа. ....

Водвиљ во Владата, а и околу неа Ризикот за Таравари е голем. А голем е и за премиерот Мицкоски. Тој ќе мора да најде добро објаснување како ќе функционира владата ако Таравари остане министер, а не е дел од „Вреди“ Љупчо Поповски 26/04/2025 18:37 Драмата во „Вреди“ не дојде одненадеж, како што можеби изгледаше пред четири-пет недели, туку таа тлееше подолго време внатре во коалицијата, но не беше јавно изнесена. Таа драма, или караница, министерот за здравство и лидер на едното крило на Алијансата за Албанците, Арбен Таравари, само јавно ја изнесе. И го навлече гневот на неговите тројца коалициски партнери. Дури многу добрите познавачи на состојбите во албанскиот политички блок меѓу албански новинари не можат докрај да ги разјаснат вистинските причините зошто дојде до овој јавен судир меѓу партнерите, иако се наведуваат повеќе можни ситуации. Но некои работи сега изгледаат појасни, и покрај тоа што развојот на ситуацијата и натаму изгледа маглив. Арбен Таравари има историја на политички пресврти и овој негов лупинг не изгледа многу чуден и политички непримерен. Таравари има неколку причини зошто јавно ја отвори оваа жешка дебата. Првата е што тој е највидливиот член на коалицијата „Вреди“, но по одлуката на судот во Тетово може конечно да остане без својата партија Алијанса за Албанците, затоа што процесот го доби ривалското крило на Зијадин Села. Таа судска одлука сега е во процесот на жалба до Апелацискиот суд во Гостивар. „Вреди“ беше формирана само со една цел – да ја исфрли ДУИ од власта по 20 години и тоа со едноставна нумеричка акција: заедно да добијат повеќе гласови од ДУИ и нејзината коалиција „Европски фронт“. Или барем да бидат блиску со гласовите на парламентарните избори. На изборите во мај 2024 „Вреди“ доби 107.000 гласови, а „Европскиот фронт“ на ДУИ 138.000. Во мандати тоа беа 18 за „Европскиот фронт“, а 14 за „Вреди“. Поради релативно блискиот резултат големиот победник на изборите, ВМРО-ДПМНЕ, можеше да го одбере „Вреди“ за коалициски партнер, а не победникот во албанскиот блок. „Вреди“ од тогаш тврди дека тие, всушност, добиле најмногу гласови од Албанците, затоа што во „Европскиот фронт“ имаше и партии од други етнички заедници. Се разбира, тоа беше клучниот политички наратив за да се докаже зошто тие ќе влезат во владата, а не ДУИ. Премиерот Христијан Мицкоски тоа го прифати со леснотија, затоа што една од темите во кампањата беше ДУИ конечно да се исфрли од власта и да види како изгледа да си во опозиција. Нумеричка коалиција, без идеолошка платформа Проблемот на „Вреди“ се гледаше уште од самиот почеток – таа коалиција нема никаква заедничка идеолошка платформа. Четирите партии се прилично различни – од националисти, религиозни структури, умерено левичарски. Тоа не е ништо специјално различно, но тие по формирањето не направија ништо да преземат чекори да почнат прегрупирање со кое ќе почне формирањето на една заедничка партија. Надвор од суетите на четворицата лидери кој да биде предводникот, требаше да се конципира идеолошкиот столб врз кој ќе се потпира новата партија. А тоа навистина може да биде многу комплицирано, затоа што некој може да го загуби идентитетот, бидејќи за да се формира партија од четири идеолошки различни субјекти не може да биде некаква еклектичко франкенштајнска логика – ајде да земеме од секаде по нешто. По формирањето на владата тие беа опседнати со поделба на пленот – која партија колку министерски и функционерски места ќе добие. Местата ги дела рамноправно, по 25 проценти, иако секоја од партиите имаше различен удел во освојувањето на гласовите. Така, на пример, најслабата партија од овие четири, Алтернатива, го доби местото претседател на парламентот, што драматично несоодветствува со нејзината моќ. Арбен Таравари беше главното лице на оваа коалиција затоа што беше избран за кандидат на претседателските избори. Тој доби 83.000 гласови во првиот круг, додека кандидатот на ДУИ, Бујар Османи, 121.000. Без оглед на големата разлика, тоа беше добар резултат за Таравари. Тогаш Таравари веќе го имаше статусот на неформален лидер на „Вреди“. Сега Таравари се плаши дека може да загуби многу по овие девет месеци во Владата. Тој е загрижен што во неговиот бастион, градот Гостивар, каде што до пред девет месеци беше градоначалник, за неколку стотици гласови коалицијата „Вреди“ освои помалку од ДУИ. И дека тој тренд ќе продолжи до локалните избори оваа есен. Во неколку телевизиски интервјуа Таравари изјави дека нивните анкети покажале оти 70 отсто од албанските гласачи биле незадоволни од перформансите на албанските министри во владата (тоа значи дека во тоа незадоволство е вклучен и самиот тој), но дека имало генерално задоволство од работата на целата влада. Изгледа дека тој не е далеку од вистината. Главната причина е слабиот квалитет на министрите од „Вреди“ и што нивните ресори се маргинализирани. Ако продолжи ваквата перцепција меѓу албанските граѓани тогаш локалните избори навистина може да бидат сериозен неуспех за „Вреди“. Таравари сака да го избегне ваквиот можен исход и побара од коалициските партнери четирите партии да излезат со самостојни советнички листи на локалните избори, а за градоначалници да имаат заеднички кандидати. Другите три партии не се согласуваат со тоа. И имаат свои причини за ваквиот став. Овие четири партии се главно локалистички позиционирани, без поголема поддршка низ целата држава. На пример, Беса најголемата поддршка ја има во Тетово и околината, Демократско движење на вицепремиерот Изет Меџити поддршката ја има главно во Скопје, додека Алтернатива на спикерот Африм Гаши може да освои само маргинален број советници. Таравари преку самостоен настап на локалните избори сака да покаже дека тој и натаму е главното лице на „Вреди“. Дали ќе излезе од „Вреди“ (а и од владата) е прашање на кое би требало да има одговор до крајот на април или на почетокот на мај. Премиерот Христијан Мицкоски најавува дека ќе се сретне и ќе разговара со Таравари околу 1 мај или после тоа. Како да се работи за преговори со Софија за решавање на проблемот со уставните измени, а не меѓу доверливи коалициски партнери. Нема некоја голема политичка филозофија зошто Мицкоски ја одложува официјалната средба со Таравари (иако тие во меѓувреме повеќепати разговарале). Мицкоски сака, доколку тоа е можно, да се смири бурата во албанската коалиција и владата и самиот тој да излезе со што помалку лузни од ова политичко невреме. Изет Меџити јавно го притиска Таравари да се изјасни дали останува во „Вреди“или сака да оди со ДУИ. И ако не е во „Вреди“ тогаш треба да оди со ДУИ во опозиција. Тој ги поставува работите црно-бело: ако не си во „Вреди“, тогаш мора да бидеш со ДУИ. Не може да бидеш самостоен субјект кој ќе настапува независно во политиката или на локалните избори. Таравари последниве денови не се изјаснува прецизно откако ја фрли политичката бомба. Сигурно ги премерува политичките добивки и можните загуби. Таравари вели дека Алијансата за Албанците ќе излезе од Владата само ако премиерот им ја покаже вратата. Дотогаш ќе си седат во фотелјите. Според него, премиерот е тој што формира влада и никој друг нема право да кажува кој треба да биде во владата. Да бидеме рационални и да не брзаме, но нема да биде проблем и да нѐ исфрлат од владата, рече Таравари. Ризик и за Таравари и за Мицкоски Ризикот за Таравари е голем. А голем е и за премиерот Христијан Мицкоски. Тој ќе мора да најде добро објаснување како ќе функционира владата ако Таравари остане министер, а не е дел од „Вреди“. Алијансата на Таравари има пет пратеници од 14-те на „Вреди“, што значи дека ќе може да формира парламентарна група. Доколку Таравари биде приморан да оди во опозиција мнозинството на владата ќе биде 73, што е за седум помалку од двотретинското за усвојување на клучни закони или промена на уставот. Владата и натаму ќе биде стабилна, но тоа веќе нема да биде тоа. Мицкоски јавно настојува да ја смири ситуацијата, велејќи дека ништо не е загрижувачки. Таравари признава дека има контакти со ДУИ, но не во правец да се приклучи на нејзината коалиција. Веројатно и самиот не знае како ќе се развива ситуацијата. Како, на пример, би отишол на локалните избори ако Апелацискиот суд кусо време пред гласањето би ја потврдил одлуката на тетовскиот суд дека печатите му припаѓаат на Села. Дали ќе има доволно време да регистрира нов политички субјект, дали тој евентуално ќе биде препознаен од албанските гласачи; дали ќе мора да оди со независни листи? И дали тоа може да се претвори во негов политички армагедон? За него изгледа е најдобро многу брзо конечно да ја донесе одлуката каква е неговата улога во овој политички водвиљ во владата и да може да се подготвува за изборите наесен. Што подолго одовлекува да го направи клучниот чекор по неговиот меѓупотег, работите ќе бидат на негова штета. После евентуалниот колапс на локалните избори пратениците од неговата група може да се разбегаат на различни страни, а тој да мора да се врати целосно на неговата работа во Клиничкиот центар по лошите политички пресметки. Каква и одлука да биде донесена тоа нема да ги реши проблемите во „Вреди“. Покрај идеолошките разлики таму има и битка на суети, затоа што секој сака да биде главен, или да не биде второстепен. Во целата ситуација Алијансата за Албанците на Зијадин Села го држи Таравари на груба дистанца. Нема информации дали Села и Таравари преговараат за повторно да се здружат, но има изјави дека Села бара Таравари да се извини и да поднесе оставка. Што значи, да се помоли за прошка како некаков заблуден син кој се одметнал без татковиот благослов. Таравари ја отфрла таа можност, но со него никогаш не се знае. Може да направи уште еден пресврт, но тоа треба да биде направено така што и Села и Таравари да изгледаат како победници и никој да не изгледа понижено. Тука се поставува прашањето – што ако Села и Таравари повторно се здружат, дали Алијансата за Албанците ќе остане во коалицијата на ДУИ. Доколку тие повторно бидат заедно таа партија може да биде game changer на локалните избори. Не дека ќе победи, но ќе земе значителен број гласови. Можеби повеќе од „Вреди“отколку од ДУИ. Изет Меџити неколку пати изјавува дека „Вреди“ се забрзани активностите за обединување во една партијата (без Таравари) за да може да имаат поголем успех на локалните избори. И тоа може да биде во функција на контрола на штетата што може да се случи. Но бидејќи знаеме дека коалициите меѓу албанските партии се распаѓаа исто толку брзо како што се создаваа, никој не може да каже како и до кога би функционирала една ваква партија. Целата ситуација не изгледа добро ни за еден од актерите: Арбен Таравари ризикуваше многу со неговите изјави за можното напуштање на „Вреди“ и одлуката на изборите да оди со самостојни советнички листи. Но во исто време може политички да се еманципира од другите тројца партнери. Тоа е ризична игра. Изет Меџити сака да се претстави како клучен лидер на „Вреди“ (а доаѓа од ДУИ, каде беше 20 години во врвот на партијата), но неговата работа како министер за екологија е многу скромна, речиси никаква. Тој дава само политички изјави, а малку за ресорот што го води. Речиси и да не го интересира тоа. Главниот интерес на Билал Касами е да добие уште еден мандат како градоначалник на Тетово, а со вака поделена „Вреди“ тешко ќе биде да победи и покрај тоа што ВМРО-ДПМНЕ сигурно ќе застане зад него и покрај неговиот лош мандат оптоваран со многу албански национализам. Африм Гаши ќе направи сѐ да остане во владината коалиција, тој и не може да помисли да замине од функцијата претседател на парламентот. Тој е прилично безличен на оваа функција, но ужива во неа. А ДУИ? За партијата на Али Ахмети оваа поделба во „Вреди“ и слабите перформанси на министрите се политички капитал кој им доаѓа речиси бесплатно. И настојува да го искористи што е можно подобро: да ги поттикнува поделбите, да кокетира со актери од „Вреди“, да ја подјадува поддршката за коалицијата во јавноста. И да чека како таа поддршка се намалува уште повеќе. Освен ако не покаже голема нестрпливост, па албанските гласачи и на локалните избори да ги позиционираат на пристојна дистанца од власта. Демкиши во голубарникот Во меѓувреме, премиерот Христијан Мицкоски се врати на агендата на успеси што треба да се појават на хоризонтот. Ќе имало инвестиции од 5-6 милијарди долари – од Емиратите ли или и од некои други места. На шеиците им понудил неколку подрачја на Охридското Езеро за инвестирање (тоа заликува во стота со она што му го понудија на Субрата Рој неговите претходници во партијата – Никола Груевски и Зоран Ставрески). Па Чебрен, против чија изградба од грчкиот конзорциум одржаа стотици прес-конференции и заедно со здружението на инженери наглас викаа да го гради македонската држава. Па, Емиратите да биле дел од изградбата на коридорите 8 и 10д (можеби да ги финансираат ратите што треба да им се платат на „Бехтел и Енка“). Па во четвртокот се сврте уште еднаш како змејот од „Господарот на прстените“ против Левица да блуе оган претставувајќи ја како главна опозициска партија (посредно сугерирајќи дека можеби има некаков политички пакт за сериозно ненапаѓање со СДСМ). И по фалбите на обвинителството како ја води истрагата за Кочани, се врати на својата омилена тема – правосудството. Пред пратениците во четвртокот зборуваше дека членовите на Судскиот совет, на кои Собранието им изгласа недоверба, уште земале „илјадници евра месечен надомест“, а во Советот на јавни обвинители седеле луѓе со „образ ѓон“. И уште додаде: „Ако некој мисли дека ние имаме кратко помнење се лаже, нема така едноставно да поминуваат некои работи“. Но тоа може да се однесува и за него и неговата влада. Ако мисли дека граѓаните имаат кратко паметење за сето она што го ветија во кампањата за изборите и во годината пред неа, може да се излаже. Може тој мисли дека неговата партија е позната што нема кратко паметење, но и граѓаните долго паметат. Нивната казна може да дојде кога најмалку очекуваш, особено кога реформите станаа мисловна именка, кога владата и партијата сака да контролира сѐ, па дури и тагата, и кога се откажа од ЕУ за да останеме во македонскиот голубарник. Каде што тие ќе бидат најубавите демкиши. (Линк до текстот во Дојче веле овде) Поврзани содржини Како универзитетите може да ја избегнат стапицата на Трамп 24/04/2025 13:04 Без морални оставки нема правда за трагедијата во Кочани 22/04/2025 08:04 Не, Ле Пен не е жртва на судскиот систем 15/04/2025 08:04 Ова е причината зошто диктатурите пропаѓаат 12/04/2025 15:04 Плукни и запеј 10/04/2025 12:04 Влеговме во ерата на „мицковизмот“ 08/04/2025 08:04 Дали Денот на ослободувањето ќе го промени светот? Никсон постави радикален преседан 07/04/2025 15:04 Како претседателот Трамп ја уништува довербата 04/04/2025 14:04 Најчитани Една солена намирница го подига шеќерот во крвта до таван 22/04/2025 09:28 Најздравата риба:Погледнете ги нејзините многубројни придобивки 23/04/2025 10:07 Овие пет хороскопски знаци ќе блескаат од среќа во мај 24/04/2025 10:51 Имаат просечна плата од околу 4.500 евра и совршена природа! Ова е најдобрата земја за преселба во 2025 година 24/04/2025 09:27 Швајцарија на врвот, Полска на дното: Погледнете каде се највисоките и најниските просечни плати 21/04/2025 18:35 Месецот на раѓање на детето не е случаен: априлските бебиња ве учат да бидете храбри, а јунските бебиња ги изнесуваат најсуптилните емоции 23/04/2025 08:55...

Пишува: Свето Тоевски: „Македонското прашање не е затворено сѐ уште.“ – кажа претседателот на Владата на Република Македонија Христијан Мицкоски пред три дена по повод првата година од функционирањето на „Беломорскиот клуб читална“. Македонскиот премиер ќе каже дополнително во оваа пригода: „И овој пат во 21 век се обединивме и го поразивме она, што седум години ги тероризираше македонскиот идентитет и народ. Денеска е во длабока опозиција, а ние ќе се бориме да го повратиме достоинството, кое го имавме во минатото.“ Три дена по Мицкоски шефот на македонската дипломатија Тимчо Муцунски со своја изјава ќе ја заокружи позицијата на Република Македонија кон „добрите соседи“ и уште „подобрата“ Европска унија, која така штедро и благонаклоно стои на страната на Софија и Атина. „Не прифаќаме нови отстапки за идентитетски и историски прашања на патот кон ЕУ. Премногу такви отстапки се направени во изминатите 30 години, а времето покажа дека по секоја таква отстапка ни се поставува нов предизвик повторно од истата природа. Внесувањето билатерални прашања во евроинтегративните преговори е опасност за Македонија и Балканот.“ – ќе порача категорично министерот Муцунски во однос на барањата на Бугарија и ЕУ за промената на македонскиот устав. Премиерот Мицкоски и министерот за надворешни работи Муцунски јасно укажаа дека македонското прашање конечно ќе треба да се затвори во контекстот и на евроинтегрирањето, но без прифаќање никакви нови отстапки за идентитетски и историски прашања, на кои инсистира официјална Софија, според примерот на „преспанскиот терк“ наметнувајќи таа и свој „санстефански терк“ за градењето на „европската иднина“ на Македонија. За „европската иднина“ на македонската држава стана збор и завчера во панел-дискусијата во „Европската куќа“ во Скопје по повод 30-годишнината од приклучувањето на Австрија, Финска и Шведска кон Европската унија. Но, ајде да бидеме еврореални и да ѝ погледнеме на вистината в очи: каква европска иднина може да има за Република Македонија кога европска иднина има сѐ помалку за самата Европска унија?! Kаква европска иднина може да има за Република Македонија кога во најновиот број на американскиот магазин за надворешна политика „Форин Афеарс“ д-р Стејси Годард, политички научник од Колеџот Велсли, од Масачусетс, од САД, како експерт за меѓународни односи, ќе укаже уште отаде од океанот за „дестабилизирачките ефекти“, кои се случуваат во ЕУ. Годард се осврнува на „концертот што си го организираат големите сили САД, Русија и Кина“ во започнатата поделба на светот на нивни зони на влијание. Можат да се наредат многу факти дека во тој нивен „геополитички концерт“ нема место за Европската унија, која веќе се претвора во релативно безначаен актер на светската, па и на европската политичка сцена. ЕУ се сели на „резервната клупа“ и тоа не во првата, туку во втората, или третата лига, додека на стадионот натпреварот го играат „големите играчи“. Европските челници од Брисел можат да им покажуваат мускули на „малите“ држави каква што е Македонија, ама тие немаат моќ дури веќе ни наспрема претседателите на една Словачка – Фицо, на една Унгарија – Орбан… Kаква европска иднина може да има за Република Македонија кога германскиот политиколог д-р Јозеф Јанинг, експерт на влијателниот Германски совет за меѓународни односи, на 4 март јавно ќе го постави прашањето „дали Европа ќе пропадне“ и веднаш во одговор на него категорично ќе предупреди дека „за првпат крајот на ЕУ е реално сценарио“, нагласувајќи дека „темелите на европската интеграција се раздробуваат, а центрифугалните сили, предизвикани од внатрешните судири, го засилуваат распаѓањето на Европската унија“. Kаква европска иднина може да има за Република Македонија кога д-р Кристијан Одендал, експерт за финансиско-економските аспекти на европската интеграција и за германска политика, како и економски уредник во британскиот весник „Економист“, ќе се огласи на 9 јануари 2025 година со предупредување дека „внатрешните поделби во ЕУ, кои стануваат се посложени, можат да ја распарчат самата Унија“ и оти „Германија и Франција – клучните земји на ЕУ – се толку преокупирани со домашната политика, што не се во можност да го обединат европскиот континент како во претходните кризи“. Каква европска иднина може да има за Република Македонија кога новата германска владејачка коалиција во својата политичка програма и во самиот договор за формирање на новата германска влада јасно и отворено кажа „не“ за натамошно проширување на ЕУ, се додека таа не се рефирмира првин внатрешно и структурно. Исто така, и партијата на Мари Лепен Национално собирање на Франција, која е во подем и му „дише во врат“ на Емануел Макрон, е категорично против натамошни прием на нови членки во ЕУ. Приказната за „ЕУ-иднината“ на Македонија е најобична лага од огромни размери. Сите прикаски за мали деца околу божемното зачленување на Македонија во ЕУ немаат никакви врски со обезбедувањето вистински европски перспективи за македонската држава, туку, целта на ЕУ е само да ја држи Македонија во една зона под контрола, да остане „кротко“ и послушно во „еврочекалницата“, но и подалеку од „клубот на привилегираните“, од полноправното членство. Всушност, Македонија веќе стана во нешто „европска“: се претвори во „европски гробишта на европските идеали и вредности“, бидејќи во нејзиниот случај, во поглед на македонскиот јазик, идентитет, етничка засебност и историја, се згазени и збришани сите европски декларации, закони, па и самиот „Договор од Мастрихт“ – темелниот акт на основањето и функционирањето на ЕУ. Од една страна Брисел поддржува „добрососедски договори“ на Македонија и Бугарија и Грција, со кои се уриваат темелните белези на македонскиот народ и држава, а од друга страна си ги чува во архивите своите правливи резолуции и еврозакони, со кои, ете, „високо се ценат и се почитуваат европскиот диверзитет, разноличноста и вредноста на јазиците, културите и народите на Европа“. Токму поради ова невидена дволичност, непринципиелност, би се рекло и противмакедонска политика, Македонија стана „европски гробишта на идеалите и вредностите на ЕУ“. Но, може да се каже со значителна сигурност дека нема да има толкав проблем постапно во одреден временски период Македонија да ги ресетира самата своите односи со Бугарија и Грција, така што веќе отсега ќе почне да иницира и да гради вистинско добрососедство со нив и другите држави во Балканот, нека биде тоа и во прв момент со еднострани мерки на културна дипломатија, спорт, економска соработка, соработка меѓу писатели, културни дејци… Во меѓувреме Европската унија постапно оди кон деструкција, а двете нејзини водечки држави-членки – Германија и Франција – со меѓусебното ривалство која да стане главната „европска локомотива“, ја парализираат уште повеќе Унијата во нејзините обиди да го спречи тонењето во „живиот песок“. На Европската унија ѝ се закануваат деиндустријализација, социоекономско урнисување на животниот стандард на европското население ширум континентот, но сепак, наспроти се, европските челници веќе одлучија да фрлат дури 800 милијарди евра за огромна милитаризација, повторно вооружување и подготовка за војна со Русија?! Сепак, едно од главните прашања е: што да се прави во овој даден момент, штом е повеќе од јасно дека нема европска иднина за Македонија во постојнава евроунија ваква каква што е? Новиот светски геополитички поредок во овој момент започнува да се гради во еден меѓународен спектар, во кој од едната страна се наоѓа мултиполарноста, односно светот потпрен врз неколку глобални и регионални „полови“ – столбови, како што се Соединетите Американски Држави, Русија, Кина, Индија, Турција, но, од друга страна се наоѓа светот заснован и врз ефективен мултилатерализам, повеќестраност на меѓународниот систем, во кој и малите држави со нивните народи (ве)ќе имаат своја специфична тежина и (ве)ќе можат да ги артикулираат своите визии, потреби, интереси и барања. Во вакуумот, кој веќе се појавува на европскиот континент, поради забрзаното слабеење и распаѓање на неолибералната Европска унија, „скарана“ и отуѓена со европските народи, наместо да дејствува во нивни интерес, Република Македонија ќе може и ќе треба се повеќе да настапува со својата „македонска мултилатерала“: со воспоставување нови и директни односи и со политичките сили на „алтернативната“, суверенистичка Европа, која оди во правец кон формирањето на идната Европска унија на суверените нации. Орбан и Фицо се дел од лидерите на новата политичка Европа, во која ќе може да се очекува почитување на суверенитетот на македонската држава, на идентитетот на македонскиот народ и на македонизмот како темелна идеологија на опстојувањето и просперитетот на македонскиот народ, но и на сите други граѓани на Македонија, без оглед на етничката припадност. Во оваа смисла, за да го фати чекорот и приклучокот кон трендовите, актерите и политиките на новата суверенистичка Европа, ќе треба да се изврши и соодветно ресетирање на државната македонска надворешна политика. Просто кажано, да се отфрлат веќе сега лагите дека еве ни ги Европа и ЕУ на дофат, само да го смениме уставот и ќе ни ги отворат портите на „еврорајот“. Црна Гора и Албанија можеби имаат шанси да влезат во ЕУ до 2028, или до 2030 година, но кај ќе влезе самата Европска унија? Дали можеби во темнината на заборавот? Прецизните и отворени укажувања на премиерот Христијан Мицкоски и на министерот за надворешни работи се „бетонирање“ на курсот во македонската надворешна политика, што е тотално различен од правецот, кој го „тераше“ претходната влада, која ги распродаваше македонските државно-национални интереси по најефтина можна цена. Однесувањето на Брисел, Софија и Атина може да наметне да биде потребно натамошно ресетирање не само на надворешната политика, туку и конкретно на државната евроинтеграциска политика… (Авторот изнесува во оваа колумна согледувања од сопствена објективна политиколошка анализа, кои немаат никаква поврзаност со ставови на која било политичка партија, ниту со уредувачка ориентација на ниеден медиум од Република Македонија)...

Владата пресече: од вчерашната конференција за печат на македонскиот министер за надворешни работи Муцунски разбираме дека „францускиот предлог“ е мртов. Во отсуство на бараните гаранции од ЕУ, дека запишувањето на Бугарите во Уставот ќе биде последното барање, министерот ја кажува нашата „јасна позиција“ . Со „… јасна позиција треба да ставиме конечно крај на процесот на билатерализација…“, „…крајно е време…да престанеме да преговараме за националните и идентитетските прашања“. Бараме директни преговори со Софија која смета дека преговорите сега се на линија Скопје-Брисел бидејќи билатералниот спор стана дел од преговарачката рамка. Ако ја прашате ЕУ за „билатерализацијата“ тие ќе ви одговорат дека дел од нивните правила е да не се внесуваат меѓусебни спорови во Унијата,а аспирантите претходно да ги решат проблемите со соседите. Можеа на тоа да останат и во нашиот случај за ,на крајот од тој билатерален процес, да добиеме „чиста“ преговарачка рамка. Мислејќи дека ни прават добро, направија отстапка кон нас. Го внесоа проблемот со Бугарија во преговарачката рамка со цел да не се закочи процесот на преговори за пристапување на Македонија кон Унијата. Соочени со предизвикот од преговори, спас побаравме во „чиста“ рамка, неоптеретена од билатералниот спор. Треба да сме внимателни што посакуваме оти, на крајот, желбата може и да ни се оствари: да излеземе од преговарачката рамка додека не го разрешиме билатералниот спор. Зашто, вон од европскиот надзор, во преговори „еден на еден“ со држава членка на ЕУ, не ни се пишува добро. Забележувам дека нашата политика, како и многу пати низ децениите, гаи надежи во промената на правилата на одлучување во ЕУ. Повеќе членки изразуваат несогласување со ветото и бараат напуштање на едногласноста. Но, за такви промени ќе треба многу време. Мислите ни се средоточени врз идните мали држави аспиранти за членство но замислете ја ситуацијата во која би се нашле на големите европски сили. Тешко е да се замисли надгласување на Франција или на Германија за надворешно-политички или безбедносни теми. Ако ја прашате новата админситрација на Трамп за совет, тие ќе ви кажат дека Северна Македонија е суверена држава и самостојно треба да носи одлуки, согласно своите национални интереси. Според тоа, ако владата не го прифаќа „францускиот предлог“, треба да го одбие и да бара ново решение. Но, треба да се има на ум дека логиката на новата американска администрација кон ЕУ е дијаметрално спротивна од однаа на сите претходни администрации од создавањето на Комисјата за јаглен и челик до денес. Да се потсетиме на зборовите на новиот американски претседател дека ЕУ е создадена да ја „зафркне“ Америка. И што ако американската цел денес е да ја „зафркнат“ Европа со помош на Унгарија, Словачка, Србија и Македонија, на пример? Кого прашавме ние за изнесените ставови од страна на македонскиот министер? Мислам дека никого не сме пршале. Не сме прашале зашто никого и не го интересираме. Кажаното од владата е наша одлука и е согласно волјата на мнозинството гласачи во земјата. Да нема забуна: никогаш порано во историјата на независна Македонија немало такво совпаѓање меѓу надворешната политика и волјата на народот. Колку е тоа добро за државата во свирепата сфера на меѓународната политика, допрва ќе видиме. Инаку, ваква целосно независна позиција ќе беше незамислива во времето на сите претходни американски администрации, времиња кога постоеше силна соработката околу Балканот на линија Брисел – Вашингтон. Всушност, последната изјава на македонскиот министер за надворешни работи е уште една потврда дека таквата соработка е веќе минато. Денес, погледите на светската политика меѓу Брисел и Вашингтон се различни, па и конфликтни, па прашање е колку долго власта во земјата ќе може да седи на две столчиња. Она што е веќе јасно е дека оваа политика ќе доведе до заладување на односите со Брисел и со Софија, што, со време, ќе се одрази и на меѓуетничките односи во нашата држава. Власта во Македонија мисли дека ја контролира ситуацијата, само за да научи, во некое идно време, дека ситуацијата ги контролирала нив. Денко Малески...

