Европската Унија, иако не признава, премногу длабоко загази во непринципиелност во процесот на проширување со Македонија, угодувајќи им на барањата и уцените на своите земји членки, како Бугарија и Грција. Сета вештина во креирање наративи за да се оправда таквата непринципиелност веќе не може да ја ги покрие манипулативните намери. Во таков контекст, „францускиот предлог плус“, иако не е најдоброто што може (и треба) да се добие за Македонија, во поголема мера нуди елегантна шанса за ЕУ да се извлече донекаде од вителот на непринципиелности и манипулации во кои беше вовлечена од каприците на своите земји членки Пред крајот на мандатот како комесар за проширување во Европската комисија, Оливер Вархеи најави дека во октомври ЕУ планира да одржи меѓувладини конференции со Србија, Албанија и можеби со Македонија, истовремено нагласувајќи дека проширувањето на Европската Унија е „главен приоритет и дека не прашање ’дали’, туку кога ќе се случи“. Во изјавите на функционерите на ЕУ, било да се на заминување или на доаѓање, проширувањето на Унијата речиси секогаш се најавува како неизбежна иднина, но во реалноста таа неизбежност ја компликуваат со големи дози мистерија на неизвесност, недоследност, па и манипулативна непринципиелност. Актуелната позиција на Македонија во односите со таа декларативно принципиелна Унија, но која им угодува на непринципиелните каприци на своите земји членки, може да се каже дека е „вообичаено специјална“ – покрај вообичаените критериуми во преговарачката рамка, мора да исполнува и „специјални“ услови за почеток на преговорите, по желба и барање на соседите, земји членки на ЕУ. Македонија го има како понуда од ЕУ т.н. француски предлог на преговарачката рамка, кој за да се активира, државата треба да спроведе уставни измени за внесување на бугарското малцинство во Уставот. Недовербата на македонската јавност во ваквите „специјални понуди“ на Европската Унија е изразена и во најголема мера оправдана со многу претходни изневерени ветувања од поранешни функционери на ЕУ, но и поранешни и актуелни лидери на стожерните земји членки на Унијата – на пример, Меркел од Германија и Макрон од Франција. Недовербата на јавноста и неприфатливите (за јавноста) услови во францускиот предлог поради основаниот сомнеж за загрозеност на македонските национални атрибути и интереси се наметнуваат како обврска на нововоспоставената македонска дипломатија (по мајските избори) за внимателност и доследна принципиелност во понатамошниот преговарачки процес со ЕУ, кој и понатаму за Македонија е неизбежен и стратегиска определба. За зголемување на процентот на возможност од она „можеби“ на Вархеи за одржување на втората меѓувладина конференција на Македонија со ЕУ, денеска премиерот Христијан Мицкоски во Брисел го презентира идејниот проект на неговата влада, неформално наречен „француски предлог плус“, според кој, бараните уставни измени би се изгласале во македонското собрание, но би имале одложено дејство до завршувањето на преговорите и членството на Македонија во ЕУ. Водејќи се од искуствата со инертноста на бриселската администрација, но и премолчено прифатената практика на ЕУ да се врши притисок врз послабата страна (земјите кандидати секогаш се во послаба позиција) – ниту во Македонија не е преголем оптимизмот дека „францускиот предлог плус“ на македонската влада ќе помине „од прва“ во Брисел. Но, исто така, треба да се има на ум дека претходните искуства на македонските влади во изминативе седум-осум години со брзоплети решенија, слепа доверба и послушност во ветувањата од „надворешните фактори“ во однос на евроинтеграциите, доведоа до залудна промена на името на државата, загрозување на националниот идентитет на Македонците (историја, јазик и културна автентичност), но и во извесна мера и редукција на суверенитетот и националниот интегритет. Впрочем, најеклатантен пример за промашувањата на брзоплетите решенија и некритичката послушност е „специјалното издание“ на понудената преговарачка рамка, т.е. францускиот предлог, со услов за отворање на поглавјата, кој навлегува во внатрешното уредување на државата (Уставот), што секако е своевидно влијание врз суверенитетот. Притоа, со постојниот француски предлог, на никој начин не се гарантира дека Македонија во преговарачкиот процес нема да биде блокирана од страна на Бугарија со билатерални прашања. Меѓу другото со предлогот на македонската влада, т.н. „француски предлог плус“, се очекуваат одредени гаранции за отстранување на ризикот од понатамошна билатерализација на преговарачкиот процес – односно процесот на преговори да се води со Брисел според Копенхашките критериуми, без „предигра“ со Софија. Европската Унија, иако не признава, премногу длабоко загази во непринципиелност во процесот на проширување со Македонија, угодувајќи им на барањата и уцените на своите земји членки, како Бугарија и Грција. Сета вештина во креирање наративи за да се оправда таквата непринципиелност веќе не може да ја ги покрие манипулативните намери. Во таков контекст, „францускиот предлог плус“, иако не е најдоброто што може (и треба) да се добие за Македонија, во поголема мера нуди елегантна шанса за ЕУ да се извлече до некаде од вителот на непринципиелности и манипулации во кои беше вовлечена од каприците на своите земји членки. Дури и британски „Гардијан“ неодамна констатираше дека „проширувањето предолго беше жртва на каприците на постојните членки што сакаат да ги промовираат своите национални интереси“. Во анализата на состојбите и потребите на ЕУ за проширување се наведува дека – без разлика дали се работи за Кипар и Грција во однос на Турција, Грција и Бугарија во однос на Македонија, Франција (во минатото) и Грција во однос на Албанија, или Унгарија во однос на Украина, експлоатацијата на пристапните политики од различни членки за промовирање на нивните (легитимни или не) интереси драматично го нарушија нејзиниот кредибилитет со постојаното менување на целите за земјите аспиранти. Во заклучокот на анализата се порачува – како што историјата на европската интеграција докажува одново и одново, кога ќе се создаде критична маса во корист на некоја одлука, многу е тешко непопустливите членови долго да се противат. Ваквата констатација за потребата од „критична маса“ во ЕУ за проширување треба да биде мотивација за Македонија да опстои на своите национални интереси во преговарачкиот процес, без авантуризам со нови брзоплети решенија, кои многу веројатно и понатаму ќе ни бидат нудени....

Љубомир Јованоски Ајде, ајде, уште малку стасува и есента. Празници биле деновите кога се приготвувала зимницата. Ракиичка од џагали или џенарики, кој како сака да ја нарекува, тазе сиренце кравјо, козјо и посебно овчо, не по европски или не знам какви стандарди, некој домат скинат од дворната бавча или градина и луто пиперче или феферонче, лаф-муабет или разговор до доцна во ноќта. Се собрале комшии или соседи помагаат и празнуваат. Да, празнуваат. Пампурчиња или тенекиени ќумбиња, чад што опива, лица насмеани, нема партиски препукувања, нема големи социјални разлики, нема стампедо или турканица кој колку заработува по непроспиена ноќ, кој кому ќе му ја земе мерата или ќе му подмести за да си се намести, растурени космополитски кој каде по светот за да придонесат за развитокот на земјата, која раширила раце и ги прибрала, но притоа и тивко ги асимилира. Грд збор и грда содржина, но тоа е вистината. За она што ќе се „произведе“, односно за квалитетот на ајварот, на живата туршија, на пинџурот, на киселата зелка, која ќе се става таму некаде по Митровден, односно по првото колење прасиња (не, немам ништо против кутрите животни, кои треба да се товат за да се колат и употребат во исхраната, туку само изнесов вистина) постои вековна гаранција за квалитет. Кој вели дека тоа таму некаде „таманењето“ го прават на поинаков начин од нашиот? Тие подоцна од нас научија да јадат квалитетно, иако постојано доминираат низ светот со своите француски кујни, кои не се француски, освен оригиналните, секако. Британското кралство присвои голем дел од нешто што е карактеристичниот гурманлак на колониите, Италијанците нека му се заблагодарат на Марко Поло за пиците, кои не можат да бидат замена за нашата пита, комат или колпите, иако еманципацијата си го направи своето, па подобро е маникир и педикир и не знам каков кир отколку да се валкаат рацете со тесто до лактите. Американскиот осамен каубој има оригинален грав или сочиво и еден метален ибрик или сад за варење кафе, кое го одржувало буден во седло за да не налета на некој гневен воин од Огалалите, Шошоните, Апачите, Сијуксите, Мохиканците… Потоа ќе има многу работа за Седмиот коњички полк на генералот Кастер. За северните народи слаткото, киселото и соленото се на исто место, Русите можат да се пофалат со чорбата шчи, а Романците со чорба де бур. Но да си се вратиме на квалитетот на она што нашите баби и мајки го приготвувале како нешто што ќе ве натера да си ги излижете и прстите. Таму во тие производи домашни или традиционални, нели, имаше маст, која кликаше на површината при приготвувањето. Ајде да си признаеме дека до пред половина век и малку повеќе, немаше фрижидери. Ја чаре? Е па, чарето беше качето. Да, дрвено каче во кое старите од домот, најпрвин ќе наредеа слој од свинска маст, кај муслиманите лој, а потоа ред исечено месо. Сеедно дали е говедско или свинско. Дел од месото го правеа колбаси од кои умот ќе ви штукне, дел го пушеа во буриња или каци. Имаше решение и за старото овчо месо. Од него се правеше пастрма, која кога ќе се ставеше на жар или не дај боже во гравче, она тетовското, „полудувавме“ како оџата што бил воодушевен од полнетиот модар или плав патлиџан што му го приготвила домаќинката. Колбасите се редеа или покрај селските тланици (крај огнот) или под покривот. Висат, мирисаат на чубрика, праз и мелено мевце, не даваат да се фати сон, вознемируваат. Претежно се јадат за празници или кога ќе дојдат видни гости во домот. Но имаше и домашни арамии или крадци, кои, секако, ќе чепнеа, но да не остават трага зад себе бидејќи сето тоа треба и да се повтори. Во градот се пушеше во буриња. Немаше потреба да се плашите дека некој од соседите колаборационисти или соработници со државниот непријател ќе ве пријави поради чадот или мирисите што дразнеа, ниту да се плашите од сурија инспектори како денес, кои, едно-две, веднаш се фаќаат за тефтерите и ве казнуваат. Секако дека има предупредување ако се почестите другарски. Ама затоа требаше да отворите „четири“ некој од маалските мангупчиња да не собере малку од колбасите или од пушеното или димено мевце и притоа да не остане незабележано за да „интервенира“ и утредента. Замислете си дека и покрај тоа што не постоеја фрижидери, не помниме дека имало масовно труење како денес при високо ниво на животни услови. Веројатно нитратите и другите работи поттикнуваат релативна трајност за димените – недодимени меса. Тие по ден-два се лепат, па затоа треба да побрзаме со јадало. И така, ред по ред, гаснат тенекиените печки, луѓето уживаат во нивниот снобовштилок, а маркетите се преполни со производи, кои некогаш беа ексклузивитет на домаќинките. Домаќинки? Се прашувате дали има уште од таа бранша, која тивко исчезнува? Да, има. Сѐ додека сме во една недефинирана општествена структура, која не е ниту Запад, а, за жал, сѐ помалку изворна категорија во која си живееме со векови, ние, односно нашите домаќинки, повторно ќе си готват, ќе приготвуваат традиционална храна наследена од нивните баби и мајки, ќе има понекоја пита или комат, баничка или ќаја (симитче) за која старите пекарници беа присилени уште од рани зори да ја приготвуваат мајата потребна за нивниот врвен квалитет. Ќе имаме изворна тарана, јуфки или кори, овчарска попара од старо лепче потпржена со маст или масло и „гарнирана“ со филџан вода, мусака, полнети пиперки, печени јагнешки главчиња, чкембе и дроб-чорба… Секој народ што се држи до сопствената традиција, подготвен е и да прифаќа и рецепти за нови варива или сукани работи. Притоа да инсистира на размена, односно да си го фали своето и да го нуди како еден вид бренд или идентификациски симбол, кој ќе го разликува од слични со него. Сето друго потпаѓа под асимилација, односно прифаќање на она што ви се нуди од другите земји со подгазување на нашите вредности, односно ниво на квалитет. Од зимница, малку по малку ќе се преселиме и на некои појави што ни ги наметнува пазарното стопанство, односно материјалната структура на општеството. Како што навлегуваме сѐ повеќе во срцевината на капиталистичкото општество, можностите за вработување и заработка се канализираат преку многу нови проекти. Пазарот е отворен и тој нуди сѐ и сешто иако аналогно на тоа, потребна е разумна заштита на сопствените производи. Но, за жал, тоа сѐ поретко се случува, а квалитетот како да се навалува на она што доаѓа однадвор. Па како и да не е така, ќе си речете, кога квалитетот е на нивна страна. Така си е кога не се научивме да си го цениме сопственото врз кое се потпирале генерациите и кои на тој начин ем си го обезбедувале опстанокот ем богатата биолошка репродукција. Конечно и долговечноста. Можам да потврдам за долговечност од моето опкружување на голем дел возрасни жители што дотерале и до стотката. Притоа, ги задржале својот здрав ум и разум, виталноста. Беа спокојни и мудри. Да, староста по правило пред сѐ е мудрост. Денес е изветреана состојба, дементивна досада или „одамна му поминало времето и нему или нејзе за да поземеме од нивните совети“. Приказната на Колозов за синот што го заштитил својот татко, а овој потоа за време на глад му дал од семето што го зачувал на скриено место или на „Нарајама“, јапонскиот наградуван филм со истата содржина, зборува во интерес на сите оние што ни ја ределе зимницата за која треба да „потепаш“ сѐ околу себе за самиот да му се најадеш! Традицијата е мошне значаен елемент за опстанокот на еден народ. Рецептите или урнеците за правење квалитетна храна никогаш не треба да бидат заборавени. Храната е поднебје, храната е карактеристика на еден народ. Словенците го патентираа ајварот како нивен производ. Лесковац е српското царство на ајвар. А наша Струмица? Таа едноставно е врвот. Секоја чест и на нивните производи, но нашиот се разликува од нивниот ајвар, а другото е работа на вкус. Кај нас секој дом прави извонреден домашен ајвар. Секако дека има чаре или излез и за семките и лушпите. Канализацијата не е за таа намена. Дали ќе дозволиме тенекиените ќумбиња или печки да станат наш далечен заборав? А ракиичето, сиренцето, патлиџанот или доматот…, а муабетот или разговорот?...

Фото: Пиксабеј Слободан Ружиќ Се чини дека неодамна претставениот нацрт на Стратегијата за развој на енергетиката на Србија предизвика многу повеќе спорови и дилеми кај стручната јавност отколку што придонесе за постигнување договор дури и за најважните прашања. Двете главни причини за тоа се догматскиот, идолопоклонички пристап кон таканаречената зелена агенда, поради што јагленот практично повеќе не се смета како енергетски ресурс, и недоволно долгиот период на набљудување, поради што нуклеарните централи не се разгледуваат доволно детално и со должно внимание. Последново, барем формално, може да се оправда со одредбите од Законот за енергетика – Стратегијата за развој на енергетиката се подготвува за следните 15 години. Сепак, нема суштинско оправдување. Развојните проблеми во енергетскиот сектор не се решаваат од денеска за утре. Тие мора да се предвидат со децении пред да бидат неопходни нови капитални објекти. Ако почекаме проблемот да стане видлив за јавноста, наголемо сме задоцниле со решавањето. Првото, занемарување на улогата на јагленот во енергетската стратегија на Србија, не може да се оправда ниту формално. Затоа е за пофалба што нашите функционери конечно ја вратија темата за користење на нуклеарната енергија во јавниот дискурс и со тоа поттикнаа важни професионални дискусии. Сепак, причина за загриженост и осуда е тоа што јагленот, како најважен домашен енергетски ресурс, избегнуваат да го разгледуваат, очигледно под притисок на европските идеолошки догми. Нашите термоцентрали на јаглен се важни бидејќи ништо друго не може да ја обезбеди енергетската безбедност на Србија до 2050 година, па дури и до 2060 година. Нуклеарните централи се важни затоа што, како што сега стојат работите со нашите ресурси и светските технолошки достигнувања, тие ќе бидат неопходни за да ѝ се обезбеди на Србија основна енергетска и енергетска безбедност во втората половина на 21 век. Меѓутоа, бидејќи во случајот со нуклеарните централи се работи и за безбедноста на животната средина и општата безбедност на населението, односно бидејќи лекциите од „Чернобил“ и „Фукушима“ не смеат да се заборават, мора итно да се разговара за употребата на нуклеарната енергија, професионално, политички и јавно. За среќа, со оглед на расположливите ресурси на јаглен, Србија не мора и не треба веднаш да донесе одлука за изградба на нуклеарна централа. Разумно е да се смета дека може да има некои големи технолошки скокови во следните десет години. Енергијата на фузија привлекува научно внимание повеќе од половина век, а во последните две децении низ светот трескавично се бара технички можна и економски исплатлива опција за складирање огромни количества електрична енергија произведена од соларни и ветерни централи. За жал, ниту една од разгледуваните идеи сè уште не достигнала такво ниво на технички развој што би овозможило негова комерцијална примена во електроенергетските системи. Сепак, можни се научни и технолошки откритија и, доколку се случат, треба да се искористат. Исто така, може да се случи со договорот за нормализирање на односите со албанските власти на Косово да добиеме право да користиме дел од резервите на јаглен во басенот на Косово и Метохија. Има доволно резерви за задоволување на заедничките потреби најмалку во следните 200 години. Колку и да се малку веројатни, некаде до 2035 година можеме да си дозволиме луксуз да ги следиме светските научни и технолошки трендови и да се обидеме да постигнеме разумен, заемно корисен и праведен договор за идната употреба на резервите јаглен што постојат на Косово и Метохија. Меѓутоа, она што треба веднаш да го направиме е укинување на мораториумот за изградба на нуклеарни централи и воведување на нуклеарната енергија во универзитетската настава. Ако по пауза од три и пол децении веќе немаме професори што компетентно можат да предаваат на оваа научно-техничка област, тие треба да се донесат од Франција, Русија, Америка или од кој било друг дел на светот. Електростопанство на Србија (ЕПС) треба да понуди стипендии за студенти што избираат нуклеарна енергија како еден од предметите на универзитетот. За избраните млади инженери на магистерски и докторски студии по нуклеарна енергија, ЕПС треба да ги покрие не само трошоците за студирање туку и да ги финансира нивните студиски престои и професионална обука во нуклеарни централи на други земји. На тој начин би ги отстраниле многу негативните последици од исклучувањето на нуклеарната енергија од наставата во еден момент и подготвени би го дочекале моментот кога треба да се донесе одлуката. Авторот е доктор по електротехника...

„Бугарскиот окупатор извршил масакр врз 18 Македонци – партизани од одредот ‘Димитар Влахов’, активисти на НОБ и жители на Прилеп и Дабница, кај истото село Дабница на денешен ден, на 19 септември 1942 година.“ – пишува во статијата со наслов „Масакрот кај Дабница (1942)“, објавена на „Википедија. Во статијата се истакнува: По наредба на Битолската обласна полиција од 28 август 1942, во содејство со административната власт, полицијата и војската, биле интензивирани репресалиите кон населението, кое го помагало ослободителното движење, особено партизанските одреди. По борбата на Мукос на 14 септември, 1942 година меѓу бугарската војска и полиција против четата од Партизанскиот одред „Димитар Влахов“, бугарските сили го блокирале и прилепското село Дабница. Ги собрале селаните сред село и откако виделе дека никој не кажува за врските со партизаните, врзале 64 мажи на возраст од 16 до 60 години од селото со ортоми и ги однеле во касарните во Прилеп. Таму тие биле измачувани со боксови, газење, тепање со стап и коловски жила, со бајонети под грло, горење под ноктите на рацете и нозете, гаснење на цигари по телото и друго. Од претепувањето во затворот починал селанецот Сотир Дамески. На 18 септември од затворениците по список извлекле 19-мина: 12 од затворените селани од Дабница и 7 прилепчани. Нив следниот ден, на 19 септември во 1942 година ги врзале со ортоми и без да бидат судени ги повеле на стрелање. На пат кон Дабница, по наредба на поручникот Иван Куцаров, затворениците се стрелани. Иако биле дополнително проверувани дали некој останал жив, еден од затворениците, Петко Велкоски, ранет и искрвавен, се притајува, го подзапира здивот и е фрлен меѓу мртвите другари. На крај успева да се спаси. Во писмото испратено до Цветко Узуновски на 25 ноември 1942 година Мирче Ацев го опишува теророт во Прилепскиот крај. Притоа тој ги набројува селата Дабница, Стровија, Гостиражни, Габровник, Орао Дол, Мокрени, Богомила, Оморани, Чашка, Рудник, Јаболчиште, чии жители, до 10-тина по село, без суд биле стрелани од бугарската војска под изговор дека ги помагале партизаните. Мирче Ацев ја опишува тешката положба на населението, бидејќи покрај физичкиот терор, вршен е и психолошки терор од групите, кои им слугувале на бугарските сили, предводени од Димитар Чкатров и Димитар Ѓузелов. Нивните групи агитирале на терен, да ги прикажат партизаните како српски четници, кои сакале да ја вратат српската власт. Ракописното писмо на Мирче Ацев, кое е зачувано, е пишувано со ракописна македонска азбука, каква ја користиме и денес. Со ова писмо се побиваат и великобугарските манипулации за непостоење македонска азбука и писмо пред 1945. Писмото на Мирче Ацев се чува во архивот на Институтот за национална историја во Скопје. Во знак на сеќавање на масакрот бугарскиот полицаец Иван Стефанов Неделчев, учесник во дабничкиот масакар, згрозен од овој чин, ја пишува песната со наслов „На хероите во Дабница“. Преземено од: „Википедија“...

„На денешен ден, на 19 септември 1944 година балистите извршиле масакр врз македонското население во горнореканското село Беличица и партизаните од Третиот партизански одред, кои го бранеле. Во борбата со балистите, бранејќи го селото загинале 19 партизани од тој одред. Откако го совладале отпорот на партизаните, балистите влегле во Беличица и прво почнале да се изживуваат врз телата на убиените партизани. Потоа уследила одмазда врз македонското население. Биле убиени 17 жени, деца и старци, кои потоа биле фрлани во оганот на нивните запалени куќи. Некои од жртвите биле и живи фрлани во оган, како 61-годишната Соломија Јовановска. Лиска Јовановска, најстарата старица, која ја убиле балистите додека лежела во својот кревет веќе подолго време, поради тешка болест, имала 88 години. Најмладиот убиен жител на селото била Нада Брајковска на возраст од само 12 години. Било запалено до темел целото целото село. Биле заробени и четворица партизани, од кои двајца биле стрелани во Тетово два дена потоа, на 21 септември. По војната во месноста Трница на 29 ноември 1972 година е поставен споменик во чест на загинатите партизани и жители на селото Беличица во овој масакр.“ – пишува во статијата со наслов „Масакрот во Беличица“, кој се наоѓа на „Википедија“. Покрај другото, натаму во статијата се истакнува: Горнореканското село Беличица во текот на НОВ било познато како партизанско село. Тоа дало голем број борци во Народноослободителната војска. Било центар за врски на Комунистичката партија и Народноослободителната војска. Често овозможувало безбедно засолнување на илегалци и преминување на функционери на народноослободителното движење. Во Беличица и во нејзината околина често наминувале партизански единици, кои биле секогаш снабдувани со храна од селаните. Меѓу другото, во јули 1944 година на Бистра, близу Беличица, неколку дена престојуваше и Првата албанска бригада, која се одмораше по тешките битки, што ги водеше во Албанија и на која беличичани им ја обезбедиле потребната храна, додека била во реонот на селото. Неколку месеци пред масакрот на 19 септември 1944 година, во јули 1944 година балистите веќе го имаа нападнато селото. Тогаш тие претепале многу селани, пљачкосале голем број добиток и убиле еден селанец. Новиот напад врз Беличица уследил во утринските часови на 19 септември 1944 година: го извршија повеќе од 300 добро вооружени балисти на чело со Аќиф Речани. Непланирано, непосредно пред нападот на балистите врз Беличица, во селото пристигнале борците на Третиот тетовски партизански одред. Овој одред бил составен од 35 борци, од кои поголемиот дел, штотуку беа станале партизани. Од нив само 13-мина биле вооружени. Во својот состав Одредот имал Македонци, Срби, кои биле доселени во Тетовско, како и Албанци. Во борбите и масакрот во Беличица загинале вкупно 38 партизани и селани. Меѓу загинатите биле двата народни хероја на Македонија и Југославија Тодор Циповски-Мерџан и Ѓоце Стојчевски-Амбарче, обајцата родени во 1920 година во Тетово, потоа Мурат Бафтијари (1918 во Вејце, Тетовско), Благоја Тоскоски-Тоска (1922 во Тетово) и други. Жртви имало и кај балистите. Кај зградата на училиштето била разбиена и една група балисти со голем број на убиени, но нивниот број е непознат. Четворицата заробени партизани балистите ги одвеле со себе и од нив тројца биле стрелани во Тетово два дена потоа, на 21 септември: Младен Симоски-Требош (1923 во Тетово) и Андреја Христоски-Шварц (1919 во Тетово). Третиот од нив, Сретен Теофиловски, и со 17 куршуми во телото, не подлегнал на повредите и по стрелањето е спасен и излекуван. Преземено од: „Википедија“...