Акад. Нада Поп-Јорданова Најновата студија од април 2025 докажува дека приврзаното мајчинство во раното детство може да игра трајна улога во обликувањето на карактеристиките на личноста, кои потоа влијаат на образовните, професионалните и здравствените резултати на младиот човек. Студијата направена со над 2.200 идентични близнаци покажа дека мајчинската топлина на возраст од пет до 10 години предвидува повисоки нивоа на отвореност, совесност и прифатливост на 18-годишна возраст Многупати сум пишувала за значењето на емоционалното врзување на детето со мајката како важен елемент за неговиот понатамошен развој. Познато е дека емоционалната врска мајка/дете не е битна само за емоционалниот развој на детето туку е основа за развој на орбито-фронталниот дел на мозокот, кој од своја страна е битен за интелектуалниот развој, егзекутивните функции, вниманието итн. Уште еднаш, најновата студија од април 2025 докажува дека приврзаното мајчинство во раното детство може да игра трајна улога во обликувањето на карактеристиките на личноста, кои потоа влијаат на образовните, професионалните и здравствените резултати на младиот човек. Студијата направена со над 2.200 идентични близнаци покажа дека мајчинската топлина на возраст од пет до 10 години предвидува повисоки нивоа на отвореност, совесност и прифатливост на 18-годишна возраст. Овие карактеристики се тесно поврзани со долгорочен успех и благосостојба, што сугерира дека дури и скромните подобрувања во родителството во раниот период од животот на детето би можеле да имаат широко распространети општествени придобивки. Истражувањето исто така нагласува дека развојот на личноста е обликуван од сложената интеракција на генетиката, родителството и животните искуства. Приврзаното мајчинство во детството може да има трајно влијание врз важните особини на личноста, потенцијално да влијае на животните резултати како што се образовните достигнувања, економскиот успех, но и здравјето и благосостојбата, според истражувањето објавено од Американската психолошка асоцијација. Наодите сугерираат дека позитивното мајчинско родителство може да поттикне важни особини како што се отвореност, совесност и согласност. Карактеристиките на личноста се силни предвидувачи за важни животни резултати, од академски и кариерен успех до здравје и благосостојба, нагласуваат авторите на оваа студија од Универзитетот во Единбург. Наодите сугерираат дека поттикнувањето позитивни средини за родителство во раното детство може да има умерено, но значајно и трајно влијание врз развојот на овие клучни особини на личноста. Во тој контекст истражувачите испитувале како мајчинската наклонетост во детството – конкретно на возраст од пет до 10 години – ги предвидува карактеристиките на личноста тестирани со познатиот психометриски тест „Големите пет“ на 18-годишна возраст. Големите пет особини на личноста се сметаат од психолозите како пет основни димензии на човековата личност: екстравертност, прифатливост, отвореност, совесност и невротичност/емоционална стабилност. Истражувачите испитувале податоци од 2.232 британски идентични близнаци (51,1 отсто жени) што биле следени од раѓање до 18-годишна возраст, како дел од студијата за близнаци со ризик од животната средина. Проучувањето на идентични близнаци им овозможува на истражувачите да ги контролираат генетските и еколошките фактори со споредување идентични близнаци што пораснале во исто семејство. За време на студијата, истражувачите извршиле домашни посети на мајките на близнаците и ги снимиле како зборуваат за секое од нивните деца. Потоа, обучените набљудувачи ги оценувале одговорите на мајките поврзани за топлина и наклонетост. Како битни наоди од ова опсежно истражување биле дека не биле откриени трајни врски помеѓу мајчинската наклонетост и екстравертноста или невротизмот. Близнаците чии мајки изразувале поголема топлина кон нив во детството биле оценети како поотворени, совесни и попријатни во младата возраст. Резултатите нудат докази дека позитивното приврзано мајчинство може да влијае на клучните особини на личноста што се поврзани со успехот подоцна во животот, а овие особини би можеле да имаат влијание и на следните генерации (трансгенерациски пренос). Истражувачите забележуваат дека дури и скромните промени во личноста може да доведат до значителни придобивки за населението со текот на времето, особено во промовирањето на совесноста, која е силно поврзана со успехот во образованието, работата и здравјето. Овие наоди сугерираат дека и други еколошки или генетски фактори – како што се односите со врсниците, животните искуства и можеби подоцнежните интервенции – може да бидат влијателни за личноста во периодот на зрелост. Наодите, исто така, ја нагласуваат важноста да се земат предвид и генетските и еколошките фактори при дизајнирање програми насочени кон промовирање позитивни особини на личноста. Во тој контекст, ова истражување дава вредни докази за потенцијалот на програмите за родителство, кои треба да влијаат на критичните аспекти на развојот на личноста. Меѓутоа, исто така, ја нагласува потребата за нијансирано разбирање за тоа како различни фактори, вклучувајќи ги генетиката, родителството и животните искуства, комуницираат за да формираат какви ќе бидеме како личности. Истражувачите веруваат дека истражувањето обезбедува важни практични размислувања за креаторите на политики и практичарите што работат во образованието, благосостојбата на семејството и менталното здравје. Имајќи предвид дека совесноста може да предвиди успех на училиште и на работното место, интервенциите дизајнирани да го подобрат приврзаното родителство може да придонесат за подобрување на образовните резултати, менталното здравје и социјалната благосостојба во поширок обем. Од друга страна, родителството како социјален феномен станува доста проблематично во современото живеење. Сѐ помалку бракови, помалку живеење во заедница, а напротив огромен број разводи се најголемиот социјален проблем. Користејќи ги податоците од финскиот регистар од над 1,2 милион учесници, една нова студија покажа дека и младите мажи и жени на кои им се дијагностицирани ментални нарушувања имаат помала веројатност да станат родители во споредба со оние без такви дијагнози. Најизразениот ефект е забележан кај лицата со шизофренија, додека вообичаените нарушувања како депресија и анксиозност, исто така, ја намалуваат стапката на родителство – особено кај мажите. Разликите меѓу половите биле забележителни, при што мажите генерално имаат помала веројатност да имаат деца отколку жените со иста дијагноза. Студијата сугерира дека предизвиците во формирањето стабилни партнерства може делумно да ги објаснат овие резултати, нагласувајќи ја потребата за неопходна поддршка на менталното здравје за младите луѓе што се исправени пред главните животни избори. Ова истражување доаѓа во време кога многу поединци го одложуваат родителството за подоцнежните години. Истовремено, проблемите со менталното здравје кај младите станаа сè поприсутни. Најверојатно и во минатото постоеле ментални заболувања, но тие поретко биле дијагностицирани или биле прикривани. Вообичаените ментални нарушувања, како што се депресијата и анксиозноста, исто така ја намалуваат веројатноста за родителство. На пример, мажите на кои им била дијагностицирана депресија имале 38 отсто помали шанси да станат татковци во споредба со оние без дијагноза на депресија. Кај жените, депресијата била поврзана со 19 отсто помала веројатност да станат мајки во споредба со лицата без дијагноза на депресија. Слична разлика помеѓу мажите и жените беше забележана и за анксиозно растројство. Студијата, исто така, ја истражувала улогата на статусот на партнерство во врската помеѓу менталните нарушувања и родителството. Бидејќи стабилните односи често се клучен фактор за раѓање деца, тешкотиите во формирањето или одржувањето партнерства делумно може да ја објаснат пониската стапка на родителство кај луѓето со ментални нарушувања. Наодите ја нагласуваат потребата од достапни висококвалитетни услуги за ментално здравје за младите луѓе. Обезбедувањето долгорочна поддршка може да биде особено клучно за да им се помогне на луѓето со ментални нарушувања да се движат во животните одлуки, вклучително и во формирањето семејство. Како заклучок би кажала дека создавањето семејство е сериозна улога во животот на секој поединец. Менталното здравје е предуслов за добро семејство. Притоа емоционалната врска мајка/дете е извонредно важна за понатамошните особини на личноста, па затоа на сите овие елементи треба многу да се размислува во превентивни цели....

Проф. д-р Самуел Колономос Садикарио Франциск Први во името Господово ни го покажуваше неговиот свет пат. Амин! Франциск дојде во Македонија, бидејќи и апостол Павле го направи тоа. Сиромасите од Македонија најмногу даваат за црквата, рече Павле, та затоа ја добија љубовта Божја Тмурно со тежина на стишеност од нешто што се мора, кардиналот Кевин Фарел изрече: „Најдраги браќа и сестри, со длабока жалост јас ви ја најавувам смртта на Светиот Отец“. Мирно, тивко и достоинствено замина, како што и дојде. Таков е патот на големиот. Бог да го прости и да го земе до него. Го молиме ние најмалите и најниски на овој свет, кои тој Франциск Први, неговата екселенција и величество, најмногу ги сакаше, почитуваше и благословуваше. Бог да го удостои со најголемите почести, уште поголеми од овие на земјата, таму во Царството Господово, каде што ние сите повторно ќе бидеме заедно. Иако за кратко на пресветлиот стол, тој остави сторени невидени дела на овој свет, измачен, болен, осакатен од минатото. Слава му вечна негова, слава им и на тие што ги сакаше. Амин! Не знам дали со толкав пиетет во периодот од средниот век, па до денес, некој од друга вера и друга мисла и традиција, со други и некогаш спротивставени животи и тегоби, би можел вака да искажува и чувствува една фундаментална загуба. Како „формален“ остаток од еврејската популација на 21 век, мене Бог ми дозволил, а можеби ме обврзал да бидам дел од сите вери што искрено го почитуваат Бога. Нови времиња. И слава му негова Божја ми подарил живот, со сите скромни почести и дарови за да го минувам низ света и светла почит и прочист на едно скромно достоинство. Слава му и на бога и на неговото чедо, папата Франциск Први, кој во името Господово ни го покажуваше неговиот свет пат. Амин! Франциск дојде во Македонија, бидејќи и апостол Павле го направи тоа. Сиромасите од Македонија најмногу даваат за црквата, рече Павле, та затоа ја добија љубовта Божја. Доста е зборувано и ќе се зборува за неговото релативно кратко патешествие низ најсветлиот пат, та јас тоа немам ни можност ни достојност овде да го прикажувам. Како најнизок човек, дел на овој свет и со приближување кон ангелскиот и светецоносниот дом на Царството Господово, загрижен сум, можеби со незнајност оптоварен, за иднината на она што останува. Неговото величество укажа на некои опасности, сили на темнината, но со величината укажа на можниот излез од состојбата општа и целосна на светот. Светот нема и не може да биде како што беше. Искуството ни кажува дека секогаш, при секоја промена на папата имало промени, неретко големи. Строгоста на Католичката црква е карактеристика и начин на вековно одржување. Три потреси оставиле многу големи и долготрајни траги. Првиот е шизмата меѓу западната и источната црква („Големата шизма“) во 1054 година, кој дури до денес остава трага во односите исток-запад. Кај нас дури и царството Самуилово го изгубивме во тој кијамет, но барем словото македонско од времето тогашно ни остана до денес. Вториот потрес е поделбата меѓу католиците и протестантите (Трент, Собор 1545-63), а третиот е Втората светска војна. Тогаш сите религии се споија против нацизмот и тоа е нова ера. Сега, дури и кога секуларноста е мошне силна, а би рекол доминантна, сѐ уште се наѕираат антагонизми. На пример, мислевме дека со завршувањето на „ладната војна“ и падот на комунизмот ќе се изгуби непријателството меѓу Истокот и Западот, но гледате дека тоа не е случај. Се надвиснува демонот на шизмата. Присутен е и демонот на протестантско-католичките војни (на пример, судирот на англосаксонскиот и франкофонскиот империјализам, со кој подлабоките мислители можат да ги разберат „апсурдните“ конфликти во Европа и Блискиот Исток. Стогодишната војна меѓу Франција и Англија всушност е верска војна меѓу протестантите и католиците, болест сѐ до денес, а исто е и страшната Бартоломејска ноќ во Франција. Исто и внатрешните војни на Елизабета Прва со Шкотска и со светот, потпомогната од разузнавачите на Вулсингем. Страшни се и војните во Швајцарија, а особено во Германија каде што повеќе од половина на населението е убиено или умрело од болест. Чумите се појавија со овие војни. Француската револуција е борба на католицизмот со „секуларизмот“ (проекција на протестантизмот). Ужасни се и борбите на католицизмот со исламот – Крстоносните војни, војните во Шпанија и Португалија, војните со Отоманската Империја, па и Византија со исламот. Потоа се создаваат крвави вирови (malestroms) од самите меѓусебни војни на три христијански религии во Украина (гледате што се случува). Исто и на Балканот (плус исламот). Велат дека исламот го донесе среброто и патот на свилата и зачините, Евреите – банкарството, а протестантизмот ги донесе капитализмот, машините, комунизмот, либерализмот, глобализмот и секуларизмот, а сега и „постлиберализмот“. Исто велат дека Мао е франко-американски ученик (се познавал со моите родители и учел марксизам во филијала на Универзитетот Јејл – Скал енд боунс – во Шангај), но брутално и индиректно беше внесена европската култура и секуларизмот во Кина – наспроти Зелениот змеј, Белиот лотус, будизмот, таоизмот, конфучизмот, чан, Синиот волк и други редови. Мајсторски е внесен либералниот капитализам (Фридман) во Кина со што „ментално се нивелира“ со западниот свет, иако ние „гледаме“ економски војни, тарифи и такви „естради“ на големите бизнисмени. На крајот – ништо не кажавме за теолошките аспекти. А можеме ли? Смееме ли? Никој нема да го смени христијанството. Бог е еден кај сите религии и никаква моќ нема да го смени. Благослов е ако го смениме човекот, на добро, барем и малку. Тогаш и Бог ќе биде среќен За време на нацизмот Хитлер имаше тенденција да ги анихилира сите религии (сите за него беа „Евреи“). Сепак тактизираше со Католичката црква преку папата Пиј Дванаесетти. Тактизираше и со муслиманите (Хаџ ел Хусеини). Мусолини имаше „пријателски“ однос кон католицизмот (на Ватикан му дал автономно подрачје), па дури и кон Евреите во прво време до 1938-39 (можеби и поради неговата „пријателка“ Маргарета Сарфати, која беше Еврејка и „мозокот“ на грандоманиите на Мусолини). Поради таа првична „благонаклоност“ многу Евреи се спасија и од Македонија, Косово и од Србија – преку албанските католици, а скопскиот католички бискуп Чекада им даваше шпански пасоши, за што беше застрашуван од Гестапо. Чекада по војната им беше голем пријател на Евреите, особено на моите родители. Загрепскиот кардинал велел: „Ако ви одземат сѐ, ви остануваат двете раце – склопите ги и вие сте најјаки“. Инквизицијата била хорор во средниот век, а се применувала сѐ до Наполеоновите војни. Но во ужаси и логори имало такви што спасувале Евреи и по цена на животот. Католици сега има 1.313 милијарди во светот (Holy See Press Office 2019), но како и кај сите – со голема хетерогеност. Папата Франциск беше од „Societas Iesu“ – „Језуити“, во Јужна Америка, кои исто имале бурна еволуција. Формирани се од Св. Игнациус Лојола и Св. Франциск Ксавиер во 1540 година. Лојола велел „носи го Бог сегде со себе“ или „сѐ што правиш е знак дека Бог е тука“ или „ако Бог прави да страдаш многу, тој сигурно од тебе ќе направи светец“. Примарна улога била да ги бранат папата и Ватикан, а неколкупати се и забранувани. Историски имаат најмалку три групи – експлоататори (мисионери во Јужна Америка, Азија итн.), научници (математичари, филозофи, физичари – на пр. Руџер Бошковиќ, Рене Декарт, Сачери) и војници (плус и многу секретивни разузнавачи). Некои велат (Никола Милошевиќ) дека имале улога и во комунизмот (малку податоци) и илуминизмот (алумбрадос – Лојоја во Шпанија и Баварските – Адам Вајсхауп во Германија). Некои карактеристики на језуитите се: ученост, храброст, лојалност, упорност, издржливост, фундаменталност, дружељубие, популизам. Папата Франциск Први велеше: „Направи… да го оставиш светот подобар од што го најде“. Потоа – „Бог е во животот на секого. Дури и ако животот му бил пекол, уништен од зло – Бог е во него. Барај го Бог кај секого“. „Прегрни го со љубов целото човештво, особено најсиромашните, најслабите и најневажните“. Тоа беше папата Франциск – некогаш ме потсеќаше на Св. Франциск од Азизи, некогаш на императорот Маркус Аурелиус, а некогаш на Мајка Тереза. Мислам дека најголемата величина во него беше „невеличината“. Невеличината е микроскоп на душата. Следниот папа сѐ уште е неизвесен. Кој и да е, треба да учи од Франциск. Во моментот на ова пишување има десетина кандидати – со различни профили, од сите краишта на светот, со различни сфаќања. Добро е да е интегралност, но најсетне ќе биде само еден. Несомнено е дека ќе биде величина. Но рековме дека величината е тајна на маленкоста… тоа се крие во длабините на религиите. Живее на површината, но ја бара длабочината на универзумот. Како ќе биде со религиите? Ако е, на пример, Африканец – како ќе гледа на конструкцијата Евреи – муслимани, која ќе му татни и во спалната и во капелата? Ќе навива за една страна? Мммммм…. може ли? Дали е ова среден век? Секако и сега има политичари од средниот век и антиката… тепачки, витези, крстови против полумесечини, или шадаи… ама тој не смее! Денес не смее! Ако биде – ова нема да биде среќен свет. А што со Русија, Кина…? Сѐ ми се чини дека со нив подобро ќе се разбере од порано. А со Биткоин, Етериум, Трим генератори… ќе мислат други, но тој ќе мора да го игра суперциклусот. Што ќе биде со бракот? Што со хомосексуалноста? Со ЛГБТ? Со абортусот? А педофилијата? Прашањата сигурно ќе бидат поставени. Мислам дека ќе биде сличен на Франциск – но не сум апсолутно сигурен. Дали ќе влијаат разузнавачките служби врз изборот и понатамошната функција? Бидете сигурни дека ќе биде така…. не сомневајте се, играта оди и сега, па одеше и за време на Франциск и пред тоа. Има и програми за тоа, дејствуваат над можностите за вашето мислење дури и ако сте најпаметниот. Значи – сеедно дали папата е „црн или бел“ (изреката на Мао), важно е да дејствува. А уште поважно – да слуша! Како ќе биде со вировите (Украина, Балкан, Израел…)? Се знае! Украина мора да биде мир – не заради хуманоста, туку заради бизнисот од 10-от коридор (зборувавме порано). А Балканот? Франциск беше милостив и љубонаклонет кон Македонија. Прво има „мал круг“ (Македонија, Косово, Албанија), па „поголем“ (Хрватска-Србија, Романија, Бугарија, Грција), па и „уште поголем“… бизнисот мора да иде понатаму и понатаму од понатаму… Понатаму ЕУ версус поголемите кругови? Ќе може ли? Мора! На крајот – ништо не кажавме за теолошките аспекти. А можеме ли? Смееме ли? Никој нема да го смени христијанството. Бог е еден кај сите религии и никаква моќ нема да го смени. Благослов е ако го смениме човекот, на добро, барем и малку. Тогаш и Бог ќе биде среќен. Проф. д-р Самуел Колономос Садикарио...

„Денешниот свет е во голема мера глув свет. Верувам дека и меѓу нас, свештениците, има многу глуви.Зборувам за тоа како ние учествуваме во животот на луѓето. Зборувам за блискоста. Малку да зборуваме, многу да слушаме, да го кажуваме само најнужното и сето време да гледаме во очите на другиот. Оваа блискост на свештеникот создава однос на духовна нежност, која Бог ја пројавува во односот кон нас.” Со истата блискост и насмевка, во голем кадар, нам, на гледачите, со овие зборови полека почнува да ни зборува папата Франциско. Небаре седиме близу до него и се гледаме лице в лице. По неколку куси играни сцени за животот на Св.Франциско во Асизи, со овие зборови започнува документарниот филм на германскиот режисер Вим Вендерс, „Папата Франциско – човекот од збор”. Вендерс на него работеше пет години, од 2013 до 2018. Премиерата беше на 13 мај 2018 на фестивалот во Кан. Филмот наиде на голем интерес кај публиката во целиот свет. На свое големо изненадување, Вендерс 2013 добил писмо од Ватикан, со покана да дојде на разговор за проект со папата. Советникот за култура во Ватикан бил познавач на делото на Вендерс, затоа предложил токму тој да го направи филмот. Условот бил да го реализира во целост самостојно, без никакво учество на Ватикан, за потоа да не му се префрли дека направил пропаганден филм. Малкумина знаат дека Вендерс е верник, крстен католички, кој во шеесеттите се „отчленил”од католичката црква, а во осумдесеттите пристапил на протестантската црква. Денес вели дека им припаѓа на двете цркви. Се изненадил што за папата не било проблем што тој не е повеќе член на католичката црква. Тој истакнува во едно предавање, дека папата Франциско му го привлекол вниманието уште од почетокот, токму поради изборот на името на светителот од Асизи, кој зборувал со животните, се однесувал кон сите луѓе како кон браќа и сестри и го основал редот на крајно сиромашните монаси. Ниту еден папа досега не го беше избрал тоа име. Затоа бил љубопитен да дознае како ова кредо на светителот од Асизи, денес го применува папата Франциско. За филмот му стоеле на располагање архивските снимки во Ватикан и во други архиви. Иако Вендерс ползува архивски материјал, монтажата јасно го пројавува неговиот префинет филмски ракопис. Светот што го загубил „моралниот компас“ Во петте години Вендерс четири пати се сретнал со папата Фрнациско на разговор од два часа. Знаел колку е важно за папата да слуша и да го гледа в очи човека. Во разговорот со папата Вендерс не е видлив, ниту се слушаат неговите прашања. Тој стоел зад камерата, а папата го гледал во монитор пред себе и му говорел. Всушност, низ очите на Вендерс, кои на мониторот ги гледа само папата, тој гледа во очите на секој гледач. Во филмот Вендерс е само раскажувач. Неговиот спокоен и мисловен тон одговара на благиот и бавен говор на папата. За да се избегне монотоноста на долгите одговори, Вендерс суптилно ги илустрира зборовите на папата со архивски материјали. Филмот започнува со голем кадар врз Асизи, а гласот на Вендерс го опишува светот со кризи, катастрофи, бегалски драми, војни, еколошко загадување и опасност за целата планета. Светот со човештво од осум милијарди, од кое една милијарда гладува. Тоа е нашиот свет, светот што го загубил „моралниот компас”. „Што треба да сториме, како да живееме денес во мир и во хармонија со нашата планета Земја”, се прашува Вендерс. За да го најде одговорот, тој ни помага да се запознаме со „човекот од збор” во Рим, папата Франциско. Го гледаме папата како, веднаш по изборот, заминува во Лампедуза, во Италија, каде што во морето потона бродот преполн со бегалци. Стотици се удавија, само малкумина стигнаа на брегот.Новиот папа е од почетокот со тие што страдаат, со отфрлените и бедните, како што тоа го чинел Св.Франциско од Асизи. Во првото интервју за новинарите по изборот, папата Франциско раскажува дека му се „испуштило” тоа што му лежело на срце, па им рекол „колку си посакува сиромашна црква за сиромашните.” Во филмот тој потсетува на Евангелието, на зборовите на Исус Христос, дека не може да му служиме на два господара. Или му служиме на Бога или на богатсвото. „Најголемото искушение, кое се пројавува низ сета историја, за христијаните, за луѓето воопшто, но и за црквата, е богатството”, вели папата. Во една сцена тој зборува пред членовите на „Куријата”, во Сикстинската капела, дека „Куријата која не е самокритична, не сака да се промени и да се поправи е болно тело”. Камерата ги покажува лицата на кардиналите, окаменети од шок. Во друга пригода папата вели дека „во црквата која ја положува својата надеж во богатството, Христос не е дома”. По сцените во кои го гледаме папата во средби со научници и во онлајн-разговор со астронаути во космосот, ги слушаме зборовите на папата кој не остава да потсети на најгорештите проблеми на планетата Земја. „Прекрасно би било кога, додека ги откриваме далечните планети, би ги откриле и потребите на нашите браќа и сестри кои „кружат” околу нас”, вели тој, правејќи луцидна реторичка фигура од „кружењето” на планетите со нашата „окруженост” со сиромашни и бедни кои, за жал, во нашиот безбеден свет стануваат за нас поневидливи од далечните планети. Затоа што не сакаме да ги видиме. Благоста и човечката блискост на папата Франциско Укажувајќи на искушението на власта и моќта во нашиот свет, тој потсетува дека „колку си помоќен, колку повеќе влијание имаш врз луѓето, толку повеќе си повикан да бидеш скрушено скромен. Инаку твојата моќ ќе те уништи, а ти ќе ги уништуваш другите.” Овие зборови на папата Вим Вендерс извонредно ги потенцира со архивски материјал. Го гледаме Владимир Путин како, со студена насмевка на „лисец”, влегува во ватиканските палати. Студенилото на неговото лице на гледачот му се причинува како да е реакцијата на Путин на зборовите на папата за власта и моќта и за потребата, колку си помоќен, да бидеш толку поскромен. Во следната снимка Доналд Трамп се џари во високите таваници во ватиканската палата со поглед на необразован човек, што првпат видел такво нешто. Веднаш потоа во филмот следат сцените во кои папата на Велики Четврток им ги мие и бакнува стапалата на африканските затвореници. Со тоа станува уште појасна суштината на скромноста за која зборува папата, која им недостига не само на многу политички, туку и на многу црковни моќници. „Има толку нешта што треба да ги направиме”, вели папата, „а тие можеме да ги направиме само заедно, за да во мракот на многубројните конфликти во светот проблесне светлината, која е посилна од мракот.“ Во една од најпоетските сцени во филмот, папата седи во авион и е загледан во убавината на небото, преполно со мали бели облаци како со бисери. Потоа, пак во голем кадар, гледајќи не‘ в очи, вели дека „едно од нештата кои ни помагаат во животот, е убавината. Уметникот е апостол на убавината кој нам, на другите, ни помага да живееме. Сетете се на сите уметници што го сториле тоа. Но, тоа важи и за секого од нас! Ако ме прашате, „дајте ми еден пример за еден обичен, секојдневен израз на убавина кој им помага на другите да се чувствуваат подобро и среќно”, ми паѓаат напамет две нешта, насмевката и смислата за хумор. Кога ќе се насмевнеме, нашето срце цути како цвеќе.” На префинето естетски, поетски, но и на многу емоционален начин, преку убавината на доброто, на љубовта, на сочувството, на благоста и човечката блискост на папата Франциско, Вим Вендерс во филмот ни го приближува човекот, чија мисија беше на луѓето повторно да им го покаже изгубениот „морален компас”. Тоа го чини потсетувајќи не‘ на тоа што, всушност, е човечкото достоинство, кога вели: „Бог не‘ сака сите низ своето срце. Можеби тоа е единствената врска која не поврзува сите нас, луѓето, љубовта на Бога за секого од нас.” Таа најдлабока тајна на љубовта Божја, на која одговарал со исто толкава љубов за Бога и за сите луѓе папата Франциско, се чита во неговото лице, додека ги мие и бакнува стапалата на затворениците. Ретко кој папа досега го чинеше тоа на толку чист, речиси детски начин. Кица Колбе...

Свето Тоевски Во „Европската куќа“ во Скопје на панел-дискусијата по повод 30-годишнината од приклучувањето на Австрија, Финска и на Шведска кон Европската Унија завчера стана збор и за „европската иднина на С. Македонија“. Ајде да бидеме еврореални и да ѝ погледнеме на вистината в очи: каква европска иднина може да има за Република Македонија кога сѐ помалку има европска иднина за самата ЕУ?! Веќе и врапчињата го знаат она што многу пластично го опишува (во американскиот магазин за надворешна политика „Форин афеарс“) д-р Стејси Годард, политички научник од колеџот „Велсли“, од Масачусетс, САД: „Во концертот што си го организираат големите сили САД, Русија и Кина во започнатата поделба на светот на нивни зони на влијание нема место за Европската Унија, која веќе се претвора во релативно безначаен актер на светската, па и на европската политичка сцена“. ЕУ се сели на „резервната клупа“, и тоа не во првата, туку во втората или третата лига, додека на стадионот натпреварот го играат „големите играчи“. Европските челници од Брисел можат да им покажуваат мускули на „малите“ држави каква што е Македонија, ама тие немаат моќ дури веќе ни наспрема претседателите на една Словачка – Фицо, на една Унгарија – Орбан… И германскиот политиколог д-р Јозеф Јанинг, експерт на влијателниот Германски совет за меѓународни односи, на 4 март јавно ќе го постави прашањето „дали Европа ќе пропадне“ и веднаш категорично ќе предупреди дека за првпат крајот на ЕУ е реално сценарио, нагласувајќи дека темелите на европската интеграција се раздробуваат, а центрифугалните сили, предизвикани од внатрешните судири, го засилуваат распаѓањето на Европската Унија. И д-р Кристијан Одендал, експерт за финансиско-економските аспекти на европската интеграција и за германска политика, како и економски уредник во британскиот весник „Економист“, ќе се огласи на 9 јануари 2025 година со предупредување дека внатрешните поделби во ЕУ, кои стануваат сѐ посложени, можат да ја распарчат самата Унија и оти Германија и Франција – клучните земји на ЕУ – се толку преокупирани со домашната политика, што не се во можност да го обединат европскиот континент како во претходните кризи. И затоа, со право се поставува прашањето каква европска иднина може да има за Македонија? Ама прашањето е од друг агол… Натаму, каква европска иднина може да има за Република Македонија кога новата германска владејачка коалиција во својата политичка програма и во самиот договор за формирање на новата германска влада јасно и отворено кажа „не“ за натамошно проширување на ЕУ, сѐ додека таа не се реформира првин внатрешно и структурно. Исто така, и партијата на Мари Ле Пен, Национално собирање на Франција, која е во подем и му дише во врат на Емануел Макрон, е категорично против натамошен прием на нови членки во ЕУ. Јас лично кажав во своја анализа уште во март 2023 година дека приказната за „ЕУ-иднината“ на Македонија е најобична лага од огромни размери. Ќе нагласам и сега дека сите прикаски за мали деца околу божемното зачленување на Македонија во ЕУ немаат никакви врски со обезбедување европски перспективи за македонската држава, туку, покрај другото, за да се држи Македонија во една зона под контрола, да си остане таа „кротко“ и послушно во „еврочекалницата“, но и подалеку од „клубот на привилегираните“, од полноправното членство. Всушност, Македонија веќе стана во нешто „европска“: се претвори во „европски гробишта на европските идеали и вредности“, бидејќи во нејзиниот случај, во поглед на македонскиот јазик, идентитет, етничка засебност и историја, се згазени и збришани сите европски декларации, закони, па и самиот „Договор од Мастрихт“ – темелниот акт на основањето и функционирањето на ЕУ. Од една страна Брисел поддржува „добрососедски договори“ на Македонија и Бугарија и Грција, со кои се уриваат темелните белези на македонскиот народ и држава, а од друга страна си ги чува во архивите своите правливи резолуции и еврозакони, со кои, ете, „високо се ценат и се почитуваат европскиот диверзитет, разноличноста и вредноста на јазиците, културите и народите на Европа“. Токму поради таа невидена дволичност, непринципиелност, па јас би рекол и антимакедонска политика, Македонија стана „европски гробишта на идеалите и вредностите на ЕУ“. Лично сум уверен во значителна мера дека нема да има толкав проблем постапно во одреден временски период Македонија да ги ресетира самата своите односи со Бугарија и Грција, така што веќе отсега ќе почне да иницира и да гради вистинско добрососедство со нив и со другите држави во Балканот, нека биде тоа и во прв момент со еднострани мерки на културна дипломатија, спорт, економска соработка, соработка меѓу писатели, културни дејци… Во меѓувреме ЕУ постапно оди кон деструкција, а двете нејзини водечки држави членки – Германија и Франција – со меѓусебното ривалство која да стане главната „европска локомотива“, ја парализираат уште повеќе Унијата во нејзините обиди да го спречи тонењето во живиот песок. На Европската Унија ѝ се закануваат деиндустријализација и социоекономско тонење на животниот стандард на европското население низ континентот, но сепак, наспроти сѐ, европските челници веќе одлучија да фрлат дури 800 милијарди евра за огромна милитаризација, повторно вооружување и подготовка за војна со Русија?! Сепак, едно од главните прашања е: што да се прави во овој даден момент, штом е повеќе од јасно дека нема европска иднина за Македонија во постојнава евроунија ваква каква што е, но има европска иднина во Европа каква што изворно беше… кој е патот? Како да се постапи? Новиот светски геополитички поредок во овој момент започнува да се гради во еден меѓународен спектар, во кој од едната страна здраво се препознаваат принципот на мултиполарноста, ефективниот мултилатерализам и повеќестраноста на меѓународниот систем, во кој и малите држави со нивните народи (ве)ќе имаат своја специфична тежина и (ве)ќе можат да ги артикулираат своите визии, потреби, интереси и барања. Во вакуумот, кој веќе се појавува на европскиот континент, поради забрзаното слабеење и распаѓање на неолибералната Европска Унија, „скарана“ и отуѓена со европските народи, наместо да дејствува во нивни интерес, Република Македонија ќе може и ќе треба сѐ повеќе да настапува со својата „македонска мултилатерала“: со воспоставување нови и директни односи и со политичките сили на „алтернативната“ суверенистичка Европа, која оди во правец кон формирањето на идната Европска Унија на суверените нации. Орбан и Фицо се дел од лидерите на новата политичка Европа, во која ќе може да се очекува почитување на суверенитетот на македонската држава, на идентитетот на македонскиот народ и на македонизмот како темелна идеологија на опстојувањето и просперитетот на македонскиот народ, но и на сите други граѓани на Македонија, без оглед на етничката припадност. Во оваа смисла, за да го фати чекорот и приклучокот кон трендовите, актерите и кон политиките на новата суверенистичка Европа, ќе треба да се изврши и соодветно ресетирање на државната македонска надворешна политика. Просто кажано, да се отфрлат веќе сега лагите дека еве ни ги Европа и ЕУ на дофат, само да го смениме Уставот и ќе ни ги отворат портите на „еврорајот“. Црна Гора и Албанија можеби имаат шанси да влезат во ЕУ до 2028, или до 2030 година, но кај ќе влезе ваквата Европска Унија? Дали можеби во темнината на заборавот? Свето Тоевски...

Уф! Нордистанското пучанство експертски се трансформира како оние трансфореми што од камиони стануваат роботи. До вчера им се восхитував на експертизите за царински политики, а веќе денес сум опкружен со врвни теолози и биографи на папата Франциск, Бог да го прости. Тоа што речиси никој поим нема дека и нашата православна црква е католичка, оти соборна, а онаа другата римокатоличка, не ги спречува да знаат сè и сешто за сите можни теолошки детали со кои ни ги збогатуваат празните животи. Лукавиот сака празни муабети, ама тоа не е важно, оти овде се сеекспертите кои ни го осветлуваат битисувањето како… па како расипана неонка што бесмислено трепери за да покаже дека е тука и некој треба да ја замени. Проблем е што најчесто сеекспертиве по социјални мрежи, низ маало, по сокаци, во молови и кафеани, се незаменливи сезнајковци и ако се обидеш да им објасниш дека не е баш паметно да се пенават за сенешто, убаво ќе ти кажат дека ја немаш нивната елоквентност и затоа тресеш зелени. Значи се упокои папата Франциск и ме заплискаа такви жестоки експертизи што помислив дека сум со години вработен во Ватикан, и тоа како кардинал Анџело Војело. Си реков, уф, па јас сега знам сè за ватиканската историја, папизам, мистерии, мистификации, сатанизации, ритуали, тајни ходници, временски лифтови, скриени вистини, врамени лаги што можам без око да ми трепне да станам новиот папа Пио XIV, бидејќи Џад Лоу веќе беше Пио XIII. А-ха, бел чад, значи избраа нов папа! А, не, тоа Русјаков го спалија, оти проба да го узурпира престолот. Па како, човече, му успеа да влезе на конклавата? Е па, лесно, од експерти блиски на бесконечноста на вселената и она другото што оди во комбинација со репликата, ги откри тајните клучеви за ватиканските подземни ходници, скриени библиотеки и масонски лавиринти, па им се бапна среде конклава и проба да се самопрогласи за папа воз а ролинг стоун. Ете, многу експерти верници им се налутија на атеисти, кои имаа да кажат убави зборови за упокоениот папа, затоа што тој крена глас против нееднаквоста, сиромаштијата, геноцидите, војната. Истите тие експерти верници најчесто им се лутат и на своите свештеници, откако од пазар ќе се бапнат на литургија, да запалат свеќа, да ја измачкаат иконата на Пресвета Богородица со десетденарка, па да разврзат комшиски муабети со оние другите, кои од пазар се бапнале на литургија и откако свештеникот ќе им посочи дека храмот не е автобуска станица, лути излегуваат надвор за меѓу себе да споделат експертиза од типот, а бе го знам јас тој поп што мустра е, жена ми го знае неговиот втор братучед, едно ѓубре од човек што просто ми е срам да… и така натаму. А можеа едноставно, наместо да им се лутат на атеистите, да им подарат Евангелие, барем на оние што лично ги познаваат, за да видат нивните ближни, кои не веруваат во Бога, а го почитуваат папата поради делата, од каде и од Кого учел така да се однесува. Значи, браво Русјаков, како им го плесна на вернициве, еве, јас на пример, атеист сум, ама папава, човече… еее, нашиве попови да беа такви како него. Голем број наши свештеници не само што го зборуваат истото туку и на дело, колку што можат, меѓу својата паства го спроведуваат, само што ги нема на телевизија како папата. Е да бе, глупости! Сите наши попови возат џипови. Прво, тоа е бесмислена невистина, а второ, ако веќе ти е битна материјалната состојба, папата има цела држава. Ајде, ајде, видов еден поп како се однесува. Сите попови се исти. Алчни, дебели и возат џипови. Исто мислење имам и јас за вас докторите. Сите сте корумпирани. Како бе, така? Па знам еден доктор што бара мито од пациентите, значи сите сте исти. Бесмислени се верниците што осудуваат сè што не се совпаѓа со нивниот светоглед. Бесмислени се атеистите што својот атеизам го живеат како религија. А најбесмислен од сите сум јас, кој со сето срце, ум и душа знае дека Христос е животот, патот и вистината, ама никако да почнам да го одам тој пат за навистина да живеам. Лошо семе сум, она посеаното на трње, кое, „грижата за овој свет и примамливоста на богатството го задушуваат“. Ако не ви е сосема јасно што пишувам, се вика парабола за сејачот и ја има во Евангелијата. Додуша, богатството ми е апстрактен поим, најчесто го замислувам од позиција на постојана сиромаштија, ама грижата за овој свет, тоа е суштината. За гревовите што ги носам подобро да не пишувам. Како и да е, се упокои папата и довчерашните експерти за царински политики, а веќе утре експерти за радијација и климатски промени, станаа експерти по теологија. И јас се вклучив во дебатата, па се обидов да им објаснам дека ако ја слушаат песната „Опрости ми папе“ на плоча наопаку, всушност ќе ја слушнат онаа песна на „Битлси“, која слушајќи ја наопаку зборува за сатаната што си купил мрежи за да ги фрли врз луѓето како социјални битија, ама ме исфрлија од муабетот зашто ме прогласија за христијански бот, па се свртев кон англиските теолошки статистичари, кои објавија дека секогаш кога се менува папа, англиски тим освојува Лига на шампиони и гадно се изнервирав. Може оваа година ќе биде Арсенал, а не Ливерпул. Потоа се сетив дека експертите ми го открија мистичниот клуч на Ватикан, па се фатив за џебот од мантијата, видов дека клучот е таму и погледнувајќи се во огледало ми стана јасно дека сум кардинал Анџело Војело, што значи, глупо е да се нервирам за Ливерпул кога навивам за Наполи. За да биде бељата поголема, папата Франциск почина на Велигден, па освен теолошки експерти се јавија и оние за божествена идеологија. Левичари рипнаа да ни објаснат дека Исус бил левичар и социјалист, на што дотрчаа десничари за да докажат дека Месијата отсекогаш бил демохристијанин. Мене само ми се појави сликата на која лево и десно од Господа на крстот, распнати се разбојници. Фала му на Бога што нашиве фактчекери ми ја намалуваат гледаноста на колумната, но и без тоа никој не ме чита, оти по овој пасус веднаш ќе се јавеа леви и десни експерти за Голгота за да ни објаснат дали левиот или десниот разбојник заминал со Господа во Царството небесно, иако тоа не е суштината на она што се случило, туку покајанието....

Бањскиот туризмот, како специфичен вид туризам во светски рамки, бележи постојан пораст. Бројот на термоминерални извори во нашата земја е над шеесет, а за туристички и здравствени потреби, односно бањски центри, се користат осум. Од нив пет нудат спа-услуги (Дебарски Бањи – Косоврасти и Бањиште, Катлановска, Негорска и Бања Банско), а три немаат понуда на спа-услуги (Кумановска, Кежовица и Кочанска Бања). Инвестициите се на незадоволително ниво, а дотраеноста на одредени центри и услугите што ги нудат се на многу ниско ниво, третирајќи ги сместувачките капацитети генерално како болнички Многупати досега сме ги анализирале податоците за туристичките движења во македонскиот туристички сектор и пошироко, констатирајќи потребни подобрувања во делот на нови туристички производи, како и поголем фокус на селективните форми на туристичка понуда, кои овозможуваат поголема конкурентност на дестинацијата. Многупати тоа се занемарува со почетокот на сезоната, велигденските и првомајските празници, кои традиционално ги исполнуваат сместувачките капацитети во нашите туристички места. Сепак оваа сезона нема потреба да се споредуваат резултатите бидејќи однапред го знаеме нејзиниот исход! Ќе имаме пад на домашните туристи и остварени ноќевања, кои преку кампањите за време и по самата пандемија „Дома си е дома“ се градеа и беа темел на брзото закрепнување на македонскиот туристички сектор и заменети со странски туристи, кои пред сѐ ќе создадат разлика во вонсезонските месеци. Евтино изгубени домашни туристи поради немање визија, неконкурентност на дестинацијата и скапи субвенционирани странски туристи, кои освен статистиката минимално ќе потрошат средства надвор од пансионската понуда. Доколку минимално се изанализира кои цени ги плаќаат странските туристи што нѐ посетуваат надвор од сезоната во нашите хотели, нивната структура, интереси во дестинацијата, ќе заклучиме дека доколку се истите ценовни пакети за домашните туристи, тие недвосмислено би ги користеле! Останува да се одговори на прашањето: Зошто нашите менаџери на хотели не создаваат викенд-пакети и иста ценовна политика за домашните туристи, а дополнуваат со странските, кои се тука да ја претрчаат дестинацијата и да им наплатиме за три ноќевања со појадок по турист од 15 до 65 евра!? Чудна некоја математика и начин на работа. Анализирајќи ги домашните туристи и нивните движења во текот на годината во регионот ќе може да забележиме дека македонските туристи во текот на годината остваруваат околу еден милион ноќевања во соседна Грција, во топ 10 туристи по остварени ноќевања се во соседна Србија и сѐ поголем број ноќевања имаат во Албанија секоја година! Не можеме да бидеме конкурентни со одморот на море кога се во прашање Албанија и Грција, но поради недостиг од инвестиции во македонските ски-центри, нашите туристи ги користат соседните ски-центри во Бугарија и Србија и сѐ почесто нашите туристи ги посетуваат бањските центи во регионот. Доколку е потребно да се фокусираме кон инвестициите во наредните години, сѐ поголем број експерти во македонската туристичка индустрија кога би требало да избираат помеѓу развој на ски-центрите и на бањскиот и спа-туризмот, би го одбрале второто. Ски-центрите со големината на инвестициите, како и глобалното затоплување создаваат дополнителен инвестициски ризик за поврат на инвестицијата за разлика од подемот и растот на интересот за здравствениот туризам, пред сѐ по пандемијата и континуираната грижа за здравјето и спа-услугите. Бањскиот туризам, како специфичен вид туризам во светски рамки бележи постојан пораст и претставува значаен дел од туристичката понуда на голем број земји. Колку македонскиот туристички сектор е свесен за можностите за развој на оваа селективна туристичка форма, која зазема сѐ поголем замав во регионот и Европа со ниска сезоналност овозможувајќи одржливост на дестинацијата? Во соседна Србија една петтина од вкупниот број на ноќевањата се остварени во бањските центри, а во Република Српска една третина од вкупните ноќевања, со што се покажува моќта на овој тип туристичка понуда. Каде сме ние на тоа поле? Бројот на термоминерални извори во нашата земја е над шеесет, а за туристички и здравствени потреби, односно бањски центри, се користат осум. Од нив пет нудат спа-услуги (Дебарски Бањи – Косоврасти и Бањиште, Катлановска, Негорска и Бања Банско), а три немаат понуда за спа-услуги (Кумановска, Кежовица и Кочанска Бања). Инвестициите се на незадоволително ниво, а дотраеноста на одредени центри и услугите што ги нудат се на многу ниско ниво, третирајќи ги сместувачките капацитети генерално како болнички. Чекајќи ја новата Национална стратегија за здравствен туризам на Македонија, добро е да го потсетиме новото Министерство за култура и туризам дека последната завршила во 2018 година и истата нема евалуација за нејзините ефекти или реализацијата. Инвестирањето, а со тоа и развојот на бањскиот туризам ќе овозможи нова искра економска надеж, пред сѐ, во источниот дел на Македонија каде што се лоцирани поголемиот број термални извори и бањи Оваа состојба не треба да нѐ обесхрабрува, туку треба да претставува можност за отпочнување циклус за привлекување потенцијални инвеститори и измена на Законот за туристичка дејност и здравствени услуги, кои ќе овозможат инвестиции и создавање туристички пакети, кои покрај медицинските ќе овозможат развој на локалната економија. Со развојот на здравствениот туризам, пред сѐ, на бањскиот, со среднорочно планирање во наредните пет години може да се создадат голем број модерни бањски комплекси со инвестиции приближно на еден ски-центар и да се генерираат нови 500.000 ноќевања од домашни и регионални гости знаејќи ги лековитоста и прочуеноста на нашите термални води. Тоа ќе овозможи нова искра економска надеж, пред сѐ, во источниот дел на Македонија каде што се лоцирани поголемиот број термални извори и бањи: – нови работни места пред сѐ во здравствениот сектор; – директен и мултипликативен позитивен ефект во локалниот економски развој; – нови инвестиции на локално ниво; – инвестиции во инфраструктурата; – развој на нови мали и микроуслужни бизниси; – позитивно влијание во зачувувањето на животната средина. И позитивна клима со визија за долгорочен просперитет на овој дел од нашата земја, што е, според мене, најпотребно во овие моменти. Ова е одлична можност што не треба да ја пропуштиме со изговори, а уште помалку со чекање некој друг да ни ја заврши домашната работа. Туризмот е алатката што на краток временски интервал со насочена и професионална работа може да даде позитивни ефекти што ќе се одразат генерално на целата македонска туристичка индустрија со зголемен број ноќевања од домашни туристи во текот на целата година и регионални, кои би создале дополнителен развој на дојдовниот туризам во Македонија. Не смееме да ги занемариме можниот број ноќевања и туристичкиот промет од 40 до 50 милиони долари, од кои 70 отсто се прелеваат во локалната економија, а претставуваат реалност во источниот дел на Македонија, со фокус и развој на здравствениот туризам и подигање модерни хотелски комплекси со бањски и спа-услуги. Македонија мора напред! Доц. д-р Љупчо Јаневски, Универзитет „Скопје“...