Кај нас секоја вест е вест само еден ден. Така, еден ден главна вест беше дека Владата ќе стокми есенска кошница со 100 производи на кои ќе им се ограничат цените, а веќе другиот ден вест е дека кошницата ќе почека за да се изнашло најповолното решение и за производителите и за трговците и за потрошувачите. Не се знае ни што ќе биде со Законот за нефер трговски практики, а тој закон цело време беше посочуван како спасоносна формула. Сега, премиерот Мицкоски вели дека нема да ги прави работите на сила, како што порано се правеле, па како што ќе каже Стопанската комора, така и ќе биде. Ако сакаат да се одложи примената на Законот за нефер трговски практики, ќе се одложел?! Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Премиерот Мицкоски од прв ден најавува пријателски однос со бизнис-заедницата. Дефинитивно, таков однос и треба да има. На стопанството му треба предвидлива бизнис-клима, му треба соодветна помош, му требаат добри патишта, му треба вистински едношалтерски систем, му треба брз проток на граници. Стопанството е срцето на економијата. ез моќно стопанство, нема ни добри плати, нема ни добра лична потрошувачка, нема ни полнење на државната каса. Но, и без задоволен народ нема ниту моќни фирми, ниту моќна држава. Убаво е да се биде пријател со фирмите, но не треба да се заборави народот. Не може еден ден да се кажува: „Утре ќе биде готова кошницата“, а утредента да се кажува дека уште не дошла есен. Лесно му е на некој со 1.500 евра плата да го одложува поевтинувањето на сирењето од 400, на пример на 350 денари за килограм, но на некој со минимална плата од 22.567 денари, и тие 50 денари му се многу важни. И не само тоа. Многу е несериозно ако министрите заборуваат едно, а премиерот зборува друго, а тоа постојано го гледаме Заменик-министерот за економија и труд, Марјан Ристески дури најави и засилени контроли во пресрет на Законот за нефер трговски практики кој на сила треба да стапи на 28 септември. Тој утврди 26 случаи на нефер трговски практики во договори меѓу производителите, добавувачите и трговците поради големите проценти на рабат и до 40 oтсто, кои влијаат на крајната цена на производот, а тоа го плаќаат граѓаните. Сега Мицкоски мудрува, вели „едно зборувале производителите, друго кажувале трговците“. Но, праша ли некој од власта што вели народот? Каде е тој во приказнава? Па, наши иселеници во богати европски земји велат дека таму постојат маркети каде што има пониски цени од нашите. Најновата вест од министерот за економија Бесар Дурмиши стигна денеска – есенската потрошувачка кошничка со 100 производи ќе има рок од еден месец, цените нема да се ограничат, маржата ќе биде 10 проценти. Tој рече и дека нема да се прават само есенски и новогодишни кошнички, како што веќе беше најавено, туку ќе има и велигденска и рамазанска. Што значи ова – ем ќе се токмат нон-стоп кошници, ем ќе функционира Законот за нефер трговски практики? Или пак, ова значи дека Владата веке се откажала од Законот за нефер трговски практики затоа што се донесе во времето на СДСМ, па сега смислува кошници? Со Законот за нефер трговски практики требаше да се стави крај на разни монополски или непазарни договори. И тука во игра е ограничувањето на рабатот, односно намалувањето на продажната цена на одреден производ или услуга, што продавачот му го одобрува на купувачот. Со кошниците, требаше или да се ограничат цените, или да се намалат маржите, но која од овие две опции би се применила уште не е утврдено. Водењето дневна и кампањска политика секогаш се удира од глава. Пред нешто да се каже јавно, треба добро да се размисли. Пред да се презентира идејата за кошницата, требаше да се извршат сите разговори, преговори, да се направат ценовни симулации. Ако министри, па и премиер може еден ден едно да кажуваат, утре друго, што останува за „обичните“ административци? Каде се авторитетите од кои треба да се учи? Владата е за сите. И за сиромашните и за богатите, и за стопанственицте и за работниците и за пензионерите. Нема простор за попријателско и помалку пријателско однесување....

„Бугарија ги изгуби политичкиот компас и основниот бон-тон на соработката. Политичкиот неморал го заменува добрососедството, историската алчност просветленоста, а примитивизмот културата. Просто е неверојатно, до апсурд, како една категорија луѓе овде уживаат во бугарскиот скандал, во којшто е понижена не претседателката на државата Гордана Сиљановска-Давкова и другите македонски функционери кои, биле во Софија, туку целата држава Македонија. Уште помалку е понижена политичката партија, чии членови, односно претставници, се спомнатите, туку се понижени сите македонски политички партии.“ – реагира жестоко Златко Теодосиевски, историчар на уметноста и општествено-политички аналитичар во својата колумна со наслов „Бугарскиот скандал со грдо лице“, која ја објави на интернет-страницата „Теодосиевски уметност“. Покрај другото, натаму Теодосиевски пишува: Понижени се сите македонски партии, а особено онаа провинциска врхушка на сектата, викана сдсм, од кадешто надриполитичарот, кој глуми лекар, дели некакви бесмислени лекции, мислејќи дека не се сеќаваат македонските граѓани, оти ова што им се случува е директен производ токму на таа секта сдс. Крекајќи, целиот тој мочуришен жабји хор заборава дека не е работата во тоа дали другите нѐ почитуваат, туку дали ние се почитуваме себеси и државата, во којашто живееме. Или таа држава е нивна држава само кога со неа владее нивниот башибозук, оние и онакви тезгари и пиперкари, надриполитичари и подопашни интелектуалци, тендер-коалиции и улични криминалци? Ама другиве не се нивни без оглед што легитимно ја претставуваат (и) нивната држава? Или тие попрво би го вратиле оној, кој се удираше во градите и нѐ лажеше долж и попреку? Сосе неговата балканска тезга за распродажба на земјата? За да потпише уште некој „договор за непријателство“ кадешто ќе ја доисплука и допонижи сопствената држава? Или таа навистина не е баш – негова земја?! Разноразни бугарски шутраци во својство на некакви претседателски советници цинично ја поистоветуваат посетата на македонската претседателка на договорено гостување на македонска културна институција со некакво пиење кафе. Тоа е уште еден знак на нивото на политичкиот (не)морал и (не)пристојност, што владеат таму. Поразителен факт е тоа што на истата линија со таквиот приод ќе бидат и дел од македонските медиуми, „експерти“ и портали. Уште малку па и овации ќе слушнеме за бугарското скандалозно однесување на највисоко државно ниво!...

Има дефиниција која вели дека надворешната политика на една држава е производ на „колективната гордост, амбициите, стравовите, предрасудите и сликите создадени во свеста на народот“. Додека не ја прочитав, моите размислувања се движеа во рамките на вообичаените дефиниции: дека надворешната политика е стратегија на една влада во односите со други држави; дека водството ја има моќта да го вообликува и формира јавното мислење, да го постави тонот на нацијата и да носи одлуки кои ќе влијаат врз иднината на државата; дека дипломатијата треба да создава доверба, да има визија, да спроведува стратегијата; дека претседателот, премиерот и министерот за надворешни работи треба да ја покажат насоката и да инспирираат со визија. Омилено ми беше кажувањето на еден американски претседател кој водството го дефинирал вака: народот мисли едно а јас друго, па мојата задача е да го убедам народот да мисли како што мислам јас. Ставајќи ги на екранот на компјутерот една до друга, разбирам дека двете сфаќања не се исклучуваат туку дека објаснуваат зошто надворешната политика е толку сложена и тешка дисциплина. Имено, водството некогаш наложува политичарот и да се судри со „колективната гордост, амбициите, стравовите, предрасудите и сликите создадени во свеста на народот“ а не само да им повладува на масите. Особено, би рекол, на Балканот. На сопствен ризик, се разбира. Оваа продлабочена дефиниција на надворешната политика ја сретнав во некоја книга во првите години од нашата независност, во услови кога нашиот политички систем сè уште не ја артикулираше вистинските желби на македонскиот народ (на пример, Обединета Македонија), а надворешната политика се формулираше во кабинетот на првиот претседател Киро Глигоров (на пример, Македонија во рамките на сегашните граници, запишано во писмото до шефовите на државите во светот со барање за признавање). Како успеавме да ја занемариме спомнатата дефиниција и да ја игнорираме вистинската волја на македонскиот народ? Можевме заради убеденоста на креаторите на надворешната политика кои одбиваа да играат на картата на македонскиот национализам дека го прават најдоброто за државата; дека знаат подобро од народот зашто се во позиција да гледаат подалеку. Можевме зашто живеевме во „униполарниот момент“, во „американската ера’ на меѓународната политика и со силна меѓународна поддршка за политиката на мирољубиво самоопределување и спремност на компромиси. Значи по цена на нашата годрост, би рекле со сегашна терминологија. Согласно поговорката која вели дека и кога те плукаат треба да кажеш дека врне, кога е во интерес на опстанокот на народот и на државата.А тогаш се работеше токму за тоа: за опстанокот на народот и на државата. Тоа траеше од 1991 до 1993. Но, на прагот на приемот на државата во ОН, Глигоров на кого политиката му беше „во коските“ мораше да го смени курсот ако не сакаше да го загуби народот. Целта, меѓународното признавање на државата преку членство во ОН и мирното раздружување од федерацијата беше остварена но, за да го сочувува внатрешното единство, Глигоров мораше да ги земе предвид „колективната гордост, амбициите, стравовите, предрасудите и сликите создадени во свеста на народот“. Прво што мораше да се стори е да ја напушти амбицијата да се најде компромисно решение за името со Грција уште во тие први години на нашата самостојност. Претставници на „тврдата линија“ го убедија претседателот, ако воопшто му требало убедување, дека прашањето треба да се остави за идните генерации.Така, пропуштивме да го направиме последниот обид кон решавање на спорот со името во „униполарниот момент“ кој денес е зад нас. И повторно, по цена на нашата гордост се разбира, која ја проголтавме четврт век подоцна со Преспанскиот договор. Забележувам низ децениите дека, како што се оддалечуваше опасноста од војна, растеше критиката на попустливата политика која обезбеди мир и ја внесе државата во ОН, а многу подоцна и во НАТО. Но, лека полека, преку секојдневна критика на политиката на „свитана кичма“, кажана во една или друга варијанта, 33 години по независноста, работите како да си дојдоа „на свое место“. Изборната лавина обезбеди огромен број пратенички места но исто така и ги врза рацете на власта. Имено, новата власт има мандат само да им ги каже на Европа и на светот болките на македонскиот народ кој, на последните избори, конечно, се исправи во достоинство. Нема мандат за она што е потребно за да се отвори патот кон европската интеграција: да се судри со „колективната гордост,амбициите, стравовите, предрасудите и сликите создадени во свеста на македонскиот народ“ во прилог на една модерна европска политика. Денко Малески...

Во тој момент едната мисла беше дека можам да си заминам и тогаш ќе направев скандал, а другата беше дека домаќинот ги утврдил правилата и дека домаќинот, а не јас, греши и дека што е подобро, си велам, се запраша претседателката Гордана Сиљановска-Давкова, објаснувајќи ја неодамнешната посета на Софија и средбата со бугарскиот претседател Румен Радев. Значи ако останела, ќе била во неволја, а ако си заминела, неволјата ќе била уште поголема, нешто што веќе е отпеано во безвременскиот хит на англискиот панк бенд „Клеш“ – Should I stay or should I go. Да, панкот е одамна мртов, уште јас кога бев момче во Скопје панкерите можеа да се избројат на рака и сите до последен да се пронајдат на „коцката“ на плоштадот, која настрада во архитектонската преобразба на градот позната како „Скопје 2014“. Никогаш претходно се немав запрашано што стана со тие луѓе, а сега почнав да се прашувам дали некој од нив завршил во претседателскиот кабинет? Немам друго објаснување, освен тоа дека дилемата на Силјановска-Давкова е иста како и онаа на Мик Џонс, песнописецот на „Клеш“. Но, да го оставиме панкот за кратко и да направиме мала реконструкција на настанот. Претседателката отпатува во Софија на театарска претстава. Сепак, тоа не беше само културен настан, бидејќи таа имаше средба со претседателот на Бугарија Румен Радев, за која вели дека поминала во одлична атмосфера. Претседателите имале и заеднички ручек и фотосесија, но од некоја причина седнале, веројатно да одморат малку, во една соба во која имаше бугарски и знамиња на ЕУ. Или преведено на „панкерски“, македонско знаме во собата немаше ама ич. И во тој момент ѝ се вклучува алармот на претседателката, која не знае што ѝ е паметно. Да остане или да си замине. Ако остане, ќе направи лоша фотка, а ако си замине, ќе направи скандал. Таа, сепак, остана и предизвика бурна реакција на домашната сцена, бидејќи на ниту еден Македонец не му се допадна кадрото во кое недостасуваше државното знаме. Граѓаните, кои само неколку месеци претходно ѝ дадода рекордна поддршка на Сиљановска-Давкова на претседателските избори, сега побараа објаснување од неа. Како можела, како се осмелила? И таа одговори: „Во тој момент, и покрај тоа што не знам што ми се случува во организмот, решив дека е подобро сепак да не правам скандал, значи не го направив јас скандалот и гафот, туку домаќинот веројатно направил превид или што јас очекував? Јас очекував претходно да ми каже некој дека ќе има снимање за да можам јас да одговорам“. Да бидам искрен, поим немам од која песна на „Клеш“ е изваден последниот пасус, а да бидам уште поискрен не знам и што точно таа сакаше да каже. Со три седнувања на „коцката“ панкер не се станува, па можеби и затоа не ја разбирам поентата за организмот, гафот и домаќинот. Затоа предлагам да се задржиме на тоа што го разбираме сите. На првиот дел од изјавата каде што претседателката ја изразува панкерската дилема. Кога вели, „ако останела, ќе била во неволја, а ако си заминела, неволјата ќе била уште поголема“ и да заклучиме дека истото тоа можеше да го изјави вечерта кога беше прогласена нејзината изборна победа. Инаку, бугарскиот претседател покажа, како и неколкупати претходно, дека во политиката не влегол панкерски, туку онака како што треба – државнички. Ја начека нашата Гога во дилема и тоа умешно го искористи за да ни нанесе уште едно понижување. А нам ни остана само да се запрашаме, дали претседателката навистина ни е панкерка или, можеби, таа има посебен организам за вакви гафови и домаќини. Што и да направам ќе згрешам, односно ако продолжам да пишувам ќе испаднам глупав, а ако престанам, уште поглупав. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber...

Рокенролот, жанр што ја револуционизираше популарната музика, се појави во средината на 20 век и брзо стана дефинирачка сила во мејнстрим културата. Нејзината трансформација од локален феномен во глобален жанр стана привлечна приказна за културната еволуција, технолошкиот напредок и општествените промени. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Фото: Александар Стојковиќ Рокенролот потекнува од САД во доцните 40-ти и раните 50-ти на 20 век, црпејќи од мешавина на ритам и блуз (R&B), кантри, џез и госпел музика. Пионерските уметници како Чак Бери, Литл Ричард и Фетс Домино одиграа клучна улога во обликувањето на звукот и стилот на рокенролот. Во 60-тите рокенролот еволуираше во различни поджанрови, одразувајќи ги и влијаејќи на пошироките културни промени во тоа време. Британската инвазија, предводена од бендови како „Битлси“ и „Ролинг стоунс“, воведе нов бран рок-музика пред светската публика. „Битлси“, особено, го револуционизираа жанрот со нивните иновативни техники за пишување песни и студио, поставувајќи нови стандарди за тоа каква би можела да биде рок-музиката. Оваа ера, исто така, го означи почетокот на интеграцијата на рокот во ткивото на популарната култура. Музичките фестивали како Вудсток станаа симболи на контракултурните идеали на една генерација, а рок-музиката стана синоним за бунт на младите и најава на големи општествени промени. Поврзаноста на жанрот со растечкото движење на контракултурата и неговата улога во артикулирањето на социјалните прашања, дополнително го зацврстија неговиот мејнстрим статус. Патувањето на рокенролот од неговите корени во ритамот и блузот до неговиот статус како глобален мејнстрим феномен стана доказ за неговиот иновативен дух и културна резонанца. Преку комбинација на револуционерни уметници, технолошки напредок и културни промени, рокенролот издлаби трајно место во аналите на музичката историја и општество. Неговата еволуција ги одразуваше и ги одразува пошироките општествени промени и продолжува значително да влијае врз обликувањето на пејзажот на современата музика и мисла. Дали се сеќавате на „Пинк флојд“, нивниот албум „Ѕид“ и уривањето на Берлинскиот ѕид како вовед во денешна Европа? Каде бевме и каде сме ние во тој светски феномен? Нашиот јужнословенски регион не беше и не е исклучок од овој светски тек. Дури и во време на социјализмот, подоцна со распадот на заедничката ни држава, рокенролот изврши свое широко општествено влијание на промоцијата на слободата на говорот (Б. Ѓорѓевиќ – „за идеале гину будале…“ и други стихови), општествената критика (Б. Дугме – „Полубаук полукружи полуевропом“, „Леб и сол“ – „Као какао“ – „све је мутно – као какао“…, Бајага – „Која сила влада светом, хипици у 50-тој“ ) , со антивоено движење и обид за помирувањето на завојуваните балкански народи („Римтутитуки“ – составени од М. Младеновиќ ЕКВ, Цане од „Партибрејкерси“, Чавке од „Е. Оргазам“ и други бендови). Тоа не се мали нешта. Никој не можеше да помисли дека овој музички правец ќе стане еден од главните општествени корективи и негов непоколеблив критичар, дури и наставно помагало („Ван Гог“ од Белград – песната „Коло“ напишана по мотив од В.С. Караџиќ е внесена во читанка за основно школо во Р Црна Гора). Покрај тоа, Ѓуле Ван Гог – на сите негови концерти истакнува дека не треба да се гледаат ријалити програмите, туку да се читаат убави книги и да се слуша квалитетна музика. Како шлаг на секој концерт, од публиката му се „принесува“ подмладок, кој во рокенрол ритамот осознава една нова животна радост и универзална порака која гласи – љубов, мир, слобода, прогрес. Рокенролот во однос на другите музички правци што ги иритираат нашите сетила и вкус (вон џезот) делува како олицетворение на пристојноста и вистинска уметност. Кај нас, сè уште опстојуваат идеалисти како Гуру Харе бенд и Игор Џамбазов, Мики Јовановски Џафер, „Леб и сол“, Идриз Амети и „БЛЛА, БЛЛА, БЛЛА“, Васко БУМБИКС, „Код 369“, „Фолтин“ и малкумина други. Денес, на многу универзитети во светот рокенролот се проучува како општествен феномен низ призмата на разни музички композиции, пораки, бендови, кои суштински го сменија светот кон подобро. Рокенролот останува витален и влијателен жанр на популарната култура. Иако неговата мејнстрим доминација можеби опадна со подемот на дигиталната музика и платформите за стриминг, рокот продолжува да ја инспирира публиката низ целиот свет но и кај нас. Се надеваме дека тој бран нема да ја одмине Македонија. Би сакал да верувам дека рокенролот не е мртов во нашата земја, иако дише на жабри. Мирослав Јовановиќ – директор и медиа директор на „Слободен печат“...

Посетата на нашата претседателка Гордана Силјановска во Софија – Република Бугарија, силно ја разбранува јавноста и во Македонија и во соседна Бугарија, почнувајќи од пофални зборови па сѐ до негативни критики. За мене, посетата на нашата Претседателка Силјановска е достоинствен чин. Таа е вљубеник во операта и во нашата национална институција Македонска опера и балет. Гостувањето на Македонската опера и балет во Софија претседателката се потруди да го искористи и дипломатски, во насока на затоплување на македонско-бугарските односи кои што моментално се на многу ниско ниво. Дијалогот треба да биде единствениот начин за решавање на отворените прашања меѓу нашите две земји. Чесен и коректен принцип на нашата претседателка Силјановска е токму во директната средба со највисокиот врв на Бугарија за да ги пренесе нашите ставови. Историјата памети многу настани кои токму на ваков начин ги решавала проблемите. Сесловенските просветители Кирил и Методиј, патувале со месеци да стасаат до Рим и римскиот папа Адријан кого, со својата ученост и умешност за дипломатија, го убедуваат дека секој христијанин има право да ја чита библијата и да ја чувствува религијата на свој мајчин јазик. Папата официјално ја признава глаголицата, четвртата азбука на која што е преведено светото писмо. Од тогаш старословенскиот јазик е еден од јазиците на христијанството. Ете ја моќта на дипломатијата. Во нашата земја, јавноста ја бранува промената на составот на Мешовитата комисија за историските прашања со Бугарија од наша страна. Ме зачудува фактот што првиот човек на бугарската делегација во овој состав, господинот Ангел Димитров остро реагираше на ваквите промени со вокабулар кој не доликува на некогашен амбасадор и претседател на Историската комисија од бугарска страна. Искажаниот збор од господинот Ангел Димитров има сериозни импликации врз нашиот меѓусебен однос како Македонци и Бугари. Тој со многу недолични зборови како да сакаше да ги деградира клучните личности во државата, директно премиерот Христијан Мицковски и неговите соработници, а индиректно и претседателката Гордана Силјановска. Тоа не е начин на градење добрососедски односи, туку директно мешање во внатрешните работи на нашата држава. Патем и негова лична деградација. За мене, како Македонец, тешко разбирливо е да имаме сосед чија водечка личност не ги разбира основните постулати на едно демократско општество, а уште помалку градењето на добрососедски односи. Митот за голема Бугарија каде ќе влезе и Македонија е само сон. Два пати во текот на двете светски војни, ги искршија острите заби токму на Македонија. Очигледно не извлекле никакви поуки. Мој личен став е чекорот кој ние како Македонци треба да го направиме е да се држиме до црвените линии со соседна Бугарија кои што се веќе испишани и за тоа не смее да има отстапувања. Мораме да ги убедиме нашите сограѓани од другите етнички и верски заедници да застанат зад нас по ова прашање. „Морковот закачен на стап” и подаден по желба на Бугарија, а поддржан од ЕУ за наше приклучување кон ЕУ, е сериозна манипулација за наше истребување, бидејќи стапот за овој морков ќе го јадеме токму ние, Македонците. Ако сакаме да градиме заеднички просперитет и иднина во нашите дворови, тогаш токму останатите етнички заедници треба да застанат зад нас. Таквата симбиоза ќе даде силна порака до меѓународната заедница САД , ЕУ и соседна Бугарија. Македонецот не смее да биде малцинство во сопствената татковина. Трифун Костовски...