Драмата во „Вреди“ не дојде одненадеж, како што можеби изгледаше пред четири-пет недели, туку таа тлееше подолго време внатре во коалицијата, но не беше јавно изнесена. Таа драма, или караница, министерот за здравство и лидер на едното крило на Алијансата за Албанците, Арбен Таравари, само јавно ја изнесе. И го навлече гневот на неговите тројца коалициски партнери. Дури многу добрите познавачи на состојбите во албанскиот политички блок меѓу албански новинари не можат докрај да ги разјаснат вистинските причините зошто дојде до овој јавен судир меѓу партнерите, иако се наведуваат повеќе можни ситуации. Но некои работи сега изгледаат појасни, и покрај тоа што развојот на ситуацијата и натаму изгледа маглив. Арбен Таравари има историја на политички пресврти и овој негов лупинг не изгледа многу чуден и политички непримерен. Таравари има неколку причини зошто јавно ја отвори оваа жешка дебата. Првата е што тој е највидливиот член на коалицијата „Вреди“, но по одлуката на судот во Тетово може конечно да остане без својата партија Алијанса за Албанците, затоа што процесот го доби ривалското крило на Зијадин Села. Таа судска одлука сега е во процесот на жалба до Апелацискиот суд во Гостивар. „Вреди“ беше формирана само со една цел – да ја исфрли ДУИ од власта по 20 години и тоа со едноставна нумеричка акција: заедно да добијат повеќе гласови од ДУИ и нејзината коалиција „Европски фронт“. Или барем да бидат блиску со гласовите на парламентарните избори. На изборите во мај 2024 „Вреди“ доби 107.000 гласови, а „Европскиот фронт“ на ДУИ 138.000. Во мандати тоа беа 18 за „Европскиот фронт“, а 14 за „Вреди“. Поради релативно блискиот резултат големиот победник на изборите, ВМРО-ДПМНЕ, можеше да го одбере „Вреди“ за коалициски партнер, а не победникот во албанскиот блок. „Вреди“ од тогаш тврди дека тие, всушност, добиле најмногу гласови од Албанците, затоа што во „Европскиот фронт“ имаше и партии од други етнички заедници. Се разбира, тоа беше клучниот политички наратив за да се докаже зошто тие ќе влезат во владата, а не ДУИ. Премиерот Христијан Мицкоски тоа го прифати со леснотија, затоа што една од темите во кампањата беше ДУИ конечно да се исфрли од власта и да види како изгледа да си во опозиција. Нумеричка коалиција, без идеолошка платформа Проблемот на „Вреди“ се гледаше уште од самиот почеток – таа коалиција нема никаква заедничка идеолошка платформа. Четирите партии се прилично различни – од националисти, религиозни структури, умерено левичарски. Тоа не е ништо специјално различно, но тие по формирањето не направија ништо да преземат чекори да почнат прегрупирање со кое ќе почне формирањето на една заедничка партија. Надвор од суетите на четворицата лидери кој да биде предводникот, требаше да се конципира идеолошкиот столб врз кој ќе се потпира новата партија. А тоа навистина може да биде многу комплицирано, затоа што некој може да го загуби идентитетот, бидејќи за да се формира партија од четири идеолошки различни субјекти не може да биде некаква еклектичко франкенштајнска логика – ајде да земеме од секаде по нешто. По формирањето на владата тие беа опседнати со поделба на пленот – која партија колку министерски и функционерски места ќе добие. Местата ги дела рамноправно, по 25 проценти, иако секоја од партиите имаше различен удел во освојувањето на гласовите. Така, на пример, најслабата партија од овие четири, Алтернатива, го доби местото претседател на парламентот, што драматично несоодветствува со нејзината моќ. Проблемот на „Вреди“ се гледаше уште од самиот почеток – таа коалиција нема никаква заедничка идеолошка платформаФотографија: Vlen Арбен Таравари беше главното лице на оваа коалиција затоа што беше избран за кандидат на претседателските избори. Тој доби 83.000 гласови во првиот круг, додека кандидатот на ДУИ, Бујар Османи, 121.000. Без оглед на големата разлика, тоа беше добар резултат за Таравари. Тогаш Таравари веќе го имаше статусот на неформален лидер на „Вреди“. Сега Таравари се плаши дека може да загуби многу по овие девет месеци во Владата. Тој е загрижен што во неговиот бастион, градот Гостивар, каде што до пред девет месеци беше градоначалник, за неколку стотици гласови коалицијата „Вреди“ освои помалку од ДУИ. И дека тој тренд ќе продолжи до локалните избори оваа есен. Во неколку телевизиски интервјуа Таравари изјави дека нивните анкети покажале оти 70 отсто од албанските гласачи биле незадоволни од перформансите на албанските министри во владата (тоа значи дека во тоа незадоволство е вклучен и самиот тој), но дека имало генерално задоволство од работата на целата влада. Изгледа дека тој не е далеку од вистината. Главната причина е слабиот квалитет на министрите од „Вреди“ и што нивните ресори се маргинализирани. Ако продолжи ваквата перцепција меѓу албанските граѓани тогаш локалните избори навистина може да бидат сериозен неуспех за „Вреди“. Таравари сака да го избегне ваквиот можен исход и побара од коалициските партнери четирите партии да излезат со самостојни советнички листи на локалните избори, а за градоначалници да имаат заеднички кандидати. Другите три партии не се согласуваат со тоа. И имаат свои причини за ваквиот став. Овие четири партии се главно локалистички позиционирани, без поголема поддршка низ целата држава. На пример, Беса најголемата поддршка ја има во Тетово и околината, Демократско движење на вицепремиерот Изет Меџити поддршката ја има главно во Скопје, додека Алтернатива на спикерот Африм Гаши може да освои само маргинален број советници. Таравари преку самостоен настап на локалните избори сака да покаже дека тој и натаму е главното лице на „Вреди“. Дали ќе излезе од „Вреди“ (а и од владата) е прашање на кое би требало да има одговор до крајот на април или на почетокот на мај. Премиерот Христијан Мицкоски најавува дека ќе се сретне и ќе разговара со Таравари околу 1 мај или после тоа. Како да се работи за преговори со Софија за решавање на проблемот со уставните измени, а не меѓу доверливи коалициски партнери. Нема некоја голема политичка филозофија зошто Мицкоски ја одложува официјалната средба со Таравари (иако тие во меѓувреме повеќепати разговарале). Мицкоски сака, доколку тоа е можно, да се смири бурата во албанската коалиција и владата и самиот тој да излезе со што помалку лузни од ова политичко невреме. Изет Меџити јавно го притиска Таравари да се изјасни дали останува во „Вреди“или сака да оди со ДУИ. И ако не е во „Вреди“ тогаш треба да оди со ДУИ во опозиција. Тој ги поставува работите црно-бело: ако не си во „Вреди“, тогаш мора да бидеш со ДУИ. Не може да бидеш самостоен субјект кој ќе настапува независно во политиката или на локалните избори. Таравари последниве денови не се изјаснува прецизно откако ја фрли политичката бомба. Сигурно ги премерува политичките добивки и можните загуби. Таравари вели дека Алијансата за Албанците ќе излезе од Владата само ако премиерот им ја покаже вратата. Дотогаш ќе си седат во фотелјите. Според него, премиерот е тој што формира влада и никој друг нема право да кажува кој треба да биде во владата. Да бидеме рационални и да не брзаме, но нема да биде проблем и да нѐ исфрлат од владата, рече Таравари. Ризик и за Таравари и за Мицкоски Ризикот за Таравари е голем. А голем е и за премиерот Христијан Мицкоски. Тој ќе мора да најде добро објаснување како ќе функционира владата ако Таравари остане министер, а не е дел од „Вреди“. Алијансата на Таравари има пет пратеници од 14-те на „Вреди“, што значи дека ќе може да формира парламентарна група. Доколку Таравари биде приморан да оди во опозиција мнозинството на владата ќе биде 73, што е за седум помалку од двотретинското за усвојување на клучни закони или промена на уставот. Владата и натаму ќе биде стабилна, но тоа веќе нема да биде тоа. Мицкоски јавно настојува да ја смири ситуацијата, велејќи дека ништо не е загрижувачки. Таравари признава дека има контакти со ДУИ, но не во правец да се приклучи на нејзината коалиција. Веројатно и самиот не знае како ќе се развива ситуацијата. Како, на пример, би отишол на локалните избори ако Апелацискиот суд кусо време пред гласањето би ја потврдил одлуката на тетовскиот суд дека печатите му припаѓаат на Села. Дали ќе има доволно време да регистрира нов политички субјект, дали тој евентуално ќе биде препознаен од албанските гласачи; дали ќе мора да оди со независни листи? И дали тоа може да се претвори во негов политички армагедон? За него изгледа е најдобро многу брзо конечно да ја донесе одлуката каква е неговата улога во овој политички водвиљ во владата и да може да се подготвува за изборите наесен. Што подолго одовлекува да го направи клучниот чекор по неговиот меѓупотег, работите ќе бидат на негова штета. После евентуалниот колапс на локалните избори пратениците од неговата група може да се разбегаат на различни страни, а тој да мора да се врати целосно на неговата работа во Клиничкиот центар по лошите политички пресметки. Каква и одлука да биде донесена тоа нема да ги реши проблемите во „Вреди“. Покрај идеолошките разлики таму има и битка на суети, затоа што секој сака да биде главен, или да не биде второстепен. Во целата ситуација Алијансата за Албанците на Зијадин Села го држи Таравари на груба дистанца. Нема информации дали Села и Таравари преговараат за повторно да се здружат, но има изјави дека Села бара Таравари да се извини и да поднесе оставка. Што значи, да се помоли за прошка како некаков заблуден син кој се одметнал без татковиот благослов. Таравари ја отфрла таа можност, но со него никогаш не се знае. Може да направи уште еден пресврт, но тоа треба да биде направено така што и Села и Таравари да изгледаат како победници и никој да не изгледа понижено. Тука се поставува прашањето – што ако Села и Таравари повторно се здружат, дали Алијансата за Албанците ќе остане во коалицијата на ДУИ. Доколку тие повторно бидат заедно таа партија може да биде game changer на локалните избори. Не дека ќе победи, но ќе земе значителен број гласови. Можеби повеќе од „Вреди“отколку од ДУИ. Изет Меџити неколку пати изјавува дека „Вреди“ се забрзани активностите за обединување во една партијата (без Таравари) за да може да имаат поголем успех на локалните избори. И тоа може да биде во функција на контрола на штетата што може да се случи. Но бидејќи знаеме дека коалициите меѓу албанските партии се распаѓаа исто толку брзо како што се создаваа, никој не може да каже како и до кога би функционирала една ваква партија. Целата ситуација не изгледа добро ни за еден од актерите: Арбен Таравари ризикуваше многу со неговите изјави за можното напуштање на „Вреди“ и одлуката на изборите да оди со самостојни советнички листи. Но во исто време може политички да се еманципира од другите тројца партнери. Тоа е ризична игра. Изет Меџити сака да се претстави како клучен лидер на „Вреди“ (а доаѓа од ДУИ, каде беше 20 години во врвот на партијата), но неговата работа како министер за екологија е многу скромна, речиси никаква. Тој дава само политички изјави, а малку за ресорот што го води. Речиси и да не го интересира тоа. Главниот интерес на Билал Касами е да добие уште еден мандат како градоначалник на Тетово, а со вака поделена „Вреди“ тешко ќе биде да победи и покрај тоа што ВМРО-ДПМНЕ сигурно ќе застане зад него и покрај неговиот лош мандат оптоваран со многу албански национализам. Африм Гаши ќе направи сѐ да остане во владината коалиција, тој и не може да помисли да замине од функцијата претседател на парламентот. Тој е прилично безличен на оваа функција, но ужива во неа. А ДУИ? За партијата на Али Ахмети оваа поделба во „Вреди“ и слабите перформанси на министрите се политички капитал кој им доаѓа речиси бесплатно. И настојува да го искористи што е можно подобро: да ги поттикнува поделбите, да кокетира со актери од „Вреди“, да ја подјадува поддршката за коалицијата во јавноста. И да чека како таа поддршка се намалува уште повеќе. Освен ако не покаже голема нестрпливост, па албанските гласачи и на локалните избори да ги позиционираат на пристојна дистанца од власта. Демкиши во голубарникот Во меѓувреме, премиерот Христијан Мицкоски се врати на агендата на успеси што треба да се појават на хоризонтот. Ќе имало инвестиции од 5-6 милијарди долари – од Емиратите ли или и од некои други места. На шеиците им понудил неколку подрачја на Охридското Езеро за инвестирање (тоа заликува во стота со она што му го понудија на Субрата Рој неговите претходници во партијата – Никола Груевски и Зоран Ставрески). Па Чебрен, против чија изградба од грчкиот конзорциум одржаа стотици прес-конференции и заедно со здружението на инженери наглас викаа да го гради македонската држава. Па, Емиратите да биле дел од изградбата на коридорите 8 и 10д (можеби да ги финансираат ратите што треба да им се платат на „Бехтел и Енка“). Па во четвртокот се сврте уште еднаш како змејот од „Господарот на прстените“ против Левица да блуе оган претставувајќи ја како главна опозициска партија (посредно сугерирајќи дека можеби има некаков политички пакт за сериозно ненапаѓање со СДСМ). И по фалбите на обвинителството како ја води истрагата за Кочани, се врати на својата омилена тема – правосудството. Пред пратениците во четвртокот зборуваше дека членовите на Судскиот совет, на кои Собранието им изгласа недоверба, уште земале „илјадници евра месечен надомест“, а во Советот на јавни обвинители седеле луѓе со „образ ѓон“. И уште додаде: „Ако некој мисли дека ние имаме кратко помнење се лаже, нема така едноставно да поминуваат некои работи“. Но тоа може да се однесува и за него и неговата влада. Ако мисли дека граѓаните имаат кратко паметење за сето она што го ветија во кампањата за изборите и во годината пред неа, може да се излаже. Може тој мисли дека неговата партија е позната што нема кратко паметење, но и граѓаните долго паметат. Нивната казна може да дојде кога најмалку очекуваш, особено кога реформите станаа мисловна именка, кога владата и партијата сака да контролира сѐ, па дури и тагата, и кога се откажа од ЕУ за да останеме во македонскиот голубарник. Каде што тие ќе бидат најубавите демкиши. Љупчо Поповски...

1. Дали ни останува само да се смееме? Веројатно така може полесно да се свари веста дека претседателката на Антикорупциската комисија е под истрага за – корупција. Претседателката на Државната комисија за спречување корупција (ДКСК) Татјана Димитровска е осомничена дека му давала податоци за истрагата на лице што е обвинето баш за корупција. Му праќала пораки на вибер и вотсап. Претседателката што беше избрана за членка на ДКСК со највисоки оценки од партиите во Собранието, со образложение дека „има големо искуство во борбата за спречување на корупцијата и судирот на интереси и има јасна визија за работата на ДКСК“. Па, нели ни останува само да се смееме? Греота сме да се разочаруваме сега кога си ја добивме Катица број 2. Првата антикорупционерка под истрага за корупција. Исто е како случајот со специјалната обвинителка Катица Јанева која ловеше корупција, а заврши в затвор баш за корупција. На Катица обвинетите ѝ подаруваа мебел и чанти, а Татјана на обвинетите им праќала пораки по телефон за постапките против нив. Искуснава антикорупционерка, кај правела кривично дело, откривала службени тајни, туку уште и траги оставала. За полесно да ја фатат. Којзнае, можеби затоа само што стана претседателка побара и доби дипломатски пасош. Може си мислела дека со дипломатскиот пасош ѝ следува и дипломатски имунитет. Катица барем издржа неколку години на функцијата, и тоа во најтешкото време, па поднесе и десетина обвиненија за високи функционери, пред да ја спакуваат в затвор баш тие што ги гонеше. А Татјана по само три месеци откако стапила на функцијата почнала да шпионира за обвинети. Подолго време оддавала службени тајни отколку што била на функција. 2. А до пред само една недела се чудевме како Антикорупциската комисија си немала работа и одеднаш си нашла. Ѝ текнало да ги проверува текстовите на законите. Па препорача менување на Законот за јавни набавки, зашто овозможувал многу доверливи информации што ја загрозуваат приватноста на учесниците на државните тендери. Премногу информации се давале во јавноста. Нема што толку детално да им се кажува на граѓаните како државата им ги троши парите. Замислете, тоа го предложија антикорупционерите. Тие што треба да ловат корупција. Ама па, колку и да е апсурдно, си реков, можеби тоа го прават за наше добро. Да не се секираме како ни ги трошат парите. Оти, што повеќе знаеме, толку повеќе се секираме. … Колумната на Горан Михајловски во целост прочитајте ја тука...

Мицкоски и Тошкоски ја „даваат главата“ на министерот без ресор Шабан Салиу за да ја спасат својата. Салиу обвинува дека неговото аспење е селективно и дека тоа е удар врз Ромите кои се најлојален народ и дека во притвор остана како што вели: „само Циганот Шабан“. Но, не кажува кој го прави тој „удар врз ромскиот народ“? И зошто не ја напушта коалицијата? Само пред неколку дена на 8 Април – Денот на Ромите, токму Салиу во присуство на Мицкоски зборуваше колку оваа власт се залага за подостоинствен живот на Ромите и други пофални зборови. Но, кога „неправдата“ лично ја почуствувал, тогаш тоа е удар врз ромската заедница… Меѓутоа, Ромите секој ден го чувствуваат ударот, сегрегирани се деца Роми во училиште, немаат соодветна инфрастуктура во маалата во кои живеат, секој ден се соочени со некој вид на дискриминација. Така што ромската заедница го чувствува ударот и пред да биде преведен Салиу, и по неговото приведување. Но, апсењето на Салиу е добитен тикет за Мицкоски, бидејќи со тоа ја потврдува тезата дека „нема недопирливи“ и дека дури и лица од „неговата влада се во притвор“. Втората теза е дека нема селкција по етничка основа како што тврди ДУИ, дека со апсењето на Крешник Бектеши тоа било удар врз Албанците. Еве има и Ром приведен! Приведен е за функција што ја обавувал пред 8 години?! На крај се добива впечаток дека целата истрага се сведе на тоа дека обезбедувањето на дискотеката, Бектеши и Салиу се само во притвор за пожарот во дискотеката „Пулс“ во Кочани на 16 март, во која загинаа 62 лица, а стотина се повредени. Другите осомничени се во домашен притвор или имаат мерки на претпазливот… Како тргна работата ќе апсат до 5-то колено, дури и мајсторите што го граделе објектот можеби ќе треба да одговараат, само тие што се на врвот на власта да избегнат било каква одговорност, па дури и морална. А родителите, роднините и целата македонска јавност очекуваат да одговараат вистинските виновници Дехран Муратов Извор: Цивил...

Почина последниот латиноамерикански писател, Марио Варгас Љоса, кај нас нè многу преведуван. Но, романот од насловот е преведен на македонски јазик. Станува збор за една епоха во која доминира корупцијата, неизвесност и нееднакост. Нешто ми е ова познато. Тој период на половината на минатиот век како да не исчезна. Длабоки се корените, а плитки ралата што го корнат пирејот. Нема да пишувам за трагедијата во Кочани која сè уште не е завршена. Кој е виновен независното судство ќе утврди во право време. Кој е одговорен за тоа што и после 34 години независност не ги покажуваме атрибутите на државата во полн капацитет. Кој е виновен што не го анализиравме падот на Берлинскиот ѕид, а сега сме збунети после најновите геостратешки поместувања. Кој е виновен што се уште тропаме на вратите на ЕУ која е на инфузија. Се спасува самата себеси. Кој е виновен за долго постоечката теза на еквидистанца, која само нè дистанцира на меѓународен план. Кој ни е виновен што неподготвени го дочекавме распадот на поранешната ни држава. Кој е виновен што не се снаоѓаме во меѓународните односи. Не разликуваме кога предност има билетарализмот а кога мултилатерализмот кој очигледно е напуштен. Во двата случаи за несноѓањето се виновни и несодветните кадровски решенија. Кој е виновен за обидот на атентат за првиот ни посткомунистички претседател. Кој е виновен за погибијата на вториот претседател на државата во докрај недокажаните околности. Кој е виновен што на домашен план доминира прашањето на етничките односи, што има влијание и на меѓународното претставување. Кога конечно ќе еволираме во граѓанска држава. Кој е одговорен за феноменот културата да биде понижувана а таа ние е единствен коњуктурен извозен продукт. Излез е приватизација. Има држави во кои не постојат министерства за култура. Кој е виновен за девастираното земјоделие. Кој е виновен за хибридното образование. Кој е виновен за тоа што криминалците кај нас најдоа шалтер за замена на своите пасоши, односно идентитет. Кој е виновен што нашите граѓани на потерница од Интерпол не можеме да ги вратиме. Поранешниот премиерот спокојно си ги брои тешко заработените пари, а албанскиот” all round” играч игра криенки со нашите безбедоносни органи. Кој е виновен за урнисаното здравство. Кој е виновен што првиот крематориум во државата беше модуларната болница која изгоре поради гајтанот купен на Бит пазар. Кој е виновен што секоја година државата ни е во пламен и пожарите ги гасиме со отсечените гранки. Можам вака да набројувам речиси како волуменски простор на една вообичаената колумна на почитуваниот Е. Клетников. Тука ќе сопрам, бидејки на почитуваните читатели им е јасно кој е виновен. Нашиот религиозен народ повеќе верува на Господот, отколку на институциите. Институциите се легло на корупцијата, а корисниците не сакаат да ги реформираат. Такви какви се добри се. Не треба ништо да се менува. Да остане како до сега (А.Ахмети). Институциите ги прилагодуваат законите да ја штитат власта, која нема ништо против. Штитејќи ја власта се штитат и самосебеси. Сите, освен народот, се задоволни. Зошто не се острануваат причините за ваквите состојби. Одговорот е јасен. Останувања на власта по секоја цена која секако народот ја плаќа. Кој е виновен што правосудството ние е речиси на нула. Кој ни е виновен што актуелните политички партии немаат јасни идеологии, односно не се држат до стандардните на социјалдемократијата или пак на ткн. народни партии. Некои партии менуваат идеологии, некои имаат само национална идеологија. Заедничка идеологија им је останување на власта. Реков ќе сопрам ама се предомислив ред е да после цела една година напишам нешто и за нашата дипломатија со поставување на прашање од насловот: Кој ја уби нашата дипломатија. Министерството за надворешни работи повеќе од едната третина од овој век не стана институција. Тоа (МНР) е всушност еден политичко кадровски баланс токму во министерство кое треба да се одликува со чист професионализам, без оглед на приватните политички ориентации на вработените. Надворешната политика треба да биде конечно конзистентна договорена во институциите и спроведена од нив. После величенствената победа на последните парламентарни избори, власта најави булдожер дипломатија термин кој во дипломатски стил на делување кој се одликува со агресивност, директност и силен притисок на страната во преговорите, најчесто од страна на влијателна сила, што секако ние не сме. Можеби требаше наместо терминот булдожер да го употребивме терминот “dekapling” како инструмент за заштита на суверинитетот, безбедноста и економската стабилност, особено во услови на глобални поместувања. Нашата дипломатија нема капацитет да води булдожер дипломатија, “бидејки тоа подразбира да настапуваме со силен притисок, инсистирање на брзо носење решение за некој проблем често заобиколувајќи ги традиционалните дипломатски процедури. Ние требаше да имаме превентивна дипломатија на што, мојот пријател амбасадорот Х.Сокалски, укажуваше во својата книга “An Ounce of Prevention”. Тукидитовата реалистичка логика во меѓународните односи, важи и денес, посебно кога станува збор за ранливоста на малите држави. Таа логика е дипломатска аксиома. Таа нема да се менува. Прилагодување е решението. А да се прилагодиш треба да имаш концепт посебно во период на тектонски геостратешки потреси на меѓународен план. Оваа влада мора да је реанимира дипломатијата со цел Министерството за надворешни работи трба да постане вистинска институција на креирање на надворешна политика. Оваа влада има прилика да ги анализира сите досегашни детски болести на дипломатијата која перманентно е уништувана во минатото. Министерството за надворешни работи конечно треба да прерасне во респектабилна институција. Досегашните министри за надворешни работи ја користеа таа функција воглавно за сопствена афирмација или пак за политичката партија која по познатите критериуми и интереси ги поставуваше. Во изминатите девет месеци видливи се напорите на владата, посебно на премиерот и министерот за надворешни работи во зголемената активност на меѓународен план. Сега е време за јакнење на билатерализмот. Со добри билатерални односи на овозможуваме ефикасен мултилатерализам. Во билатералните односи важен е принципот на реципроцитетот. Сопствените грешки не треба да ги релативизираме со пропустите што сами ги направивме. А ги имаше многу. Мултилатеризмот бара политички алгоритам. Целта мора да е јасно определена а мерките конзистентни Статистиката е посебно значајна. Во дипломатијата се се евидентира и анализира, што помага при формирање на сопствениот став. Би сакал да верувам дека досегашните дипломатски напори се дело на разбудената дипломатија олицетворена во институцијата министерство за надворешни работи во соработка со најзначајните носители на нашето надворешно преставување, а не само на индивидуалните изблици. Нова димензија и предизвик во работата на министерот за надворешни работи кој е истовремено и министер за надворешна трговија се охрабрувачки. Технички сегашното МНР нема кадровски потенцијал за таква дополнителна дејност. Веројатно се направени потребни консултации и со Сојузот на стопански комори на РМ за заедничка координација, пред се во зголемување на нашиот извоз и привлекување на странски директни инвестиции, вклучувајќи и нашата надворешана презентација. Одавна го сугерирам австрискиот модел. Колумната ја пишувам на светиот ден Велигден. Се надевам и нашата дипломатија ќе воскресне. За тоа поскоро да се случи еве неколку добронамерни совети. Пролет е време за проветрување и кречење. Се почнува од сопствениот двор, односно и од персоналот вработен во МНР. Треба да се води сметка не само на професионализмот, туку и на уметничкиот впечаток (М.Бабовиќ) на дипломатите кои како и секој еснаф треба да имаат соодветен стајлинг и однесување. Напредувањето мора да има скалила. Прескокнување на тие скалила води во ерозија на професијата дипломати и нарушување на односите во оваа суетна професија. Потребна е тесна соработка со соодветни институти кои имаат допир со дипломатијата. Добар пример е Институтот за Југоисточна Европа во Минхен, кој со Сојузното министертво за надворешни работи на Германија има тесна институализирана соработка. Треба да се намали бројот на амбасади и конзулати (ДКП). Кадровското расподелување треба да е на принципот на концентрациони кругови. Најзначајните центри треба да бидат комплетно пополнети со соодветните кадри. Почесните конзули се посебна категорија. Станавме елдорадо за отворање на почесни конзулати посебно со седиште во Скопје и за држави кои веќе имаат амбасади или конзулати. Од таа категорија профитираат само почесните конзули. Ова важи и за почесните конзули на РМ во странски држави. За еден таков од Бари веќе дискретно пишував. Посебно не разбирам како поранешните амбасадори, после завршувањето на своите мандати, завршуваат со дипломатските активности, макар што повеќето би можеле да бидат корисни. Наредното извлекување на новите амбасадори, односно пополнувањето на испразнетите места, може да биде почеток на реанимација на нашата надворешна политика . Постојат сите услови тоа да се случи. Ѓорги Мисајловски...

Изминативе десетина дена ги одбележува засилена, јавна, активност на американската и руската дипломатија поврзана со иранската нуклерана програма. Активностите зад сцена исклучително е тешко да се следат. Во секој случај, последната посредна средба помеѓу американската и иранската делегација, во Рим, според зборовите на иранскиот министер за надворешни работи донела напредок. Експертски групи работат на детали околу договорот. Нова средба се очекува во сабота. При ова, важно е да се потенцира дека посредник е Оман. Светските медиуми овој напредок го објаснуваат со заканите на претседателот Трамп упатени кон Иран, а попратени со испраќање на уште еден носач на авиони во регионот. Ги игнорираат или маргинализираат серијата на средби кои руската и кинеската дипломатија ги имаше со иранските официјални преставници. Во овој контекст треба да се укаже дека пред четири дена претседателот Путин го потпиша указот на договорот за стратешко партнерство помеѓу Русија и Иран, договрен во јануари оваа година. Иранскиот министер за надворешни работи пред оваа среда беше во Пекинг, а владетелот на Оман – во Москва. Само како напомена, пред официјалното започнување на посредните преговори, имаше, исто така, серија на билатерални, како и трилатерална, средба на министрите за надворешни работи на Русија, Кина и Иран. Сите овие средби, попратени со штури соопштенија, укажуваат дека напредокот на иранско-американските преговори не би бил можен без активен придонес на Русија, но и Кина. Тие двете во крајна линија имаат исклучително тесни и пријателски односи си својот партнер од БРИКС. Во сите области, вклучувајќи ја и одбраната. Во ниеден момент не треба да се изуми дека пред неполни два месеца овие три држави имаа заеднички поморски вежби.Како потврда на изнесенава теза треба да се земат два момента. Првиот, Европската унија е целосно исклучена од преговорите. Уште повеќе, ниту Унијата, ниту нејзините членки, посебно големите, не ги коментираат овие преговори. Исклучок е италијанскиот министер за надворешни работи, но тој тоа мораше да го направи. Во крајна линија, Рим беше домаќин на средбата, а тој лично, како што е редот, го прими иранскиот министер за надворешни работи. Неучеството на Европската унија во овие преговори, кои се од суштинско значење за мирот на целиот Блиски исток, само потврдува дека ниту претседателот Трамп, ниту претседателот Путин, немаат високо мислење за неа. Не ја сметаат за значаен фактор кој може да помогне во надминување на состојбите на Блискиот исток. Нешто што се покажа и во однос на израелско-палестинскиот судир.Вториот момент е поважен и укажува на феномен кој досега ретко се случувал. Имено, честите средби помеѓу иранските и руските и кинеските шефови на дипломатии или шефови на држави и влади не наиде на никаква реакција од страна на САД, но и на европските држави. Нешто што целосно остапува од нивниот наратив, кога се во прашање овие три држави. Официјално, за западните сојузници ови три држави се извор на светската нестабилност и закана по светскиот и регионалниот мир. Оттука, слободно може да се укаже дека Русија и САД координирано работат на денуклеаризација на Иран, со подршка на Кина, а Унијата молчешкум го прифаќа.Ова тврдење целосно се совпаѓа со логиката на претседателот Трамп за елиминирање на заканите по светскиот мир, но и желбата на претседателот Путин, да ја престави Русија како поборник за мир во светот. Уште повеќе, да помогне во нормализацијата на нивните односи, преку затворање на сите отворени прашања, вклучувајќи ја и војната во Украина. Изјавите на портпаролот на Кремљ, дека двете влади се во постојана комуникација, преку различни канали, дополнително ја потврдува оваа теза. И уште нешто! Таа покажува дека двете страни , кога е во прашање Украина, работат доста координирано. Имено, порпарлот ка Кремљ, зборувајќи за американско-руските односи истакна неколку работи. „…Решение за конфликтот со Украина не е можен без нормализација на односите помеѓу САД и Русија…средбата помеѓу Трамп и Путин треба да биде продуктивна. Подготовките се во тек..“ Притоа тој јасно стави до знаење дека двајцата лидери „…првенствено ги бранат интересите на своите држави… но ја споделуваат и желбата ,…да ги решат најтешките прашања преку дискусија…“. Решавањето на иранското нуклеарно прашање е едно од тие тешки прашања.Во однос на прашањето за Украина, интересно е да се напомене дека заканите на претседателот Трамп, дека САД ќе се повлечат од преговорите за Украина, ако наскоро не се постигне примирје, во најголем дел од медиумите беа протолкувани како притисок врз Русија. Дополнително, едностраната одлука на претседателот Путин, за велигденскиот прекин на воените дејствија, истите медиуми ја протолкуваат како негова желба да му се додвори на Трамп. Заробени во својот анти-руски наратив тие заедно со официјалните преставници на европските држави, упаднаа во замка. Едноставно не успеаја да ја видат поголемата слика. Одлуката на претседателот Путин за едностран прекин на огнот, беше во функција на јавно демаскирање на однесувањето на европските сојузници на Украина. Нивните реакции по објавувањето на веста, јасно ја покажа нивната интенција за продолжување на воените дејствија. При ова, тие погрешно играа на картата дека Русија нема да го почитува ова примирје. Не само што погрешија во проценките, туку и не очекуваа дека за само 24 часа, по истекот на примирјето, претседателот Путин ќе излезе со изјава дека е подготвен да разговара со Украина за прекин на огнот. Претседателот Трамп, на ова, дополнително изјави дека има напредок во разговорите со Русија, но и Иран.Претседателот Зеленски немаше друг избор освен да „трча“ по изјавите на претседателот Путин. Во крајна линија, тој и немаше голем маневарски простор. Ја чекаше средбата во Лондон на која требаше Франција, Обединетото Кралство, Германија и Украина да го дадат своето мислење за американскиот нацрт план за целосно примирје. Два дена пред почетокот на средбата францускиот министер за надворешни работи г-дин Баро јавно изјави дека Франција заедно со другите европски нации јасно му ги соопштиле на Вашингтон нивните „црвени линии“ – услови за кои нема преговори за евентуален мировен договор помеѓу Русија и Украина. „…Наша единствена цел е да ги одбраниме француските интереси и европската безбедност…Како што САД ја презеде медиаторската улога, ние јасно им соопштивме каде ние повлекуваме линија…“. Давање ваква арогантна изјава не може да остане без одговор. Средбата требеше да се одржи на ниво на министри за надворешни работи, но во последен момент, американскиот државен секретар Рубио го откажа учеството, од „логистички причини“. На средбата не беше предвидено да присуствува ниту специјалниот преставник на претседателот Трамп, г-дин Виткоф. Американската страна ги испрати пратеникот г-дин Келог. Нормално и очекувано, Европејците, освен Украина, исто така, го намалија нивото на учество. Едноставно американската страна, на сите инволвирани на средбава, јасно им стави на знаење дека или ќе го прифатат нивниот нацрт план за прекин на огнот, или тие се повлекуваат од медијаторската улога.Ваквиот нивен став е потполно разбирлив. САД и Русија фактички веќе постигнаа договор за нацрт договорот. Делумно отворено прашање е составот на мировните сили, односно знамето под кое ќе бидат присутни во Украина. Со договорот е предвидено Русија да се откаже од барањето за присвојување на сите територии кои таа ги посакува, а сега не се под нејзина окупација. Од тие причини, руските војски на линијата на фронтот не напредуваат веќе петнаесеттина дена. За возврат, таа бара САД да го признаат Крим како de jure дел од Руската Федерација. Нешто што ниту Европјаните, ниту Украина одбиваат да го прифатат. Трамп не остана покус! Изјави: „…никој не бара Зеленски да го признае Крим како руска територија, но ако тој го сака Крим зошто тогаш тие не се бореа за него пред единаесет години, кога тој беше предаден на Русија без ниеден испукан куршум…’“. Фактички, тој со оваа изјава, индиректно им одговори и на европските подржувачи на Украина. Нивните заложби за зачувување на територијалниот интегритет на Украина се утопија. Што е апсолутно точно! За нив елегантен излез од оваа ситуација е едноставно формално правно да не ги признаат териториите окупирани од Русија, како дел од Руската Федерација. Нешто на што на Путин нема да му пречи. Во крајна линија, тој и повеќе не очекува од Европа.Резултатот од средбата во Лондон покажа дека тие не се подготвени на такво нешто. Во соопштението на Форин офис, по нејзиното завршување, стои: „…денешниве разговори беа продуктивни и успешни, значаен напредок беше направен за обезбедување на заедничка позиција за следните чекори. Сите се согласија да продолжи нивната тесна координација очекувајќи наскоро нови разговори…“. Одбивањето на учеснициве на средбата да се согласат со планот на Трамп, нормално предизвика рекација од руската страна. Портпаролот на Кремљ во изјава за медиумите веднаш побара Украина да се повлече од сите територии кои според рускиот устав се дел на Федерацијата.Средбата во Лондон, не донесе конкретни резултати, но не беше залудна. Таа јасно покажа дека големите европски сили не се подготвени да работат на нормализација на односите со Русија. За да можат слободно да играат на картата на милитаризацијата на нивните економии, потребен им е непријател. Колку подолго трае војната во Украина, толку полесно ќе им биде проектот за милитаризација да го „продаваат“ во сопствената јавност. Заедно со Зеленски играат на картата дека Трамп, заради украинските ретки метали нема да ја запре воената помош на Украина. Играјќи на таа карта тие свесно или несвесно, тоа историјата ќе го каже, ризикуваат натамошно потиснување од глобалната сцена.Сѐ на сѐ, додека Европа во Русија гледа непријател, САД во неа гледаат можност за партнерство. Нешто што и Русија го посакува. Од тие причини таа, помеѓу останатото, галантно му понуди на САД и соработка во експлоатацијата на ретките метали. Всушност, во овој момент односите помеѓу Русија и САД се така поставени што доволно е само прекин на американската воена помош кон Украина, за да тие започнат да се развиваат по нагорна линија. Конечниот заклучок, сепак, ќе може да се донесе по најавената, од страна на претседателот Трамп, средба со претседателот Путин по неговите посети на Средниот исток, предвидени за мај месец, оваа година. Од друга страна, фактот дека двете страни работат на нејзино одржување, не само што ја потврдува нивната посветеност кон нормализацијата на односите. Тоа покажува и определба за затварање на другите светски или регионални прашања, кои директно ги засегнуваат нивните интереси.Во овој момент тешко е да се предвиди дали и колку двете страни ќе посветат внимание на состојбите на Западен Балкан. За волј на вистината, руската страна, пред инвазијата врз Украина, побара од САД и НАТО да се разговара и за Балканот. Состојбите во Босна и Херцеговина, но и српско-косовските односи, не се закана за светскиот или поширокиот европски мир. Со самото тоа прашање е дали САД ќе сакаат да навелгуваат во ова прашање. Дотолку повеќе што интересите на Европската унија, се далеку поголеми од неговите. Посебно во однос на потребата постојано да се зборува за ширењето на руското влијание, а со тоа и загрозување на гео-стратешките интереси на Унијата. Во секој случај, македонската дипломатија, но и останатите органи задолжени за безбедноста на државата, треба да држат „отворени очи“. Не треба да се изгуби од предвид фактот дека евентуалното затоплување на американско-руските односи, нема да биде пречекано со одобрување од поголемиот број членки на Унијата. Некои од нив имаат аспирации за задржување, или ширење на сопственото влијание врз делови од Балканот. За да биде сликата заокружена, кон нив треба да се додадат и Турција и Обединетото Кралство.Автор: Јован Донев за НетПрес...

Христо Ивановски Фон дер Лајен ќе влезе во европскиот пантеон со изјавата дека „Западот повеќе не е истиот каков што го познававме“. Нејзината закана, пак, до некои странски компании се оствари – ги репнаа „Епл“ и „Мета“ заедно со некои 700 милиони евра. Не е многу за компании што вртат трилиони, но моментот не е најпогоден, зашто Западот е во внатрешен конфликт. Џеј Ди Венс не така одамна им каже на Европејците дека имаат проблеми со цензурата – за да го потврди тоа, Брисел им се закани со санкции на сите што ќе отидат на парадата во Москва. Испарува ли единствената заедничка надворешна и безбедносна политика пред очите на Каја Калас? Во историјата можеш да влезеш и како негативец. Можеш да влезеш и несакајќи, па дури и со ефектен автогол или со гол со „раката на Господ“. Шефицата на Европската комисија 2, Урсула фон дер Лајен, со две нејзини тазе изјави си обезбеди место во историјата, па можеби и биста во европскиот пантеон. Првата реченица е дадена за германски магазин (весници уште се печатат!). Таа е признание дека „Западот онаков каков што го знаеме повеќе не постои“. Крај на една цивилизација, се гаси еден филозофски свет во кој парите беа сѐ. Доволно за да се цитира како историска реченица. И ова не е ставено во графата – руска кибернетска војна против вредностите на ЕУ, за што Брисел испотроши стотици милиони евра за да се одбранел. Оваа изјава не е филтрирана пропагандна шеќерна водичка од некој анти-ЕУ центар. Не. И затоа ќе се памети. Втората нејзина историска изјава: „Законите што ги усвоија нашите законодавци мораат да бидат спроведени. Затоа спроведовме постапки против ’Тикток’, ’Икс’, ’Мета’, ’Епл’ – да споменам само некои од нив. Законите ќе ги примениме чесно и без предрасуди. Не ни е гајле од каде е компанијата и кој ја води. Нам ни е грижа да ги заштитиме луѓето“, ја цитираше „Политико“ неодамна Фон дер Лајен. Оваа закана се преточи во реална казна, па така, „Епл“ го репнаа 500 милиони евра, додека кон „Мета“ беа поблаги – 200 милиони. Не е првпат „Епл“ да добие европска казна, лани антимонополски го одраа за цели 1,4 милијарда евра. Но за компанија што врти трилиони ова се поднесува. Но дали сега, во 2025 година, кога Америка е предводена од администрацијата на Доналд Трамп, ова ќе помине како еден протоколарен инцидент? Затоа што место во историјата заслужено ќе бара и Трамп. Да почекаме. Се добива впечаток како ЕУ да им одговара на Трамп и на неговата десна рака Џеј Ди Венс – не сме ви вазали. Американците секогаш се противеле кога се во прашање слободите, особено медиумските слободи, па така и ова европско уредување на дигиталните платформи не им фати око. Бев сведок кога пред петнаесетина години на Годишната конференција на ОБСЕ за медиумите во Виена, Америка и Европа влегоа во клинч околу интернетот. Европа рече – ќе се контролира, а Америка одговори – ние сме за слободен интернет, без контроли. Тотално различни концепти. А, тие разлики дојдоа дотука, и затоа Фон дер Лајен е во право кога докторски ја изнесе дијагнозата каде е денес Западот. Не е тој истиот. Венс и ова им го кажа на Форумот во Давос и прецизно укажа дека европските регулативи се цензура на слободата на говорот и на иновациите во Европа. Кој е во право? Најбезболен одговор би бил – историјата ќе покаже. ОК, без разлика кој е во моментов во право, знаеме дека светот мора да се движи, понекогаш мисли дека оди напред, а всушност се враќа, земјите ќе се тркаат кој е подобар, помоќен, поиновативен, покомплексен, поглуп и поназаден… Со кој коњ ќе се трка Европа? Има ли во својата ергела од 27 коњи, еден расен липицанер? Чекаме да се појави. Постои сега едно големо прашање пред кое е поставен Западот, но пред сѐ воената алијанса. Да потсетиме дека во својата кампања Џеј Ди Венс го стави под знак прашалник учеството на САД во НАТО, а како главна причина ги наведе европските закони во дигиталната сфера. Не се само медиумските слободи, туку и милијардите што Американците немаат намера тукутака да им ги тутнат на Европејците. Можна е и посериозна гладијаторска битка, доколку двете страни на некој начин не ги испеглаат дигиталните односи. Ова е сепак само опашката од долгиот змеј на внатрешните односи на несогласувања во Западот, но ќе дојдеме и до главата. Таму се наоѓаат сите идеи, планови, но и решенија за идните односи, ајде да кажеме – иднината. Европа и Америка сега не се разбираат ни на англиски ни на француски и ќе мораат да најдат некој трет заеднички јазик. На пример потегот на Трамп да замрзне 2,2 милијарди долари за угледниот Харвард, затоа што на кампусот се шири антисемитизам и постои нагласена пропалестинска политика во образовниот процес (а зошто се заборава на Хамас?), во Европа се гледа како задушување на академските слободи. Секако, треба да имаме предвид дека во Америка змејот (либерализмот) е ставен под копитото на црниот коњ, додека во Европа тоа уште не се случило целосно. Тркалото на историјата врти натаму, затоа и чекањето понекогаш се исплати. Огромни се разликите и за Украина, па повеќе од очигледно е дека „коњите“ на Вашингтон се во друга трка и нема да дојдат во Лондон, каде што големите од Европа, Велика Британија, Франција и Германија, поборници за продолжување на војната против Русија на украинска почва, испраќаат свои „коњи“ на конференцијата за Украина. Од Лондон се очекува Европа да демонстрира тврда моќ, а меката ја испорача во телеграма од типот на најмрачните авторитарни владетели по белиот свет – ќе следуваат санкции за сите што ќе отидат на Црвениот плоштад за да присуствуваат на одбележувањето на големата историска победа над фашизмот. Тоа е 9 мај, во случај ако сме заборавиле. Би сакал да споменам уште една реченица што можеби ќе стане историска, искажана онака неформално од американскиот потпретседател Венс. Парафразирам: на ова Европејциве изгледа ќе треба пак да им ги откупуваме долговите, да ги вадиме од кал. Да, ќе им фалат пари на Европејците и ќе мора кога тогаш да секне воената чешма за Украина. Тука се веќе првите посериозни караници. Така е и дома, секогаш кавги кога ни фалат пари. Многу пари ќе одат и за планираната милитаризација, а тоа ќе значи многу помалку за здравство, образование, за социјалата. Како ќе ја преживее Европа оваа метаморфоза? Дали Германија го има клучот за новата Европа? И дали Америка, Кина и Русија ќе гледаат на сите тие промени со скрстени раце? Затоа реченицата на Венс може уште сега да се смета за историска. И ова е само површината на проблемите, а под европската пирамида има уште многу лавиринти што одат во неизвесности. На пример ако вчера звучеше шокантно, денес големи градови во Европа се будат со секојдневие на голема несигурност од безбедносен аспект. Денес има градови на пример во една сѐ уште богата Франција каде што има зони во кои полицијата не смее да припари, каде што чесен човек може некако да се движи денски, но не и ноќе. Дека еден Брисел, синонимот на европската моќ, седиштето на ЕУ и на НАТО, тоне во долгови, дека во градската каса му фалат 17 милијарди евра, а долгот само ќе расте зашто нема влада што ќе го среди тоа. Безбедносното прашање е главна тема. Кој пука во Брисел? Има и мафии и џихадисти и белосветски пропалитети, но жителите на Брисел ги интересира безбедноста. И да, Белгија е држава светски рекордер со над 540 дена без да состави влада. Се чини дека додека има пари ќе се одржува европскиот систем, но врзивните ткива, таа кохезивност се нарушува драматично, па и прокламираната единствена надворешна и безбедносна политика испарува пред очите на Каја Калас....

(Или – зошто СДСМ треба да го поддржи ВМРО-ДПМНЕ за уставните амандмани) Добриот, успешен доктор Венко Филипче, сега претседател на Социјалдемократскиот сојуз, самиот, со своите настапи, ѝ става на јавноста до знаење дека во вршењето на политичката функција не е на нивото на медицинската стручност што професионално ја докажал лекувајќи ги пациентите. Неговиот ангажман да ја лекува тешко болната партија, а преку партијата и нездравата држава, тешко дека ќе даде позитивен епилог. Причина е што докторот всушност не ја разбира суштината на политичката дијагноза и што бара примена на погрешна терапија. Кога пред неколку дена, на дебатата на Комисијата за европски прашања и Националниот совет за евроинтеграции и за придобивките од Реформската агенда 2024–2027 бараше патот кон ЕУ да го водат заедно и обединети двете најголеми партии – ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ, Филипче го промаши мостот по кој треба да се помине. За да не падне во реката наводно подава рака за помирување, но ја подава туѓата, не својата. Неговата подолга експликација ја наметнуваше потребата од забрзување на процесот на преговори со ЕУ, односно од итно донесување на уставните измени што заеднички би го направиле пратениците од двете партии. Ништо ново од СДСМ – Филипче игра на продолжување на штетите што на македонската политичка позиција ѝ ги нанесоа претходните влади потпишувајќи ги билатералните протоколи со Бугарија и прифаќајќи го таканаречениот француски предлог. На 7 декември минатата година во „Нова Македонија“ го објавив текстот под наслов „Социјалдемократскиот сојуз меѓу очајот и распадот – како СДСМ може да се врати на политичката сцена“. Во него изнесов идеја-предлог СДСМ да го поддржи јавно и да му се приклучи кон барањето на ВМРО-ДПМНЕ за одложена примена на уставните амандмани што се однесуваат на запишувањето на Бугарите во Уставот. Тој потег би бил вистинскиот пресврт во партиската, крајно ослабена и непрепознатлива национална политика. Тој пресврт всушност е вистинската рака што треба да ја подадат Филипче и неговата партија. Таквиот храбар чекор не би значел напуштање на амбициите за членство во ЕУ, ниту пак доближување или подвладување на владината политика, туку поддршка на еден државен актуелен став проверен со убедлива победа на избори. Тоа секако ќе ја подобри меѓународната позиција на Владата и на Мицкоски, но таа помош е помала во однос на државната, која ќе покаже дека мнозинството клучни политички партии имаат кохезивен став за едно од најважните, ако не и најважното прашање за иднината на државата. Таа определба ќе значи дека Република Македонија има јасен државен, а не само партиски став, ќе манифестира единствена, стабилна и цврста државна политика, која сега ја нема. Таквото единство ќе биде сигурна брана пред неразумните и нерационални барања како на Бугарија така и на Европската Унија. Со тој чин самиот СДСМ ќе почне да ја враќа улогата на фактор што го гради македонското национално единство, а не го урива, како што мисли дел од јавноста за владеењето на Зоран Заев и Димитар Ковачевски. Долгото и упорно противење ќе биде уште едно сечење на ногата на која сака да застане меѓу гласачите и во политичкиот живот на Македонија. Ќе остане како риба на суво. Од друга страна, неколкупати повторените изјави на Филипче во врска со кандидатурата за членство во ЕУ и за започнување на преговорите се спротивни на собраниската Резолуција за преговорите со Бугарија. Таа резолуција ја усвои Собранието во јули 2021 едногласно, вклучувајќи ги и тогашните пратеници на СДСМ. Во неа е содржан повикот да им се стави крај на тенденциите на негирање на волјата на народот и на преговори без граници за теми и дилеми што припаѓаат во вековите од далечното минато. Резолуцијата, предложена од ВМРО-ДПМНЕ, а која беше плод и на залагањата на МАНУ, на државниот универзитет „Св. Кирил и Методиј“ и на Македонската православна црква, повикува на целосна заштита на македонскиот идентитет, традициите, етнокултурната посебност, колективниот интегритет, заедничкиот економски живот и наративот за припадност на одреден географски простор. За жал, како и за многу други значајни официјални државни документи, политичарите не водат доволна грижа. Во не мал број случаи и официјалните власти кон нив се однесуваат игнорантски, ги подзабораваат, ги ставаат во архива или наоѓаат начин да ги негираат и исфрлат од употреба. Во случајов Филипче и СДСМ се надвор од просторот и времето, далеку од расположението на мнозинството граѓани, уште подалеку и од своите симпатизери и гласачи. Ако се исклучат наметнатите ирационални историски прашања, ќе се согледа дека Македонија и Бугарија немаат никакви практични билатерални проблеми што би биле причина да владеат лоши односи меѓу двете соседни земји и двата народа. Денес и двете се релативно модерни, но сиромашни, имаат меѓусебно признаена државност, утврдени географски граници, признаени политички системи, триесетгодишна размена на амбасадори и културни центри, релативно солидни политички комуникации, скромна но добра културна соработка, поврзаност на инфраструктурни објекти, сериозни трговски врски. Меѓу двете земји постојат отворени граници, меѓусебни посети на населението, блиски роднини од едната или од другата страна на границата. Не изостанува и полициската и воената соработка. Заедничкото членство во НАТО и во други меѓународни организации може да се толкува како врв на воспоставена блискост и таа структура е ризницата каде што лежат позитивните решенија. Не е непознато дека бугарски пасоши, иако не се нејзини постојани жители, имаат нешто околу сто илјади Македонци. Ним никој во Македонија не им прави никаков проблем, а и тие, засега, не прават никакви проблеми. Политичката и економската ситуација во Македонија не е идеална, иако последните две децении се спроведуваат низа реформи и се донесуваат закони усогласени со законодавството на Унијата. Тие обврски Македонија формалноправно ги исполнува иако практиката, за жал, не функционира врз таквите основи. Со сите фалинки тие достигнувања може да бидат препорака за ЕУ, ако станува збор за услови од таква природа. Проблемот, недоразбирањата меѓу Македонија и Бугарија е од духовна природа, од културна природа, поврзан со исечоци од историски периоди и со нивни реликти. Оттаму произлегува дека единствено отворено прашање за Бугарија е признавањето за постоење на македонскиот народ и на писмото што во ниту еден документ на ЕУ или на НАТО не е услов за прием или за соработка. Нема други отворени прашања соодветни на новото време и на најновите настани во Европа и во светот. [email protected]...

Фото: Пиксабеј Нема човек што не се прашува колку години ќе живее и како. Вечна тема на која сè уште не може да се одговори со сигурност, а лекарот и експерт за долговечност Ден Бетнер ги истражувал сините зони низ светот. Неговата идеја била да ги групира советите во клучни сегменти за да помогне да создадеме амбиент во кој квалитетните и исполнетите години само ќе се нижат едноподруго. Барем до 100. Како што напредуваше неговото истражување и се продлабочуваше неговото знаење, тој сè повеќе добиваше револуционерни сознанија за долговечноста. Неговото истражување не само што го открива начинот на живот на стогодишниците туку дава и практични совети за оние од нас што сакаат да им се приклучат на нивните редови. Храна за долговечност Препораката за диета број еден на Бетнер може да ве изненади: гравот. „Ако јадете само една чинија грав дневно, ќе живеете околу четири години подолго“, објасни тој за „Ридерс дајџест“. Тоа е затоа што гравот е фантастичен извор на протеини, како и есенцијални диететски влакна, а освен што се готви како чорба, гравот можете да го ставите и во супа минестроне. Покрај гравот, важно е да јадете продукти од цели зрна, зеленчук, клубени богати со хранливи материи и различни јаткасти плодови. Вежби за долговечност Пешачењето е клучно за долговечноста. „Ако моментално сте седнати, можете да го продолжите вашиот животен век за околу три години само со пешачење по 20 минути на ден“, рече тој, додавајќи дека и други активности можат да го продолжат животниот век. Тоа се јога, танцување и пливање, но и возење велосипед. Сон за долговечност Набљудувањата на Бетнер на сините зони откриваат постојана шема за спиење: важноста на редовна рутина пред спиење. Тој забележува дека најдолговечните популации во светот „се склони да си легнуваат рано и да не гледаат телевизија пред спиење“. Во тие заедници спалната соба е резервирана само за две намени: спиење и интимност, правејќи ја тивката и ненарушена средина за спиење важна. Ментално здравје за долговечност Главниот совет за негување на менталното здравје и продолжување на долговечноста е да бидете селективни во поглед на вашето друштво. Треба да имате многу пријатели, но тие мора да имаат позитивен поглед на светот. (Политика.рс)...

© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијатаАвтократија во Брисел? ЕУ ЗАБРАНУВА СЛАВЕЊЕ НА ДЕНОТ НА ПОБЕДА НАД ФАШИЗМОТДа се ГУШНЕ Азија и конечен ПРОБИВ во Европа: Двојната геостратегија на Кина за справување со Трамп...

Муцунски на средба со Рокфеј и Троказ: изразена благодарност за понудената помош од страна на Франција по пожарот во Кочани...

Како универзитетите може да ја избегнат стапицата на Трамп Тоа е испробано во други земји кои се соочуваат со авторитарни репресии. Тоа функционира Маша Гесен 24/04/2025 13:22 По речиси три месеци откако администрацијата на Трамп ја почна војната против универзитетите и година и пол од организираната кампања на Републиканската партија против претседателите на врвните колеџи, јасно е дека антисемитизмот и правилата за еднаквост и инклузија се само изговор за нападите. Како и многу од она што го прави оваа администрација, војната против високото образование е мотивирана од антиинтелектуализам и алчност. Трамп гради мафијашка држава, каде што дон е тој што ги распределува и парите и моќта. Универзитетите се независни центри на интелектуална и, до одреден степен, политичка моќ. Трамп се обидува да ја уништи таа независност. Постои начин универзитетите да возвратат. Тоа бара повеќе од одбивање да се наведнуваат на волјата на Трамп и нешто повеќе од формирање обединет фронт. Тие мора да ги остават зад себе сето она што ги окупира и ремети – рангирање, донатори, услуги во кампусот – и да се фокусираат на нивната основна мисија: производство и ширење на знаење. Интелектуалците ја усвоија оваа стратегија за борба против автократите во другите земји. Тоа функционира. Бидејќи Трамп гледа на сè како на трансакција и претпоставува дека сите се водени од профит, тој пристапува кон универзитетите на ист начин како што ги третира адвокатските канцеларии и, веројатно, другите земји: заканувајќи се со разорни финансиски мерки за секоја поединечно за да ги принуди да се прилагодат и да ги спречи да формираат сојузи. Трамп би можел да воведе данок на универзитетските донации (endowments), за што речиси сигурно ќе ужива широка јавна поддршка. Сепак, тоа би влијаело на секој голем универзитет, што би можело да ги наведе да се здружат. Грантовите за истражување, кои се специфични за секој универзитет, претставуваат идеален инструмент за нивна поделба и слабеење. Првата цел на Трамп, Универзитетот Колумбија во Њујорк, ги прифати барањата во рок од две недели откако изгуби 400 милиони долари во грантови и договори. Кога принесувањето на првата жртва не ги поврати средствата, универзитетот направи уште една: нејзиниот привремен претседател, Катрина Армстронг. Тоа не го задоволи Трамп, кој сега наводно сака Колумбија да се согласи на директен владин надзор. Трамп, исто така, мавта со финансиски закани на Универзитетот во Пенсилванија, Харвард, Корнел, Браун, Џонс Хопкинс и Нортвестерн – а сепак сè уште нема знаци на организиран отпор од универзитетите. Нема ниту заедничка изјава за одбрана на академската слобода или истакнување на вредноста на универзитетот за општеството. (Дури и луѓето кои немаат видлива корист од хуманистичките науки ја знаат вредноста на медицинските школи и болниците.) Не би требало да биде толку лесно да се одделат универзитетите еден од друг, но, засега, изгледа дека тоа е полесно отколку да се принудуваат адвокатските канцеларии да се натпреваруваат за работните места и наклонетоста на нашиот самонаречен дон. Ова е можеби затоа што адвокатските канцеларии го дефинираат успехот на начин што е барем маргинално поблиску до нивната идеална функција (помагање за зачувување на владеењето на правото) за разлика од тоа како универзитетите го дефинираат успехот во нивната идеална функција, а тоа е производство и ширење на знаење. Повеќето истакнати американски универзитети, најчесто, го мерат својот успех не толку според степенот до кој нивните професори и дипломци придонесуваат за светот, туку според големината на нивните финансиски донации, бројот на студенти кои чекаат да се запишат и нивното место на рангирањето во медиумите, кои ја проценуваат вредноста на универзитетското образование врз основа на, меѓу другото, почетните плати на дипломираните студенти. Кога станува збор за професорите, универзитетите се натпреваруваат за најдобрите меѓу нив, но сè повеќе за најпознатите имиња, со надеж дека тие ќе привлечат најмногу пари. Во разговорите со моите колеги, ситуацијата во која се наоѓаат универзитетите ја споредив со дилемата на затворениците, модел на теорија на игри во кој двајца обвинети за кривично дело мора да одлучат дали да дејствуваат сами или да преземат ризик и да дејствуваат заедно. Тоа е добар работен модел за размислување за овој проблем, но не е сосема соодветен. Универзитетите не се соучесници, туку конкуренти. И тие сакаат повеќе од враќање на status quo ante. Тие сакаат раст и може да прифатат финансирање за истражување што ќе им биде одбиено на другите. Трамп се заканува дека ќе користи различни методи против универзитетот: повлекување на федералната финансиска помош, укинување на акредитацијата, одземање на статусот на непрофитна организација, наметнување данок на донации и спречување пристап на странски студенти. Повладувањето на неговите каприци нема да го смири, како што веќе покажа случајот со Колумбија. Со силеџиско наметнување на својата волја врз мрежата на националните институти за здравје, Националниот фонд за хуманистички науки, Центарот Вилсон, Американскиот институт за мир, Смитсонијан и други институции, оваа администрација покажа дека го смета за безвредно производството на знаење. Во ретките области на истражување каде што претседателот – или можеби Илон Маск – може да види одредена вредност, мафијашката држава во зародиш е речиси сигурно дека ќе ги подели средствата на своите пријатели. Човек се згрозува кога размислува што би требало да направат универзитетите за да се вклопат во таа категорија. *** Во доцните 1970-ти и во текот на 1980-тите, полските дисиденти ги водеа таканаречениот „летечки универзитет“ во приватни станови низ целата земја. На него предаваа водечки интелектуалци, немаше избор на учесници и немаше школарина. Единствената цел беше знаењето да допре до што повеќе луѓе. Така се изгради единствената посткомунистичка демократија, која сега на избори можеше мирно да ја тргне автократијата од власт. Во текот на 1990-тите, косовските Албанци одговорија на принудното преземање на образованието од страна на српскиот режим со создавање на паралелен подземен училишен систем, од прво одделение на основно училиште до универзитет. Наставата понекогаш се одржуваше зад затворените врати на продавниците. Го запознав Албин Курти, донеодамнешниот премиер на Косово, во 1998 година, кога тој беше студент и активист на таков паралелен универзитет. Ваквиот радикален пристап секако би имал цена, иако универзитетите најактивно напаѓани од Трамп ги имаат потребните ресурси за тоа. Но, како што ми рече Лајон Ботштајн, претседател на колеџот Бард, „повеќето од најбогатите универзитети ги гледаат нивните донации како нивна примарна безбедност“. Го поканив Ботштајн затоа што долго време го практикуваше пристапот што јас го застапувам. Во Бард (каде што предавав три години и каде што сè уште соработувам со архивата на опозициските руски медиуми) тие одговараат на секоја криза со изнаоѓање нови начини да подучат што е можно повеќе луѓе. Во изминатиот четврт век, овој колеџ ги едуцира луѓето кои инаку не би имале пристап до универзитетско образование. Има присуство во затворите на државата Њујорк со запишани над 400 студенти, работи во 10 средни училишта во шест градови каде што учениците можат да добијат диплома за средно образование на Бард и води „микроколеџи“ во јавната библиотека во Бруклин, во Харлем и во центар за млади мајки и жени со ниски приходи во Холиок, Масачусетс. Овие студенти, многу побројни од студентите во главниот кампус на колеџот, имаат бесплатно образование; тие нема да ја зголемат статистиката за заработка на Бард по дипломирањето и веројатно нема да дадат значителни донации на колеџот. Но, интервенцијата на Бардот ги трансформира нивните животи. Многу приватни универзитети имаат проширени програми – неколку од нив одржуваат часови во затвори, како и други проекти во заедницата – но тие имаат тенденција да ги третираат како споредни добротворни активности, а не како составен дел од нивната основна мисија. Бард, од друга страна, е приватен колеџ кој делува како врвен јавен универзитет. Го прашав Ботштајн како го постигнува сето ова. Ми рече дека „наивно верува“ во добри идеи кои секогаш привлекуваат доволно филантропи. Универзитетот не мора да биде богат, вели тој. Бард со своите донации од 270 милиони долари дефинитивно не е тоа. Според него, универзитетите се „портали на толеранција и израз на основната еднаквост на сите човечки суштества“ и како такви се од суштинско значење за демократијата. Тој самиот е дете на преживеани од холокаустот кои емигрирале во Америка во 1949 година, па затоа е особено чувствителен на антиимигрантската политика на актуелната влада. Три недели по инаугурацијата на Трамп, тој ги повика универзитетите да се обединат пред егзистенцијалната закана од автократско владеење. Тоа беше три недели по првата инаугурација на Трамп. Значи, ова е мојот радикален предлог за универзитетите: делувајте како универзитети, а не како бизниси. Трошете ги своите фондови. Прифатете повеќе, а не помалку студенти. Отворете ги вашите кампуси и проширете го вашиот досег не со купување недвижен имот, туку со носење образование во заедниците. Изградете база. Станете движење. Алтернативно, можете да се обидете да преговарате со мафијашки шеф кој сака послушни поданици. Кога тие преговори ќе пропаднат, што неминовно ќе се случи, ќе биде предоцна да се побара поддршка од јавноста. (Маша Гесен е руско-американска писателка и новинарка. Автор е на единаесет книги меѓу кои и „Да се преживее автократијата“. Текстот е објавен во „Њујорк тајмс“.) Поврзани содржини Без морални оставки нема правда за трагедијата во Кочани 22/04/2025 08:04 Не, Ле Пен не е жртва на судскиот систем 15/04/2025 08:04 Ова е причината зошто диктатурите пропаѓаат 12/04/2025 15:04 Плукни и запеј 10/04/2025 12:04 Влеговме во ерата на „мицковизмот“ 08/04/2025 08:04 Дали Денот на ослободувањето ќе го промени светот? Никсон постави радикален преседан 07/04/2025 15:04 Како претседателот Трамп ја уништува довербата 04/04/2025 14:04 Новото нормално изгледа прилично страшно 29/03/2025 15:03 Најчитани Една солена намирница го подига шеќерот во крвта до таван 22/04/2025 09:28 (Видео) Спектакл на небото, за прв пат во Европа три авиони полетаа во исто време 19/04/2025 14:54 Русија направи електрична „лада“. За седум месеци продаден е само еден автомобил 18/04/2025 19:18 Најздравата риба:Погледнете ги нејзините многубројни придобивки 23/04/2025 10:07 Швајцарија на врвот, Полска на дното: Погледнете каде се највисоките и најниските просечни плати 21/04/2025 18:35 Ова е единствениот рецепт за француска салата што некогаш ќе ви треба 18/04/2025 21:56...