За неколку денови пензионерите ќе добијат за 2.500 денари поголеми пензии. Линеарното покачување на пензиите, што значи на сите еднакво, напуштен популистички метод уште од времето на еднопартискиот систем, во Македонија го обнови владата на Никола Груевски. Неговите следбеници во ВМРО-ДПМНЕ сега повторно го воведоа овој неправеден начин како пропагандна предизборна кампања. Се фалат на цел глас дека Владата е таа што води грижа за пензионерите и дека таа обезбедува пари за пензионерите, а не самите пензионери што за време на својот работен век издвојувале свои пари во државниот пензиски фонд, според законите што ги регулираат правата на пензионерите и зголемувањето на пензиите според растот на инфлацијата и животните трошоци. Зошто линеарниот начин на зголемување на пензиите е голема неправда кон пензионерите што најмногу пари плаќале во државниот пензиски фонд? Тоа лесно се докажува со една многу едноставна пресметка. Еве како изгледа тоа зголемување во владината политичка „математика“ на линеарно зголемување за 2.500 денари. Пензионерите што во државниот пензиски фонд одвојувале по сила на законот 40, или цели 45 години од своите бруто месечни плати процентуално, а не линеарно, плус и извесен процент солидарно, со ограничување на највисоката пензија, со сегашната партиска урамниловка ќе бидат најмногу оштетени. Разликата е од 20 проценти зголемени пензии за тие што најмалку пари одвојувале во фондот до само три проценти, на тие што најмногу уплатиле на сметка на фондот и обезбедиле свои пари за солидарниот дел. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Земи од едните дај им на другите Популизмот се крие во лагата дека се отстранува неправда кон луѓето што имаат мали пензии, што пак обезбедува големи политички поени со „стратегијата“ земи од едните што повеќе и со децении плаќале и дај им на другите што помалку и пократко време плаќале на сметка на Фондот. За неколку месеци, во пролета 2025 година, ќе уследи уште едно покачување на пензиите за 2.500 денари темпирано пред локалните избори. Така пензиите по теркот на власта што го враќа достоинството и гордоста кај тие што не ги исполниле условите за полна пензија, ќе се зголемат за околу 40 проценти, а кај најредовните и најголеми плаќачи во Фондот само за шест до седум проценти. Ова линеарно покачување на двапати во изгубената трка со инфлацијата ми заличува на една приказна од Кралството Југославија кога пред изборите се подмитувале гласачите. Секој со право на глас, кој ќе гласал за партијата што подмитува, добивал по еден нов чевел, другиот ќе го добие по изборите, се разбира ако победи партијата што дели чевли, за да се симнат опинците. Со пензиите е малку поинаку, тие треба да се зголемат и пред и по изборите. Зголемувањето на ниските пензии секако е оправдано и егзистенцијално нужно. Во најголем дел, старосните пензии се мизерни и повеќе припаѓаат на социјалната категорија одвај да се преживее, далеку од примања што обезбедуваат скромен и пристоен живот. Политиката во тоа откри одличен терен за манипулации, лажно прикажувајќи ги владите како загрижени добротвори што зголемуваат пензии иако тоа е законска обврска во сооднос со инфлацијата. Особено манипулативно е линеарното покачување на пензиите. Во земјите каде што важат економските законитости тоа се одвива на сосема поинаков начин, а не со казнување на другите пензионери и на сметка на Фондот и неговото доведување до банкротство. За тоа постои цела палета надоместоци и државна помош. Почнувајќи од зголемување на најниските пензии до субвенции во цената на потрошената електрична енергија и на другите форми на помош на сиромашните семејства. Тоа се сосема други фондови и начини да им се помогне на пензионерите со најниски пензии и на најсиромашните категории граѓани. Од најбогат фонд до банкротство Второто прашање кое е и најважно, а на кое никогаш не е даден одговор пред јавноста, е како државниот пензиски фонд е доведен до банкротство и до најголем потрошувач на државната каса, наместо да биде еден од најбогатите фондови во државата без да се посегнува по средства од буџетот. Работите ќе станат појасни ако се види кој сѐ е корисник на фондовски средства со политички одлуки без да ги исполнуваат условите и на кој начин се доделувале незаслужени пензии на сметка на другите пензионери што редовно одвојувале пари од своите плати. Еден од најголемите грабежи на Пензискиот државен фонд е направен со сопственоста на акциите со кои се здоби Фондот при приватизацијата на државните и општествени компании. Пензискиот фонд кој поседуваше 15 отсто од акциите од сите приватизации, практично беше најголемиот акционер во државата. Денеска од најпрофитабилните приватизирани компании Фондот само од дивиденди можеше да остварува милионски суми приходи, ако тие не беа продавани под сомнителни околности. Долгогодишната практика да се исплаќаат пари на рака без да се платат придонесите на државата, поради слабата контрола сѐ уште е висока ставка што го осиромашува и натаму пензискиот фонд. Тоа се големи пари ако се има предвид фактот дека вкупниот износ на придонесите по разни основи изнесува околу 50 проценти од бруто платата. И сосема на крајот една реалност што не може да се пресмета линеарно. Правото на старосна пензија се остварува по навршување 64 години за мажи и 62 години за жени. Ако се има предвид фактот дека просечниот живот е 72 години, односно 73 години на жените, тогаш, Фондот во најголем број случаи им останува должен и по смртта на пензионерите што ги исполниле сите услови за старосна пензија. Мал е процентот на наследни права за малолетни деца и за сопругите што немаат пензија, или треба да се откажат од својата пензија. Затоа, кога се честита за заминување во пензија, обично се вели со среќа и што подолго да ја користиш со утешителната додавка не е толку важно колкава ти е пензијата, туку колку долго ќе ја земаш. Дојче Веле (Авторот е новинар и публицист) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Кај нас, Европскиот ден на јазиците – 26 Септември, речиси и да не се споменува, а уште помалку се одбележува на некој креативен начин. Македонија е меѓу земјите со неповолна статистика во однос на изучувањето странски јазици, иако сме една од ретките земји каде што англискиот е задолжителен од прво одделение. Статусот на странските јазици во училиштата е деградиран со години до степен до кој се доведуваат во прашање неговото значење и одржливост Во светот има меѓу 6.000 и 7.000 јазици, кои ги зборуваат речиси седум милијарди луѓе. Во Европа има над 200 автохтони јазици, додека најмалку половина од светското население зборува два или повеќе светски јазици… Наредната недела ќе биде одбележан Европскиот ден на јазиците, кој во 2001 година го определија Советот на Европа и Европската комисија како датум за одбележување на богатата јазична култура и разноликост, меѓујазичните испреплетувања и поврзувања, кои ја прават Европа дом на различни култури што се разбираат и поддржуваат. Избран е датумот 26 септември, кога се реализираат разни активности за зачувување на јазичното богатство на европскиот континент и негова промоција надвор како алатка што го поттикнува меѓукултурното разбирање. Лингвистичката разновидност е една од посебностите на Европа. Во таа насока е и главната идеја на овој ден дека јазиците треба да нѐ приближуваат и да ни покажат како да живееме едни покрај други. Промовирањето на автохтоноста на европските култури и запознавањето со разликите се некои од начините да се запознаат различни културни средини со богата јазична историја. Учејќи го јазикот на другиот ги запознаваме неговото опкружување, неговата култура и традиција. Целта на овој ден е да им се даде значење на јазиците како фундаментален и нераскинлив дел од културното наследство на Европа. За таа цел, низ цела Европа, 700 милиони Европејци се охрабруваат да почнат да изучуваат повеќе јазици, на која било возраст, во или надвор од училиштaтa. Учењето јазик е корисно за секого, нема ограничување колку години треба да има некој за да започне да учи странски јазик. Учењето туѓи јазици исто така е начин што ни помага подобро да се разбереме и да ги надминеме нашите културни разлики. Од економска страна, глобализацијата и современите облици на работа значат дека на граѓаните сè повеќе им треба познавање на странски јазици за ефективно да се вклопат во туѓата средина. Познавањето само на англискиот јазик повеќе не е доволно. Низ Европа, на овој ден во многу основни училишта, наставниците држат предавања за важноста на учењето странски јазици, ги запознаваат децата со културата и историјата на европските земји и ги охрабруваат учениците да покажат понатамошен интерес за учење јазици. Во Полска, на пример, Денот на јазиците се одбележува со разговор за познати личности од различни земји, презентации за странски јазици и дегустација на храна од тие земји. Швеѓаните го прославуваат овој ден во училиштата со организирани активности за учениците како квизови и говори. Во некои основни училишта во Словачка се организираат целодневни активности што се состојат од комуникација на странски јазици, проекти и квизови приспособени и за деца и за возрасни. А во Португалија, наместо еден ден, се слави цела недела каде што учениците од други земји се поканети да кажат или да изрецитираат нешто на нивниот мајчин јазик. Учениците и студентите учествуваат во забавни онлајн активности преку игри и квизови, се организираат музички настани за промовирање различни јазици и музички жанрови, се организираат патувања за средба на ученици од двете страни на границата. За тоа говори и фактот дека и оваа учебна година, како и претходните седум, учениците ја почнаа без учебници за странски јазици. Министерката за образование вети дека од следната година нема да биде така, откако претходно преоптимистички изјави дека тоа и не е некој проблем бидејќи „и така децата ги учат јазиците од серии“! Кај нас, овој ден речиси и да не се споменува, а уште помалку се одбележува на некој креативен начин. И последното големо истражување на Евростат за јазичните вештини на европските граѓани покажа дека во Македонија повеќе од една третина од испитаниците (31,7 отсто) не зборуваат странски јазици, 38,6 Македонци зборуваат еден странски јазик, а само 9,7 отсто зборуваат три или повеќе. Тоа што Македонија е меѓу земјите со неповолна статистика, меѓу другото е и одраз на формалното учење и настава по странски јазици во македонскиот образовен систем. Иако сме една од ретките земји каде што странскиот јазик е задолжителен од прво одделение, тоа е англискиот, а според податоците од Државниот завод за статистика, втор најизучуван јазик од 2013 до денес е германскиот (претходно тоа место го заземал францускиот), статусот на странските јазици во училиштата е деградиран со години до степен до кој се доведуваат во прашање неговото значење и одржливост. За тоа говори и фактот дека и оваа учебна година учениците ја почнаа без учебници за странски јазици. Учебниците за странски јазици: англиски, германски, француски и италијански, не биле одобрени поради нивниот неквалитет од Бирото за развој на образованието. Веќе неколку години по ред учениците во основните училишта немаат учебници за одредени предмети, меѓу кои и за странските јазици. Поранешните министри ветуваа решавање на проблемот, но учебници за сите предмети и натаму нема. Неверојатен е податокот што неодамна го соопшти министерката за образование Весна Јаневска дека вкупно веќе седум години учениците немаат учебници по странски јазици, како ни учебници за јазик и култура на заедниците, и вети дека од наредната нема да биде така, откако претходно преоптимистички изјави дека тоа и не е некој проблем бидејќи „и така децата ги учат јазиците од серии“ и нема потреба од „учење на граматиката“! Ваквиот став не оди во прилог на општоприфатеното мислење дека познавањето странски јазици во денешно време е еден од основните предуслови да бидеме во тек со брзиот начин на живот и постојаниот развој, па оттука и од големо значење е да се обрне поголемо внимание на процесот на изучување странски јазик и низата прашања поврзани со него, како на пример: од која возраст е најдобро да се почне, дали се оптоварува детето, колку јазици може да се учат паралелно итн. По сѐ изгледа дека кај нас сѐ уште не постои свест за придобивките од изучувањето на странските јазици, како што се подобрување на меморијата и зголемување на мозочната активност, поттикнување на критичкото размислување, чувството на самодоверба што доаѓа со стекнувањето на оваа вештина, зголемување на желбата за истражување и учење нови нешта, зголемен ентузијазам, љубопитност, сигурност, поголема отвореност кон туѓите култури…...

Владата не знае што да прави со економијата, иако е свесна дека во вакви услови не може ништо да направи за да ги намали цените, односно да го подигне стандардот на граѓаните. Мерките за заздравување на економијата не можат да бидат палијативни, туку многу предвремени и навремени, односно системски и донесени пред многу децении. Барем од осамостојувањето да се почнеше. Деновиве власта најавува некакво ограничување на цените на производите што ја полнат потрошувачката кошничка, што е крајно популистичка мерка од две причини: Владата не може да ги суспендира пазарните законитости и движења, а второ – не може сама да одлучи кои производи ќе влезат во таа кошничка, затоа што за тоа има методологија усвоена од соодветните стручни, научни и статистички европски институции. Но, едно е да се вика на митинзи пред изборите, а друго е соочувањето со реалноста откако ќе помине изборната еуфорија. Сите што ќе дојдат на власт во ваква сиромашна земја, го колнат денот кога е донесен Законот за забрана за печатење пари. Сите си велат, „да можев ќе отпечатев пари за сè што ми треба и така народот ќе беше мирен, а јас ќе си владеев додека е светов и веков“. Ама тие времиња поминаа, а парите, еквивалент на продуктивноста, се сè помалку, затоа што и продуктивноста ни е сè помала. Тоа значи дека немаме домашен производ, немаме доволно работна сила, вработена да го создава, да плаќа даноци и придонеси во фондовите за здравство и за пензиско осигурување, тие се празни, парите се делат по малку на голем број корисници, а тоа значи – сиромаштија. Така, сегашната власт е притисната во немоќ, но за да ја држи предизборната гордост, мора да ветува некакви мерки, божем нешто ќе реши со магично стапче што го нема во своите раце. Таа може да спроведува некакви мерки на ограничување, но тие мора еден ден, и тоа многу скоро, да „пукнат“, а тоа значи затворање фирми и отпуштање работници од работа, и што е најстрашно за македонската економија и за стандардот на граѓаните – доведување во прашање на стабилноста на домашната валута – денарот. Што подготвува владата? Да се намалат цените на основните прехранбени земјоделски производи! Според најавите, „во есенската кошница треба да бидат ставени зеленчукот, овошјето, пекарските и млечните производи“. Врз основа на симулација ќе ја утврдела есенската потрошувачка кошница со 100 производи и ќе ја разгледала можноста за замрзнување на цените или ќе се ограничат маржите од 5,10 и 15 проценти. Прашања: – Како да се намалат и кој да ги намали цените? – Да се ограничела маржата? – Кој да ја намали маржата и што ќе значи тоа за трговецот, кој и така работи со минимална маржа. Трговците од зелените пазари кажуваат дека земјоделски производи на кванташкиот пазар – нема, или ако има се многу скапи, па тие не ги купуваат, затоа што не можат да ги продадат на крајните купувачи. Власта воведува некои нови категории, како што е категоријата „есенска потрошувачка кошничка“! Но, есенска потрошувачка кошничка не постои, таа е една и единствена, утврдена со соодветна методологија и се знае кои производи ја полнат. Ако владата мисли дека во таа кошничка производите ќе ги замени со поевтини и така ќе прикаже дека на едно четиричлено семејство му е доволна „есенската“ според примањата – се лаже себеси и лесноверните вљубеници во неа. Ни очекувањата дека некаков си „закон за нефер трговски практики“, кој треба да донесе дополнително намалување за најмалку 20% (!), не е реално да се очекува дека ќе ги намали цените. Интервенцијата на владата во економијата е оправдана во обратна насока, а тоа е кога некоја компанија или индустриска гранка е во криза, да ѝ помогне од соодветните фондови од државниот буџет, како што бае мерките на владата во време на ковид-кризата. Тогаш, во економијата беа инјектирани 100-тина милиони евра за помош на фирмите, без кои многу од нив досега ќе беа ликвидирани. Прашањето – дали тие пари требаше да бидат вбризгани на страната на побарувачката, наместо на страната на понудата и ден-денес виси, но наше мислење е дека требаше да се најде модус, како што е тоа со повратот на одреден процент на враќање на ДДВ-то, тие пари да им беа дадени на граѓаните кои, и да сакаа, не можеа да ги злоупотребат, затоа што тие пари, како и да е, и зошто и да е, ќе мораа да се најдат од оваа страна на тезгите во која било продавница. Така, тие мерки ќе имаа поголем ефект. Како и да е, тие мерки во време на ковидот се презедоа и помогнаа. Сега веќе никој не се сеќава на нив. Но, да се ограничуваат маржите, тоа е само фрлање прашина в очи, освен ако Владата не открила дека пазарните цени на домашниот пазар, всушност, не се пазарни, туку се формираат монополски, односно со недозволено и нелегално здружување. Во тој случај пендрекот треба да го земе пазарната инспекција и сите други институции надлежни за контрола и санкционирање на криминалот. За тоа на власта ѝ стојат на располагање голем број закони, но сетете се зошто тие не се спроведуваат? Пипалата на октоподот се долги и лигави и затоа тешко се ампутираат. Никој веќе не ги спомнува проблемите во енергетскиот сектор, што е базичен за формирање на цените. Никој веќе не го спомнува гасоводот и можноста домаќинствата да го користат за домашни потреби. Никој не го спомнува и не го осудува монополското здружување на откупувачите на земјоделските производи итн. Во Србија, на пример, во тек се дискусии за симнување на мораториумот за изградба на нуклеарни централи. Во ова тешко време за целиот свет траба да се мисли, да се поставуваат и да се решаваат основните економски прашања врз кои се темели и надградува економијата, а не постојано да се мавта со цената на потрошувачката кошничка, која, се разбира дека е најбитна за нас потрошувачите, но таа може да поевтини со преземање радикални, значи коренити мерки во економијата, чии резултати ќе се видат по многу години. Ако сакаме да бидеме вистински патриоти, од некаде мораме да почнеме. Да се стигне до најоддалечената точка на некој пат, мора да се направи првиот решителен чекор. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Анторис.мк (Авторот е новинар) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

ЕФТИМ КЛЕТНИКОВ Записи во несоница Именката Чудо, драг читателу, е најенигматичната од сите именки. Таа директно ја сугерира мистичната тајна во која престојуваат Бог и божественото. Од неа е изведена глаголската именка чудење, која е во потрага по одгатнување на загатката чудо. Имено, во таа смисла и Јасперс вели дека чудењето е изворот на филозофијата што ја открива тајната на постоењето и светот. А што да кажеме, пак, тука за поетите и поезијата. Сеедно. Човекот уште во праисторијата се чудел гледајќи го ѕвезденото небо над себе, проектирајќи ја подоцна во неолитот сопствената душа на неговата светлосна мапа. Нешто што први го направиле халдејските пастири крај Тигар и Еуфрат, со што ја скицирале интуитивно астролошката слика на својата духовна егзистенција, од што потоа се родила и астрономијата. Потсвесниот психолошки механизам на чудењето учествува и во создавањето на митовите во кои е складирана примордијалната слика на светот, сè додека во епохата на рационализмот нив не ги разјадува киселината на сомнежот во чудото. Сомнежот, кој, пак, според Бертран Расел, покрај уште и дијалогот е едно од најважните откритија во Античка Грција. Дијалогот, според него, ја постулира демократијата во антиката, а сомнежот далеку пред западниот рационализам, но сличен на него, ја испитува веродостојноста на митовите и така со методот на експериментот ја подотвoра вратата на научното мислење. Вратата што по нив широко ќе ја отвори Македонецот од Стагира Аристотел. Чудото, се разбира, е пронајдок на примордијалниот човек, кој го пронаоѓа него во Сè, и населуваjќи го истото во Сè, со, како што вели Леви Брил, методот на „мистична партиципација“. Тоа важи за архаичниот свет, но ние веруваме дека во тоа макар и во некои шифри постои и во нашиот модерен рационален ум. Тука мислам на некои несвесни слики од реалноста, кои отпосле се јавуваат како некои шифрирани симболички претстави и аналогии што нè поврзуваат интуитивно со некој друг настан или слика без каква било рационална каузална врска. Некогаш лакот на тоа поврзување може да биде во распон и од неколку столетија, па и милениуми, а притоа изгледа како да е укинат тој временски хијатус, па и двете слики за кои станува збор се случуваат во еден истовременски паралелен миг. Јунг го дефинира тој чуден феномен со поимот синхроницитет. Лакот на еден таков синхроницитет, драг читателу, мене на еден мистичен начин ме врзува со еден настан и слика од детството на Исус, поточно со неговото прво чудо. Но тоа не е чудото на неговото претвoрање на водата во вино на Свадбата во Кана во Новиот завет како што е фиксирано тоа така во Библијата. Имено, неодамна е дешифриран еден египетски папирус од вториот век чуван во Државната и универзитетска библиотека во Хамбург-Германија, кој раскажува за тоа чудо на детето (петгодишно) Исус. Таа анегдота, пак, му се припишува на Евангелието по Тома, кое, разбирливо, како апокрифно не е вклучено во Библијата. Имено, приказната е следната: детето Исус си играло во потокот во Назарет правејќи од калта глинени врапчиња, па Јосиф го прекорил зошто го прави тоа на светиот еврејски празник Сабат. Тогаш богомладенецот им рекол на глинените врапчиња: летнете, и тие летнале. Кога го прочитав, мене силно ме возбуди тоа, бидејќи молскавично се сетив за мојата симболична претстава на врапчињата секогаш кога ги гледам како крилести апостоли на Исус. Уште повеќе што во тој возбудлив синхроницитет ЧИЈ лак врзува временски простор од два милениуми поклопувањето на двете слики е фасцинантно и со фактот дека Исус направил точно 12 глинени врапчиња, колку што е и бројот на неговите апостоли, ЧИЈА префигурација се имено тие. Со ова сега сме во подрачјето на чудата во Библијата, драг читателу, што ги има во енормно количество, меѓу кои, секако, се најпознати и за нашиот рационален ум најнесфатливи Исусовите оживувања на мртви. „Кој има очи ќе види, кој има уши ќе чуе“ е честиот негов рефрен. Со него тој им се обраќа на оние што не веруваат во чудото. А ТОЈ исто така им бил упатен и на апостолите, кои биле колебливи, укорувајќи ги за тоа и истовремено откривајќи им го најголемото чудо на духот-верата, велејќи им дека ако ја имаат неа, макар колку едно синапово зрно ќе можат да го фрлат и ридот во море. Толку голема сила дава таа. Така. Дојдовме до важниот контрапункт од кој се одмотува фугата на модерната картезијанска цивилизација на сомнежот, што раскрстила со Бог, а со тоа, логично, и со верата, која како што учи за тоа Исус по дефиниција не го исклучува чудото како факт и верувањето во него. Она што го дистанцира човекот на таа цивилизација од чудото се, парадоксално, имено науката и технологијата, кои со некои свои достигања ги отелотворуваат чудата од бајките, како нивна префигурација многу столетија пред нив. Сега засега во прв план тоа се модерните дигитални чуда, интернетот и вештачката интелигенција. Но човекот на западната цивилизација страда од томинскиот синдром на сомнеж во чудото, па слично како апостол Тома бара да бркне во раните на Исус за да поверува дека ТОЈ е жив и воскреснал од смртта. Па сепак постојат и големи западни научници што не го исклучуваат постоењето на чудото и тогаш кога тоа изгледа дека е невозможно да се објасни рационално надвор од сферата на физичката реалност. Така, иако на пример модерната физика, како што вели Хајзенберг, веќе се измешала со поезијата и не се разликува од неа. Посебно квантната физика што стаса од атомот до квантот, од квантот до кваркот, а од кваркот до „божјата честичка“ што реагира на мислата на набљудувачот како да е во дијалог со него. А зад неа изгледа дека стои само уште Бог. Во контекст на вака поставената тема ќе го дадеме примерот со Тесла, кој во едно интервју замолен да даде дефиниција за струјата одговорил дека тоа најдобро ќе го стори некој електричар, а што се однесува до струјата рекол: „Таа за мене е Бог“. Со еден збор тој иако самиот е нејзин творец, знаел дека и таква, таа не може целосно рационално да се објасни, бидејќи, според него, сè е дел од Големата тајна во која стои Бог. Пример за тоа дава и Њутн, творецот на механичката теорија на универзумот и неговите строги закони на функционирање, базирани на законот на гравитацијата, иако таа строга статичка структура на космичката слика ја измести од нејзиното лежиште теоријата на релативноста на Ајнштајн и нејзиниот мобилен синкретизам на материјата, енергијата и светлината. Тука веќе има поместување кон пределот на чудото, што бил магнет и за строго, до крајни граници, логичкиот ум на Њутн, кој привлечен од него во доцните години од животот почнал да се занимава со алхемија. Главно, пак, и пред сè со проблемот на чудото како вистина се занимавале митовите и религиските системи. Но има меѓу нив, што сега ми доаѓа на ум, еден што и покрај тоа што е религиски се клони од чудото. Тоа е деизмот во западното христијанство. Деист бил и Волтер. Тоа е религиски систем par excellence изнедрен од западното картезијанско рацио на умот. Имено, според него, Бог го создал светот со сите негови закони на функционирање, го навил и пуштил во оптек механизмот на универзумот (каков што го видел него и Њутн) и потоа исчезнал од видното поле на човековиот ум и интуиција, како што сметаат деистите. Имено, според нив, ТОЈ се повлекол во илегала оставајќи му ја на човекот природата создадена со сите строго регулирани закони од него, и тоа е сè. Тоа е последното, нема други чуда надвор од тоа. Природата е Бог. Концептот на деизмот е привлечен за западниот картезијански волтеровски ум. А деист според својот поглед на работите бил и Спиноза, за кого исто така Бог се огледува и најфасцинантно егзистира во сликата на природата: Deus sive natura. Со таа разлика, која го дистанцира него од тврдо рационалниот Волтер, кој тој мисли дека и покрај цврстиот логички рационален механизам со КОЈ функционира природата не се исклучени во неа чудата, кои стојат надвор од нејзините строго утврдени закони. Имено, според Спиноза, во неговите метафизички фрагменти Бог не дејствува против природата (за да создаде чудо м. з.), туку над неа. А потоа додава: „Дури и најпаметните теолози се согласни во тоа дека бог не прави ништо против природата, туку дека дејствува над неа; односно, дека бог поседува голем број закони, кои тој не му ги соопштил на разумот на луѓето, а кои секако би изгледале природни кога би биле соопштени“. Да. Со еден збор, драг читателу, така по аналогија ги објаснува сјајниот филозоф и чудата што ги правел Исус, кои денес на западниот картезијански човек му изгледаат како обична празна фантазија. Сеедно. Било како било, за нас е важно дека и самиот Исус им дава објаснение на апостолите за чудата што ги правел пред нив. За разлика од Спиноза, не порекнувајќи го, клучниот аргумент за нив ТОЈ го гледал во Верата како феномен во кој како откровение се јавува Бог. Тоа е длабоката вера, априори страшна бидејќи во неа стоиме лице в лице со Создателот, кој може да нè уништи со огнот на неговата светлина со која ни се јавува, а ние треба да ја издржиме неа. Онака како што за малку тој не му го изгорел лицето на Мојсеј, кога тој посакал на Синај да го види него, а ТОЈ му се покажал. Исус им кажал на апостолите дека верата е условот без кој е невозможен подвигот на херојот-мартир за спасение на светот. За тоа самиот дал пример. Тоа е ТОЈ страшен „скок во вера“ за КОЈ говори и радикалниот христијански филозоф Киркегард. Бестрашен скок како оној на Емпедокле ВО кратерот на Етна. Не обична ритуална, туку вистински длабока вера во која се објавува херојот, принципот на саможртвата за спасение на душата на човекот и светот. Доволно. Со тоа дојдовме и до Верата, која ако е само колку синапово зрно може да го фрли ридот во море и која како таква, како што сугерира Исус, а следејќи го него и Киркегард, и самата има квалитет на Чудо. Така сега по ова откритие доаѓаме и до поднасловот на нашата денешна колумна, драг читателу, формулиран во драматичното прашање: дали и ние сме способни да поверуваме во Чудо по Преспа 2018? Што значи, пак, дали имаме капацитет за него и дали сме подготвени за решителен „скок во Вера“ за да поверуваме дека по нашето колективно усмртување ќе воскреснеме од смртта во живот. Однoсно во автентичен жив, а не мртовечки живот. Дали ќе поверуваме дека повторно ќе се најдеме во своето генеричко Име во кое се наоѓа Светиот Дух на воздухот и здивот што ни се одземени од оваа за нас крвничка цивилизација сега облечена во лажниот фустан на демократијата и скриена под исто така лажната маска ЕУ за да го скрие СВОЈОТ неоколонијализам во КОЈ ГИ допонижува веќе понижените и ги усмртува, како нас, оние за кои смета дека не треба повеќе да постојат на сцената на историската меморија. Ете тоа е сега основното прашање, драг читателу, кое ја наметнува и императивната одлука за решителен скок во Вера. А тоа значи потсилување на нашиот НаГоН за постоење по долгата тортура врз нас од цивилизацијата за да го снема него. И пак прашање во прашањето: дали сме подготвени, доволно храбри, но и чесни (оти храброста и чесноста се во близначка врска) да го сториме тој скок. А мораме. Мораме, како што го сторија тоа во сличен историски миг на наше ништење илинденците и асномците, кои како Емпедокле скокнаа во кратерот на Етна бестрашно во Вера. Тоа е не онаа рутинската обредна црковна, туку вистинската вера на битието надвор од секоја религиозна догма, удрена и со пренатален печат од Создателот во нас како животен императив. Таа не ги дели луѓето на верници и атеиски како што го прави тоа и според Берѓаев „историското христијанство“. Тоа е Вера надвор од границите на каква било конфесионална определба, вродена и автентична, според ЧИЈ принцип дејствуваат хероите. И според таквата Вера, имено, дејствуваа и Христос и апостолите. А според неа дејствуваа и македонските апостоли со знамето „Слобода или смрт“. Благодарение, пак, на нивната Вера и храброст, ние и се родивме. Затоа не треба да ги засрамиме, иако веќе го сторивме тоа. Време е за „скок во Вера“. Скок во полето на опасното, кое, како што вели и Хелдерлин, го вести спасоносното. Рацин го знаеше тоа и го направи, како и сите асномски партизани, тој скок салтомортале во Вера, отворајќи го со тоа во своите космополитски македонски визии утопистичкиот хоризонт на „Белите мугри“ и „силно светнатиот ден“ од бетовеновски химничната песна „Копачите“. Крај. Темата на колумнава, како што гледаш, драг читателу, малку и наврапито од мистични височини ја симнавме во егзистенцијалните судбински низини на, како што би рекол Конески, „смачканото племе“. Но тоа е природната каузална врска кога станува збор за нашата проколнатничка судбина. А тој парадоксален каузалитет на Чудото како мистика и сурова егзистенцијална реалност во која доаѓа тоа е, ако подлабоко размислиме, карактеристичен и за чудата на Исус во времето на општо помрачение на светот потонат во зло, каков што е светот денес. Македонија е една од најкарактеристичните точки во кои се манифестира злото на оваа цивилизaцаја ЧИЈ мефистофелски ветер на нашата смрт дува од Запад. Колку за да повлечеме линија на разлика меѓу сè уште мистичниот дух на Азија и канибалистичкиот на Европа (онаа на КОЛОнијалистичките сили, за да нема забуна), оти тоа е потребно во светски контекст. Ние имаме голема ментална болка од злосторствата на оваа колонизаторска и канибалистичка цивилизација и како и пред тоа и сега, како што би рекол старозаветниот пророк Исаија, своите рани ги преврзуваме и лекуваме единствено со раните на Исус. Со ништо друго. Ги лекуваме раните со рани, кои по Преспа 2018 пречникот на болката го проширија до зад бескрајот. Но има сепак, драг читателу, уште едно здраво нерасипано ткиво, апостолска супстанција во битието на овој народ на која можеме како визија за спасение да се потпреме. Тоа е обичниот народ по пазарите, по запустените македонски села и по градовите како соголен пролетаријат што дише на пензиски жабри со 5 отсто егзистенција за разлика од онаа 78 отсто на политидиотите и нивната камарила. Е, тие се способни, драг читателу, за скок во Вера, за чудо, не интелектуалците, не академиците, не политичарите. Тие се способни сега да го развеат повторно знамето „Слобода или смрт“, дополнето сега и со новата македонска илинденскоасномска парола: „Смрт на Преспанскиот договор, живот на Македонците“. Јас и ти, драг читателу, им симнуваме капа и им се придружуваме ним во очекување на чудото и „Белите мугри“ и „Силно светнатиот ден“ на Рацин. Амин!!!...