Релевантноста и кредибилноста на извештаите на ЕУ Петар Поп-Арсов Колумни 24.04.2025 Freepik Петар Поп-Арсов Во подготовка е уште еден извештај на Европската унија за напредокот и постигнувањата на Македонија во рамки на евроинтегративниот процес на земјата. Овој пат се работи за извештај кој се подготвува и ќе биде усвоен од страна на Европскиот парламент чие што седиште се наоѓа во Стразбур.Добрите познавачи знаат дека овој извештај на Европскиот парламент, иако се однесува на истата материја, е нешто поинаков од оној на Европската комисија чие што седиште е во Брисел. Стразбур-Брисел или Брисел-Стразбур, тоа е релацијата на која се движат сите институционални оценки за Македонија и останатите земји кандидати за членство во ЕУ.Добрите познавачи исто така знаат дека на почетокот на нашиот европски пат со голема доза на внимание и активности пристапувавме кон процесот на подготовката на извештаите на Европскиот парламент, иако беше јасно дека ваквите извештаи имаат консултативен карактер и не претставуваат документ на одлука за тоа дали и кога ќе започнеме со процесот на преговори. За тоа говори фактот што речиси секој од извештаите на Европскиот парламент, независно од забелешките и укажувањата содржани во него, секогаш препорачуваше ЕУ да ги започне преговорите со Македонија. Но, тоа до сега не се случи.Со текот на времето нашиот фокус беше поместен кон извештаите на Европската комисија, за кои се мислеше дека имаат далеку поформален карактер отколку оние на Европскиот парламент. Впрочем, Европскиот парламент одлуките ги носи со гласање и надгласување кое се заснова на политичките видувања и ставови на европратениците, додека Европската комисија сепак има поголем степен на консензуалност во усвојувањето на одлуките. Од тие причини, надежите и активностите на македонската политика беа насочени кон Европската комисија за која се веруваше дека ќе биде факторот чија што оценка нема да биде ставена на испит од страна на последната инстанца, Европскиот совет.За потсетување, Европската комисија дури во 2009 година ја донесе својата прва одлука и препорака за тоа дека Македонија е подготвена да ги започне преговорите со ЕУ. Таа година беше година на вистината кога се виде дека и одлуките и извештаите на Европската комисија можат да имаат само консултативен карактер. Таа година беше годината кога Македонија, или поточно кажано, Европската комисија го доби своето прво вето од страна на највисоката инстанца на ЕУ, Европскиот совет, во кој членуваат претседателите на држави и влади на земјите членки. Тоа е годината кога сфативме дека извештаите на уште една врвна институција на ЕУ можат да бидат помножени со нула со само еден глас против, односно со примена на можноста на вето од страна на само една земја членка на ЕУ.Тоа што во годините кои што следеа нашата политичка реторика се движеше во правец дека ние треба да ги исполниме критериумите од Копенхаген, додека во исто време трпевме притисоци за промена на името и баравме соодветно решение за проблемот, беше само еден вид на менаџирање на штетата која што ја трпевме поради грчката блокада. Факт е дека повеќето последоваателни вета и блокади на процесот придонесоа за политички и општествени турбуленции во државата при што исполнувањето на европските стандарди се движеше според шемата три напред – два назад.Факт е дека блокадите кои што уследија и после промената на Уставот и уставното име на државата, придонесоа за континуираната ерозија на постигнувањата кои што се случуваа во меѓувреме. Веќе стана повеќе од јасно и видливо дека билатералните прашања кои што ги наметнуваат поедини земји членки во однос на земјите кандидати претставуваат далеку посилна компонента во процесот на одлучување на институциите на ЕУ. Стана јасно дека билатералните прашања во иднина ќе доминираат во однос на прашањата поврзани со критериумите од Копенхаген и останатите вредности кон кои се стремиме. Стана јасно дека името, идентитето, јазикот и сличните атрибути се далеку поприоритетни за членките на ЕУ отколку вредностите и критериумите кои што самите ги имаа воспоставено.Од тие причини, загрижува односот на некои бугарски политичари кои изразуваат зачуденост зошто ние во Македонија го дефинираме евроинтегративниот процес како билатерализиран и како жртва на наметната билатерализација. Загрижува фактот што тие навистина сметаат дека бугарските билатерални барања се европски и како такви претставуваат наша обврска за исполнување. Не би ја спомнувале Бугарија и бугарските ставовои доколку не постоеше фактот дека во моментов токму Бугарија го блокира евроинегративниот пат на земјава, исто онака како што тоа претходно го правеше Грција.Поради тоа, повторно се враќаме на извештајот на Европскиот парламент и извештаите на европските институции во целина. Доаѓаме до моментот кога треба да се запрашаме за релевентноста и кредибилноста на ваквите извештаи кои циклично го преокупираат вниманието на македонската јавност. Какво е нивното значење и какво е нивното севкупно влијание врз евроинтегративниот процес на земјата? Дали истите во себе содржат суштински елементи или се само текст на хартија кој претставува работна обврска на бирократите од Брисел и Стразбур со цел да го оправдаат постоењето на нивните работни места?! Дали ќе дадат придонес кон процесот или повторно ќе бидат поклопени од силата на билатералните прашања?Ако судиме според содржинскиот аспект на извештаите од досегашното искуство кое што го имаме, може кратко да кажеме дека колку повеќе се посочуваат некои прашања како проблем и се наметнуваат како обврска на политиката за нивно решавање, толку повеќе истите проблеми метастазираат по општествените хоризонтали и вертикали и стануваат стандард во државата. Колку повеќе се посочува обврската за исполнување на некој критериум поврзан со Копенхаген, толку повеќе билатералните прашања избиваат на површина и предизвикуваат непостојаност на процесот.На пример, во рамки на извештаите постојано добиваме препораки и насоки за борба против корупцијата и криминалот. Токму овие проблеми поради постојаните билатерални дефокусирања стануваа се посилни и посилни со текот на времето. Без оглед на тоа колкав удел и влијание имаше политиката во нивниот „развој“, корупцијата и криминалот достигнаа големина и стадиум на самоодржливост кој претставува проблем и за најревносната влада која има намера да се справи со ова зло. Тоа можеме да го видиме токму од примерот на актуелните случувања кога политиката на сегашнава влада оди во правец на сузбивање на криминалот и корупцијата, а во исто време рецидивите и воспоставените коруптивни стандарди и криминални навики прават жесток отпор кон ваквите политики.Ќе и даде ли ветер во грб на владата на Македонија извештајот на Европскиот парламент доколку посочи дека е потребна засилена борба против корупцијата и криминалот, или билатералните прашања повторно ќе направат дефокус и земјата ќе остане заробена во истата спирала?!Ова е прашање од суштинско значење кое во исто време ќе го даде и одговорот за релевантноста и кредибилноста на извештаите на европските институции. Доколку ЕУ не најде решение за сопствениот проблем кој што европските вредности и критериуми ги става во подредена позиција во однос на билатералните, балканските и средновековните прашања, тогаш извештаите на нејзините институции ќе останат нерелевантни и некредибилни. Ќе останат само формална обврска на секоја нова генерација на европратеници, рапортери и комесари за проширување кои ги исполнувале сопствените бирократски обврски.Доколку ЕУ не го реши сопствениот проблем, таа ќе се претвори само во сенка на некогашниот џин од Брисел и Стразбур кој влеваше доверба и претставуваше посакуван клуб за членство. Доколку ЕУ не го смени правецот на движење, од неа ќе остане само инерцијата од брзиот воз од минатото кој го движеше континентот.Дали има потреба да го коментираме содржинскиот дел од Нацрт извештајот кој набргу ќе биде усвоен? Сметаме дека не! Дали има потреба да ги коментираме поднесените амандмани, од кои некои се со крајно небулозна содржина? Исто така сметаме дека одговорот е не! Нема ништо ново да кажеме, ниту пак ќе можеме суштински да влијаеме на решавање на проблемот. Многу досегашни извештаи се коментирани и анализирани во детали, се со цел да се осознае суштината и да се направат вистинските чекори во интерес на државата и нејзиниот евроинтегративен процес. Досегашното искуството кое што го црпиме од нивната релевантност и кредибилност од минатото, нѐ упатува да на овој и на секој нареден извештај гледаме со резерва и недоверба. Впрочем, релевантноста и кредибилноста самите ја создаваме и оддржуваме.ЕУ не е исклучок од тоа! Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. Петар Поп Арсов //=esc_url( home_url() ); ?>//=esc_attr( get_bloginfo( 'name', 'display' ) ); ?> //=get_permalink()?>//=the_title();?>...

„Благословени да се миротворците, зашто тие ќе бидат наречени синови на Бог“(Исус) Западот и ЕУ, какви што ги познаваме веќе не постојат, ќе изјави Урсула фон дер Лајен. Што му се случи на Западот? Од точниот одговор на ова прашање може да зависи и судбината на нашата држава.Зашто променетата светска геоплолитика ќе има влијание врз Западниот Балкан, чии војни во деведесеттите беа насловени како “недовршени војни“. Имено, насилно прекинати со американската воена интервенција која ја порази Србија, намерата беше, како што неодамна изјави Клинтон, да им се даде време на народите на регионот да ги видат предностите од мирот и да се определат за интеграција во зоната на европски демократии кои, нели, не војуваат меѓу себе. Следеше скапиот американско-европски проект на зачувување на балканската мултиетничност во рамките на административните граници на федерацијата,кои беа прогласени за меѓународни. Но, на „униполарниот момент“ во светската политика му дојде крајот. Драматичните промени во односите помеѓу големите сили кои се случија во 2017 со окупацијата на Крим од страна на Русија,а подоцна во 2022 со руската инвазија на независна Украина, со порастот на воената и економска моќ на Кина и со најавеното повлекување на Америка од украинската војна, не може а да не се одрази и врз Западниот Балкан. Само да бидеме свесни: промената не не води потака од некогашните војни туку не враќа назад кон деведесеттите, дури, ако не сме крајно внимателни, и кон довршување на „недовршените војни“. Доволно е само центрите на моќ какви што се Вашингтон и Брисел да крената раце од Западниот Балкан со образложение дека тука не функционираат европските методи туку балканските, и да се свртат кон своите нови приоритети. Америка кон Азија каде што треба да и парира на растечката екониомска и воена моќ на Кина, а Европа кон градење на новата безбедносна структура на Европа, со или без Америка. Дека Западот каков го знаеме не постои веќе, зборува и фактот што, за прв пат во историјата на американско-европските односи, Европа го изгуби статусот на приоритет за американската надворешна политика. Отпорноста на Русија на економските санкции и на западното оружје во рацете на храбрите Украинци, како и руската уцена со нуклеарна војна, ја стопи волјата на најмоќната држава во светот, Америка, да продолжи со украинската војна. Европа ја напушти нашиот најголем пријател и заштитник. Ја напушти Украина среде војна која самата ја поттикна за да ја ослаби ривалската нуклеарна сила. Сега разбираме што сакал да каже Кисинџер: „Да си непријател на Америка не е добро, ама да си пријател може да биде фатално“. Напуштени, Украинците и Европејците денес се препелкаат како риби на суво, барајќи излез без главниот сојузник и иницијаторот на конфликтот. Трамп е решен да ги обнови односите со Русија независно од последиците по своите довчерашни сојузници во војната против ривалската голема сила. И повеќе од тоа: во тек е поделба на Украина помеѓу Америка и Русија.Спасителот на човештвото од можен нуклеарен судир во една Трета светска војна, Доналд Трамп, сега бара да ја наплати американската поддршка за војната во која загинаа милион млади Украинци, со договор за „ретки минерали“. Русија веќе ја изврши наплатата со присоединувањето на четрите области кон Руската федерација, а пред тоа на Крим. Свирепо. И што читам на порталите и слушам на ТВ екраните во Македонија денес? Една нова генерација на позиции на одлучување и влијание, како ништо да не разбира од погоре кажаното. Решението го бараат во засилувањето на македонскиот национализам со прогласувањето и на изминативе три децении за „децении на македонското понижување“. За победа на избори и зачувување на привилегии го омаловажуваме сопственото дело – меѓународно призната држава, членка на ОН, и живот во мир триесет и пет години. Имам впечаток дека и самиот Гоце Делчев, кој се борел за независна држава, да ја внесеше Македонија во ОН, македонските националисти немаше да му отидат на прослава заради „ФИРОМ“, а подоцна „Северна“. Денес тие порачуваат дека, вистина се промени Европа и светот ама и ние нема да сме останале исти: дојде крајот на „трите декади на понижување“ на македонскиот народ и дека како држава ќе сме „покажеле заби“ во одбрана на нашето достоинство.Нема веќе попуштање за ништо. Не мора да ми веруваат на сите напишани и изговорени зборови дека треба да се слави успехот на македонската држава, во еден свет во кој низ милениумите „силните го прават она што можат а слабите она што мораат“, но ако од примерот на Украина не ја научија оваа базична лекција од меѓународната политика, ни нема спас од нив. Сенешто си мислам: свесни ли се за „недовршените балкански војни“ кои би можеле одново да се разгорат во еден, „секој за себе“, грд свет на насилство и омраза? И да го нема веќе Западот да ни помогне? Денко Малески...

Како да не сме доволно свесни дека мал оган ни треба да согориме, да се самозапалиме (како нација, не дај боже). Попусти се сите обиди, сите иницијативи да се раздвижиме, да тргнеме посилно напред, кога ние самите се однесуваме како мазохисти и како садисти и како саботери и како пиромани и како автотерористи… За поголемите земји и поголемите нации можеби ваквите поведенија не се некоја посебна опасност, но за нас навистина се крајно сериозни. Ние сме мал народ, материјално посиромашни од другите (иако богати духовно и културолошки). Токму затоа, секоја човечка жртва и секој удар врз националното богатство ги чувствуваме толку емотивно. Оттаму уште поголемо е изненадувањето, зачуденоста, зошто не доаѓа до пресврт во размислувањето, да се откажеме од прелесното „палење на чкорчето“. Не сакам да звучи како празна парола, но навистина – крајно време е да размислиме уште еднаш пред да го запалиме огнот. За да не изгориме во него Информацијата добиена викендов дека два пожара речиси истовремено го пустошат крајбрежјето во Охридско-Струшкиот Регион силно ме вознемири. „Нова Македонија“ секоја година предупредува, алармира и се обидува да мобилизира што поголем број совесни граѓани за спротивставување на оваа деградација на животната средина, но се чини мрачните сили што упорно ги потпалуваат трските се посилни. (!?) Да не ти се верува… Досега во повеќе наврати сме укажувале дека трските се извонреден „филтер“ за езерото и езерските води, потоа природно живеалиште на птици, риби и други животински видови. Но, наспроти тоа, девастацијата на животната средина продолжува со несмален интензитет. Како некој да сака да се доуништиме, дури и онаму каде што природата нѐ дарувала со благодат што ретко каде го има. На моменти дури ми доаѓа да крикнам: Кога сме решиле да се самоуништиме, па ајде веќе еднаш да го сториме тоа. Не можам да се начудам какви луѓе живеат овде. Ваков природен резерват, кој носи во себе безброј придобивки за животната средина, некој свесно да го уништува, бездруго е надвор од здравиот разум. Регион што каде било во светот се чува како нешто најдрагоцено, се негува, се обезбедуваат сите услови за непречен развој, а кај нас е под директна закана на негрижата на човекот, на пироманскиот, да не речам садо-мазо нагонот кај луѓето, со стравотни последици. За жал, палењето и уништувањето на трската стануваат сè поопасен тренд, со сериозни еколошки импликации. А треба ли посебно да потсетуваме што вели стручната јавност за трските? Еве само еден цитат, преземен од нашиот вчерашен извештај за палењето на крајезерскиот појас на Охридско Езеро. Површините со трски обезбедуваат екосистемски услуги како што се „секвестрација на хранливи материи, стабилизација на почвата и третман на отпадот“. Во истражувањата за трските се сугерира дека „поради нивната отпорност на влијанијата од климатските промени, површините со трска може да обезбедат корисни екосистемски услуги што треба да се земат предвид во крајбрежните екосистеми, дури и кога се сметаат за инвазивен вид“. Струката си го кажува своето, но некои луѓе не сакаат да ги слушнат ваквите зборови, туку со голема леснотија се решаваат да ги уништуваат ваквите екосистеми. Токму затоа, секоја ваква загрижувачка вест дополнително го зацврстува сознанието дека мора да се стори нешто за да се влијае на свеста и совеста на граѓаните. А дека е тоа така потврдува уште една лоша навика, која никако да се искорени кај нас. Имено, не минува подолг период а да не стигне информација за некое опожарување на стрништата, кое честопати завршува со фатални последици. Наспроти ваквите фатални несреќи, во кои честопати жртви се токму луѓето што ги потпалуваат стрништата или, пак, ветерот го пренесува огнот во непосакуван правец, па се причинува огромна материјална штета, нашите земјоделци никако да се откажат од тоа да го палат стрништето, за на тој начин да дојдат до „чиста“ земја за натамошна обработка. И токму оваа игра со огнот, ваквото предизвикување на пламените јазици да ја завршат валканата работа на заматените умови, кои не размислуваат за крајните последици, повикува на аларм, на будење на свеста, на барање решение за оваа веќе неподнослива ситуација. Едноставно како да не сме доволно свесни дека мал оган ни треба да согориме, да се самозапалиме (како нација, не дај боже). Попусти се сите обиди, сите иницијативи да се раздвижиме, да тргнеме посилно напред, кога ние самите се однесуваме како мазохисти и како садисти и како саботери и како пиромани и како автотерористи… За поголемите земји и поголемите нации можеби ваквите поведенија не се некоја посебна опасност, но за нас навистина се крајно сериозни. Ние сме мал народ, материјално посиромашни од другите (иако богати духовно и културолошки). Токму затоа секоја човечка жртва и секој удар врз националното богатство ги чувствуваме толку емотивно. Оттаму уште поголемо е изненадувањето, зачуденоста, зошто не доаѓа до пресврт во размислувањето, да се откажеме од прелесното „палење на чкорчето“. Не сакам да звучи како празна парола, но навистина – крајно време е да размислиме уште еднаш пред да го запалиме огнот. За да не изгориме во него....

Можеби се сеќавате, терминот „поствистина“, кој совршено ја опишува последнава декада, својата широка популарност ја доби во 2016 година, кога беше избран за збор на годината на Oxford University Press. Од тогаш станавме свесни дека живееме во доба во која објективните факти имаат помало влијание врз обликувањето на јавното мислење од личните убедувања и емоциите. Стана јасно дека вистината е секундарна во однос на чувствата, идеологијата или политичката прагма, и во културниот и во социјалниот и во политичкиот контекст. Ако нешто е вистина за една група, не е вистина за друга, туку тие имаат своја вистина. Секој верува во својата, ја негира онаа на другите, а универзалната вистина станува флуидна и веќе нема аксиолошка димензија. Изминатава 2024 година, збор на годината според Oxford University Press е уште еден термин што прецизно го опишува zeitgeist, а тоа е „трулеж на мозокот“ или brain rot. Според соопштението на издавачот, овој израз „фрла ново светло врз нашиот однос со технологијата, кој постојано еволуира“. Иако, секако, не е официјална медицинска дијагноза, феноменот што стои зад него е многу реален: опаѓање на когнитивните способности поради прекумерно време поминато на интернет и недостаток на ментална активност. Нова дијагноза Овој термин за првпат е употребен уште во средината на XIX век, кога Хенри Дејвид Торо во неговата книга од 1854 година, „Walden, or Life in the Woods“ се пожалил на опаѓање на интелектуалните стандарди. Тој тогаш запишал: „Цела Англија стана на нозе за да го искорени трулежот на компирите, но никој не се обидува да го излечи трулежот на мозокот, кој е далеку пошироко распространет и посмртоносeн“. Повеќе од еден и пол век подоцна, овој поим повторно станува актуелен преку современиот начин на живот и технологијата. Живееме во време кога просечната интернет-содржина се состои од видео од неколку секунди, една или две слики и кратка бесмислена порака, претежно во функција на реклама, без разлика дали е тоа комерцијална реклама или самопромоција. Она што нема да нè привлече во првите пет секунди, нема никаква шанса да ни го задржи вниманието. Секојдневно скроламе низ бесконечeн „тајмлајн“ полн со безвредна содржина, детали од животите на непознати луѓе, банален хумор и апсурдни видеа. Сето тоа во надеж дека еден ден ќе стигнеме до крајот на тој виртуелен свет и конечно ќе се посветиме на нешто посмислено, ќе прочитаме книга или изгледаме филм. Потребата од оваа банална содржина е веќе доста застрашувачка и на ниво на хронична зависност. Од аспект на фокусирање, па до критичко промислување. Тука не зборуваме само за дијагноза на генерацијата зед или алфа, туку и за нас милениумците, па дури и за бумерите. Сите сме подложни на бескрајно прелистување содржина без свест за времето и без јасна цел, постојано споредување на бројот на лајкови, следбеници и интеракции, или истовремено гледање видеа, допишување и читање вести, кое води до преоптоварување на мозокот или намалена способност за фокус и концентрација. Мора да признаеме дека веќе немаме фокус да прочитаме нешто подолго од еден пасус. Веднаш по станувањето, прво нешто што правиме е отворање на телефонот. Тоа значи дека нашиот мозок веќе е навикнат на постојана потрага по моментални задоволства. И тоа не е случајно. Платформите како Тикток, Фејсбук, Јутјуб, Инстаграм ја користат оваа човечка тенденција и преку нивните алгоритми секој лајк, коментар или нова содржина го претвораат во краткотрајно лачење допамин, држејќи нè бесконечно залепени за екранот. Да бидеме начисто, секако нема да ни „иструли мозокот“ само затоа што гледаме глупави видеа или сме поминале неколку часа повеќе на телефонот. Но дијагнозата е веќе сериозна. Дигиталната дистракција не е проблем, но постојаното препуштање безвредна содржина може да има сериозни последици, особено за дигиталните домородци. Во тој контекст, „трулежот на мозокот“ не е само наивен термин туку сериозно прашање за новата доба и за тоа како управуваме со нашето внимание, време и когнитивните способности. Каде е лекот? И наместо уште поревносно да се посветиме на зајакнување на образованието и културата, кои (постојано повторувам!) се темелот на општеството, ние дополнително работиме на нивна ерозија, па покрај прекумерната употреба на технологијата, уште ги укинуваме и предметите што се клучни за критичкото размислување. Изминатиов период триесетина гимназиски професори по филозофија, логика и етика испратија отворено писмо по повод новата концепција за гимназиското образование, која беше објавена на почетокот на годината, а во која се отстранети филозофијата и општествено-хуманистичките науки. Ваквата концепција нуди ограничен светоглед без можност за аналитичко, синтетичко, критичко и креативно мислење, реагираа професорите. Јасно ни е дека денес образованието служи за создавање работници, послушни поданици на капитализмот, но овој пат тоа е во служба и на конечното затапување. Доколку се отстранат филозофијата, логиката и етиката од образованието, тогаш ќе создадете поданик што ќе знае сѐ, но само од една област, на пример економијата, и тоа уште понасочено од финансиите, па без другите стекнати знаења и со стеснета перспектива, ќе може да работи само во банка, и тоа само во одделот за финансии, ќе може да седи само во канцеларијата што е задолжена за тој оддел. Значи, ќе биде со насочен поглед на светот, подложен на манипулација, лишен од сите други знаења, кои би создале модерен полимат или универзален човек, кој ќе поседува знаења и вештини од инкомпатибилни области, од културата, историјата, јазиците, танцот, па преку географијата, филозофијата, сѐ до науката. Економистот Бранко Милановиќ во една своја колумна и ги дефинира универзитетите токму како фабрики и вели: „Овие фабрики имаат суровина што се нарекува студенти и која во редовни годишни интервали ја претвораат во дипломци. Следствено, секое нарушување во тој производствен процес е како нарушување на синџирот на снабдување. Треба да се елиминира што е можно поскоро за да може производството да продолжи“. Ренесансниот човек е мртов Ренесансниот човек денес очигледно е излишен. Во забревтаниот капитализам тој е вишок. Вештачката интелигенција може да биде замена за која било од професиите што подразбираат каков било интелектуален напор. Најавено е дека новите наставни програми ќе ги опфатат токму актуелните теми и трендови, како што се дигиталната трансформација (веројатно тука спаѓаат информатички технологии, програмирање, АИ), медиумската писменост, климатските промени, одржливиот развој и други глобални предизвици. Сето тоа е во ред. Овие теми ги одразуваат реалностите на современото општество, но со исфрлање на филозофијата и логиката од наставната програма, го исфрламе апаратот за промислување на овие современи предизвици, што ќе го забрза процесот на „трулење на мозокот“ и создавање идиократија. Секое време има свои предизвици, а секоја генерација – свој начин да ги реши проблемите или да избега од реалноста. Во минатото тоа беа филмовите или книгите, денес тоа се тикток-видеата и алгоритамски одбрани содржини. Нашата одговорност во ова високотехнологизирано време е да најдеме рамнотежа – да ја користиме технологијата како алатка (наместо таа да нè користи нас), но да го користиме и умот, превенирајќи го човештвото од понатамошно „трулење на мозокот “. Автор: Тони Димитров...

Пред да се обидам да дадам свое мислење и анализа на овој интересен и невообичаен 266-от понтефикс максимус сакам да кажам дека во ниту еден момент интенцијата на овој текст не е да покаже непочит, ниту да е бесчувствителен кон тагата на нашите браќа од Римокатоличката црква, туку е ете само уште еден скромен придонес во неизбежноста на анализирањето на наследството, пред сѐ за католиците но и за целиот свет, од годините на управување со најбројната религиозна заедница во светот од страна на Хорхе Марија Бергољо или папата Франциск.За нас Македонците, папата Франциск ќе остане запаметен по две работи, по неговото отворено пријателство кон Македонија и Македонците и по неговата посета (прва во историјата) на Македонија кога отворено кажа дека Македонците и Бугарите се два сосема различни народа. Тоа го изјави враќајќи се од апостолската посета на Македонија и Бугарија кога на новинарско прашање отворено рече „Бугарија и Македонија се сосема различни народи. Бугарија е земја со вековни традиции. И Македонија има вековна традиција, но не како држава, туку како народ, кој успеал одлично да се изгради како нација…“ и дополни дека за христијаните Македонија е многу битна бидејќи преку неа христијанството влезе во Европа. Имајте предвид дека ова го кажа во време кога во самата Македонија се водеше хистерична кампања од тогашната влада за Преспанскиот договор и за Договорот за добрососедство со Бугарија, која на моменти одеше до себенегирање. И повторно во негов стил, папата Франциск не се уплаши од потенцијалните контроверзии кои оваа негова изјава можеше и ги предизвика во Бугарија и во Грција, па и во некои кругови во Македонија и отворено да ја зборува вистината за што Македонците му се бескрајно благодарни, а и отворената тага која ја покажуваат деновиве е доказ и за симпатијата на Македонците кон упокоениот папа.Сепак, амбицијата на оваа анализа нема да биде врз неговата дипломатско-државничка работа, туку фокусот ќе го ставам на еклисиолошките аспекти, доктрината и догмата на неговиот понтефикат. Па да почнеме.Понтификатот на папата Франциск, кој започна во 2013 година со неговиот избор како прв јужноамерикански папа и прв папа од редот на језуитите, претставува значаен пресврт во историјата на Католичката црква. Со стил на раководење што се одликува со скромност, директност и фокус на социјална правда, Франциск ги отвори вратите на дебати за длабоки прашања што долго време реално беа табу. Во оваа анализа ќе се обидам да направам споредба со неговите претходници – папата Бенедикт XVI и папата Јован Павле II, и да дадам историски контекст и ќе се обидам да ги анализирам контроверзиите околу причестувањето на разведените, потенцијалниот ризик од раскол и другите клучни теми што го одбележаа неговото папство.По двата според мене брилијантни понтификата, по долгото владеење на Јован Павле II (1978–2005), кое се карактеризираше со силна доктринална позиција на Црквата и неговата важна улога во падот на комунизмот, и краткиот, но теолошки остар, прецизно избрусен и интелигентен, иако можеби по малку крут, понтификат на Бенедикт XVI (2005–2013), изборот на Франциск дојде како изненадување и како симбол на промена.Католичката црква во тој момент се соочуваше со сериозни предизвици – скандали со сексуално насилство, загуба на верници, и потреба од нова релевантност во глобализираниот свет и токму тогаш, Франциск, ја донесе со себе латинoамериканската перспектива – црква близу до сиромашните, критична кон неолибералниот капитализам и отворена за пасторални реформи. Од самиот почеток, неговиот фокус не беше на догмата, туку на милосрдието, на блискоста со народот и на потребата црквата да биде прибежиште за маргинализираните од модерното општество. Го започна својот понтификат без да благословува или да изгледа триумфално туку скромно ги замоли десетиците илјади на плоштадот Свети Петар во Рим… Молете се за мене, зборови што не го преставуваат како еден апсолутен моќник и неспорен авторитет кај католиците туку како еден од нив, ранлив, скромен, обичен, а од тоа ја црпи својата моќ, токму како Исус на крстот.Па сепак, дали оваа скромност ѝ беше нужна на Црквата во овој момент, или многу подобро ќе беше за Црквата да обезбеди стабилност за верните преку утврдување на клучните доктринарни позиции во моменти кога истите барем перцептивно беа жестоко нападнати од современиот свет? Тоа ќе се обидам да го објаснам подолу.Значи, ако сакаме во две реченици да ги компарираме овие тројца папи на кои повеќето од нас сме им современици тогаш мора да кажеме дека папата Јован Павле II беше прв папа Словен, беше многу харизматичен лидер, со глобално политичко влијание. Неговите патувања, бескомпромисното залагање и бранење на човековите права и улогата во рушењето на комунизмот го направија светска икона со силно влијание не само кај католиците. Сепак, неговата цврста позиција за моралните прашања, вклучувајќи го и неговото неприфаќање на каква било либерализација во однос на абортусот, контрацепцијата и улогата на жените во црквата, остави многу мал простор за реформаторска дебата внатре во католичката црква. Конкретно, за Словените, од кои мнозинството се православни христијани, значајно е дека ги прогласи светите браќа Кирил и Методиј за рамноапостоли и заштитници на Европа, со тоа ставајќи ги и признавајќи ги Словените како значајни за историјата, но и за културата и верата во Европа. Во однос на целотата со Православната црква, тој се извини за злосторствата на крстоносците. Ја промовираше идејата за „двете белодробни крила на Црквата“, и секако имаше срдечна релација и со патријархот Атинагора и подоцна со Вартоломеј, но по однос на прашањата што ги раздвојуваат двете цркви не стори скоро ништо.Бенедикт XVI беше теолог, чиј понтификат се карактеризираше со доктринална строгост. Тој ги продолжи традиционалните и традиционалистичките ставови на Црквата, но истите ги надгради во поинтелектуална форма, филозофски ако сакате многу поиздржани и реално беа и се разоружувачки за либералите во Црквата. Во однос на православната Црква, и покрај добрата волја, Бенедикт никогаш не се откажа од учењето за Филоквето, папскиот примат и од непогрешливоста, што се едни од главните расколнички моменти со православието, но во повеќе наврати ја истакнуваше потребата од „дишење со двете белодробни крила на Црквата“ – метафора за Истокот и Западот што прв ја употреби Јован Павле II. Па сепак, иако Бенедикт XVI е најтеолошки „конзервативниот“ од тројцата во однос на православието, тој во исто време е и најпочитувачки настроен кон неговото богословие. Тој ја гледаше разликата како реалност што треба да се разбере, не само да се надмине. Но, не направи ниту еден догматски чекор во таа насока, што беше и за очекување. Неговата оставка, прва по повеќе векови, беше драматичен чин што го отвори патот за избор на Франциск.Франциск пак, настојуваше да го смени фокусот од правила и догми кон луѓето. Наместо да го осуди гревот и да го поучува грешникот, тој го повикува на дијалог за да биде разбран. Неговите зборови „Кој сум јас да судам?“ во контекст на хомосексуалните лица, се сметаат за меѓник во тонот и наративот на Црквата.Па сепак, треба да се истакне дека со своите не докрај доктринарно обмислени позиции се постави како слон во продавница со кристали и предизвика бурни реакции, па дури и ризик од раскол во Католичката црква и тоа токму во моменти кога радикалниот секуларизам, родовата идеологија и воке-идеологијата сериозно ги нападнаа дури и најконзервативните католички држави како Полска, Ирска, Шпанија и Италија и успеаја да извршат измени во серија закони, а во некои од тие држави и во уставите токму во делот на бракот, семејството, дефинициите за полот и слично. Тоа доведе до збунетост кај верниците за тоа што всушност е позицијата на црквата по овие прашања и им го намали капацитетот да се спротивстават на таквиот налет. Дури имаше и сосема блага и неконзистентна реакција кога се тргнаа верските обележја (распетијата генерално) од јавните објекти и училиштата во некои од овие држави. Дополнително со некои свои егзортации и енциклики тој отиде уште подалеку што предизвика дури и закани за отворен раскол од некои поконзервативни кардинали.Тоа особено го предизвика со една од најголемите контроверзии за време на неговиот понтификат, односно со прашањето за причестувањето на разведените и повторно венчаните католици. Во апостолската егзортација „Радост на љубовта“ (Amoris Laetitia 2016), тој предложи дека во одредени случаи, по внимателно расудување, овие лица и покрај тоа што се разведени да можат да пристапат кон сакраментите, односно да ја примат светата причест.Ова апостолско охрабрување беше поздравено од некои епископи, особено во Аргентина. Сепак, конзервативните кардинали, како Рејмонд Бурк и Валтер Брандмилер, остро се спротивставија, тврдејќи дека ова го нарушува учењето за нераскинливоста на бракот.Ова спротивставување резултираше со тоа што оваа насока ја прифатија во Аргентина и во Германија, но никаде на друго место, и направи екстремни тензии во колеџот на кардинали. Неговите критичари, особено од САД, го обвинија за „ерес“ и предупредија на опасноста од формален раскол. Франциск одговори дека ригидноста често крие подлабоки проблеми и дека е важно Црквата да се фокусира на милосрдието и разбирањето. Оваа не толку тивка кавга тлееше долго време што го натера папата во 2019 да изјави: „Не се плашам од расколи. Се молам да не се случат, но не се плашам“.Исто така, многу контроверзии предизвика енцикликата „Фален си“ (Laudato si’) пред сѐ заради нејзиниот тон, а не толку за самата содржина посветена на екологијата. Во оваа еколошка енциклика папата се обрати до сите луѓе со добра волја, а не само до католиците иако енцикликата има обврзно дејство само кон католиците, макар што пораката може да е универзална, во самата енциклика ја спореди земјата со сестра и користеше и други невообичаени метафори, и за првпат цитираше и користеше директни цитати од нехристијански извори и научни студии, па дури и самиот тон на енцикликата е проблематичен бидејќи користи очигледна социјалистичка или барем еве антикапиталистичка реторика и навлегувајќи во научно-технички прашања за кои Црквата не е особено вична и прецизна, а ја поларизираше паствата. Па сепак оваа енциклика беше широко прифатена од еколошките активисти и дури цитирана од ООН, но во Црквата доведе до сериозни фрикции, дури и отворена осуда од кардиналите, Милер, Бек и Пел.Исто така Франциск се обиде да направи и финансиски реформи во Ватикан, со цел да се постигне поголема транспарентност и отчетност, но и овие напори наидоа на отпор од внатрешни кругови и беа ограничени во својата ефикасност, благо кажано.Во односот со Православната црква, папата Франциск имал досега најпомирлив став, особено по прашањето за Филоквето и дури дозволуваше да не се чита Филоквето (зборовите „и од синот“ во Символот на верата) за време на одредени заеднички (екуменски) служби притоа потецирајќи дека Филоквето предизвикало многу кавги и раскол во црквата низ вековите, но надежта му е дека денеска страстите не се толку бурни по ова прашање, а заедничката верба во Светата Троица е она што треба да ги зближува двете цркви. Сепак, по прашањето на приматот на папата, безгрешноста на Богородица, па ако сакате и безгрешноста на папата екс катедра остануваат и натаму како сериозен проблем. Имаше, блиски односи со вселенскиот патријарх Вартоломеј иако при посетата на бегалскиот камп на Лезбос го потисна во позадина, па иако Вартоломеј беше домаќин, го доведе во прилично непријатна ситуација. Во Куба оствари средба и со рускиот патријарх Кирил, што е за првпат во историјата да се сретнат римскиот и московскиот патријарх.Ставот на Франциск по прашањето на приближувањето на двете цркви може да се сублимира како обид или желба да се случи природно од дното кон врвот, па сакаше да го искористи моментот на намалена сензитивност кон религиозните прашања генерално во светот за прво да се зближат верните па на крај клирот, но се чини дека е тоа невозможна мисија во моментов, за што посведочи и самиот кога свештеник во Грција силно протестираше извикувајќи „папата е еретик“ при неговата посета на Атина, при што мораше да интервенира и грчката полиција.Понтификатот на папата Франциск беше обележан со обиди за реформи, отвореност и фокус кон маргинализираните. Сепак се чини дека неговите напори за промени не беа соодветно теолошки обмислени и оправдани, па наидоа на сериозен отпор внатре во црквата. Тој остана доследен во својата визија за Црквата како место на милосрдие и прифаќање, но во исто време тоа остана на ниво на реторика бидејќи тој не најде доволно сила да промени ништо во догмата и доктрината на Католичката црква.Додека Католичката црква се подготвува за избор на нов папа, останува да се види дали ќе продолжи патот на Франциск или ќе се врати кон постарите традиции. Треба да имаме предвид дека папата беше продуктивен во назначувањето на нови кардинали, па така, 110 од 138 кардинали што ќе го изберат неговиот наследник се ракоположени токму од него. Па сепак, останува неизвесно дали следниот папа ќе продолжи со неговите реформи или ќе се врати кон поконзервативен пристап. Јас искрено се надевам на второво.Свесен сум дека е ова анализа само неколку дена по неговото упокојување и веројатно се пропуштени многу аспекти, но кога јас би требало да го оценам понтификатот на папата Франциск со неколку збора тоа би било Папата на милосрдието и на контроверзиите.Без разлика на исходот, влијанието на папата Франциск ќе остане значајно во историјата на Црквата, а тој ќе остане запаметен како човек кој до последен момент беше посветен на својата должност и само неколку часови пред неговото упокојување се обрати, макар и само со благослов во традицоналната порака од градот до светот по повод Воскресението Христово.Бог да ја прости неговата душа и да му подари Царство Небесно.Автор: Оливер Шамбевски, поранешен амбасадор на Македонија во Рим, Италија...

Свет Русија ќе биде претставена на погребот на папата Франциск од министерката за култура...

Рибарскиот прстен, еден од препознатливите симболи на папската облека, има историја што датира барем од 13 век. Името го добил по Свети Петар, кој според католичката традиција бил рибар и прв папа. Папата Франциск го носеше на свечени настани за време на неговите 12 години како понтиф. Многу верници го бакнаа прстенот, а тој предизвика дури и полемики поради хигиената. По смртта на папата, според традицијата, прстенот на знакот ќе биде оштетен или уништен зад ѕидините на Ватикан. Зошто прстенот мора да биде уништен? Според обичајот, кардиналот Камеро – вишиот кардинал задолжен за управување со преодниот период – врши уништување на прстенот и печатот пред Колеџот на кардиналите по објавувањето на смртта на папата. Оваа практика продолжила дури и откако прстенот и булата престанале да служат како официјални печати (нивната функција ја презел печатот во средината на 19 век). Но кога папата Бенедикт Шеснаесетти стана првиот папа во шест века што абдицирал, беше воспоставена нова практика: наместо да се уништи, на површината на прстенот беше издлабен длабок крст. Иако е длабоко симболично и поврзано со папската власт, значењето на рибарскиот прстен се разликувало од папа до папа. Папата Франциск во оваа смисла се разликуваше од неговите претходници. Некои папи, како Бенедикт Шеснаесетти, секојдневно го носеле прстенот, додека Јован Павле Втори често носел заменски прстен или крст во форма на прстен. Франциск бил некаде помеѓу – тој го носел рибарскиот прстен на свечените настани, додека во секојдневните пригоди го носел едноставниот сребрен прстен што го носел како кардинал. Имаше и шпекулации дека му било непријатно кога луѓето се обидувале да му ја бакнат раката. На почетокот на 2019 година, тој беше снимен како постојано ја повлекува раката додека верниците се обидуваа да го бакнат прстенот, а Ватикан подоцна рече дека тоа го направил за да го намали ширењето на инфекции. Според Ламб, папата Франциск секогаш сакал директно да им приоѓа на луѓето со ракување или прегратка, особено на оние на кои им е потребна, и не очекувал дека луѓето ќе му се поклонат или бакнуваат рака при средбата со него. „Рециклиран“ прстен Рибарските прстени се разликувале низ вековите. Повеќето го прикажуваат Свети Петар со клучевите на Светата столица – симбол на моментот кога му беа предадени „портите на рајот“ – но надвор од тоа, нивниот дизајн не е строго пропишан. Тие често ги рефлектираат модните трендови од ерата или личниот дух на одреден папа. Златарите обично рачно му го прават прстенот на новиот папа, но Франциск и овде ја прекрши традицијата. Во согласност со неговата скромност, тој одлучи да не прави нов прстен, туку го „позајми“ оној што некогаш му припаѓаше на секретарот на Павле Шести, изјави Ламб. Овој таканаречен прстен за наследство некогаш му припаѓал на архиепископот Пасквале Маки, секретар на Павле Шести, кој почина во 2006 година. Прстенот е направен од позлатено сребро, а не од чисто злато. (Индекс.хр)...

„Мила ми мајко, јас сум прв твој син и мој долг е да бидам околу тебе… Но, можам ли, кога ги чувствуам болките на нашата измачена Татковина, да не се оддадам со љубов на најверен син на нејзиното свето дело? Маките на татковината се повеќе од сите страданија на секоја наша мајка. И јас – без ни најмалку да те навредувам – се чувствувам повеќе син на втората моја мајка – Македонија, отколку на тебе, која си ме родила. Не жали и не плачи за мене. Најдоволен ќе се чувствувам, ако со своето држење бидеш за пример на другите мајки и сопруги.” – ова е последното, предсмртно писмо на славниот македонски револуционер и илинденец Христо Узунов до неговата мајка Анастасија Узунов пред да се самоубијат тој и неговите 13 соборци во кичевското село Цер, на 24 април 1905 година, за да не им паднат живи во рацете на Турците. Сведок на херојската смрт на војводата Узунов и неговите комити бил Италијанецот Еторе Лоди. Еторе го оставил следното свое сведоштво за тие величествени мигови од македонската историја: „На другиот ден после бојот ја видов во Цер страшната слика што никогаш нема да ја заборавам. – Труповите на младите јунаци сите со отворени рани по градите и по челото. Се самоубија, за да не паднат живи во рацете на непријателот. Ми го покажаа војводата. Узунов лежеше прострен на подот со раширени раце, а погледот на неговите мртви и отворени очи гледаше горе, во бескрајот. Од челото уште течеше крв… Ја видов Македонија во тој момент – маченица, велика, непобедлива!“ Денес се навршуваат 120 години од јуначката смрт на овој легендарен македонски револуционер, војвода и реонски началник на четите на Македонската револуционерна организација во Охридскиот револуционерен округ. Тој е дел од величествената плејада на национални дејци и борци за слободата на Македонија и македонскиот народ, кои засекогаш ќе вдахновуваат секое македонско поколение со својата саможртва дека Татковината и нејзината слобода се поважни и од сопствениот живот.Христо Димитров Узунов е роден во Охрид на 22 февруари 1878 година. Kако ученик на Солунската гимназија Христо Узунов пристапил во ВМРО и раководел со револуционерен кружок. Според некои документи, се смета дека тој во револуционерната организација се вклучува во 1896 година. Христо Узунов бил окружен ревизор на четите на Македонската револуционерна организација за Охридско, Струшко и Кичевско. Од 1903 година бил поставен како главен војвода на охридските револуционерни чети. Учествувал на Смилевскиот конгрес. Прогонуван од турската власт, на двапати бил затворен во Битола. На познатиот Солунски конгрес на Организациjата во 1903 година била донесена одлука да се крене востание. На конгресот на округот во селото Смилево на 1 маj 1903 година Узунов, како охридски војвода, jа предводел делегациjата на Охридската револуционерна околиjа и предложил да не се крева востание, поради недоволната организираност и слабата вооруженост. Во тоа не успеал. Во Илинденското востание бил член на Горското началство (Штабот) за Охридскиот револуционерен реон. Учествувал во спасувањето на збегот од Рашанец со околу 200 семејства. За големата посветеност на Христо Узунов кон македонското дело зборува и неговата средба со селаните од село Куратица, веднаш по трагичниот крај на востанието. На таа средба Христо Узунов рекол: „Браќа, сонце сакавме, а ни искра не добивме. Нашата земја се натопи со пепел и крв, и за сѐ знаете, јас сум виновен. Еве ви се предавам, убијте ме, предајте ме, што сакате правете со мене.”А потоа востаниците ќе му одговорат: „Не, ти не си виновен. Ако раководството даде решение, ние повторно ќе се кренеме.”Христо Узунов за неуспехот на востанието чувствувал голема грижа на совеста. Неговиот сограѓанин Огненов во едно писмо ќе му напише: „Брату Арсение (прекар на Христо), тие за тебе имаат повеќе од добро мислење (се смета за сограѓаните), те сметаат како идеален… Сите со гордост го споменуваат твоето име и се чувствуваат особено привилегирани, ако некој од нив зборувал со тебе…”По задушувањето на востанието Узунов останал во охридскиот краj. По одредено време минато на Смилевската планина во декември 1903 година се вратил во своjата околиjа, за да ги обнови растурените комитети на Организациjата. Во текот на 1904-1905 година Узунов главно својата активност ја насочил во организирање борба против присутните пропаганди. На 24 април 1905 година од Крушево заминал за Кичевско, придружуван од страна на 14 соработници и револуционери, добро вооружени четници и двајца војводи, Ванчо Србаков и Пецето. Но, во кичевското село Цер биле опколени од многуброен турски аскер со артилерија. Тие не примиле никаква помош, па биле принудени или да се предадат, или да се самоубијат. Војводата Ванчо Србаков решил на свој ризик, со фрлање бомби да се обиде да се пробие низ огнот, но не успеал.Во екот на крвавата борба во селото, кога Христо Узунов е сардисан од сите страни, доаѓа попот и го повикува да се предаде: „Војводо! Зборував со кајмакамот, бара да се предадете! Бесмислено е, војводо, Ванчо и Јовче се убиени! … Добро, војводо, Господ нека е со Вас.“ Повикот на попот за предавање не го разубедува тврдокорниот Узунов и борбата продолжува и понатака. На крајот, Христо Узунов и неговите 13 соборци се самоубиле, за да не им паднат живи во рацете на Турците,Пред да се самоубие, Христо го оставил следното писмо до сите чесни револуционери: „Браќа, допуштам да сме предадени, но верувам и дека е тоа случајно. Мојот последен совет до сите другари е да бидат искрени кон делото сите оние. кои што му служат, зашто само искреноста и често срдечноста ја издигнале внатрешната организација и пак тие ќе ја спасат од аномалноста, во која е поставена од недобросовесни наши другари. Нашата идеја ќе биде постигната, ете зошто ќе умрам спокоен, со чиста совест пред законите на нашата света Организација.“Давајќи ѝ го ова писмото на Спировица, која при земањето била ранета, ѝ подвикнал: „Последен пат збогум сестро, кажи им на другарите дека славно ќе умрам, смртта е последна кога нема слобода. Нека бидат уверени дека делото ќе победи. Македонија ќе роди нови борци, ние ќе живееме во спомените ваши.” Христо го оставил и писмото до неговата мајка Анастасија, кое е наведено на почетокот на оваа статија....

Само во првиот месец и половина од годинава во 11 престрелки загинале две лица, додека четири лица биле повредени, а пукањата не престануваат. Иако тоа беше незамисливо пред само неколку години, неодамнешните напади се доказ за падот на градот и откриваат очајна потреба од силно политичко лидерство. Но, Брисел го нема, пишува „Политико“.Раскол во срцето на Европската унија Лавиринтската политичка структура на Белгија содржи повеќеслоен систем на владеење, секој со свои овластувања и често опфатен со внатрешни конфликти. Кога функционира, работите се во ред, но кога не, настанува парализа. И работите најмногу станале парализирани во бриселскиот регион каде што, девет месеци по изборите, политичарите сè уште се расправаат без влада на повидок. Политичкиот неред не ја разоткри само координацијата на бриселската борба против криминалот. Туку и изградбата на социјални станови и големи инфраструктурни проекти е во голем ризик да биде одложена. Субвенциите – како оние што доаѓаат од добротворни организации, невладини организации и културни проекти – се замрзнати. Неизвесно е финансирањето на центрите за социјална заштита, работата на полицијата и локалните власти. Јавниот долг се трупа речиси исто толку брзо како вреќите со ѓубре по валканите улици. „Навистина се работи за опстанокот на Брисел, како град“ изјавил Кристоф де Буклер, центристички пратеник. Скандал од 4 милиони евра дневно Подалеку од големиот плоштад преполн со туристи, слатки продавници за чоколади и раскошни пивски сали, ова е град на работ. Доколку градот имаше влада, ставањето под контрола на трошоците на Брисел ќе беше предизвик број еден. Долгот на главниот град изнесува повеќе од 14 милијарди евра, несметајќи ги 1,6 милијарди евра што се очекува да бидат додадени оваа година. Белгискиот весник „Бруз“ пресметал дека дефицитот – разликата помеѓу она што градот го троши и она што го носи – се зголемува за 4 милиони евра секој ден. Де Буклер, кој минатиот месец се обидел да ги рестартира коалициските разговори, е доста остар. Во сите месеци по изборите, политичарите немале време ниту да разговараат за суштината, рекол тој за „Политико“. „Тоа е само политичко држење кое го блокира Брисел. „Ти си мој пријател. Не си. Сакам да работам со тебе. Но не со тебе“. „Тоа е незрело“, истакнал тој. Капитална обврска Премногу комплицираната политичка архитектура ги збунува и фрустрира дури и самите Белгијци. Едноставно кажано, Брисел е еден од трите белгиски региони, заедно со Валонија во која се зборува француски на југ и Фландрија на север, која го опкружува градот. Сите три региони имаат свои влади кои се одговорни за прашања како што се домувањето, транспортот и економската политика. Со оглед на тоа што Белгија се бори да ги исполни кратењата на трошоците пропишани од ЕУ, долгот на Брисел е „обврска за целата земја“, истакнал Дејв Синардет, професор по политички науки на Универзитетот во Брисел. Ситуацијата може да се влоши: кредитниот рејтинг на регионот може да биде намален до лето, што би го поскапело задолжувањето, што дополнително ќе го зголеми долгот на регионот, предупредил привремениот министер Свен Гац. Синардет рекол дека тоа барем може да создаде одреден притисок за конечно да се формира влада. Другите се помалку оптимисти. Центристичката партија „Les Engages“ предложила да се намалат платите на бриселските политичари за 30 отсто додека не формираат влада и за 40 отсто доколку нема влада до јуни. Притискање на нуклеарното копче Додека Белгија е поделена на три региони, самиот Брисел е поделен на 19 општини. Секој има свој градоначалник. Тие раководат со шест полициски сили во регионот. Со зголемувањето на криминалот и насилството, федералната влада на Белгија извести дека сака да ги спои овие посебни сили во еден ентитет. Не е изненадувачки што бриселските политичари ја осудија одлуката. Тие тврдат дека вистинскиот проблем со полицијата не е нивната разработена организација, туку недостатокот на национално финансирање и дека спојувањето ризикува да ја отуѓи полицијата од граѓаните на Брисел, а некои пак стравуваат дека самоопределувањето на Брисел исчезнува. Од друга страна претседателот на партијата МР, Жорж Луис Буш, се заканил дека доколку Брисел не го „вразуми“, би можел да биде ставен под контрола на федералната влада. Тоа би било слично на притискање на нуклеарно копче, а исто така, тоа најверојатно е невозможно. Правно гледано, идејата е „фикција“. Но, теоретски, федералната влада би можела да изврши дополнителни исплати за Брисел според одредени мерки, слично како што ЕУ ја реформираше Грција во замена за спас, рекол тој....

Трамп вели дека би можел да се сретне со Путин следниот месец...

Трамп вели дека би можел да се сретне со Путин следниот месец...