Озрен Милановиќ Володимир Зеленски патува во Вашингтон за да разговара за списокот со цели за ракетни напади длабоко во Русија, пишува „Азија тајмс“. Оваа ескалација се заканува да предизвика трета светска војна, тврди авторот, бидејќи „Западот носи одлуки без да чувствува никаква одговорност за нив“. Нема сомнение, Вашингтон и неговите сојузници во НАТО ѝ објавуваат војна на Русија“. Да се ​​каже дека овој чекор е непромислен е потценување. Ова е најопасниот чекор за САД и НАТО и се стравува дека ќе доведе до трета светска војна. Сè помалку се верува во оправдувачката реторика дека, наводно, се неопходни далекометни удари против Русија. Владимир Путин тврди и неколкупати нагласи дека овие ракети нема да бидат лансирани од Украинци, туку од војници на НАТО. Исто така, ќе добиваат податоци за наведување од сателити што ја покриваат руската територија. Инаку и сателитите се американски. На претстојната средба меѓу Зеленски и Џо Бајден ќе присуствува и потпретседателката Камала Харис, па одговорноста за почетокот на војната ќе падне и врз неа. Никој не се осмелува да предвиди до што ќе доведе тоа. Дали Русија ќе користи нуклеарно оружје за решително да ги прекине борбите во Украина? Ќе соборат американски сателити? Дали ќе почне да бомбардира воени магацини во Европа – особено во Полска, која веќе стана појдовна точка за снабдување на Украина? Русија има многу други можности. Москва би можела да пренесе нуклеарно оружје, на пример, во Иран или Сирија, Куба и Венецуела. Претседателот на Воениот комитет на НАТО, адмирал Роб Бауер, во Прага изјави дека правото на нападнатата земја да се брани не застанува на нејзините граници и дека нападите на Украина на руска територија се легитимни, но дека сојузниците ги почитуваат одлуките на некои од нивните членови да воведат ограничувања за испорачаното оружје. – Секоја нападната земја има право да се брани и тоа право не застанува на нејзините граници. Според меѓународното воено право, вие имате право да ги нападнете оние што ве напаѓаат. Има валидни причини за тоа, да се ослабне непријателот, да се пресечат логистичките синџири на снабдување на фронтот. Военото право го овозможува тоа – изјави адмирал Бауер за новинарите за време на тридневниот состанок на Воениот комитет на НАТО во Прага. Вториот човек на НАТО нагласи дека ако тој, како војник, биде прашан дали на Украина треба да ѝ се дозволи да го користи оружјето што ѝ го дал Западот за да гаѓа цели во Русија, тој ќе одговори – да. – Друга работа е што земјите што испраќаат оружје имаат право да поставуваат ограничувања, бидејќи чувствуваат одговорност за неговата употреба. Тоа е веќе за политичка дебата – рече адмиралот. Началникот на Генералштабот на чешката армија, генерал Карел Жека, додаде дека неговата земја не поставува никакви услови или ограничувања за оружјето што го испраќа во Украина и го остава да го користи како што ѝ одговара. – Но, од друга страна, меѓу сојузниците има суверени политички одлуки и мора да се земат предвид сите аспекти, вклучувајќи ја и можната ескалација на конфликтот поради тие напади – рече генералот Жека на прес-конференција со адмиралот Бауер. Како и да е, Велика Британија танцува на мелодијата на Америка. Британците се желни да удрат врз Русија. Но тие не се мачеа да размислуваат што ќе се случи кога Русија ќе одговори, а Британија предоцна го сфати тоа. Главното прашање е зошто Вашингтон сака да ја нападне Русија. Ова е сигурен знак дека самиот Бајден, неговиот советник за национална безбедност Џејк Саливан и државниот секретар Ентони Блинкен сфаќаат дека нивната политика во Украина е неуспешна. Наместо да се обидат да се поврзат со Русите, тие го зголемуваат влогот и преземаат огромни ризици. Во исто време, тие немаат идеја како сето тоа ќе заврши, освен ако навистина не се подготвени да испратат војници на НАТО во Украина заедно со сојузничките авиони. Шефот на Воениот комитет на НАТО предупреди дека односите со Русија не се влошени сега, во врска со испораката на оружје за Украина и прашањето дали е дозволено да се гаѓаат цели во Русија, туку уште во 2014 година, кога Русија го анектираше Крим. – Тогаш имаше голема промена во односите. Дваесет години се трудевме да бидеме партнери со Русија. Не беше однесувањето на НАТО, туку однесувањето на Русија што ги наруши тие односи – рече адмирал Бауер. Шефот на Воениот комитет на НАТО, во чиј состав се началниците на генералштабовите на армиите на земјите членки на западната воена алијанса, нагласи дека сѐ што прави НАТО за да ѝ помогне на Украина е во согласност со меѓународното право и Повелбата на Обединетите нации. – Можеби нема да придонесе за односите со Русија, но НАТО го прави она што е дозволено – рече Бауер. Реториката што ги оправдува целите не ветува добро. Прегреаните ставови не се ништо повеќе од увертира за уште поголем хаос. Има ли разум за да се спречи катастрофа? Авторот е новинар...

Владиниот селектор Христијан Мицкоски го соопшти новиот македонски тим за претстојните разговори со бугарските историчари. Добар потег на селекторот, меѓу избраниците се повикани и двајца експерти со највисоки историски „тапии“ од стариот состав на тимот. Првиот, професорот Александар Литовски, по истекот на двогодишниот мандат не доби продолжување од претходниот селектор Зоран Заев, а вториот, пак, професорот Ванчо Ѓорѓиев, си поднесе оставка меѓу двата изборни круга на последните локални избори, поради, како што изјави, политички притисоци од тогашната владејачка партија. Квалитетен избор на селекторот. Со своето знаење и уверување во историските факти, и двајцата професори ќе бидат вистински столб за историјата на македонскиот народ во последните векови (нивна специјалност). Ме радува што во случајот на Александар Литовски, новиот селектор ја исправи грешката на стариот – тој заслужува да биде стандарден првотимец на нашиот тим. Искрено, очекувам да продолжи, како порано, со своите инспиративни колумни на страниците на „Слободен печат“. Што се однесува до изборот на професорот Ванчо Ѓорѓиев, може кусо да се прокоментира – наградата пристигна! Се врати во комисијата и, патем, ја доби и капитенската лента (претседател на Историската комисија)! Сега, со право може да се постави прашањето: кој тоа му вршел притисок на професорот Ванчо Ѓорѓиев меѓу двата изборни круга на последните локални избори? Тогаш, на страниците на „Слободен печат“ го замолив професорот да го соопшти името на политичарот што му вршел притисок, веројатно за некаква продажба на националните македонски интереси. Професорот никогаш не одговори, па може логично да се заклучи дека притисокот доаѓа од редовите на ВМРО-ДПМНЕ и Христијан Мицкоски во однапред предвидениот термин да се поднесе оставката меѓу споменатите два изборни круга на локалните избори. Се разбира, тоа е само претпоставка, па професорот може веднаш да ја демантира оваа „лажна конструкција“. Но професорот, сепак, пред да седне и да ја демантира мојата претпоставка, да не заборави дека – „цело е кога има сè“. Навистина, кој тоа на новиот капитен на македонскиот историски тим пред две години му вршеше политички притисок, па еве професоре по вторпат: Името, ве молам! Професоре, не заборавајте – „цело е кога има сè“. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber (Авторот е спортски коментатор) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Ова се наведува во новата студија на Европската комисија за патувања (European Travel Commission ETC) за кризите со кои се соочува туристичкиот сектор. По пандемијата имавме инфлација и воени случувања, со континуиран пораст на опасноста од климатски промени. Проекциите кои ги дава „ETC“ се базираат на податоци од 269 европски региони, со хоризонт до 2100 година.„Се очекува сезонската распределба на туристичките побарувачки постепено да се менува, со релативно намалување во лето и зголемување во вонсезона и зима. По минатогодишните високи температури, бројот на луѓе кои планираат да го посетат Медитеранот во периодот помеѓу јуни и ноември 2023 година веќе падна за 10 отсто, а туристите наместо тоа размислуваат да патуваат во Чешка, Данска, Ирска и Бугарија“, велат аналитичарите на „ETC“. Понатаму, недостатокот на снег веројатно ќе ја промени туристичката побарувачка во регионот на Алпите, кој сега привлекува околу 120 милиони туристи годишно. Скијачките центри под 1.500 метри ќе бидат речиси без снег во блиска иднина, што ќе влијае на околу една четвртина од алпските одморалишта. Пазарниот удел на оние на поголема надморска височина најверојатно ќе се зголеми, поради очекуваното префрлање на ски-туризмот кон дестинации на кои ќе има повеќе снег. Снежната покривка се топи Имено, под претпоставка за силно сценарио за глобално затоплување, алпските ски-центри би можеле да имаат 40 отсто помалку снежни денови годишно до крајот на векот (снег 137 дена годишно, 80 дена помалку од сегашниот просек од 2071 година натаму), со природна снежна покривка која потенцијално целосно исчезнува во едно од осумте светски одморалишта. Скијалиштата и компаниите за жичарници низ Швајцарија, која се затоплува околу двојно повеќе од глобалниот просек, делумно поради ефектот на планините што ја задржуваат топлината, се борат со недостатокот на снег, настојувајќи да ги привлечат туристите со други облици на разонода, како на пример отворање на алпски велосипедски патеки за Божиќ, што делува како компензација за одложената скијачка сезона. Во јануари 2023 година, само 16 од 70 скијачки патеки беа отворени во луксузното одморалиште Гштад, а употребата на жичарници е намалена за околу 35-40 отсто во споредба со претходната година, се вели во извештајот. Доказите за променливите временски модели кои влијаат на побарувачката за туризам веќе се забележуваат во Шпанија, каде што туристите веќе трошат повеќе во поладните крајбрежни општини во Шпанија отколку во потоплите општини. Помеѓу летото 2019 година и летото 2023 година, приходите од туризмот се зголемиле во просек за 45 проценти во постудените региони, а до 35 проценти во потоплите региони. Дополнително, за време на летните топлотни бранови во 2023 година, туристите ја намалиле потрошувачката во најтоплиот дел од денот (помеѓу 12 и 17 часот) и ја зголемиле помеѓу 22 и 7 часот наутро. Во грчката престолнина минатото лето се случи преседан - Атина ја затвори својата главна туристичка атракција, Акропол, за да ги заштити туристите откако температурите достигнаа 45 степени во јули 2023 година, а истото се повтори и во јуни оваа година. На локацијата беа испратени и волонтери и работници за прва помош за да им помогнат на туристите кои биле загрозени од жештините. Туристите летово го напуштаа Рим порано од планираното, а болниците се соочија со пораст на итните медицински случаи....

Кој ќе го плати зголемувањето на пензиите? Зголемувањето на ниските пензии треба да се одвива на друг начин, а не со казнување на другите пензионери Ерол Ризаов 17/09/2024 14:45 За неколку дена пензионерите ќе добијат 2.500 денари поголеми пензии. Линеарното зголемување на пензиите, што значи дека сите се еднакви, популистичкиот метод е напуштен уште од времето на еднопартискиот систем, во Македонија го обнови владата на Никола Груевски. Неговите следбеници во ВМРО-ДПМНЕ сега повторно го воведоа овој нефер начин како пропагандна предизборна кампања. Се фалат на цел глас дека владата е таа која води грижа за пензионерите и дека таа обезбедува пари за пензионерите, а не самите пензионери кои за време на својот работен век издвојувале свои пари во државниот пензински фонд, според законите кои ги регулираат правата на пензионерите и зголемувањето на пензиите според растот на инфлацијата и животните трошоци. Зошто линеарниот начин на зголемување на пензиите е голема неправда кон пензионерите кои најмногу пари плаќале во државниот пензиски фонд? Тоа лесно се докажува со една многу едноставна пресметка. Еве како изгледа тоа зголемување во владината политичка „математика“ на линеарно зголемување за 2.500 денари. Пензионерите кои во државниот пензиски фонд одвојувале по сила на законот 40, или цели 45 години од своите бруто месечни плати процентуално, а не линеарно, плус и извесен процент солидарно, со ограничување на највисоката пензија, со сегашната партиска урамниловка ќе бидат најмногу оштетени. Разликата е од 20 проценти зголемени пензии за тие што одвојувале најмалку пари во фондот до само три проценти, на тие што најмногу уплатиле на сметка на фондот и обезбедиле свои пари за солидарниот дел. Земи од едните дај им на другите Популизмот се крие во лагата дека се отстранува неправда кон луѓето кои имаат мали пензии, што, пак, обезбедува големи политички поени со „стратегијата“ земи од едните кои повеќе и со децении плаќале и дај им на другите кои помалку и пократко време плаќале на сметка на Фондот. За неколку месеци, во пролета 2025 година, ќе уследи уште едно зголемување на пензиите за 2.500 денари темпирано пред локалните избори. Така пензиите по теркот на власта што го враќа достоинството и гордоста кај тие што не ги исполниле условите за полна пензија, ќе се зголемат за околу 40 проценти, а кај најредовните и најголеми плаќачи во Фондот само за шест до седум проценти. Ова линеарно покачување на двапати во изгубената трка со инфлацијата ми заличува на една приказна од Кралството Југославија кога пред изборите се подмитувале гласачите. Секој со право на глас, кој ќе гласал за партијата која подмитува, добивал по еден нов чевел, другиот ќе го добие по изборите, се разбира ако победи партијата која дели чевли, за да се симнат опинците. Со пензиите е малку поинаку, тие треба да се зголемат и пред и по изборите. Зголемувањето на ниските пензии секако е оправдано и егзистенцијално нужно. Во најголем дел, старосните пензии се мизерни и повеќе припаѓаат на социјалната категорија одвај да се преживее, далеку од примања кои обезбедуваат скромен и пристоен живот. Политиката во тоа откри одличен терен за манипулации, лажно прикажувајќи ги владите како загрижени добротвори кои зголемуваат пензии, иако тоа е законска обврска во сооднос со инфлацијата. Особено манипулативно е линеарното зголемување на пензиите. Во земјите каде што важат економските законитости тоа се одвива на сосема поинаков начин, а не со казнување на другите пензионери и на сметка на фондот и неговото доведување до банкротство. За тоа постои цела палета на надоместоци и државна помош. Почнувајќи од зголемување на најниските пензии до субвенции во цената на потрошената електрична енергија и на другите форми на помош на сиромашните семејства. Тоа се сосема други фондови и начини да им се помогне на пензионерите со најниски пензии и на најсиромашните категории граѓани. Од најбогат фонд до банкротство Второто прашање кое е и најважно, а на кое никогаш не е даден одговор пред јавноста, е како државниот пензиски фонд е доведен до банкротство и до најголем потрошувач на државната каса, наместо да биде еден од најбогатите фондови во државата без да се посегнува по средства од буџетот. Работите ќе станат појасни ако се види кој сѐ е корисник на фондовски средства со политички одлуки без да ги исполнува условите и на кој начин се доделувале незаслужени пензии на сметка на другите пензионери кои редовно одвојувале пари од своите плати. Еден од најголемите грабежи на пензискиот државен фонд е направен со сопственоста на акциите со кои се здоби Фондот при приватизацијата на државните и општествени компании. Пензискиот фонд кој поседуваше 15 отсто од акциите од сите приватизации, практично беше најголемиот акционер во државата. Денеска од најпрофитабилните приватизирани компании Фондот само од дивиденди можеше да остварува милионски суми приходи, ако тие не беа продавани под сомнителни околности. Долгогодишната практика да се исплаќаат пари на рака без да се платат придонесите на државата, поради слабата контрола сѐ уште е висока ставка која го осиромашува и натаму пензискиот фонд. Тоа се големи пари ако се има предвид фактот дека вкупниот износ на придонесите по разни основи изнесува околу 50 проценти од бруто платата. И сосема на крајот една реалност која не може да се пресмета линеарно. Правото на старосна пензија се остварува по навршување на 64 години за мажи и 62 години за жени. Ако се има предвид фактот дека просечниот живот е 72 години, односно 73 години на жените, тогаш, Фондот во најголем број случаи им останува должен и по смртта на пензионерите кои ги исполниле сите услови за старосна пензија. Мал е процентот на наследни права за малолетни деца и за сопругите кои немаат пензија, или треба да се откажат од својата пензија. Затоа кога се честита за заминување во пензија обично се вели со среќа и што подолго да ја користиш, со утешителната додавка не е толку важно колкава ти е пензијата, туку колку долго ќе ја земаш. (Линк до текстот во Дојче веле овде) Поврзани содржини Зошто Римската империја сѐ уште е важна? 16/09/2024 14:09 Што научив од стариот фашист 11/09/2024 15:09 Кога ќе почнете да месите зелник? 10/09/2024 16:09 Како Александар Николоски користи алтернативни факти 09/09/2024 12:09 На крвотокот на Скопје политичарите му ги сечат жилите 06/09/2024 14:09 Макрон го избра Барние и ја стави својата судбина (и на Франција) во рацете на Ле Пен 06/09/2024 14:09 Му платив на моето дете 100 долари за да прочита книга. Најдобро потрошени пари 05/09/2024 09:09 Не ја оправдавме независноста на Македонија 04/09/2024 14:09 Најчитани Плаќањето со картичка е прекинато низ цела Германија 13/09/2024 10:30 Трик за перење алишта: Ставете влажно марамче во машината и ќе бидете воодушевени од резултатот 13/09/2024 10:51 Ни сода бикарбона ни оцет: Нема подобро средство за чистење на куќата од ова, а и не чини многу 16/09/2024 10:02 Украина ја „благослови“ Унгарија: „Слободно увезете нафта од Русија“ 11/09/2024 21:03 Не ја фрлајте кората од банана: прелијте ја со вода и почекајте неколку часа, резултатот ќе ве воодушеви 16/09/2024 13:42 Филипче на промоцијата на новите електрични автобуси за градски превоз во Струмица 11/09/2024 07:32...

Пишува: Свето Тоевски „Деца, отсега натаму ќе си учите на нашиот мајчин македонски јазик, и нема веќе да се презивате на -иќ, туку на -ски. Смрт на фашизмот!“ – им рекол учителот Василко Ристески на 23-те дечиња на 17 септември 1943 година во новоотвореното училиште во кичевското село Подвис, првото училиште воопшто во слободна Македонија. Дечињата му одговориле со „слобода на народот“. Училиштето, за кое постојат сведоштва дека го носело името на македонскиот поет Коле Неделковски, е првото, кое започнало со работа на слободната територија на Македонија, и покрај тоа што виорот на војната беснеел и натаму на другите неослободени делови на Македонија, под окупаторот, како и во Балканот и ширум Европа и светот. Училиштето во Подвис постоело и пред Втората светска војна, но во него се учело на српски јазик. Драган Дамјановски, преселен во Австралија, кој учел во ова училиште во Подвис од прво до четврто одделение во шеесеттите години од минатиот век, во октомври 2021 година има изјавено: „Училиштето е отворено речиси една година пред одржувањето на АСНОМ. Ова е мал, но важен доказ, кој говори против сегашните бесмислици на Бугарија дека јазикот ни е создаден од времето на АСНОМ. Татко ми учел македонски мајчин јазик од мајка му Стојанка и татко му Миле, а тие од нивните родители. Објектот на оригиналното старо училиште се распаѓа и е оставено на забот на времето. Истото се случува и со зградата од ‘поновото’ училиште во рамнината во Подвис. Имам пишувано речиси до сите влади на самостојна Македонија, до сите министри за образование, премиери и претседатели. Никој ниту ми одговорил, ниту презел нешто да се спаси барем историското училиште од целосно распаѓање.“ Пред неколку дена, по 81 година откако беше отворено ова прво училиште на македонски јазик во Македонија, ова упориште на македонскиот идентитет и македонската национална свест – тоа е веќе затворено! Учител повеќе нема, ниту ученици. Остануваат само разурнатите ѕидови во историското училиште повисоко во планината, но и ѕидовите на дотраеното „поново“ училиште подолу во селото Подвис, тивко да шепотат, иако ќе нема да ги чуе никој: Деца, отсега натаму нема да учите повеќе на мајчин македонски јазик во Подвис, училиштето се затвори, а вас ве снема! Во своја репортажа ТВ 21 објави дека и „новото“ училиште во Подвис е во катастрофално лоша состојба, истакнувајќи натаму: Се празнат селата во околината на Кичево, а падот на бројот на ученици е закана за затворање на училиштата. Станува збор за централното основно училиште „Христо Узунов“ во Другово, Кичево, каде што учат 126 ученици од 10 околни села. Во двата подрачни објекта во склоп на ова училиште, во селото Србјани учат 12 ученици, а во селото Брждани само 2 ученици, додека училиштето во село Подвис е затворено. Бројот на ученици се намалува од година во година. Директорката на централното основно училиште „Христо Узунов“ во Другово Билјана Стевановска-Ангелеска вели дека не се знае дали ќе биде затворено и училиштето во Брждани. Намалувањето на бројот на ученици се случува поради големата миграција во последните години и нискиот наталитет. Но друга причина е непочитувањето на реонизацијата на училиштата, бидејќи многу родители ги испраќаат своите деца од село во градските училишта....

Деновиве во етерот и медиумите одекна информацијата, поврзана со истрагата на која што сериозно почнаа да ѝ се посветуваат органите на прогонот во земјата, поврзана со бизнис елитата од Струмица, долгогодишни клиенти на банката. Повторувам по илјада пати дека јас како акционер на банката не познавав ниту еден правен субјект-клиент од Струмица, а уште помалку да сум посредувал за нивното влегување како клиенти на банката. Целата политика ја водеше тогашниот Управен одбор, на чело со тогашниот директор Николче Петкоски, кој цели 10 години од мене беше почитуван како стамен банкар. Убеден бев дека банката ќе ја развива во насока на заемен интерес. Кога велам заемен, најнапред мислам на задоволните клиенти, правни-физички лица на банката, задоволни вработени, естаблишментот на банката и на крајот ние, акционерите. Господинот Генерален директор Николче Петкоски го чувствував како дел од моето семејство со неограничена доверба. Длабоко ја почувствував на своја кожа и за жал доцна ја научив мудроста на В. Черчил кој вели: „Верувај, ама и проверувај„. За жал јас не проверував. Системот на таканаречени незаконски позајмици во Еуростандард банка, беше имплементиран со посредство на Комерцијална банка. Во моментот кога јас како акционер разбрав дека Еуростандард банка станува полигон за лоши пласмани, веднаш преземав мерки да се стопираат таканаречените позaјмици, кои во најголем дел одеа кон фирмите на Крмзов, Струмица и Галафарм, Скопје. Го променив Управниот одбор и секојдневно се обидував да стапам во контакт со господинот Крмзов, со цел да ги расчистиме нашите сметки. За жал тој цело време за мене беше недостапен. Мојата животна професија е стопанственик. Теоријата и праксата ми покажаа да не верувам во генијалноста на поединците, кои околу себе прават мрежа на многу поврзани фирми, бидејќи таквиот начин на стопанисување има само една цел – да се прескокнат обврските кои треба по закон да се реализираат. Токму во моментот кога решивме да застанеме на патот на така-наречените нелегални позајмици, Еуростандард банка беше осудена на смрт, бидејќи со нашето излегување од така-наречените незаконски позајмици уривавме цел незаконски систем, длабоко имплементиран во нашето секојдневие. Чудно е, верувајте ми како стопанственик ќе повторам дека е многу чудно, стопански субјекти, клиенти на Еуростандард банка, да егзистираат и во годините после одењето на Еуростандард банка во стечај. Патем и да прават големи добивки. Фирмите на Крмзов во 2023 година покажуваат добивка од 9,3 милиони евра, а во оценувањето на ликвидноста на банката од страна на Народна банка, тие побарувања беа третирани како тешко наплатливи кредити за Еуростандард банка. Фирмата ,,Галафарм”, која што живееше исклучиво од позајмиците на Еуростандард банка, денеска е функционална, бидејќи се најде, замислете веднаш после стечајот на Еуростандард банка, инвеститор кој ги покри сите позајмици од страна на Еуростандард банка. Пред стечајот на Еуростандард банка исто така овие позајмици беа третирани како тешко наплатливи. И на крајот, уште поинтересно е дека после стечајот на Еуростандард банка, господинот Крмзов стана клиент на Комерцијална банка! Сакам да верувам во решеноста на актуелната влада дека ќе оди до крај во расчистувањето на овој длабоко организиран криминал. Од крајниот епилог на овие истраги ќе зависи дали во Македонија ќе се врати правдата. Времето ќе покаже, бидејќи често пати од сопственото искуство научив дека во Македонија завршниците на одредени истраги се најсложени и траат долго. Долга е раката на правдата и јас ја продолжувам битката за вистина. Трифун Костовски...

Во услови кога се соочуваме со постојан ризик да дојде до избувнување на морбили, кога пертусисот ендемски варира, кога ковидот дојде за да остане, кога пред нас е сезоната на грипот, кога неповолните климатски промени сѐ повеќе го зголемуваат ризикот од вектор-преносливи болести (денга, зика, хеморагични трески, маларија, лајмска болест и други)… И кога, истовремено, опфатот со задолжителни вакцинации на децата и на другите ризични популации останува опасно низок (со тенденција на опаѓање), затоа што расположението на населението кон вакцините е на најниско можно ниво – и сѐ повеќе се влошува, не може да не се констатира дека од јавно-здравствен аспект, седиме на „буре барут“! Со децении превентивно-медицинскиот сегмент на здравството е на последно место на списокот на здравствени приоритети! Иако е законска обврска сите превентивно-медицински програми, (на пример, како што е онаа за имунизациите), да се финансираат со средства од буџетот, редовно едвај се одвојуваат средства што не покриваат повеќе од 7-10 отсто од вредноста на програмите. Остатокот до 100 отсто се покрива од средствата на Фондот за здравствено осигурување. Значи, од средствата на осигурениците наменети за лекување. Што е неприфатливо. Исто така, со децении (дозволуваме да) се покриваме со хуманитарна помош од УНИЦЕФ, СЗО и УСАИД. И така, „ред се редат“ проекти. Да се осврнеме само на некои најсвежи примери: 1. Иницијативата „Преку стратешко управување со погрешни информации и квалитетно медиумско известување, до поголема доверба во вакцините“ (декември 2022). Оттогаш поминаа повеќе од две години. Што е сработено во овој период? Видовме ли континуирани едукативни написи/прилози во медиумите/порталите или на социјалните мрежи, освен сувопарно пренесување (најчесто со сензационалистички наслови) на рутинските извештаи на Институтот за јавно здравје? Кои се проследени со коментари од граѓаните, кои речиси без исклучок се „говор на омраза“! 2. Во април 2023 година, била претставена платформата Е-здравје, изработена од „Мој термин“, повторно со поддршка од УНИЦЕФ и УСАИД. Извонредна дигитална алатка! Арно ама, таа функционира само ако некој пројави желба да ја консултира! Колкумина граѓани ја користеле платформата Е-здравје за да се информираат за вакцините? Како постоењето на оваа платформа се реперкуирало врз општиот став на граѓаните кон вакцините? 3. Во јануари годинава, во организација на УНИЦЕФ и УСАИД се одржал настан на кој здравствените експерти и партнерите заклучиле дека е неопходно превентивната здравствена заштита на децата да се реорганизира за да се постигне поголем опфат со вакцинација. Според анализите на УНИЦЕФ, постои нееднаква распределба на тимовите за вакцинација според бројноста на опслуженото население, недостиг од кадар, отсуство на координација и соработка со патронажните сестри, матичните лекари и педијатрите. Згора на сѐ, нема доволно опрема. На крајот, како што е ред, УНИЦЕФ нуди соодветни препораки за надминување на тешкотиите и препорачува тие да станат дел од Националната стратегија за имунизација (која, наводно, била во подготовка) и други релевантни стратешки документи на Владата. 4. Конечно, деновиве бевме сведоци на настан по повод успешно завршување на проектот – Посилен здравствен систем спасува повеќе животи – „Засилување на напорите за имунизација во Р. Македонија“, реализиран во соработка со СЗО, а финансиран од УСАИД. И за овој проект јавно не се достапни информации кога проектот почнал, кои активности се спроведени и најважно – кои се резултатите од тие активности. Во јануари годинава, како што спомнавме погоре, УНИЦЕФ препорачал нивните препораки да станат дел од Националната стратегија за имунизација, која е во подготовка. Таква стратегија постои за периодот 2012-2020 година. Но, за нејзина реализација, бил изготвен Акциски план само за периодот 2012-2015! Таков план за периодот 2016-2020 не постои! Зошто? Дали „стратегијата што се подготвува“ ќе биде сосема нова стратегија? Или само ќе се ажурира постојната (онаа за периодот 2012-2020)? Инаку, воопшто не е спорно дека поддршката на УНИЦЕФ, СЗО и УСАИД отсекогаш била – и е – драгоцена! Меѓутоа, сите нивни проекти, колку и да се квалитетно дизајнирани и спроведени, претставуваат дисконтинуирани настани, честопати неповрзани едни со други. Најчесто се сведуваат на експертски анализи со констатации на слабостите и соодветни препораки. Препораките, меѓутоа, некој треба да ги преточи во конкретни оперативни мерки. И потоа тие мерки некој да ги спроведе. А потоа да се евалуираат ефектите од спроведените мерки. Ги преточил ли некој препораките на УНИЦЕФ и СЗО во конкретни оперативни мерки? Ги спроведувал ли досега некој тие мерки на терен? Ако не, зошто? Ги евалуирал ли некој ефектите на спроведените мерки? Ако не, зошто? Судејќи по состојбите на „терен“, и без официјална евалуација, јасно е дека ефектите се никакви! Превентивната здравствена заштита на децата е во хаотична состојба. Негативното расположение и недовербата кон вакцините е на многу ниско ниво и (дури) покажува тенденција на влошување, особено по пандемијата. Поради тоа, опфатот со задолжителни вакцинации постојано се намалува, што доведува до потенцијални ризици за епидемиско ширење на одделни болести. Оттаму, се поставува прашање, зошто за решавање на проблемот не му пристапиме проактивно, со сопствени сили, наместо пасивно, потпирајќи се на стручната и финансиската помош на УНИЦЕФ, СЗО и УСАИД? Зошто проактивниот пристап е поквалитетно решение? Затоа што, проектите на спомнатите меѓународни агенции никогаш нема да бидат во состојба целосно да ги идентификуваат сите релевантни фактори асоцирани со лошата состојба. А меѓу нив, најрелевантниот е „вакциналниот скептицизам“ на огромното мнозинство доктори (матичните, пред сѐ)! А кои, нели, имаат мисија здравствено да ги едуцираат граѓаните. Како еден родител да одлучи да го вакцинира своето дете, ако се соочи со совет „во четири очи“ на својот доктор, на пример, за морбилите, дека е „подобро да почека додека детето да проговори“? Нема проект на УНИЦЕФ или СЗО што тогаш би можел да го смени ставот на родителот! Значи, токму главните „играчи“ за спроведување на мерките, всушност, вршат „тивка саботажа“! Лет во место! Ова не е непозната појава кај нас. Но, стручната јавност со години „ја туркаше главата в песок“ (наводно, станувало збор за „изолирани случаи“) и се дозволи појавата да земе замав. Особено во текот на пандемијата на ковид-19 и по неа. Што да се прави? Кој треба да ги едуцира докторите и другите здравствени работници? Во април 2021 година формирана е Национална комисија за имунизација со која раководи Национален координатор за имунизација (член 248-в од Законот за здравствена заштита). [1] Од став 2, точка 4 од тој член видливо е дека Националната комисија за имунизација има (законска) обврска да „врши запознавање на здравствените работници и јавноста за потребата и предностите на имунизацијата“. Се поставуваат две прашања: 1. Кои активности оваа комисија ги има спроведено за „запознавање на здравствените работници за потребата и предностите на имунизацијата“, откако е формирана? 2. Кои активности оваа комисија ги има спроведено за „запознавање на јавноста за потребата и предностите на имунизацијата“, откако е формирана? Успешноста на спроведените мерки и активности се евалуира врз основа на постигнатите резултати. Судејќи според актуелната ситуација на „терен“ (присутната нееднаква распределба на тимовите за вакцинација, недостигот на персонал, отсуството на координација и соработка меѓу патронажните сестри, матичните лекари и педијатрите, недоволната опрема, опасно нискиот опфат со вакцинации на децата, масовно распространетиот одбивен став на населението кон вакцините и – најважно – „вакциналниот скептицизам“ кај голем дел доктори), заклучокот за успешноста на работата на Националната комисија за имунизација самиот се наметнува! Р.S. Бидејќи Националната комисија за имунизација претставува државна комисија, таа не треба да заседава само врз основа на иницијатива на министерот за здравство, (како што е тоа случај со Комисијата за заразни болести, која е само стручно-советодавно тело на министерот)! Националната комисија за имунизација има законска обврска континуирано автономно да функционира, да ги следи состојбите и да се состанува најмалку еднаш месечно. И за својата работа континуирано да го информира министерот, за тој да може да носи информирани одлуки. За таа своја работа Националниот координатор и членовите на комисијата добиваат месечен паричен надоместок. Неисполнувањето на обврските претставува кршење на Законот. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Фејсбук (Авторот е доктор епидемиолог) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Идејата за „отворање“ кон Бугарија преку театарска претстава не е нова. Пред 33 години претседателот Киро Глигоров, уште на почетокот на војните во Југославија и пред дефинитивниот распад на федерацијата, повлече еден ризичен потег. На покана од бугарскиот претседател Жељу Желев отпатува на театарска претстава во Софија. Посетата, иако полутајна, беше своевидна сензација во политиката и првичен обид за пробивање на дебелиот мраз во односите помеѓу Бугарите и Македонците. Такви државнички потези беа очекувани на крајот од Студената војна и почетокот на европското обединување на новите демократии од Источна Европа. Денес, истиот тој политички потег е само уште еден доказ колку е дебел мразот меѓу РС Македонија и Р Бугарија. Во тие тешки моменти на процесот на нашето мирољубиво осамостојување, Бугарија ни беше поддршка. Во услови на грчко ембарго пристаништето во Бургас ги полнеше нашите цистерни со толку потребната нафта за да ја прегрмиме зимата. Постоеше ризик школите, градинките, домовите, канцелариите да останат мраз ладни. Кон Бугарија, Македонија секогаш ќе има отворен прозорец, ми вели претседателот Желев при посетата на Софија на покана од нивниот министер за надворешни работи Стојан Ганев. Реалистите во меѓународната политика би имале една поинаква приказна заснована на интереси и без трошка емоции: на Бугарија ѝ беше во интерес осамостојувањето на Македонија како важен чекор во намалувањето на српското влијание кое би можело да се замени со она бугарското во иднина. Ние сме за „еквидистанца“ во однос на сите наши соседи, ќе побрза да каже Глигоров, повеќе симболично отколку што е тоа можно во реалниот живот на државите. Имено, она што се обидувавме да го афирмираме како редефинирање на односите помеѓу југословенските народи визави центарот во Белград во замислената идна асоцијација на суверени држави, „еквидистанца“ не можеше да се преслика во меѓународните односи. Но, пораката беше испратена: одлуките за Македонија се носат во Скопје, а не кај соседите. Оттогаш до денес протече многу вода под мостовите на Вардар. Имаше многу обиди за растопување на мразот. Претходниот обид на владата на СДСМ и ДУИ пропадна поради неговата дискредитација од страна на тогашната опозиција, односно на сегашната власт. Обидот пропадна, но проблемот остана. Повторно ли ќе се вртиме во круг како со Грција? Да. Така е тоа во услови на демократски плурализам, кој е еден процес на заедничко зреење на политиката и на народот. Партијата на власт го диктира и темпото и темите, па во интерес на државата е да има сериозна координација меѓу претседателката и премиерот за темата, а државата да зборува со еден глас во меѓународните односи. Игри од типот „добар полицаец/лош полицаец“ се толку проѕирни што не вреди ни да се играат. Една политика за надвор, а друга за внатре. Дома, на бугарската тема, потезите на премиерот кон двајцата членови на историската комисија ќе произведат мраз и страв. Надвор, се разбира дека секој дијалог на претседателката е добредојден, па и по повод изведбата на „Набуко“, чии солисти, патем кажано, никој не ги удостои со име и презиме. Меѓутоа она што научивме во изминативе 33 години, а особено во последниве пет, е дека решенијата не се „на дофат на раката“. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Либертас.мк (Авторот е професор и прв министер за надворешни работи) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Неговото прво убиство било на 14 години. Оттогаш, во спомените на оваа земја станува запаметен како Касапот. Кога имал отприлика 18 години, во Мариовските Планини наишол на јагленари. Не се работело за аскер, кој би бил закана за него, не биле воопшто наоружани и ништо апсолутно не му направиле. Биле 15 луѓе на број. Сите ги убил. Тоа е Андон Ќосето. Едвај да бил писмен. Неговиот јазик, неговото слово, неговото сè – била егзекуцијата. Само така можел да опстане и само тоа му било причина за сепство. Сто години подоцна, Владата предводена од Никола Груевски на Ќосето му подигна споменик пред Кривичниот суд. Симболична порака, особено за политичките затвореници што избегнале можеби физичка ликвидација, но на секој друг начин тие се егзекутирани, за да не им се чуе ниту име ниту глас, тогаш кога триумфира ќосевизмот во срцето на Груевски. Неговите последни денови на изборната кампања ги одбележа заканата кон Заев. Говорејќи на митингот на ВМРО-ДПМНЕ во Делчево, Груевски му порача: „Да беше Делчев денеска жив, тој немаше да може со него да се поздрави, нему ќе му беше пратен само Ќосето да ја заврши приказната со таков човек“, му порача Груевски на Заев, како што објави тогаш Република. Тогаш тој посегна по Ќосето, со тоа што не само што му се закани директно на Заев, туку и прати овластување до сите негови потенцијални „ќосиња“ дека теренот е отворен за касапење. По неговите касапски загари, откако полето за натпревар за масакрирање беше отворено, дури после, се охрабрија и разулавеа, како онаа ноќ пред ДИК, декември 2016, кога почнаа повиците за ликвидации. Антонио Милошоски ја повика ДИК „или да ја признае волјата на народот, или да се соочи со гневот на народот“. Директорката на Комисијата за односи со верските заедници и религиозните групи, Валентина Божиновска, говореше за „вечер на ножевите, вечер или на разумот или на лудилото, на еден човек, на последниот македонски предавник – Зоран Заев“. Насобраната толпа бараше „гасни комори за Шиптари“, порачувајќи дека „Ќосето е жив“. Поминаа неколку години од овие колумни што сум ги објавувала во НОВА. Сеедно, соништата за Ќосето остануваат живи. Пред повеќе од една година, градоначалничката на Скопје, кандидатката на ВМРО-ДПМНЕ Данела Арсовска, најавуваше негово враќање. Сега сонот за Ќосето повторно се враќа на сцена, но овој пат кај молот Ист гејт, што е најдобрата идеја воопшто смислена. Ѓубрето на паркингот спроти овој мол и реата што ја шири може единствено да ја сопре крволочното Ќосе, отворено заканувајќи им се на сите градоначалници на скопските општини кои ја земаат како изговор исклучиво Арсовска за сопствената неспособност да се справат со работата за која се избрани и платени. Враќањето на Ќосето е сон за враќање на една заробена држава, во која на сила беа само теророт, насилствата, уцените, заплашувањата, нерешените сообраќајки, притисоците, корупцијата, непрочистените списоци, лажирањето на избори, убивањето слободни медиуми. Враќање на груевизмот на голема врата. Така мислат само наивните. Оваа нова ера на владеење на Мицкоски е далеку од вакви апокалиптични сценарија. За сето тоа сепак треба многу работа. Од власт што се плаши да се справи со ноќните дивеења на колите на Партизанска, не може да очекувате да биде амбициозна за посериозно засукување на ракавите и желба за градење на една подобра држава. Стоте дена заканувачки истекуваат за нив, како што нервите на граѓаните сè повеќе се истенчуваат. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber (Авторката е новинарка) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

За неколку дена пензионерите ќе добијат за 2.500 денари поголеми пензии. Линеарното покачување на пензиите, што значи на сите подеднакво, напуштен популистички метод уште од времето на еднопартискиот систем, во Македонија го обнови владата на Никола Груевски. Неговите следбеници во ВМРО ДПМНЕ сега повторно го воведоа овој неправеден начин како пропагандна предизборна кампања. Се фалат на цел глас дека владата е таа која води грижа за пензионерите и дека таа обезбедува пари за пензионерите, а не самите пензионери кои за време на својот работен век издвојувале свои пари во државниот пензински фонд, според законите кои ги регулираат правата на пензионерите и зголемувањето на пензиите според растот на инфлацијата и животните трошоци. Зошто линеарниот начин на зголемување на пензиите е голема неправда кон пензионерите кои најмногу пари плаќале во државниот пензиски фонд? Тоа лесно се докажува со една многу едноставна пресметка. Еве како изгледа тоа зголемување во владината политичка „математика“ на линеарно зголемување за 2.500 денари. Пензионерите кои во државниот пензиски фонд одвојувале по сила на законот 40, или цели 45 години од своите бруто месечни плати процентуално, а не линеарно, плус и извесен процент солидарно, со ограничување на највисоката пензија, со сегашната партиска урамниловка ќе бидат најмногу оштетени. Разликата е од 20 проценти зголемени пензии за тие што најмалку пари одвојувале во фондот до само три проценти, на тие што најмногу уплатиле на сметка на фондот и обезбедиле свои пари за солидарниот дел. Земи од едните дај им на другите Популизмот се крие во лагата дека се отстранува неправда кон луѓето кои имаат мали пензии, што пак обезбедува големи политички поени со „стратегијата“ земи од едните кои повеќе и со децении плаќале и дај им на другите кои помалку и пократко време плаќале на сметка на Фондот. За неколку месеци, во пролета 2025 година, ќе уследи уште едно покачување на пензиите за 2.500 денари темпирано пред локалните избори. Така пензиите по теркот на власта што го враќа достоинството и гордоста кај тие што не ги исполниле условите за полна пензија, ќе се зголемат за околу 40 проценти, а кај најредовните и најголеми плаќачи во Фондот само за шест до седум проценти. Ова линеарно покачување на двапати во изгубената трка со инфлацијата ми заличува на една приказна од Кралството Југославија кога пред изборите се подмитувале гласачите. Секој со право на глас, кој ќе гласал за партијата која подмитува, добивал по еден нов чевел, другиот ќе го добие по изборите, се разбира ако победи партијата која дели чевли, за да се симнат опинците. Со пензиите е малку поинаку, тие треба да се зголемат и пред и по изборите. Зголемувањето на ниските пензии секако е оправдано и егзистенцијално нужно. Во најголем дел, старосните пензии се мизерни и повеќе припаѓаат на социјалната категорија одвај да се преживее, далеку од примања кои обезбедуваат скромен и пристоен живот. Политиката во тоа откри одличен терен за манипулации, лажно прикажувајќи ги владите како загрижени добротвори кои зголемуваат пензии иако тоа е законска обврска во сооднос со инфлацијата. Особено манипулативно е линеарното покачување на пензиите. Во земјите каде што важат економските законитости тоа се одвива на сосема поинаков начин, а не со казнување на другите пензионери и на сметка на Фондот и неговото доведување до банкротство. За тоа постојат цела палета на надоместоци и државна помош. Почнувајќи од зголемување на најниските пензии до субвенции во цената на потрошената електрична енергија и на другите форми на помош на сиромашните семејства. Тоа се сосема други фондови и начини да им се помогне на пензионерите со најниски пензии и на најсиромашните категории граѓани. Од најбогат Фонд до банкротство Второто прашање кое е и најважно, а на кое никогаш не е даден одговор пред јавноста е како државниот пензиски фонд е доведен до банкротство и до најголем потрошувач на државната каса, наместо да биде еден од најбогатите фондови во државата без да се посегнува по средства од буџетот. Работите ќе станат појасни ако се види кој се е корисник на фондовски средства со политички одлуки без да ги исполнуваат условите и на кој начин се доделувале незаслужени пензии на сметка на другите пензионери кои редовно одвојувале пари од своите плати. Еден од најголемите грабежи на Пензискиот државен фонд е направен со сопственоста на акциите со кои се здоби Фондот при приватизацијата на државните и општествени компании. Пензискиот фонд кој поседуваше 15 отсто од акциите од сите приватизации, практично беше најголемиот акционер во државата. Денеска од најпрофитабилните приватизирани компании Фондот само од дивиденди можеше да остварува милионски суми приходи, ако тие не беа продавани под сомнителни околности. Долгогодишната практика да се исплаќаат пари на рака без да се платат придонесите на државата, поради слабата контрола се уште е висока ставка која го осиромашува и натаму пензискиот фонд. Тоа се големи пари ако се има предвид фактот дека вкупниот износ на придонесите по разни основи изнесува околу 50 проценти од бруто платата. И сосема на крајот една реалност која не може да се пресмета линеарно. Правото на старосна пензија се остварува по навршување на 64 години за мажи и 62 години за жени. Ако се има предвид фактот дека просечниот живот е 72 години, односно 73 години на жените, тогаш, Фондот во најголем број случаи им останува должен и по смртта на пензионерите кои ги исполниле сите услови за старосна пензија. Мал е процентот на наследни права за малолетни деца и за сопругите кои немаат пензија, или треба да се откажат од својата пензија. Затоа кога се честита за заминување во пензија обично се вели со среќа и што подолго да ја користиш со утешителната додавка не е толку важно колкава ти е пензијата, туку колку долго ќе ја земаш. (dw) Ерол Ризаов...

Ништо на овој свет не е вечно, па така ниту анахроната бугарска политика нема да остане вечна. Сите оние што среде Софија изминатиот викенд уживаа во оперските арии на незаборавната „Набуко“, опиени од топлите звуци, во еден момент сигурно си го поставиле клучното прашање: Зошто почесто не ни се случуваат вакви убави нешта меѓу нас? Во моментот кога ќе го насетат одговорот на тоа прашање, тогаш веројатно ќе се појави нова бугарска прогресивна мисла отворена кон сите народи, отворена кон нивното право за слободна самоидентификација, за сопствени историски митови, за сопствен јазик… Тоа е таа космополитска димензија на уметноста што ги урива сите бариери, колку и да се високи, тоа е таа нова ренесанса, која порано или подоцна ќе ја ослободи бугарската политика од прангите на минатото Стоечките овации што викендот одекнаа во салата на Софиската опера и балет, по настапот на Македонската опера и балет и изведбата на „Набуко“ од Џузепе Верди, како и идентичната слика од пред неколку месеци во Македонската опера и балет за време на настапот на бугарските уметници, покажаа дека постои надеж македонско-бугарските односи да доживеат своевидна ренесанса. А таа ренесанса не само во уметноста, може да се случи и во инфраструктурата, во економската соработка, во образованието, здравството, спортот, науката, во сите области каде што бенефиција ќе имаат обичните граѓани. За жал, главната пречка досега беше официјалната бугарска политика, која никако не може да се ослободи од романтичарските соништа од минатото, туку и натаму останува длабоко заглавена во догмите што некој ги наметнал пред сто и кусур години, со надеж дека некогаш повторно ќе заживее големата бугарска држава од Црно Море до Охрид. Истата таа анахрона бугарска политика очајнички ги затнува ушите пред аплаузите среде Софија наменети за македонските уметници, затоа што не може да ги свари уметничките светогледи, кои не подразбираат граници, народи, јазици, истории, туку се водат од чувството на убавото и возвишеното, уметноста. На секој обичен граѓанин отаде Деве Баир му е повеќе од јасно дека Македонија отсекогаш се залагала за градење добри и пријателски односи со бугарскиот народ и тоа постојано го демонстрирала. И ден-денес се паметат прекуграничните панаѓури и средби, шопинзите на Македонците во Бугарија и обратно. Се паметат и пријателски подадените раце кога соседната земја се соочуваше со распад на стариот систем, кога економијата колабираше, а граѓаните мака мачеа да дојдат до некој денар. Исто така се памети и пријателски подадената рака на Бугарите, кога Македонија сардисана од грчките ембарга на горива, единствениот спас го гледаше во бензинот и нафтата што доаѓаа од соседна Бугарија. Дури и во такви времиња обичните луѓе наоѓаа начини како меѓусебно да си помагаат и да функционираат. Се разбира, имаше и ситни шверцери и тапкароши од двете страни, но тоа секогаш го имало. Големата слика е дека двата народа си се најдоа еден на друг во лоши времиња. Ама очигледно тоа не сакаат да го видат властите во Софија, кои, без оглед како и да се менуваат на власт, пред себе имаат само една иста политичка мантра: „Њама Македонци“. Токму таа политика започната уште од 19 век, а жестоко продолжена во времето на Тодор Живков, доведе до тоа два блиски народа целосно да се оддалечат еден од друг. Во времето на Живков, на секој следен попис мистериозно исчезнуваа Македонците, за низ годините целосно да ги снема, иако секој објективен бугарски историчар, политичар, интелектуалец, многу добро знае колкумина „Бугари“ всушност влечат македонски корени. Така било секогаш, оној што ќе се однароди, станува поголем папа од папата и најжесток борец против македонството. Единствен обид за воспоставување вистински пријателски односи меѓу Македонија и Бугарија имаше во времето на Георги Димитров, кој поседуваше голем демократски капацитет и таков светоглед, сличен на идеалите за кои се залагаше македонскиот идеолог и револуционер Гоце Делчев, разбирајќи го светот како поле за културен натпревар меѓу народите. Таква беше и мисијата на македонската претседателка, да отвори можност за културен натпревар во кој ќе се докажуваат најдобрите, а ќе уживаат сите оние што ги ценат вистинските вредности. Сепак, времето на Георги Димитров беше само краток демократски проблесок на бугарската политичка сцена, за повторно да се надвиснат сенките на минатото со стапувањето на Тодор Живков на бугарската политичка сцена. Неговата политичка матрица не се промени ниту во периодот на бугарскиот плурализам, туку се задржа истата негаторска линија – нема македонски народ, нема македонски јазик, македонската историја е бугарска, а македонската култура е вештачка. Со таквиот пристап, кој трае веќе многу долго, просторот за меѓусебна соработка не само што дополнително се стесни туку човек да се запраша дали воопшто има простор за некаква соработка. Несомнено, бугарската политика е таа што ги оддалечува двата народа, а конзистентноста во таквата негаторска политика води кон тоа тие засекогаш да се оддалечат едни од други. Сепак, ништо на овој свет не е вечно, па така ниту анахроната бугарска политика нема да остане вечна. Сите оние што среде Софија изминатиот викенд уживаа во оперските арии на незаборавната „Набуко“, опиени од топлите звуци, во еден момент сигурно си го поставиле клучното прашање: Зошто почесто не ни се случуваат вакви убави нешта меѓу нас? Во моментот кога ќе го насетат одговорот на тоа прашање, тогаш веројатно ќе се појави нова бугарска прогресивна мисла отворена кон сите народи, отворена кон нивното право за слободна самоидентификација, за сопствени историски митови, за сопствен јазик… Тоа е таа космополитска димензија на уметноста што ги урива сите бариери, колку и да се високи, тоа е таа нова ренесанса, која ќе ја ослободи бугарската политика од прангите на минатото. Ниту еден политичар не ја спречил народната волја, па така ниту бугарските политичари нема да успеат бесконечно да ги држат далеку едни од други Македонците и Бугарите. Можеби преку уметноста, преку достоинственото однесување на сопствените граѓани, официјална Софија ќе ги научи вистинските европски вредности....