Истото што им се случи во 1990-тите им се случува повторно на земјите од поранешна Југославија – паѓаат во замка многу слична на онаа што им ја наметна режимот на Милошевиќ. Реченицата за враќањето во деведесеттите на Балканот често се повторува и се претвора во фраза, бидејќи не и се припишува вистинското сериозно значење. Имено, честопати воопшто не се разбира што загубија државите формирани на територијата на поранешна Југославија во 1990-тите, кога поради националистичката социјална динамика воспоставена од режимот на Слободан Милошевиќ кон крајот на 1980-тите, беа блокирани од големосрпската агресија во 1990-тите. Во средината на осумдесеттите, „кремот“ на српската академска заедница го создаде Меморандумот САНУ, како политички проект за создавање на голема Србија. Фактот дека проектот се засноваше на етатистички реалсоцијалистички модел, а тие не го видоа озлогласеното – дека светот се соочува со голем бран на демократизација и дека тоталитарниот поредок се распаѓа, покажува до кој степен „кремот“ живеел надвор од глобалниот контекст. Меѓутоа, страшно е што поради проектот дизајниран од Милошевиќ, кој тој го спроведе, во другите земји од поранешна Југославија, процесите на демократизација во Централна и Источна Европа поминаа покрај овој политички интерес во овие земји. Територијата на поранешна Југославија затоа првично беше целосно отсутна од проектот „Делорски кругови“, а единствено Словенија успеа да добие статус на кандидат за членство и покрај тоа што не беше дел од проектот на претседателот на Европската комисија во два мандати – од 1985 до 1995 година. Извлекување на Хрватска од балканскиот контекст Патот кон членството на Хрватска во ЕУ беше следен во друга насока, со заклучоците од самитот во Солун на крајот од грчкото претседателство со ЕУ во јуни 2003 година, што, на крајот на краиштата, го отвори патот за проширување на ЕУ кон Западен Балкан, по големата експанзија во 2004 година, во која беше вклучена и Словенија. Во 1990-тите, Балканот беше надвор од европскиот политички контекст. Во балканските држави кои беа фокусирани на национализмот и војната, клучните процеси поминаа под радар – од падот на Берлинскиот ѕид до изградбата на демократски институции и процесот на економска и политичка стандардизација со заедничко европско правно законодавство, што се одвиваше во остатокот од Централна и Источна Европа. Словенија ја отвори својата можност веднаш по примирјето во Бриони, но долго време беше третирана со недоверба во ЕУ. Хрватска почна да ја создава својата шанса дури по победата над агресорот (која беше воспоставена според некои толкувања во 1995 година, но всушност дури во 1998 година со завршувањето на процесот на мирна реинтеграција на Дунав) и, многу поважно, колапсот на популистичкиот режим на 3 јануари 2000 година и почетокот на второто пренесување на власта. Дури тогаш Хрватска почна да излегува од контекстот на „заканата на Милошевиќ“, а интересно е што процесот на соборување на Милошевиќ на 5 октомври 2000 година веќе беше на маргините на вниманието на хрватската јавност. Извлекувањето на Хрватска од балканскиот контекст беше политички проект на администрацијата и на Ивица Рачан и на Иво Санадер, а широк консензус за тој проект беше воспоставен со создавањето на парламентарен Национален совет за следење на пристапните преговори. Тој консензус на умерената левица и десница, обединети околу целите за влез во ЕУ и НАТО, ја одбележа и словенечката политичка арена – од крајот на процесот на независност до реализацијата на тие темелни заеднички цели. Патогениот притисок на Србија врз соседите За жал, со пропаѓањето на проектот Меморандум САНУ, не беше запрено патогеното влијание на проектот Голема Србија на Балканот. Наместо да го признаат поразот, „основачите“ на проектот создадоа Меморандум II, чија цел беше да се отфрли одговорноста за процесите во 1990-тите, а со тоа и фактот дека режимот во Белград беше етикетиран како одговорен за неказнивоста и неуспехот да се спречи злосторството геноцид пред Меѓународниот суд на правдата во Хаг (ICJ) и Меѓународниот судски судски суд. Со промената на администрацијата на Борис Тадиќ, која изврши преговарачка транзиција, договор меѓу мекото крило на стариот режим и мекото крило на демократската алтернатива, извршена во 2012 година, Србија повторно влегува во периодот на владеење на опции посветени на големосрпскиот концепт, но овој пат, по примерот на империјалниот проект на Путин во Русија. По 13 години владеење, притисокот на авторитарната власт во Србија врз соседните земји станува крајно патоген. Помалиот ентитет во Босна и Херцеговина [Република Српска] се третира како конститутивен дел од српскиот свет, а властите во Белград силно го охрабруваат сецесионизмот на Додик. Иако односот кон Црна Гора, како органски дел од српскиот свет, е малку порезервиран од односот кон ентитетот на Додик, контролната моќ во Црна Гора е воспоставена во рацете на великосрпската опција, на чело со Андрија Мандиќ. Таа контролна власт која ги спроведува интересите на Белград секогаш може да ја блокира номинално проевропската администрација на премиерот Милојко Спајиќ и претседателот Јаков Милатовиќ. Најлошиот притисок е врз Косово, кое во септември минатата година беше изложено на терористички напад на паравоените сили вооружени и контролирани од режимот во Белград. Клучниот актер на терористичката акција се уште ја ужива целосната заштита на авторитарниот режим на Вучиќ. Аспирациите за претворање на дел од Северна Македонија во простор на српскиот свет стануваат се поочигледни. Дополнителен на тој проект беше уште еден сличен проект – проектот Отворен Балкан, кој сакаше да воспостави простор на асиметрични односи на Западен Балкан со две фокусни точки, Белград и Тирана, и да го претвори концептот на „регионална интеграција“ во рамка за големосрпскиот и големоалбанскиот проект. Поради реакцијата на Европската Унија, пред се на Германија, проектот Отворен Балкан мораше да се „повлече“ пред европскиот, односно германскиот проект на Берлинскиот процес, кој се заснова на европските принципи за еднаквост и матрична соработка на земјите вклучени во иницијативата. Меѓутоа, во Белград тоа сè уште не беше доживеано како сериозен политички пораз, а државните политики систематски се водат во согласност со верувањето многу слично на она од проектот Меморандум САНУ. Очекувања од Русија и Трамп Имено, тој проект се засноваше на верувањето дека никакви длабоки општествени промени нема да го доведат во прашање етатистичкиот модел на диктатура, заснован на Советска Русија. Исто така, проектот на српскиот свет почива на убедувањето дека е само прашање на време кога тоталитарната Русија ќе го освои и порази европскиот модел на демократски слободи, човекови права и социјална-пазарна економија. Кога започна генералната инвазија на Путин на Украина, за оние кои го моделираа српскиот светски проект, тоа беше показател за почетокот на крајот на Европската унија. За оние кои ја моделираа политиката на Вучиќ, агресијата против Украина беше прокси војна, но пред се војна што Русија ја води на територијата на Украина за да го урне слободниот свет и Европската унија. Де факто истото се очекува од новиот мандат на претседателот Трамп: сојуз со Русија во име на „заедничките вредности“ и против Европската унија. Разликата од Меморандумот на САНУ е само што тој документ на „цветот на интелигенцијата“ се засноваше на верувањето дека етатистичкиот комунизам е вечен, а овој проект се заснова на верувањето дека деновите на демократијата и човековите права се одбројани. Тоа што се покажа дека НАТО, како одбранбен сојуз на слободниот свет, е многу витален и дека стана поатрактивен отколку што беше пред руската општа инвазија на Украина, е како да не постои во тој светоглед. Во овој поглед на светот, за ЕУ ​​се зборува како структура од минатото, без можност да опстане во нови услови, а проектот на претседателот Трамп се толкува блажено наивно, без негово елементарно знаење. Балканот како изолиран вредносен систем Вистина е, секој период во кој се пробиваат епохите може да биде крајно ризичен за бројни држави и за наднационални структури. Јасно е дека со почетокот на новиот мандат на претседателот Трамп заврши периодот на глобализација, но Европската унија веќе во добра мерка се прилагоди на тоа. Прашањата за слободната трговија и царинските бариери и прашањата за односите меѓу глобалните актери стануваат тензични и чувствителни, но Унијата одговара со нови јавни политики. Под притисок на концептот на српскиот свет, пак, на државите од просторот на поранешна Југославија им се случува истото што им се случи во 1990-тите. Тие паѓаат во замка многу слична на онаа што им ја наметна тогашниот режим на Милошевиќ, без главно да се извлечат од последиците од таа претходна замка. Денес околностите се далеку понеповолни отколку во деведесеттите. Во тоа време, имаше оптимизам што следеше по големиот бран на демократизација, економската конјуктура што следеше по проширувањето на нови пазари и подготвеноста на консолидираните демократии да го пренесат знаењето во земјите кои се најдоа во позиција да излезат од тоталитаризмот или авторитаризмот и да почнат да градат демократски уставни модели, слободно граѓанско општество, слободен пазар и најдемократски. Денес нема оптимизам, а на Балканот почнува да се гледа исто како што се гледаше во деведесеттите – како област што живее во изолиран вредносен систем, кој нема речиси ништо заедничко со вредносниот систем на консолидираните демократии. Повторно, балканските држави ниту се обидуваат да разберат што се случува со Европската унија, ниту ги следат процесите и одговорите на Унијата на новонастанатата ситуација, туку очекуваат да бидат третирани како привилегирани. Краток временски период во кој сериозно се размислуваше за тоа како враќањето кон заедничката европска политика за проширување може да биде вредно за Унијата, за жал, сега е пропуштено, а никој освен професионалните заговарачи за проширување (како што е еврокомесарот за проширување) сериозно размислува за фактот дека некои од земјите во претпристапниот дијалог во рамките на актуелниот мандат на Европската комисија може да ја „заврти вратата“ на Европската комисија. Но, тоа не е вина на европската елита, туку на политичките елити кои повторно се најдоа заробени од притисокот на светогледот кој нема ништо заедничко со вредностите на европската интеграција. Во такви околности не треба да се очекува релевантен интерес на институциите на Унијата за процесите во Западен Балкан. Единствениот начин да се врати областа на Западен Балкан / поранешна Југославија на европската агенда е домашните политички елити да најдат сила да го отфрлат притисокот на антиевропскиот светоглед што ја „зароби“ оваа област и да ги воведат во јавниот дискурс оние прашања што сега ја окупираат Европската унија, т.е. процесот на глобализација банкротираше. Одговорот со помош на популистичкиот квазисуверенитет, кој ги турка овие земји во орбитата на Путин, го гасне секој европски интерес за процесите што се случуваат во овој дел од Европа. Меѓутоа, проблемот е што во современи услови ќе биде уште потешко да се надминат последиците од таквите погрешни политики отколку што беше во деведесеттите. И гледаме дека во 90-тите, освен Словенија и Хрватска, од разорното влијание на меморандумскиот антидемократски етатизам не го избегнаа и другите земји од оваа област. Колумна на Давор Џенеро Извор: Savremena zamka za Balkan opasnija od one iz Miloševićeve ere | Eurointegracije | Al Jazeera...

„Словенскиот македонски јазик претставува реалност во таква мера што во XIX век суштествувал еден македонски литературен јазик, јазик на сосем мала учена литература, но на обилна народна литература. Овој литературен јазик, заснован врз говори што природно се разликуваат малку меѓу себе, немаше време да се унифицира. Меѓутоа негови центри беа Скопје, Тетово, Охрид, Битола (Манастир), Воден и тн.“ – ќе запише францускиот лингвист и македонист Андре Вајан во 1938 година за постоењето и засебноста на македонскиот јазик, побивајќи ги сите и секакви бугарски и грчки тврдења дека македонскиот јазик бил измислен од Тито во 1944/1945 година (А. Vaillаnt: Le probleme du slave Macedonien – Bulletin de la Societe de linguistique de Paris, t,. 39, 2 (Numero 116), Рaris 1938, р. 195). Денес, на 23 април 2025 година се навршуваат 48 години од смртта на овој француски македонист и ова е пригода за ново навраќање кон исклучителниот придонес на Вајан во борбата против сите фалсификати и негации на самобитноста на македонскиот народ и неговиот македонски јазик. Еден од најжестоките аргументи на овој врвен европски лингвист против таквите негаторски тези е и „Македонскиот речник од XVI век“, кој го издал заедно со Ќиро Ѓанели, професор на Универзитетот во Рим, Италија – речник со повеќе од 300 изворни македонски зборови и фрази, напишан во 16 век од непознат автор, а објавен во 1958 година. Текстовите, презентирани за анализа, се објавени во издание на „Институтот за словенски студии“ при Парискиот универзитет во 1958 година. Станува збор за еден од најраните ракописи напишани на чисто македонски народен јазик, а неговите содржини се собрани од селото Богатско, кое се наоѓа во регионот на Костурскиот округ, во југозападна Македонија. Вајан: „Словенскиот македонски јазик претставува реалност!“ Андре Вајан (2.11.1890–23.4.1977) е француски славист, професор во Националната школа за ориентални јазици и Високата школа за напредни студии во Франција, како и во Францускиот колеџ. Тој бил дописен член на МАНУ од 25 јули 1969. Бил и дописен член на Славјанскиот институт во Праг, дописен член на Југословенската академија на науките и уметностите, но и на Бугарската академија на науки и уметностите. Во периодот од 1922 до 1934 година, за да се запознае добро со славјанските јазици престојувал во Југославија, Чехословачка, Советскиот Сојуз и во Полска. Во периодот меѓу двете светски војни, кога пропагандите на Србија, Бугарија и на Грција ги негираат постоењето на македонскиот народ и македонскиот јазик, от славист во 1938 година за македонскиот јазик Андре Вајан ќе напише: „Поимот на ‘словенскиот македонски’ е нејасен само за оној ,што сака така да биде. Словенскиот македонски претставува реалност во таква мера што во XIX век суштествувал еден македонски литературен јазик, јазик на сосем мала учена литература, но на обилна народна литература; и не се работи само за документи на фолклорот какви што можат да се соберат сегде: лирската македонска песна, многу ценета во Србија и во Бугарија, претставува еден автентичен литературен жанр, со реална вредност. Овој литературен јазик, заснован врз говори, што природно се разликуваат малку меѓу себе, немаше време да се унифицира. Меѓутоа негови центри беа Скопје, Тетово, Охрид, Битола (Манастир), Воден, итн.“ Првиот непосреден допир со Македонија, Андре Вајан го имал како француски војник на Македонскиот фронт во времето на Првата светска војна. Тогаш како потпоручник во Главниот штаб имал задача во „околината на Лерин да ја испита јазичната ситуација, обичаите и спомениците“, при што започнал и со собирање македонски народни песни и приказни. Притоа, меѓу другото, утврдил: „Во Македонија, српска и грчка, постои само македонски јазик“. Во неговите научни истражувања особено го интересирале и старословенскиот јазик и книжевноста, споредбената граматика на словенските јазици и сл. Се занимавал и со македонската дијалектологија и македонскиот јазик во рамките на јужнословенската јазична група. Автор е на дваесетина книги и на голем број статии и други прилози. Немерливата важност на „Македонскиот речник од 16 век“ на Вајан и Ѓанели Ракописот № Ц 152 од Ватиканската библиотека, кој ги содржи и македонскиот речник и македонските народни песни од Богатско, од околината на Костурско, ќе го проучуваат Андре Вајан и Ќирo Ѓанели. Резултатите од истражувањето на текстот од македонските материјали и описот на ракописот со јазична студија на текстот, ќе го објават како „Еден македонски речник од XVI век“ во изданијата на Институтот за словенски студии на Парискиот универзитет „Текстови“, кн V, Париз, 1958, стр. 1—70 (Сirо Giаnnelli – Аndre Vaillant, Un lexique macedonien du XVI Ѕiесlе, Рariѕ, 1958). Зборувајќи за ова, Ѓанели како особено интересен го истакнува портретот на некоја жена во македонска народна носија. Во уводниот дел Ѓанели изнесува целосен палеографски опис на ракописот, кој се состои од три дела, од поголем број тетратки. Во вториот дел на ракописот се забележани македонскиот речник, македонските народни песни и турската народна песна. Покрај ова, забележени се уште две македонски реченици. „Македонскиот речник од 16 век“ во првиот дел содржи неколку обични реченици. Поголемиот дел од Речникот претставуваат случајно забележени зборови, но има и поединечни групи зборови со кои се именуваат: животни, птици, растенија, жита, носија, садови, алати, сродство, деновите во неделата и др. Во речникот се забележани следните реченици, изрази и зборови од македонскиот дијалект од околината на Костурско: „Господине, брате, да си здрав, остави ни да спиме, ела да јаме, и да пиеме, да работиме, имате вино да купиме, от која страна да појдиме во Богаско; – сокол, врапци, јастреп, тресопашка, властовица, врани, јаребици, голоби; – офци, кози, јагне, мечка, елен, лисица; – месо, сирени, мљако, јајца, хлабо, вино, сол; – жито, пшеница, арж, просо, ечмен, овез, зоб; – паница, вјадро, кутел, корито, лопата; – перница, разбој, фурка, врјатено, гребен, игла, точило, брич; – глава, чело, вјажди, очи, око, нос, мрсул, уши, уста; – гуна, кошјула, ракав, поас, гашник, чехли, опинци; – жена, вдовица, невјаста, старец, дедо, стара; – духовнико, властели, стрина; – ден, недела, месецу, година, понеделник, фторник… петок; – косор, срп, кола, гумно, врешта, плевна, пчели, мет…“. Потврда дека македонските текстови потекнуваат од Костурско, Вајан и Ѓанели наоѓаат во реченицата што е дел од македонскиот речник, а во која се вели: „От која страна да појдиме во Богаско“. Богаско се наоѓа во Костурско, на патот од Кожани за Костур. Во однос на тоа кој ги запишал македонските материјали, Ѓанели мисли дека станува збор за некој, можеби, ученик од Костур, секако Грк, кој го знаел и македонскиот говор од Костурско, па забележил неколку реченици, три песни и неколку десетини збора од секојдневниот говор, а со тоа се согласува и Вајан. Покрај македонскиот речник, ракописот содржи и три народни македонски песни. Овие песни имаат особено значење за македонскиот јазик и за македонското народно творештво од XVI век. Народната лирска песна со своjата длабока старост има огромно значење не само за македонското туку и за целото славјанско културно наследство. Приредил за објавување: Свето Тоевски...

Се знае дека нулата е број без големина, освен ако не опишува лош политичар. Тогаш нулата може да биде вистинската големина. Во својата книга „Патот до слободата“, Џозеф Стиглиц, поранешен професор по економија на Универзитетот Колумбија, и добитник на Нобеловата награда за економија, нè потсетува дека во САД, и демократите и републиканците ја бранат доктрината на неолиберализмот. Двете големи политички партии се за дерегулација и приватизација, дури и таму кај што тоа не е пожелно поради јавен интерес. Оти тоа го бара интересот на најбогатиот слој на американското општество. Токму тој богат слој со ептен сиромашна душа. Низ векови светот ги има изградено жилите на цивилизацијата: устави за ограничување на моќта, закони за еднаквост, меѓународно право и сојузи за зачувување на мирот, правни системи за мирно решавање спорови, вести за унапредување на толеранцијата и создавање здрава јавност, добротворни организации за олеснување на страдањата, бизниси за развој, елитни универзитети за градење просперитетно и здраво општество, институции за лекување болести итн. Ама некој сето тоа може да го превртува наопаку со што на мнозинството луѓе животот им станува гаден, брутален и краток! Тоа тогаш кога правите лекот да биде поопасен од болеста. Ова се случува кога некои одлучуваат луѓето да ги води по патиштата низ кои поминал Сизиф со својот огромен камен. Трампизмот веќе стана именка за сето тоа, оти власта се претвори во моќ заради себе и енормно богатиот слој „богови“. За жал и во ерата на роботиката луѓето како во древниот Египет продолжуваат да создаваат лажни богови на кои им веруваат повеќе отколку на вистинскиот Бог! Енормното покачување царини, енормно збогатува мал слој луѓе, во сметка на брутално осиромашува голема маса луѓе. Занемарување на мирот. Америка се претвори во арена на безмилосни луѓе, и пример за слабеење на институциите кои би требале да ја ограничат моќта на тој назаситен слој на општеството. Трампизмот е токму тоа оти веќе почна да наликува на античка митологија, кога чудни суштества биле прогласени за богови! И во однос на меѓународната политика многу е подриено. Никој во американскиот астаблишмент не се чука по главата дека Повелбата на Обединетите нации забранува каква било закана или употреба на сила против други држави. А слушаме секојдневни закани за Панамскиот канал, за Гренланд, за Канада, за Газа итн. Целиот демократски систем по Втората светска војна е под сериозна закана. Тоа го загрижува целиот свет, а и мнозинството американско општество внатре. Луѓето на сакаат враќање на времето на старите империи, кога силните правеа што сакаат, а слабите трпеа. Би требало да се надеваме на случајниот здрав разум, кој е како стакло, кое можете да го скршите, но не ќе можете повеќе да газите по парчињата. Во моментот единствено навестување за некое помасовно контрадвижење – се митинзите предводени од Берни Сандерс и Александрија Окасио-Кортез, кои силно ја анимираат американската јавност со слоганот „Стоп на олигархијата“. Денот на тарифите што Трамп го нарече „Ден на ослободувањето“, тие го прогласија за „Ден на окупацијата“. Секако дека ова не е за Трамп, туку за отрезнување широки маси за спротиставувања на трампизмот кој создава хаос низ светот. Сега трампизмот се соочува со контранапад и пред домашни судови, кои на долг рок, може да бидат фатални за глупавиот глобален царински режим на Трамп. Голем број европски популистички партии и радикални националисти, кои со еуфорија го дочекаа доаѓањето на Трамп во Белата куќа, со надеж дека лесно ќе дојдат на власт со крилата на идеологијата МАГА, сега се обидуваат да ја намалат штетата што може да им ја нанесе таквата јавна поддршка во очите на своите гласачи. “Не знам што сака тој. Тоа што го прави е сосема лудо. Кога рече дека не очекувал таква реакција од финансиските пазари, се плашам дека тој ништо не разбира. Дека тоа ќе предизвика инфлација, пад на берзи, не разбираме што сака“ – кажа поранешниот чешки премиер Андреј Бабиш, кој до пред неколку недели гордо се означуваше како голем „трампист“ и носеше црвена бејзбол капа МАГА на која пишувал „Силна Чешка“. Логиката на Додик и сличните будали кои се гордеат со она од што мудриот се срами. Претседателот Трамп сега доби нето негативен рејтинг во осум од девет анкети направени во пресрет на неговото сеопфатно објавување тарифи на 2 април – иако повеќето Американци не мислат дека Трамп ќе може да се држи до новите давачки. Уделот на Американците кои мислат дека економијата е на погрешен пат се искачи на 54% во најновата анкета од 43% во анкетата од 24 до 26 јануари. Сега јавното одобрување на економското управување на Трамп е падната на 38 отсто од 44 отсто во претходната анкета. Тоа е голем пад за само три месеци! Таму висок рејтинг има само претседателот на Федералните резерви Џером Пауел, за кого Трамп мака мачи како да го разреши оти законот не му дозволува. Дури размислува како да го смени законот! „The Economist“ редовно ги следи промените во поддршката во претседателствувањето и наведува дека повеќето претседатели почетокот на мандатот го започнуваат со позитивно одобрување, па потоа следува благ пад. Но, и двата мандата на Трамп започнаа со нејасен став на јавноста за него и тој го помина речиси целиот свој прв мандат со негативен резултат. Неговиот втор мандат почна со масовна амнезија и хипмоза, ама со брзо отрезнување поради општата катастрофа на внатрешен и на надворешен план. Сега неговата поддршка рапидно паѓа, особено по објавувањето тарифи на почетокот на април што предизвика невидена паника по сите финансиски пазари. Бунтовникот Сандерс ја води турнеја наречена „Борбена олигархија“, со серија политички митинзи во придружба со својата колешка, републиканката Александрија Окасио-Кортез. Двајцата тргнаа по преполната маршрута низ САД, со цел да ја галванизираат ептен разочаренатата и длабоко ранетата маса луѓе. Дури на еден сосема спонтан митинг успеале да соберат дури 35.000 луѓе, веројатно разочарани од ветувањата високо до небо, ама реализирањата длабоко во кал. Реално, Трамп беше реизбран на голем бран економски песимизам, со инфлација, високи цени и губење работни места, но наместо да тргне кон заздравување тој избрал дополнителна „инфекција“ вели еден познат економист. “Сега има повеќе полиција, повеќе имиграција и многу повеќе страв од неизвесност” – вели Елизабет Витерспун, експерт по финансии. Затоа протестите пак се вратија низ САД, каде се изразува несогласување со политиките на власта, особено за царините, депортациите, отпуштањата во јавните служби, но и со војните во Украина и Газа. „Денешниот протест јасно покажува дека луѓето во Лос Анџелес се во доследна борба против Трамп и неговата милијардерска агенда која сака да ги уништи сите наши социјални услуги,, кажа еден од организаторите на протестите во Лос Анџелес. Администрацијата на Трамп го блокираше финансирањето на климатските промени во вредност од 369 милијарди долари за следните десет години. Тоа ќе има огромни последици. Од друга страна тужбите на фармерите поднесени до Федералниот суд и бројните административни тужби покажуваат дека Трамп сериозно ја губи и поддршката и довербата Додека Америка се соочува со бран граѓански бунт против него, и кога толпата едногласно извикува „Не“ и „Рацете подалеку“, во Републиканската партија владее голема збунетост. Тие стотици митинзи се опасна енергија не само против Трампизмот, но и против Републиканската партија, што сериозно ќе може да се одрази на следните избори за Претставнички дом и Сенат (2026). Освен за економската, социјалната и финансиската политика, луѓето во САД многу се незадоволни и од трамповата антидемократска политика. „Тоа е патетично“, рече еден од водачите на протестите! „Мислам дека неопходно е да има сериозно рестартирање во Републиканската партија. Апсурдно е, силните богаташи да мислат дека и државата и луѓето во неа се во нивна приватна сопственост“. А каде е „МАГА“ Македонија?! Водството на Македонија евтино се фалеше за наводната „блискост со Трамп“, иако да ги собереш сите милитанти на МАГА, ниту еден од нив Македонија не можат да ја најде на мапата. Веднаш по пофалбите, Трамп како награда ни воспостави енормно високи царински стапки за Македонија, цели 33 отсто! Ни се случи победа на илузијата над интелигенцијата! Трамп го сака тоа или не, ќе мора пак да се сближи со ЕУ, меѓу другото и за Украина, која Трамп „ќе го решавал нели за 24 часа“?! Башка што разделбата меѓу Русија и Кина е потешка отколку да ги разделиш сијамските близначкињи. Нам не ни требаат детски приказни за скршени јајца за „омлет“ за тие што бараат влакно во јајцето, туку „муда“ за систем и развој. Додека се бавиме со историски гробишта и се возиме во расипани возови со 50 км на час, светот стаса на 350, па и 600 км на час. А биле зад нас! Познавачи на развојот, велат дека нашата држава може да направи развоен бум ако со јавно-приватно партнерство се фокусира на три области: 1)Модерно земјоделство и сточарство; 2) Рурален и планински туризам; 3)Бањски туризам. Имаме голем број празни села кои со малку вложување и добра организација можат да се претворат во одличен целогодишен туризам со одличен профит. Австрија со „воздушна бања“ има речиси ист профит од туризмот како Италија, која е опкружена со море. Сето тоа пропратена со силна реклама, организирани ефтини транспорти, чартер летови итн. Со тоа и профитот ќе останеше дома за разлика од странските инвестиции. А ние создадовме пекол, а во пеколот ѓаволот е позитивен лик. Тајван е колку Македонија со територија, а издржува 25 милиони луѓе со пет пати повисок стандард од нашиот! Израел исто така, иако е 60 отсто пустина! Значи нешто ептен сериозно фали кај нас. Ние мора да се запрашаме што впрочем се случува со нас и тоа години назад. Особено кога не надминаа и соседни држави кои биле 30 години зад нас (Бугарија, Романија, Албанија). Многу понапред отиде Црна Гора која стана држава во 2006 година, и Косово во 2008 година! Ние создадовме пекол, кај што ѓаволот е позитивна фигура. Станавме општество каде што едни едвај преживуваат со своите десет прсти, а други уживаат рајски живот со нивните два прста. Дури се гордееме со држава што секој нормален би се срамел. Барем докажуваме дека не постои таков човек во планетата што може да направо толкав криминал колку што ние знаеме да простиме! Мерсел Биљали...