Herba Health е нова онлајн продавница во Македонија, но сепак за кратко време ја стекна довербата кај многу купувачи, најмногу поради квалитетот на производите кои се 100% природни екстракти од билки. Основачот на продавницата Емилија Соколовска во разговор за еМагазин.мк вели дека нивниот фокус е да се навратат кон природата и природното, да го поддржат здравјето на луѓето на природен начин, со ефикасни производи кои ги користат современите техники на екстракција. „Со зголемената свест кај луѓето за потребата од природни и одржливи алтернативи, увидовме голема потреба да понудиме нешто што е 100% природно, базирано на апсолутни екстракти од билки кои имаат максимална концентрација на активни компоненти. Свесноста дека пазарот е преполн со хемиски додатоци, а многу малку се нудат природните решенија кој со векови се користеле за превенција на здравјето, но и за решавање на одредени здравствени состојби решивме да ги претставиме производите на „Tetra Extraction Products” и во Македонија,“ вели Соколовска. Овие производи се уникатни по тоа што содржат целосен спектар на активни состојки кој се содржани во самите билки, екстрахирани на човечка телесна температура, без деградација при што се добива апсолутен екстракт. „Квалитативната разлика е во сензорните својства, во поширокиот спектар и значително повисоката концентрација на активни состојки. Предностите на нашите производи и зошто се разликуваат од останатите производи е тоа што се 100% природни, без синтетички хемикалии и без вештачки адитиви, само чист природен апсолутен екстракт. Дополнително, апсолутните екстракти од билки се комбинирани со МЦТ масло, кое го подобрува нивното апсорбирање и ја зголемува нивната ефективност. МЦТ масло само по себе е храна за мозокот и извор на енергија. Билните екстракти се компактно пакувани во 15мл мало џебно шише, лесно за носење насекаде со вас, овозможувајќи ви да ги имате вашите природни здравствени додатоци секогаш при рака, без да носите големи пакувања или таблети, лесни за употреба, со капнување под јазик за најдобра апсорпција или пак како додаток во омилениот напиток,“ објаснува Соколовска. Производите нудат низа здравствени бенефити Процесот на екстракција и производството на хербалните капки е во Словачка. Портфолиото на производи е многу поголемо и тие планираат во иднина да ги понудат сите производи и на пазарот во Македонија. Интересно е тоа што екстрактите се добиваат со континуиран и сложен процес на екстракција на еден вид материјал, на човечка телесна температура. Оттука нема даградација и се постигнува вистинскиот целосен спектар на природни супстанции или така наречен апсолутен екстракт. Широка е примената на апсолутните екстракти во прехрамбената и фармацевтската индустрија, кои понатаму се користат во најразлични производи, кои нудат низа здравствени бенефити. „„Tetra extraction products” е компанија која што е навистина за респект, и која соработува со бројни научни институти, медицински центри и бројни стручни лица. Во процесот на производство на апсолутните екстракти од билки се користи Тетра екстракциска технологија користејќи Тетрафлуоретан HFC-134A (R134A) јаглеводороден растворувач, еколошки и безбеден за озонскиот слој. Растворувачот се користи како пропелански гас во оралната медицина( медицински фреон) безбеден без токсични ефекти, кој е не-опасен, незапаллив, инертен гас одобрен за употреба во прехрамбената и фармаколошката индустрија. Тетрафлуоретанот не реагира со екстрахираниот материјал за разлика од другите растворувачи (бутан, CO2, Етанол, вода…). Тетра екстракциската технологија им носи на клиентите квалитетни екстракти со вистински целосен спектар. Квалитативната разлика е во сензорните својства, во поширокиот спектар на активни соединенија (фитонутриенти, терпени, флавоноиди, етерични масла, восоци итн.), и значително повисока концентрација на активни состојки,“ раскажува Соколовска. Истражувањата покажуваат дека во природата има евидентирано над 390.000 видови на растенија, од кои околу 21.000 до 25.000 се познати како медицински растенија, односно билки кои се користат во традиционалната или современата медицина за лекување или подобрување на здравјето. „Тоа значи дека генерално билките што се користат во процесот на екстракција најчесто се откупуваат од земјата на потекло или од сертифицирани откупни центри во Европа и пошироко кои гарантираат дека билките што се користени во процесот на екстракција доаѓаат од чисти, природни предели каде што растат во најсоодветни услови за нивниот вид. Некои од билките се собрани од планински региони, додека други се одгледуваат во контролирани, органски услови за да се обезбеди највисок квалитет. Нашиот фокус е во иднина да користиме билки кои се евидентирани и на нашето поднебје од чисти и природни предели, и оние кој се одгледуваат органски, со цел да ги задржиме нивните природни здравствени својства и да обезбедиме чисти, природни производи,“ дополнува таа. Must have производи за зимскиот период Во моментот на македонскиот пазар достапни се 13 производи од апсолутни екстракти од билки во вид на високо концентрирани хербални капки во МЦТ масло, а секоја билка или екстракт од билка нуди значајни здравствени придобивки. „Нашите клиенти најчесто ги избираат екстрактите од куркума со црн пипер, ѓумбир и каранфилче поради нивните моќни антивоспалителни и антиоксидантни својства. Овие екстракти се особено популарни во зимските периоди, кога луѓето бараат природни решенија за зајакнување на имунитетот и заштита од настинки и грип. Покрај тоа, екстрактот од оригано е многу баран поради неговото антибактериско дејство, кое се смета за многу ефикасен природен антибиотик. Камилицата и хмељот, пак, се омилени поради своите смирувачки својства. Клиентите често ги избираат овие екстракти заради нивната способност да го намалат стресот и да го подобрат квалитетот на сонот,“ вели Соколовска. За женската популација го издвојува екстрактот од Бисерок (Alchemilla Vulgaris), моќна билка за женското здравје, кој е особено популарен кај жените поради неговите неверојатни здравствени придобивки за женското здравје. „Оваа билка традиционално се користи за поддршка на репродуктивното здравје, регулирање на менструалниот циклус, и ублажување на симптомите поврзани со ПМС и менопауза. Бисерокот помага во балансирање на хормоните и нуди природна поддршка за здравјето на матката. Жените го обожаваат овој екстракт бидејќи е природен, ефикасен и без несакани ефекти, што го прави идеално решение за женскиот организам,“ додава таа. Според нејзе, модерната наука денес сè повеќе ја потврдува моќта на билките преку различни студии кои откриваат дека активните соединенија во билките, како што се антиоксидантите, флавоноидите и фитонутриентите, можат да имаат позитивно влијание врз здравјето. Многу билки покажуваат антивоспалителни, антибактериски и антиоксидантни својства, кои се корисни за зајакнување на имунитетот, подобрување на дигестијата и справување со хронични заболувања. „Денешната популарност на природните лекови и додатоци за исхрана е резултат на зголемената свест за важноста на природниот начин на грижа за здравјето. Со длабоко истражени здравствени придобивки, билките стануваат природна алтернатива на синтетичките лекови, нудејќи безбедни и ефикасни решенија за секојдневните здравствени потреби. Нашите билните екстракти нудат широк спектар на здравствени бенефити бидејќи секоја билка има уникатен состав на активни компоненти. На пример, екстрактите од куркума и црн пипер помагаат во намалување на воспаленијата и поддржуваат здраво функционирање на имунолошкиот систем. Ѓумбирот го подобрува варењето и ги ублажува симптомите на настинка, додека камилицата смирува и помага при стрес. Хмељот е познат по своите смирувачки својства и помага за подобар сон, додека екстрактот од бисерок нуди специфични придобивки за женското здравје.Секој екстракт е природен начин да се таргетираат различни аспекти на здравјето, овозможувајќи индивидуална поддршка според потребите на организмот,“ вели таа. Искуството со користење на додатоците за исхрана во Европа покажува дека луѓето имаат високо ниво на свест за придобивките од хербалните екстракти и активно ги бараат овие производи заради нивната природност и здравствени придобивки. Во многу европски земји, производите од хербални екстракти се веќе добро познати и ценети, што резултира со поголема потрошувачка и помалку потреба за интензивна промоција. „Нашата цел е да го пренесеме ова искуство на македонскиот пазар, со зголемување на свеста за природните решенија и нивната важност за здравјето, и да помогнеме да се изградат слични очекувања и интерес кон хербалните додатоци. Се надеваме дека ќе успееме да го подигнеме нивото на свест и да го направиме здравиот начин на живот уште попопуларен и достапен,“ завршува Соколовска. Производите што ги нуди Херба Хеалт, високо концентрирани хербални капки од апсолутни екстракти од билки се достапни на онлајн продавницата herbahealth.mk, на социјалните профили на инстаграм и Фејсбук: facebook.com, instagram.com, како и во аптеките низ државата. Преземањето на оваа содржина или на делови од неа без непосреден договор со редакцијата на еМагазин значи експлицитно прифаќање на условите за преземање, кои се објавени ОВДЕ....

Аљоша Симјановски Интересот за историските вистини и вредности, односно испитувањето на корените на традициите што го обликуваат личниот и колективниот идентитет во едно општество секако е една од кардиналните нишки во процесот на цивилизацијата. Дебатите, дискусиите, па и вицовите за потеклото, постоењето (или непостоењето) на Македонците и Македонија, со несмалена жестина се одвиваа и во нашиот медиумски обзор порано, но и сите овие триесетина и кусур години. Тие во некоја рака почнуваат да заличуваат на многубројните средновековни теолошки расправи за постоењето на Господ. Повеќето од нив се во духот на прочуениот хегелијански алгоритам – негација на негацијата, во кој постоењето на Македонците се негира и на куб. Постојат многу докази за постоењето на Господ, тврдат одредени теолошки доктрини, но сето тоа предизвикува одредено сомнение – кај мудрите филозофи. Бидејќи ако за една работа постои еден доказ, сите други не ни се нужни, а ако има повеќе докази, тогаш сигурно не се несоборливи – постулираат категорично. .За природата, карактерот и етногенезата на Македонците не може ништо конкретно да се каже, сето тоа е само одреден начин на гледање на работите, се обидува да ја сврти дискусијата во стилот на христијанскиот средновековен мислител, атинскиот митрополит Псевдо Дионизиј, извесен неосвестен македонски транзициски политичар-мислител. На тоа остро реагира и се спротивставува кралот на артефактите и бард на македонската преродба, познат археолог. Во духот на модерниот рационализам и доктрината на железните правила на Дејвид Хјум, смирено се залага само за онаа вистина што ја допираме, газиме, гледаме и чувствуваме и живееме. За врската меѓу пингвините и Македонците долго беше во оптек (ненамерно или смислено) еден од култните стереотипи, вицови – шеги за Македонците, покрај стандардните за тивките, штедливите, трпеливите, чокакалии – Трајче Мирче Стојче, Страше, Трпе… Имено, така бил насловен еден од трите реферата на научниците од експедиција составена од Македонци, Руси и Американци на Антарктикот. По шестмесечен престој и проучување на животот и навиките на пингвините, Русите излегуваат со реферат – влијание на ниските температури врз формата на клунот, Американците, со научен труд – бојата на пердувите на пингвините и поларната светлина, а нашите со – пингвините и македонското национално прашање… и европските интеграции! Еве и еден интересен допис од читател од Амстердам пред десетина години, насловен „Што сум чул за Одисеј“. Во Македонија и соседството владее една група на луѓе што креира лудило на сметка на македонскиот идентитет и историја по однапред разработени шеми. Работете во тајност инаку ќе бидете маргинализирани во животот и дејноста. Во дописот и коментарот стои „според анкетите и анализите во Македонија, мал број, еден отсто знаат кој е Одисеј? Еден експерт за Хомер од Холандија во една пригода ме праша дали е можно Одисеј да патувал на истите пространства следејќи го патот на јагулите што од Охридско Езеро патувале до Куба, Мексико, сѐ до Америка. Ми рече дека логиката во приказните на Одисеј потсетува на слични и приближни дестинации. Мојот одговор беше дека собраните приказни се токму од тоа поднебје и се пишувани со оригинален јазик на кој пишувал Хомер“, а за ваквите размислувања, ставови и вистина во Македонија ќе ве прогласат за недоветен, улав или глупав, или ако не сте, ќе ве сметаат за иден таков. Така е во Македонија, каде што 99 отсто од Македонците и другите не знаат за љубовниот пат на јагулите што патуваат од Охрид низ Атлантикот… Нашиот интерес кон антиката ниту скорашното минато не може и ниту го релативизира, ниту негира, доминантно христијанскиот бит на нашето милениумско и современо постоење. Треба да бидеме неконформисти – и не треба да чекаме одобрение од „историската наука“ за да истражуваме и пишуваме за необични работи или да одиме чекор понатаму од она што ни е сугерирано дека е можно. Зашто, ако се поставиме така, и од науката ќе направиме еден вид религија. Човек ја создава религијата (бог), бог не го создава човекот. Ова општество ја создава религијата како форма на свест за светот. Религијата е општа теорија на овој свет, негов енциклопедиски компендиум, негова логика во популарен облик, негово духовно упориште, негов ентузијазам, негова морална санкција, тоа е пат на прогресот. Господ и религијата немаат врска едно со друго, бидејќи Господ и Македонците на овие простори постојат долго пред религијата и смешните атласи, комисии, договори, дипломатски подметнувања и малициозни коментари и ќе постојат засекогаш. Тешко може да се очекува од голем број мортификатори на вистината и негатори на македонскиот национален идентитет да ја повратат нормалната човечка памет и да сфатат дека Самуил, Мисирков, Сандански, Делчев и нивниот и нашиот македонизам се дел од природниот процес на развојот на македонската нација и дека нив нема да може да ги уништи никакво оцрнување од големобугарски или од други големошовинистички позиции. Притоа, нека се чуе за да не се заборави дека зборот „Македонија“ подразбира, прво, просторен и милениумски континуитет на македонскиот јазик, идентитет и народ и, второ, македонскиот национален супстрат го сочинуваат Македонците што живеат во државата Македонија, во соседството и низ целиот свет. Многуслојни се основите, обидите и методите на негирање на македонскиот идентитет и историја, Православната црква, националните симболи… но трпеливоста, истрајноста и верата во правдината ги греат Македонците каде и да се....

Фото: Пексел Светлана Јовановска Ништо не го обврзуваше Макрон да ја распушти Асамблејата. Претседателските избори ќе се одржат дури напролет 2027 година и Макрон можеше да продолжи со неговата влада на чие чело беше Габриел Атал. Сега, работите тргнаа по друг, непосакуван, тек. На гласачите не им е јасно од каде Барние го влече легитимитетот, а партијата на Марин Ле Пен го држи клучот за опстанок на Владата По два месецa потрага по нова влада, по европските избори што се одржаа на 9 јуни, и двата круга парламентарни избори – на 30 јуни и 7 јули, францускиот претседател Емануел Макрон, на 5 септември конечно, именуваше нов премиер. Два месеца без влада за Франција беше предолг период. Французите почнаа да губат трпение и Макрон загуби поени од и онака тесната поддршка што ја имаше. Од високите 60 отсто, кои ги имаше на почетокот на својот мандат во 2017 година, таа поддршка падна на одвај 25 проценти. Името на новиот премиер им е познато на сите што следат европска политика. Мишел Барние, 73 години, преговарачот на ЕУ за брегзит – излезот на Велика Британија од ЕУ. Во неговата биографија стои дека повеќепати бил министер во француските влади, за надворешни работи или земјоделство, и двапати комесар во Европската комисија. На 17 октомври 2019 година, со приближувањето на брегзит, Мишел Барние е назначен за претставник на ЕУ одговорен за идниот однос со Обединетото Кралство. Во 2021 година, Барние се кандидира за претседател на Франција, но на изборите освојува одвај 10 отсто гласови и ја губи оваа трка. На овој политичар не може да му се најде голема мана или скандал што би биле пречка за него да седне во Матињон, седиштето на француските премиери. Освен фактот што неговата Републиканска партија на изборите освои 41 седиштe од вкупно 577 во Асамблејата. И тоа не е cѐ. Прашање за милион евра Кога Макрон го распушти Собранието и повика на предвремени парламентарни избори, тој се надеваше дека Французите повторно ќе му ја дадат нивната доверба. Наместо тоа, движењето на Макрон заврши на третото место. Французите ја отфрлија неговата политика и гласовите ги поделија помеѓу левата коалиција (составена од социјалистите, еколозите, комунистите и движењето на „Непокорените“ основано од Жан-Лук Меланшон) и екстремно десниот Национален собир. Најголем број гласови доби левата коалиција, а на второто место се пласира Националниот собир на Марин Ле Пен. Фактички ниту една партија не освои апсолутно мнозинство (289 пратеници) за да добие автоматски премиер. А тоа во Франција, земја на која политиката на коалиции не ѝ е многу блиска, доведе практично до институционална криза. Дали Барние ќе успее да ја избегне е прашање за милион евра. Две опасности стојат пред Барние – левицата и екстремната десница. Коалицијата на левицата освои 193 мандати, а по нив е Националниот собир со 126, но со поддршка од 17 пратеници од десничарското движење „Надесно!“ На прв поглед, Барние e добар избор за премиер, човек што знае да преговара, со големо политичко искуство и кој тврди дека има чувство за растечките социјални проблеми на Французите. Но тој има и десно радикални позиции, како „мораториум“ за прием на имиграцијата, укинување на медицинската помош за имигрантите, и „уставен штит“, кој би го спречил спроведувањето на одлуките на Европскиот суд на правдата. Во минатото гласал против декриминализација на хомосексуалноста. Мерки за кои сонува екстремната десница. Левицата, од друга страна, е остар противник на ваков начин на владеење. Програмата на левата коалиција Првиот и јасен избор на премиер(ка) беше предлогот на левата коалиција за Луси Касте, висока функционерка во администрацијата на градот Париз. Но целта на Макрон беше да ја избегне левицата по секоја цена и, доколку е можно, да ја подели коалицијата на левите сили. Програмата на левицата беше премногу социјална за Макрон, со предлозите за зголемена минимална плата, повлекување на пензиската реформа, вложување во социјалната политика или за хуман пристап за имиграцијата. Логичен чекор ќе беше именување на Касте за премиерка и потоа, ако пропаднат нејзините обиди да направи влада, поради левата програма, следниот чекор ќе беше именување десен или центристички премиер. Но, за никого повеќе не е тајна дека Макрон не ја сака левата политика. Емануел Макрон се надеваше дека со дисквалификување на кандидатот на левиот фронт ќе ја растури оваа нестабилна коалиција и дека социјалистите нема да ѝ се спротивстават на „Владата на единството“, предводена од премиер од типот на Барние. Но јадрото на левата коалиција остана отпорно, барем засега, на секоја формула што има за цел да ја заобиколи или подели. Ле Пен во Елисејската палата во 2027 година? Претседателот Макрон два месеца правеше комбинации како да ја избегне стапицата што ја постави со распуштањето на Асамблејата и во која тој самиот падна. Именувајќи го Барние за премиер, Макрон се надева дека неговата влада ќе издржи барем една година без другите партии да поднесат интерпелација, постапка што во Франција го носи името „цензура“. Во обид да ја избегне „цензурата“ од Националниот собир, според медиумите, Макрон повеќепати разговарал со Ле Пен, која трипати ги одбила неговите предлози, но четвртиот предлог за Барние – го добил зеленото светло на екстремната десница. Накусо, Барние и Макрон и нивните политики треба да бидат компатибилни со политиките на Ле Пен ако сакаат Владата да преживее. Да потсетиме дека Макрон двапати беше избран со ветување дека нема да му дозволи на Националниот собир да дојде на власт. Граѓаните во Франција секогаш се мобилизираат за да ги спречат радикалите да владеат. Во својот коментар, ден по именувањето на Барние, „Ле монд“ пишува дека првиот ефект е дополнително да му се наштети на републиканскиот фронт што беше воспоставен, меѓу многу гласачи, за да ја заштити земјата од големата опасност на која ја изложи неконзистентната одлука на Емануел Макрон за распуштање на Асамблејата. A тоа може да ѝ овозможи на екстремно десничарската партија, со нејзината расистичка и ксенофобична идеологија, да дојдe на власт во Франција во блиска иднина и можеби на претседателските избори во 2027 година. Француски систем на триаголен избор Коалицијата на левите сили победи на изборите, а второто место му припадна на екстремно десниот Национален собир. Движењето на Макрон, „Заедно“, е на трето место, но делумно благодарение на левицата. По првиот круг на парламентарните избори на 30 јуни, Националниот собир освои 33,21 отсто гласови и се надеваше дека ќе успее, по вториот круг, да именува премиер. Кандидат за премиер беше младиот претседател на Националниот собир, Џордан Бардела. Но левата коалиција излезе со предлог што ја уништи амбицијата на Националниот собир. Левицата побара од сите кандидати што беа на третото место да се повлечат во вториот круг. Вкупно 221 кандидат на левицата, кои се квалификуваа за вториот круг, објавија дека се повлекуваат од трката, со цел да се намали бројот на избрани екстремно десни пратеници. Овој обид да ја блокира екстремната десница одлично функционираше. Одзивот во вториот круг беше над 66 отсто, што за Франција е историски рекорд. Благодарение на овој инструмент, Националниот собир загуби многу пратеници, а движењето на Макрон освои плус 37 места од вкупно 99. Овој изборен систем во Франција го носи името „triangulaire“, односно кога по првиот круг остануваат тројца кандидати од кои само еден може да победи во вториот круг. Накратко, ништо не го обврзуваше Макрон да ја распушти Асамблејата. Претседателските избори ќе се одржат напролет 2027 година и Макрон можеше да продолжи со неговата влада на чие чело беше Габриел Атал. Факт е дека оваа влада немаше апсолутно мнозинство и често мораше да го користи членот 49.3 од Уставот за да ги наметне своите политики и закони. Опозицијата се бунеше, но тоа немаше преголем ефект. Сега, работите тргнаа по друг, непосакуван тек. На гласачите, во правна држава, не им е јасно од каде Барние го влече легитимитетот. Тој и Макрон загубија на изборите, а Барние е отфрлен од коалицијата на четирите партии што победија на изборите. Заклучокот е едноставен: Барние ќе може да владее само ако Националниот собир не ја турне неговата влада. Партијата на Марин Ле Пен го држи клучот за опстанок на Владата. „Республика“...

По повод неодамнешните случувања и скандалот со труење со храна во Армијата, сакам јавно да побарам одговори од надлежните институции и Министерството за одбрана. За сето ова има многу прашалници. Јас ќе се обидам, да ги поставам и да се дадат одговори. Прво Кој си игра со здравјето и безбедноста на припадниците на нашата Армија и зошто не смее да се спомене името на оваа копманија од чии кујни се произведуваат небезбедни оброци? Второ Барам, почитувани надлежни институции, а тоа е и Ваша надлежност да се испита како компанијата Далма Фоод и Кетеринг– Скопје, го добила најголемиот тендер за подготовка и испорака на храна за припадниците на Армијата во вредност од над 6 милиони евра за една година? Трето Дали, поранешната министерка за одбрана Славјанка Петровска, вршела притисоци, по секоја цена оваа компанија да го земе тендерот во Армијата и дали кланот Заеви и Шеќеринска преку свои посредници се вмешани во овој скандал? Дали сопственикот на оваа компанија, Дејан Атанасовски дава проценти и враќа долгови кон тие што досега го штитеа? Зошто институциите молчат, а Министерството за одбрана, не се одважува да излезе со соопштение во јавноста за серијата на труења кои се случуваат во Армијата во повеќе наврати на ниво на цела држава? Имено, според моите сознанија, откако оваа сомнителна компанија почна да носи храна во армијата, само за 6 месеци се случиле серија на труење со храна. Па, кои се тие моќници што вршат притисоци, записниците од контролите во фамозните кујни на Далма Фоод и Кетеринг да останат скриени во некоја фиока? Четврто Дополнително прашувам: Зошто пред само еден месец, кога повторно од храната подготвена од истата компанија се случило труење во касарната Илинден (потврдено со најдена бактерија во мострата од храната) се вршеле огромни притисоци резултатите од овој инцидент да се сокријат? Петто Дали Воено-медицински Центар на Армијата има право на глас за скандалозниот добавувач и дали прави редовни контроли во објектите на добавувачот од каде секој ден се испорачува сомнителна храна, произведена во нессодветни и нехигиенски услови под секое ниво, за 4.200 припадници на нашата Армија? Ги повикувам! Ги повикувам надлежните институции, пред се Агенцијата за храна и ветеринарство, Центарот за јавно здравје и Институтот за јавно здравје да излезат со соопштение во јавноста околу овие инциденти. Уште повеќе ме зачудува инертноста и незаинтересираноста на институциите, затоа што оваа компанија, секојдневно ги храни и нашата најмлада популација, илјадници ученици во основните училишта во општина Аеродром и Ѓорче Петров? Дали родителите се запознаени во какви услови се подготвуваат оброците за нивните деца и колку тие се безбедни? Тендерски постапки Дали треба да се испитаат и сомнителните тендерски постапки во ЈЗУ Универзитетска клиника по хирушки болести Свети Наум Охридски Скопје, каде упорно е форсирана оваа компанија веќе трета година по ред и е единствен понудувач. Дали пациентите кои таму се лекуваат заслужуваат да ја знаат вистината каде и во кои услови се подготвуват нивните оброци? Што превзема Министерството за одбрана? Зошто Министерството за одбрана, сеуште го толерира Далма Фоод и Кетеринг? Зошто не постапува согласно Закон за јавни набавки, и не активира негативна референца и да ја спречи оваа сомнителна компанија слободно да конкурира и на други тендери, во болници и основни училишта на територијата на општина Ѓорче Петров и Аеродром? Што стои во договорот? Дополнително во самиот договор, кој е јавно достапен, стои клаузула, дека доколку дојде до несакано труење или повреди со храна на некој од вработените, се предвидува обештетување во висина со годишен агрегат од 350.000 евра. Според овој договор, секoј корисник на овие услуги има право да побара обештетување од операторот во свое име. За напред наведеното, секојдневно до мене стигаат информации од незадоволни родители чии деца се хранат во школите, уште повеќе и крајно незадоволни припадници на Армијата, кои во се’ погоем број одбиваат да се хранат од оброците подготвени од оваа компанија. Драги читатели, сите овие прашања кои ги поставувам денес, можат многу лесно да се проверат и затоа ги повикувам засегнатите страни и надлежните институции, конечно да се одважат и јавно да ме демантираат. Во спротивно ќе ги сметам за соучесници. Нашата армија, децата во училиштата и пациентите во болниците заслужуваат безбедна и квалитетна храна. Тука нeма и не смее да има компромис! Автор: Ѓорѓи Илиевски, Виш просветен инспектор во пензија за НетПрес...

Петар Поп-Арсов Во очекување на исходот од американските претседателски избори кои ќе претставуваат кулминација на оваа изборна 2024 година на глобално ниво, може слободно да кажеме дека се забележуваат сериозни активности и поместувања кај повеќе земји во светот. Овие активности имаат за цел да им овозможат нивно подготвено влегување во новиот четиригодишен циклус на светската политика. Досегашната пракса покажа дека американските претседателски избори во голема мера ги определуваат насоките во кои се движи светот во четирите години мандатен период на американските претседатели. Сепак, мора да признаеме дека се наметнува едно ново прашање, дали ова ќе бидат последните четири години на доминантното американско влијание после кое ќе дојде до создавање на мултилопарен свет или приказната за американската доминација ќе продолжи и понатаму? Непобитен факт e дека американските претседателски избори не се само внатрешна политичка трка на Соединетите Американски Држави, туку тие воедно индуцираат паралелни трки, групирања и прегрупирања насекаде во светот. Војната во Украина е една од точките во кои може да се види влијанието на претстојните избори. Таму се трча последниот круг пред ноемвриските избори со намера да се стекне што е можно подобра позиција на стартно-целната рамнина. Веќе почна да се зборува за некакви мировни преговори и веќе гледаме раздвижување на тешките политички и дипломатски фигури кои можат да посредуваат во овој судир. Се прават напори и за гаснење на пожарот и во Израел и Газа и превенирање на конфликт од пошироки размери. Во исто време гледаме и друг тип на политичко економски активности кои буквално од корен можат да влијаат на менувањето досегашната поставеност на светскиот распоред на силите. Турција поднесе апликација за членство во БРИКС! Да, земјата членка на НАТО, земјата кандидат за членство во ЕУ и долгогодишен партнер на политичкиот запад, на почетокот на овој месец официјално ја поднесе својата кандидатура за влегување во сојуз со Русија, Кина и останатите. Навистина интересен потег кој претставува сериозна провокација за западните сојузници во предвечерието на американските претседателски избори. Турција беше силен политички поддржувач и партнер на политиките на САД во однос на војната во Сирија во времето на Обама. Таа е земјата која собори руски борбен авион за време на истата таа војна. Во Турција беше извршен атентат и убиен руски амбасадор. Тоа беа политики и настани кои што предизвикаа сериозни потреси и заладување на односите со официјална Москва. Во Турција беше спроведен неуспешен државен удар, во случајов настан кој што претставуваше пресвртница и затоплување на турските односи со Русија, од една страна, и заладување на односите со западните партнери, од друга страна. Турција е земјата која беше најзначајниот фактор во заштитата на Европа од бегалските и мигрантски бранови кои го загрозија континентот. Земја чија што дипломатија беше блиску да спречи ескалирање на денешната руско-украинска војна. Сега Турција е земјата која бара да влезе во БРИКС. Навистина впечатливи трансформации на надворешните политики на една земја која претставува сериозна економска и воена регионална сила. Какво ќе биде влијанието на ваквиот турски потег врз политиките на ЕУ и САД и дали ќе има промени во односот кон Турција како последица на нејзините аспирации за членство во БРИКС, останува да видиме? Дали овој потег на Турција е оправдан? Ако се земе во предвид досегашниот процес на турските евроинтеграции, некои би рекле дека е и повеќе од оправдан! Дали апликацијата за членството во БРИКС, како алтернатива на членството во ЕУ е решение за турските бесконечни преговори со ЕУ? Дали Турција навистина сака да влезе во БРИКС или само сака да изврши притисок врз ЕУ со цел да го финализира процесот на пристапување, и за тоа ќе треба да почекаме да видиме? Легитимноста на вака поставеното прашање лежи во фактот што, ако се сеќаваме, Турција на почетокот беше противник на зачленувањето на Финска и Шведска во НАТО, за потоа, после добивање на одредени концесии да ја крене рампата за овие две земји. Ќе се случи ли слично сценарио и во овој случај или Турција навистина ќе помине од другата страна на улицата во прегратките на економската конкуренција на САД и ЕУ? Турскиот пат за придружување кон ЕУ е најдолгиот и еден од најкомплексните процеси во споредба со останатите земји кандидати, како и оние кои некогаш биле кандидати, а денес се полноправни членки на ЕУ. Со формална апликација поднесена во 1997 година, Турција се здобива со кандидатски статус во 1999 година, а преговорите официјално ги започнува во 2005 година. Од тогаш до денес има отворено шеснаесет, а затворенорено само едно поглавје. Ваквиот бавен процес се должи на политички и економски пречки, како и прашања од областа на заштитата на човековите права. Процесот на преговори беше запрен во 2019 година, највеќе поради назадување на демократските процеси во земјата, прашањата поврзани со Кипар и напнатоста која што се појави меѓу ЕУ и Турција како последица на обидот за државен удар во земјата во 2016 година. За разлика од Турција, некои од сегашните земји членки, како што се Австрија, Финска и Шведска, станаа земји членки на ЕУ после само две години на преговарање. Најдолги преговори имаа Малта и Кипар на кои им требаа четиринаесет години за да го завршат процесот. Ако на Турците им претставува некаква утеха, Македонија е апликант од 2004 година и го има вториот најдолг евроинтегративен процес, со сѐ уште неизвесен исход. Ако се земе во предвид дека просекот на евроинтегративниот процес од земја апликант до земја полноправен член на ЕУ изнесува девет години, тогаш дефинитивно тридеценискиот турски пат кон ЕУ претставува сериозна причина за нејзината неодамнешна апликација за членство во БРИКС. Со тоа доаѓаме до одговорот на прашањето поврзано со оправданоста на турскиот потег за апликација кон БРИКС. Иако после сѐ што се случуваше во изминатите десетина години на релација Брисел – Анкара и блокадите кои што и беа наметнувани на Турција, во последно време сме сведоци дека во 2024 година ЕУ започна да прави напори да ги зајакне и продлабочи трговските односи со Турција. Може слободно да се каже дека сето ова претставува директна последица на турските најави за приближување кон БРИКС предизвикано од разочарувањето поради застојот на евроинтегративниот процес. Тоа е таа класична реактивна политика на „заспаната убавивица“ од Брисел. Имено, во обид повторно да го заживее процесот, ЕУ претстави сеопфатна стратегија која се заснова на три столба. Овој план вклучува зајакнување на дипломатските ангажмани на високо ниво, продолжување на работата на Европската инвестициска банка во Турција и модернизирање на постојната царинска унија. Овие иницијативи се дел од пошироката цел на ЕУ за обезбедување соработка со Турција, особено во услови на тековните геополитички тензии, вклучително и руската војна во Украина. Турската геостратешка позиција е клучна за ЕУ во однос на контролата на миграциските процеси, како и за одбрамбената рамка на НАТО. Закочените разговори за пристапување на Турција во ЕУ, заедно со чувството на занемареност на нејзините безбедносни интереси од страна на нејзините западни сојузници, ја мотивираа земјата да истражува алтернативи како што е БРИКС, организација во која доминираат големите економии во развој Кина и Индија. Од економска перспектива Турција го гледа БРИКС како можност да ги зајакне своите врски со големите растечки пазари. Турција веќе има значителни трговски односи со Кина, при што приклучувањето кон БРИКС може да обезбеди дополнителен пристап до пазарите во Русија, Индија и Бразил. Со неодамнешното проширување на БРИКС со земји како Египет, Емиратите и Иран, Турција го гледа членството како начин да го зајакне своето влијание во пошироко глобално ниво. Згора на сѐ, неодамнешните разговори меѓу Ердоган и Путин резултираа со нагласување на намерата на Турција да ги зајакне врските со БРИКС, за што беше добиена поддршка од Русија во однос на турските аспирации. Сето ова заедно фрла сериозно светло врз Турција и врз нејзината улога на светската политичка сцена. Земјата јасно го потенцира променетиот фокус на нејзините надворешнополитички приоритети со што Турција станува посакуван партнер за сите страни. Партнер кој ја забележува својата шанса и прави сериозни чекори за искористување на сопствените пет минути. Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира....

© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијатаЗАЛУДНИ МИСИИ И УМЕТНОСТ НА ВОЈУВАЊЕТО: Киев избега од главниот воен „центар на гравитација“ Време кога Србите и Албанците соработуваа: ЕСАД ПАША ТОПТАНИ, АЛБАНЕЦ ЧИЕ ИМА НОСИ УЛИЦА ВО БЕЛГРАД...

Зошто Римската империја сѐ уште е важна? Што е тоа во античкиот Рим што толку одекнува кај модерната публика? Еден фактор може да биде тоа што историјата на Римската империја е толку повеќеслојна што нејзините елементи може да се разделат, преуредат и интерпретираат за да одговараат на кој било број на наративи или верувања Шломо Бен-Ами 16/09/2024 14:43 Минатата година, трендот на социјалните мрежи покажа жени кои ги прашуваа мажите колку често размислуваат за Римската империја. Одговорот, се чинеше, беше „многу“: многу мажи тврдеа дека античката империја им поминувала на ум неделно, па дури и секојдневно. Тоа не го изненади Мајк Данкан, водителот на популарниот поткаст „Историја на Рим“, а веројатно не и Том Холанд, кој има напишано повеќе бестселери на оваа тема. Мери Берд секако ја разбира популарната фасцинација, исто така. Нејзиното проучување на антички Рим – заедно со нејзиниот непретенциозен стил и дрска харизма – ја направија како што еден набљудувач го нарече „национално богатство и лесно најпозната класицистка во светот“. Значи, што е тоа во Рим што толку одекнува кај модерната публика? Како што објаснува Берд, Римската Република ја формира основата на западната политика и култура. Освен тоа, се чини дека историјата на Рим е толку повеќеслојна што нејзините елементи можат да се разделат, преуредат и интерпретираат за да одговараат на кој било број на наративи или верувања. Рим беше клучна инспирација за модерната либерална демократија. Мислата и делата на американските „основачи на татковците“ беа натопени со римски идеали, а Соединетите Држави беа претставени како нов знаменосец на републиканската слобода. Но, на свој начин, италијанските фашисти – не само Мусолини – исто така се обидоа „да се прикажат себеси како вистински наследници на Римската империја“. Рим е исто така приказна за една демократска република која станува автократија кога ќе подлегне на фрустрација на народот, кога се газат политичките норми и широко распространет копнежот за лидер „силен човек“. Клеветниците на Доналд Трамп често го споредуваат со Јулиј Цезар, укажувајќи на неговата демагогија, безмилосно стремеж за моќ и подготвеност да ги прекрши правилата и нормите. Но, неговите екстремно десничарски следбеници често ја прават истата споредба, настојувајќи да го прикажат како некој голем царски освојувач. Следбениците на Трамп, исто така, веруваат (погрешно) дека имиграцијата е таа што ја урна Римската империја. Пошироко, екстремно десничарските сили сугерираат дека антички Рим ги поставил темелите за „белата култура“. Ова помага да се објасни ставот на класичарот од Принстон, Дан-ел Падилја Пералта дека неговата дисциплина е нераскинлива од бело-империјалистичкиот начин на размислување. Берд ја оспорува оваа митологија на белината, тврдејќи во нејзината книга „SPQR: Историја на антички Рим“ од 2016 година дека приказната за Римската империја, која нужно била етнички разновидна, е „историја на обоените луѓе“. Всушност, книгата завршува со доделувањето на државјанство од страна на царот Каракала на сите поданици на империјата. Старата римска аристократија ги изгуби своите привилегии, бидејќи не ги сподели. Слично на тоа, приказната за Рим стана игралиште за патријархални сонувачи. Рим можеби имал свои хероини, но тие обично биле мајки и сопруги на императори. На крајот на краиштата, Рим беше фундаментално преторијанско општество кое ја ценеше храброста, честа и мажественоста, или virtus. Во исто време, консензуалниот хомосексуален секс беше легален, така што антички Рим може да се смета како ран извор на легитимност за правата на хомосексуалците. За Израелците, Рим е нешто сосема друго: приказната за Римската империја го евоцира искуството на егзилот, истовремено нагласувајќи ги потенцијално катастрофалните последици од неуспехот да се размислува реално. Размислете за бунтот што Симон бар Кохба го водеше против Римската империја почнувајќи од 132 н.е. – конечната ескалација на еврејско-римските војни – што резултираше со ужасен пораз и уништување на еврејскиот живот во Јудеја, чие име беше трајно сменето од императорот Хадријан во Палестина. А сепак, како што напиша покојниот шеф на израелското воено разузнавање, генерал Јехошафат Харкаби, во својот влијателен труд „Синдромот на Бар Кохба: Ризик и реализам во меѓународните односи“, „неодговорниот чин на национално самоубиство“ на Бар Кохба им всади на Евреите „восхит за бунтовноста и хероизмот одвоени од одговорност за нивните последици“. За среќа, Давид Бен-Гурион, основачот на модерната држава Израел, имаше поинаков начин на размислување: никогаш не пркоси на суперсила или не оди во војна без поддршка. За жал, еврејските месијански зилоти во палестинските земји (повторно преименувани во Јудеја и Самарија) се наклонети да ја повторат самоубиствената глупост на Бар Кохба. Рим често се повикува кога се опишува американската хегемонија. Пакс Романа – еден вид „златно доба“ на релативен мир и просперитет, поткрепена со моќна империја – понуди модел за Пакс Американа што се појави по Втората светска војна. Исто како што борбата за „заеднички мир“ меѓу грчките градови-држави по Пелопонеската војна на крајот обезбеди етичка основа за Рим да ја преземе контролата, немилосрдната војна во Европа на крајот ги поттикна САД да дејствуваат како надворешен гарант за безбедноста и редот. Мирот, се чини, често е некомпатибилен со целосната политичка слобода. Но, Пакс Американа сега се чини дека опаѓа – тренд што предизвика многу шпекулации за спречување на „падот“ на американската „империја“. Основата за таквите шпекулации била поставена во осумнаесеттиот век, кога луѓе како Едвард Гибон и Монтескје пишуваа за судбината на Римската империја. Сепак, САД имаат уште многу да научат за да го избегнат сопствениот опаѓање и конечен пад. Можеби најважната лекција е дека дури и хегемоните бараат чувство за мерка. Рим страдаше од она што Гибон го опиша како „природен и неизбежен ефект на неумерената големина“. Слично е познато дека САД немаат соодветна понизност, особено за време на годините на неоспорна хегемонија по Студената војна. Треба да се погрижат надменоста да не стане негов пад. Но, иако историските споредби можат да помогнат да се расветли нашето разбирање за сегашноста и иднината, тие не нудат никакви гаранции. Дури ни таканаречената Тукидидова стапица – „неизбежниот“ судир меѓу воспоставениот хегемон (како што се САД) и моќта во подем (како што е Кина) – не треба да се гледа како железен закон на историјата, само поради забранатата висока цена на модерното војување. Ова нè доведува до клучната разлика помеѓу Западот денес и Рим во неговиот најславен период: додека Римјаните очекуваа иднината да биде повторување на славните денови од минатото, вербата во напредокот и обновата е основна за постпросветителскиот западен поглед на светот. Вооружени со таа вера, сè уште можеме да ги примениме лекциите од историјата и да се надеваме дека ќе ги избегнеме најголемите грешки на нашите предци. (Шломо Бен-Ами, поранешен министер за надворешни работи на Израел, е потпретседател на Меѓународниот центар за мир Толедо. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.) Поврзани содржини Што научив од стариот фашист 11/09/2024 15:09 Кога ќе почнете да месите зелник? 10/09/2024 16:09 Како Александар Николоски користи алтернативни факти 09/09/2024 12:09 На крвотокот на Скопје политичарите му ги сечат жилите 06/09/2024 14:09 Макрон го избра Барние и ја стави својата судбина (и на Франција) во рацете на Ле Пен 06/09/2024 14:09 Му платив на моето дете 100 долари за да прочита книга. Најдобро потрошени пари 05/09/2024 09:09 Не ја оправдавме независноста на Македонија 04/09/2024 14:09 Може ли Камала Харис да биде следниот Ричард Никсон? 02/09/2024 11:09 Најчитани Плаќањето со картичка е прекинато низ цела Германија 13/09/2024 10:30 Трик за перење алишта: Ставете влажно марамче во машината и ќе бидете воодушевени од резултатот 13/09/2024 10:51 Украина ја „благослови“ Унгарија: „Слободно увезете нафта од Русија“ 11/09/2024 21:03 Филипче на промоцијата на новите електрични автобуси за градски превоз во Струмица 11/09/2024 07:32 Ни сода бикарбона ни оцет: Нема подобро средство за чистење на куќата од ова, а и не чини многу 16/09/2024 10:02 Најдобриот рецепт за руска салата! Брзо се подготвува, а уште побрзо се јаде 12/09/2024 13:51...

„Посетата на македонската претседателка Гордана Силјановска-Давкова беше заради поттикнување на културната дипломатија и подавање рака за соработка, но бугарската страна повторно ја истакна својата тврда позиција дека македонскиот пат кон ЕУ оди преку Софија. Уште пред пристигнувањето на Силјановска-Давкова во Софија Радев порача дека Македонија мора да ги исполни прифатените обврски ако сака да оди напред. Поранешни дипломати и аналитичари коментираат дека нема за што да разговараме со Бугарија кога сите наши обиди за подобрување на односите тие ги користат најдрско да нѐ омаловажат и да ни покажат дека се ‘господар над македонската судбина’!“ – пишува во анализата со наслов „Не се гради културна дипломатија со некој, што нема културни манири“ Одгласи по првата посета на македонската претседателка Гордана Силјановска-Давкова на Софија Поранешни дипломати и аналитичари коментираат дека Бугарија никогаш нема да излезе од матрицата на Тодор Живков, оти бугарските политики кон Македонија се исти како и пред повеќе од сто и повеќе години и дека од тоа нема да отстапат ниту милиметар. „Ова што го направи бугарскиот претседател е крајно дрско и безобразно. Навистина треба да се запрашаме: кому ние му подаваме рака, кога тие и подадената рака ја отфрлаат? Нема што да разговараме со Бугарија кога сите наши обиди за подобрување на односите тие ги користат најдрско да нѐ омаловажат. Провокацијата со знамето не е воопшто случајна, туку класичен обид да се покаже кој е господарот над македонската судбина. Затоа и Радев пред посетата на нашата претседателка даде изјави во воена униформа. А кога се даваат изјави во воена униформа, тогаш се подразбира контекстот. Бугарија не сака добри односи, туку сака целосна асимилација и бришење на сѐ што е македонско тука. Во тоа никој не треба да има дилеми. Да ја оставиме Бугарија со нејзините уцени настрана, да почнеме да си ги гледаме работите дома, а ЕУ, ако воопшто има интерес за проширување, најпрво нека си ги преиспита сопствените членки и нивните демократски капацитети. Бугарија ниту е демократска ниту напредна земја, што сака добрососедство. Таа токму тоа јасно го демонстрираше!“ – категорични се соговорниците, што ги коментираа последните случувања за време на посетата на македонската претседателка на Софија. Отфрлање на подадената рака Фотографирањето на македонската претседателка со бугарскиот претседател без присуство на македонското државно знаме предизвика бурни реакции во Македонија. „Сенка на настанот фрли отстапувањето од договорениот протокол за средбата, според кој не требаше да има фотографии во затворениот простор. Пред почетокот на средбата во четири очи Радев ја покани Силјановска-Давкова да направат заедничка фотографија пред бугарското знаме, иако ваков потег и чин не беа предвидени, ниту договорени. Сакаме да веруваме дека станува збор за протоколарен превид, а не за намерна постапка и отстапка од договореното. Ќе побараме објаснување од бугарската страна.“ – се наведува во соопштението од кабинетот на македонската претседателка. Реагираа и македонските опозициски партии, кои сметаат дека Македонија како држава била омаловажена од страна на бугарските официјални власти, кои не го истакнале државното знаме....

„Предавство и злосторство се активностите на нашата комисија за историски прашања меѓу Бугарија и Македонија, која им призна на Бугарите дека цар Самоил не бил Македонец, туку Бугарин, а исто така и за светите Климент Охридски и Наум Охридски. ‘На пат биле’ и Охридската архиепископија да им ја ‘подарат’ на Бугарите. Ако им успееше и ова, Македонија и пошироко ќе беше под бугарска духовна и културна управа. Бугарија страда од ‘македонскиот синдром’ уште откога е создадена како држава. Бугарите нема да се откажат никогаш од своите ставови и империјалистички нагони да ја ‘проголтаат’ Македонија! Нашиот народ заслужува многу повеќе почит и достоинство отколку што нудат ваквите ‘комисии’ и ‘договори’.“ – нагласува пензионираниот професор по медицина Самуел Колономос Садикарио во својата колумна со наслов „Историска комисија“, која ја објави весникот „Нова Македонија“. Покрај другото, Садикарио пишува: Јавноста имаше многу малку информации за деталите од работата на нашата комисија за историски прашања меѓу Бугарија и Македонија. Нејзиниот поранешен претседател Драги Ѓоргиев изјави дека бугарската влада во тоа време не била фашистичка, туку само административна. Тоа е големо понижување за Евреите од Македонија и за целиот свет и голем срам за нашата држава. Некои нивни членови и нивни пријатели ме убедуваа дека и царот Борис Трети не бил фашист. Срам да им е! Јас реагирав и тогаш, но никој не го забележа тоа. Моето семејство, вкупно околу 200 лица, е целосно ликвидирано во концентрациониот логор Треблинка во 1943 година од германските нацисти. Апсењето и депортацијата ги изврши бугарската фашистичка армија, по налог на царот Борис Трети, премиерот Богдан Филов и началникот за еврејски прашања Георги Белев. Моите родители преживеаја, бидејќи беа партизани. Сепак, татко ми беше во бугарскиот концентрационен логор во Плевен, а такви имаше повеќе во Бугарија. Нив ги ослободи Црвената армија, а не „големите спасители“ Бугарите, како што се фалат, лажејќи по светот, а светот за срам ги поддржува. Ниско и бедно. Бугарија никогаш не се извини за еврејскиот геноцид, каде што беше клучен сојузник – што е услов за влегување во Европската Унија. Нашата историска комисија им признала на Бугарите дека цар Самоил не бил Македонец, туку Бугарин, а исто така и за светите Климент Охридски и Наум Охридски. „На пат биле“ и Охридската архиепископија да им ја „подарат“ на Бугарите. Но се побуни Македонската православна црква и тоа беше спречено. Ако им успееше тоа, Македонија и пошироко ќе беше под нивна духовна и културна управа. Тоа е показател, како во провоодделенска читанка, дека Бугарија има империјалистички стремежи и надвор од Македонија, сè до јадранско-јонската морска зона. Тоа е првата причина зошто врши асимилација и во Албанија со помош на „ментор“, или „ментори“. Овие гестови на комисијата се предавство и злосторство! Сепак, велат дека некои членови се спротивставиле и тие заслужуваат почит. За поздравување е тоа што Владата на Македонија ја смени историската комисија, иако со извесно задоцнување. Таква комисија воопшто не треба да постои. Но ако комисијата мора да постои – тогаш барем сите членови да бидат историчари, по можност еден до двајца врвни дипломати, угледни професори и оние, што ја сакаат својата татковина Македонија. Да не биде политичка и формална, туку професионална и достојна. Странски член познат историчар би бил многу пожелен, заради поголема објективност и арбитража, под услов да не биде априорен „бугаронастроен“. Но дури и новата комисија да биде „тврда“ и отпорна на бугарски и наши притисоци, има и други опасности. Наши и странски експерти тврдат дека Договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија има големи стапици во протоколите, особено , барем до 1945 година, за историјата дека е „заедничка“ и оти нема македонски јазик, што е зацементирано во бугарското Собрание. Тоа е влезено „како вирус-ензим“, заедно со барањето за уставни промени, со надеж дека новата влада ќе „легне на брашно“, или оти ќе дојде нова по желба на Бугарија. Бугарија страда од „македонскиот синдром“ уште откога е создадена како држава. Бугарите нема да се откажат никогаш од своите ставови и империјалистички нагони да ја „проголтаат“ Македонија. Нашиот народ заслужува многу повеќе почит и достоинство отколку што нудат ваквите „комисии“ и договори....

Ништо што се случува низ светот не ми е многу логично, призна познатиот филмски режисер Џејмс Камерон, во интервју за Си-ен-ен со водителот Фарид Закарија. Оваа бесмисленост може да биде и производ на усовршена вештачка интелигенција што ни го заробува умот, па затоа веќе сме, можеби, во преоден период кон животот во симулација – додаде креаторот на серијата научнофантастични хитови. Навистина, сите видови глобални акробации остануваат надвор од употребноста на здравиот разум. Како да сме втурнати во нив од некаква машинерија за диригирање со нашата меморија и имагинација. Сè како да се случува за првпат и им се измолкнува на прогнозите – од специфичноста на руската инвазија на Украина и војната во Газа, до климатски дефекти, пандемии, оспорувања на демократијата, рекордно зголемување на социјалните разлики, бездушни владетели… А следува натегање околу „прифатливи дози“ на масата бегалци од тие и други многубројни несреќи, чија судбина сè повеќе се користи како паричка за поткусурување во борбата за власт. Човекот веќе никаде не е безбеден – ова е изјава што ми ја всади една мудра тинејџерка. И што сега може да звучи како директен прекор на постојаните членки на Советот за безбедност на ОН, бидејќи тие штотуку станаа главниот расадник на несигурноста. Но, како такви, тие се впуштија во нов тип сервирање безбедност, сугерира овогодинешната студија на специјалистите Шина Грајтенс и Исак Кардон во списанието Форин аферс. Нивното истражување покажува дека големите сили, дури и кога се во бескомпромисно ривалство, наоѓаат начин на одделни земји истовремено да им инсталираат различна безбедносна заштита. Притоа најмногу ги анализираат постапките на Вашингтон и на Пекинг. Според нив, Американците ја гарантираат надворешната, а Кинезите внатрешната безбедност, што некои национални власти и го бараат. Така, дуелот на силите, на кои им се припишува дека ќе стават печат на овој век, се претвора во неформален стратешки дует. Виетнам е една од земјите на кои се залепи оваа „дуплерка“. За време на ланската посета на Џо Бајден, во Ханој беше објавено дека односите со САД се надградени во „сеопфатно стратешко партнерство“. Во него е вклучена и воена соработка, како вредна поддршка за виетнамското и американското противење на кинеската „експанзивност“. Само три месеци подоцна, Кси Џинпинг дојде во Ханој и таму, исто така, го зајакна „сеопфатното стратешко партнерство“. Со цел, како што наведуваат авторите, преку заеднички напори да предупредат на дестабилизација, сепаратизам, „обоени револуции“ и други закани за одржување на комунистичките власти. Накусо: Виетнам од Американците добива штит против надворешна агресија, а од Кинезите против евентуалните внатрешни опозициски проблеми. Сличен е и „двопекот“, како што се наведува, во ОАР, Папуа Нова Гвинеја, Сиера Леоне, Џибути… Изненадувачки за Европејците – исто така во Унгарија. И таа ангажираше таков дует. Како членка на НАТО и на ЕУ, Будимпешта, се разбира, смета дека Америка ѝ ја гарантира надворешната безбедност, но не се двоуми внатрешната безбедност да ја поддржи со Кина. Соработката со неа е подобрена, како што се толкува, меѓу другото, и со цел да се релативизира потпирањето на Америка, чие влијание владата го доживува како охрабрување за либералната опозиција. Во исто време, премиерот Виктор Орбан ги зајакнува врските со американската опозиција, поточно со Доналд Трамп. Тој дури вели дека неговиот доктринарен конзервативизам директно ѝ помага на изборната кампања на Трамп да ја преземе Белата куќа. Во исто време, тој смета дека, доколку победи, овој негов миленик би ги привлекол Европејците на договор со Москва, која би ги задржала окупираните делови на Украина. Можеби и ние сме упаднале во симулација на смислата на животот. Се навикнавме да симулираме демократија, избори, владеење на правото… Овде, пак, работите стојат поинаку, иако донекаде се гледа и реплика на дуетот на дуелистите. Купувањето на 12 „рафали“ во аранжман на Емануел Макрон и Александар Вучиќ во голема мера се толкува како Србија да се сврти кон Западот, а против широкото влијание на Русија. Но, само малку порано, овдешниот претседател ѝ се заблагодари на Русија што „откри“ дека демонстрантите против ископувањето на литиум на Рио Тинто, всушност организираат „обоена револуција“ за да го соборат режимот. Лидерот и неговите заменици обвинија неидентификувани фактори од Западот, како што беа и сугестиите од Москва и од Пекинг, за поттикнување на овие недокажливи работи. Западот во целина, сепак, го поддржува ископувањето литиум во Србија и го фали курсот на нашата влада во таа насока. Излегува, парадоксално, дека овдешниот режим е поддржан и од Запад и од Исток – за да се потиснуваат едни со други од Србија. Заради литиумот, „рафалите“ и другите профитабилни аранжмани, Западот го толерира неговото омаловажување на демократијата, а Истокот со презир гледа на неговото зближување со Западот, бидејќи ја гледа Србија како дел од нивниот автократски клуб. Дополнително, Русија и Кина важат за гаранти на територијалниот интегритет, бидејќи го спречуваат влезот на Косово во ОН, додека ние барем формално, се стремиме кон интеграција со Западот, кој е гарант на државноста на Косово. Тоа е нашата верзија на дует со силите, а во дуел со самите нас. Да го парафразирам Камерон – можеби и ние сме упаднале во симулација на смислата на животот. Но, не под дејство на вештачката интелигенција, туку затоа што се навикнавме да симулираме демократија, избори, владеење на правото, грижа за животната средина. Па и на самата безбедност. За неа власта своевремено велеше дека „ја имаме за извоз“, но дека, всушност, постојано ја увезуваме, во вид дуели и дуети. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Вијести (Авторот е новинар) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Сè додека Мицкоски, ВМРО-ДПМНЕ и неговите партнери не го прифатат ова, излишно е да се коментира изнудената т.н. „Платформа“ на пи-ар тимот на „Белата палата“: – ВМРО-ДПМНЕ треба да се збогува со дневните прес-конференции за „скандали“: ако има криминал – нема пресови туку постапки во Обвинителството. Сè друго е само замислено средство за „изнудување“ поддршка. А тоа не е владеење на правото. – Департизацијата не може да ја спроведат партии што ја заробуваат државата и ја користат како извор на сопствено одржување. Ако ВМРО-ДПМНЕ сака вистинска департизација, нека почне на пример со инсистирање судски епилог за „Талир“. Департизирачки и во духот на владеењето на правото. – Стабилноста дефинирана како „спречување мегаломански етнички барања“ во основа е мотивирана од негација на суштината на граѓанската рамноправност. Северна Македонија 33 години ги трпи последиците од укинувањето на стекнатите права на немакедонските етнички заедници од Уставот 1974, вклучително употребата на јазикот. Албанскиот, но и турскиот. Ако „Белата палата“ замислува дека со оваа дефиниција ќе се вклопи во претстојното произнесување во Уставниот суд по Законот за јазиците, изигрувајќи етнопартиска брана на „дестабилизација“ со секое ново укинување на стекнатите права, тоа е само уште една промислена грешка во најава. – Според тоа и самото ВМРО-ДПМНЕ не го разбира „заедничкиот патриотизам“ за кој зборува Мицкоски: Северна Македонија е татковина на Македонците, но и на Албанците, Турците, Ромите, Србите, Бошњаците, Власите, Бугарите, Хрватите, Египќаните, Словенците, Торбешите… Во неа Македонците ја остваруваат и граѓански и етнички својата конститутивност, не спорејќи ја конститутивноста како граѓанска индивидуалност и етничка колективност и на припадниците на другите народи во Северна Македонија. – Затоа, националното единство како што го толкуваат Мицкоски и ВМРО-ДПМНЕ, всушност е обид за реинсталирање на југо-македонистичко толкување на македонската нација. Нацијата на Северна Македонија, низ рамноправноста на македонскиот со припадниците на останатите народи што живеат во земјата, веќе не значи апсорбција на немакедонците поради слабост, туку рамноправност на сите посакувана и гарантирана (и) од Македонците свесни за своите и заедничките вредности и сигурни во својот идентитет. – Разбирањето на овие принципи значи спроведување, а не отпор кон обврските од „францускиот предлог“. И фактичкото признавање на Мицкоски и на ВМРО-ДПМНЕ дека целината на Рамковниот, на Преспанскиот и на Софискиот договор заедно со Преговарачката рамка – се целина. И во таа целина поранешната југословенска република се трансформира во функционална западна, европска и евроатланска демократија со смисла дома и улога во регионот, континентот и трансконтинентално. Наспроти обидите на Владата да ги прекине овие процеси. – Влегувајќи во процесот на интеграции, со сите институционални предизвици и сите финансиски придобивки во процесот, нема да има потреба да зборуваме за спречувањето на иселувањето, подобрувањето на стандардот на живот и на образованието или за овозможување на социјалната правда. Земја со економска живост врз основа на стандарди и нација на компетитивни нема потреба од партиски приказни. Но, токму ова ги плаши ВМРО-ДПМНЕ (сосе ЗНАМ и Вреди). Затоа, на провидноста на т.н. Платформа на Мицкоски и обидот пи-арот на „Белата палата“ – опозицијата мора да опстои на основните принципи понудени и пред изборите, според кои Северна Македонија: – ќе ги продолжи ЕУ-преговорите во согласност со Преговарачката рамка исполнувајќи ги обврските од Дополнителниот протокол (дополнување на Преамбулата), – ќе ја продолжи борбата со корупцијата (вклучително низ дополнувањата на Законот за примена на рестриктивни мерки) како средство за засилување на владеењето на правото, – ќе биде не само членка, туку и доверлив партнер во НАТО, – ќе се развива економски, образовно, социјално, инфраструктурно…, оспособувајќи се да биде одржлива и да биде придонесувач, а не само корисник на механизмите за (транс)континентална безбедност и економски развој. Сѐ друго ќе значи пакт за неказнивост меѓу партиите на штета на граѓаните. Оти неказнивоста значи нов бран иселување од Северна Македонија. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Фејсбук (Авторот е поранешен пратеник) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Васко Шутаров Кога вистински сакаме да ги продлабочиме нашите лични односи, дали тоа биле пријателски, другарски, колегијални или комшиски односи, се договараме да излеземе некаде, да седнеме на иста маса, да се напиеме и да јадеме нешто – и патем да си кажеме нешто и за она, за кое во вообичаени прилики немаме или волја или време да си кажеме! „Храната и љубовта влегуваат низ уста“, па масата станува мегдан на кој се отвораат сите сетила, место каде се разменува добра енергија и полесно се препознава непосредна човечка димензија! Кога во нашите лични односи, од љубовни, преку пријателски, до колегијални, споделуваме и слушаме слична или иста музика, нашиот однос не само што го продлабочуваме, туку и го облагородуваме! Во таквиот однос ние меѓусебно и се воздигнуваме, а на заеднички споделените моменти им додаваме димензија на вонвременост. Тогаш и најлесно разбираме, колку подобар и поубав би бил и животот, кога за да успееме на личен или професионален план, не мора никого да повредуваме или да понижуваме (или не дај Боже, газиме и уништуваме!), туку само треба да се воздигнеме до заедничкиот и успехот на секој од нас, поединечно! Звучи едноставно?! Звучи точно така, како што само музиката може, лесно и едноставно да понесе и пренесе во пределите на вонвременски вечното! Како во личните, така и во деловните и политичките односи, седнувањето на иста маса, на ручек или на вечера, посебно по исцрпувачки и долги седења на преговарачка маса, може да биде исклучително корисно и плодотворно! Многу важни договори и зделки паѓале на асталска маса-во поопуштено расположение, кога полесно пукаат рабовите на стегнатите бизнисменски или политички костуми, кога покрај професионалната се подотвора и личната човечка димензија. Во дипломатијата, од најстари времиња биле користени овие искуства од личните меѓучовечки односи. Седнувањето на иста маса, понудата на најдоброто и највкусното од домашната кујна и во амбиент исполнет со музика која треба да маѓепса и плени, чинат неодвоив дел и од модерните дипломатски практики, кои денес имаат и свое име, мека моќ во дипломатијата или поточно, гастродипломатија и културна дипломатија. ……………………………………………………………………………….. Кога во 1977 година беа лансирани во вселената „Voyager 1“ и „Voyager 2“, тим раководен од Карл Сејган (кај нас попознат како Саган), внимателно селектирал звуци и музика, кои на најдобар начин би ја претставиле човековата цивилизација, во некаква замислена средба со цивилизации од други планети и галаксии. „Златната плоча“ која била испратена, се состоела од музика, звуци и слики: со „Brandenburg Concerto“ на Бах, со сенегалска и со маријачи музика, со Johnny B. Goode на Чак Бери и музика со Луис Армстронг, музички фрагменти од Игор Стравински, снимени звуци на детско плачење, снимено чекорење, лансирање ракета, смеа и „Здраво“ на 55 различни јазици! Еден од најголемите умови на минатиот век, астрофизичарот Карл Сејган бил убеден дека музиката содржи универзален код за препознавање и разбирање, дури и со непознати и само претпоставени цивилизации, светлосни години далеку од нашава планета. Еден од најголемите и највлијателни мислители на 19 век, Фридрих Ниче, пишувал многу за моќта на музиката. „Без музика, животите би ни биле грешка! Бог ни дал музика, пред сè, за да нè подигне! Музиката ги обединува сите квалитети: може да нè воздигне, да нè пренасочи, да нè расположи или да ги скрши и најтврдите срца со своите најнежни меланхолични тонови. Но, нејзината главна задача е да ги води нашите мисли кон повисоки нешта, да ги воздигне, да нè растрепери… Музичката уметност често зборува со звуци попродорни од зборовите на поезијата и оди во скриените процепи на срцето… Песната го воздигнува нашето битие и нè води кон добрината и вистината“. Кога во 21 век, во 2024 година, два блиски и соседски народи се обидуваат преку безвременската музика на Вагнер и Верди да создадат подобра клима на меѓусебно разбирање, доверба, наклонетост и пријателство, постојат сè уште такви, кои се прашуваат – што бара музиката во тоа?! Освен добрина и вистина?! (Тврди уши за вонвременското во културата, уметноста и музиката, имало и ќе има?! Политичари воспитувани да практикуваат само тврда моќ во политиката и дипломатијата, исто така имало и ќе има! И тоа, колку ни душа сака!) ………………………………………………………………………………………………………………… Кога во 19 век се создавани грандиозните опери од Верди и Вагнер, во Европа било исклучително тешко да се живее – беснееле болести и војни, а политичката клима била постојано наелектризирана, често до точка на вриење! Генијалниот музички дух со кој биле обдарени двајцата композитори, создавал музички дела за сите времиња, но таа музика била вткаена и во времето во кое била создавана! Токму музиката на Верди и Вагнер, кога во Европа било најтешко, имала химничка моќ да обединува и да воздигнува, со надеж за подобро! Кога премиерно била изведена операта „Набуко“ од Џузепе Верди во Миланската Скала, во 1842 година, Италија претставувала само замислен географски збир од мноштво распарчени и меѓусебни конфронтирани кралства и кнежевства, кои за волја на вистината зборувале ист јазик, но меѓусебно не се разбирале најдобро! Велат, дека токму Набуко, а посебно химничната „Va pensiero“ („Летај мисло…“) ја имале таа маѓична обединувачка моќ околу која се здушиле Италијаните во процесот за создавање своја држава! (Иако имав многу тешкотии против кои се борев, сигурен сум дека „Набуко“ беше родена под среќна ѕвезда, запишал Џузепе Верди непосредно по премиерата во „Миланската Скала“, во 1842 година.) Кога на почетокот на 20 век, во 1901 година умира Верди, Италија е веќе обединета, етаблирана и респектирана држава и здушена во заедничка тага за својот велик композитор! Повеќе од 250.000 луѓе ја следат поворката со посмртните останки, а со фрагменти од „Набуко“ во изведба на 800 хористи, диригира славниот маестро Артуро Тосканини. Заедно со хорот, целиот насобран народ ја пее Va Pensiero, легендарната тема од „Набуко“ и извикува „Вива Верди!“ Музиката на Верди, уште за време на неговиот живот му обезбедила бесмртност, не само поради певливоста и мелодичноста на неговите најпознатите арии, туку и затоа што неговите опери биле музичка подлога за сите политички бури и превирања кои се случувале тогаш во Италија. Верди, кој и самиот бил вклучен во тие големи политички процеси, бил и пратеник во италијанскиот парламент, бил републиканец по убедување, бил жесток критичар на црковниот клер, бил беспоговорен и посветен патриот и либерал, а со својата музика бил и поттикнувач на сите позначајни политички промени! Неговите опери „Травијата“, „Риголето“, „Аида“, денес се меѓу најпопуларните за оперската публика ширум светот и не постои година во која не се изведувани барем 300-400 пати на најпознатите музички сцени, од „Бољшој театарот“ во Москва, до „Метрополитен операта“ во Њујорк. Операта „Аида“, компонирана по повод отворањето на Суецкиот канал во 1871 година, има слична химнична моќ и се смета, покрај „Набуко“, за негово друго најголемо музичко достигнување! А музиката, посебно антологиската, каква што е операта „Набуко“ си го живее својот живот и си раскажува своја посебна животна приказна, паралелно, но и долго по животниот век на Верди! Недолго по премиерите во Милано, Виена, Париз и Берлин, помеѓу 1842 и 1845 година, вонвременската музичка приказна базирана на митолошки и библиски мотиви, добива и своја реална историска поткрепа-тоа се години во кои археолошките истражувања во некогашните предели на Асирија и Месопотамија, го потврдуваат постоењето на моќниот Вавилон и славнот цар Набукодоносор. Вердиевата оперска приказна „Набуко“ ја следи и одредена мистична нишка, која не секогаш била разбирана лесно и од прва рака! На првата премиера по Втората светска војна, кога Италија е поразена, во 1946 година во „Ла Скала“, цела публика се крева на нозе и ја пее Va pensiero, како своја химна! Посветените музички теоретичари и љубители на музиката на Верди, внимателно забележале дека интересот за Верди и за „Набуко“ секогаш расте кога се случуваат драматични политички констернации кои навестуваат грандиозни политички промени и дека публиката ширум светот во Набуко препознава симбол за повторно раѓање, надеж и верба во промените за подобра иднина! …………………………………………………………………………………………………….. Убаво беше деновиве, листајќи ги веб-најавите на Софиската опера и балет, да се види дека оперската сезона 2024/2025 ќе ја отвори македонската НОБ со операта „Набуко“ од Верди, покрај операта „Турандот“ (со кој се одбележува големиот јубилеј на Пучини), покрај спектаклот „Големиот Гетсби“, покрај мастеркласот на светски познатата бугарска оперска дива Рајна Кабајванска, покрај „Кармен“ од Бизе и „Леонгрин“ од Вагнер, покрај доделувањето на Меѓународната награда „Никола Ѓузелев“ на светски познатата бугарска оперска дива, Александрина Пендачанска. Убаво беше што, годинава, љубителите на оперската уметност во Скопје и Софија, имаа можност да го уживаат Вагнер во изведба на бугарски музички уметници и на Верди во изведба на македонски уметници – подобра и поблагородна културно-дипломатска иницијативност од оваа, здравје! Убаво беше што двете соседски држави стекнаа нова публика и создадоа нови пријателства, базирани на заемно почитување и заедничко воздигнување со безвременското што го носи музиката на Вагнер и Верди. Македонската музичка, но и културно-дипломатска акција предводена од претседателката Гордана Силјановска-Давкова и министрите Муцунски и Љутков, со респект и со надеж за подадена рака, се упатија деновиве кон најврвната музичка сцена во Софија, од која се изнедрени големите оперски имиња, од редот на еден Борис Христов, Стојан Попов, една Гена Димитрова, Николај Ѓауров, Ана Томова-Синтова – редум, сите до еден, незаборавни интерпретатори и на „Набуко“ од Верди! Убаво ќе беше ако и бугарскиот политички врв ја препознаеше оваа благородна културно-дипломатска мисија и се придружеше во заедничките моменти за воздигнување над актуелните меѓудржавни состојби! Барем на моменти, колку да се испочитува вонвременското во културата и уметноста! Но, како рековме?! Понекогаш е исклучително тешко во тврдо уво да влезе добра, вистинита и убава порака, исто колку што е тешко, од старите школи за воспитување практиканти само за тврда моќ во политиката, да се изродат модерни политичари кои ќе бараат начини за взаемно почитување и воздигнување, наместо тврдоглаво и надмено понижување! Македонската културна дипломатија понуди почит и воздигнување – и кој не ја разбра пораката од овогодинешниве мајски и септемвриски македонско-бугарски оперски свечености, може да продолжи да си ја свирка, само неговата! (од едното до другото тврдо уво!) За жал, далеку од поубавата и почовечка страна на светот! Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира....

„Тоа е мошне инспиративно за нас“, рече деновиве австрискиот канцелар Карл Нехамер, нагласувајќи дека Австрија со внимание ги следи промените што Шведска во последните години успешно ги спроведува во мигрантската политика. Нехамер го покани својот шведски колега Улф Кристерсон идната недела да ја посети Австрија, со цел детално да ги опише мерките што се применуваат за намалување на миграцијата во Шведска. А шведските „успеси“ се неспорни. На бегалците и мигрантите треба да им се помогне, но најмногу така што ќе им се олесни да се вратат таму од каде што дошле. Поранешната шведска министерка за миграции, Мариа Стенергард, која деновиве беше назначена за министерка за надворешни работи, неодамна на прес-конференција соопшти, речиси со насмевка на лицето и со возбуда во гласот, дека најновите статистички податоци јасно и недвосмислено покажуваат дека „за првпат во изминатите 50 години повеќемина се иселиле од Шведска, отколку што се доселиле во земјата“. Покажувајќи ги статистичките дијаграми околу падот на бројката на мигранти, шведската министерка воопшто не ни почувствува потреба барем попатно да ја спомене неоспорната вистина дека миграциите историски сепак ја збогатиле Шведска. Не го спомена тој факт, сметајќи веројатно дека нема многумина такви кои и понатаму сакаат да го слушнат тоа. Миграциите станаа едно од најважните изборни прашања во Европа. Како на пример, во двете германски сојузни покраини, каде што екстремно десничарската Алтернатива за Германија, (АФД), постигна одлични изборни резултати. Не само во скандинавските земји, туку и во Австрија, Унгарија и Германија сè поизразено се присутни заложби за намалување на миграцијата. Германија неодамна ги продолжи граничните контроли, меѓу другото поради „нередовните миграции“, и покрај силните критики дека таквите мерки се во спротивност со слободата на движење во рамки на ЕУ. Според унгарската влада, која никогаш не ја криела својата намера да не прима мигранти, ЕУ сака да ја „присили“ Унгарија да ги земе „нелегалните“ мигранти кај себе. Унгарскиот премиер Виктор Орбан дури се закани дека ќе ги качи мигрантите од Унгарија во автобуси и ќе им врачи билет во еден правец за Брисел. Бранот на ксенофобија и нетолеранција кој се шири низ Европа, сепак не започна вчера. Во изминатите години екстремно десничарските партии постепено успеаја да се сместат во парламентарните пратенички клупи во низа европски земји, предизвикувајќи тектонски поместувања на политичката сцена. Токму затоа владејачките структури сè почесто зборуваат за неопходност од нови реформски решенија и се повикуваат на прагматични причини што налагаат воведување ред и преиспитување на досегашната политика на интеграција на имигрантите во западноевропските општества. Што да се направи за да не се прибегнува кон прикажување на културните разлики како кочница на развојот и воедно тие да не бидат сфаќани како пречка за успешно функционирање на општествената заедница? Данската влада уште пред повеќе од десетина години оформи нов закон за странци, со кој се менуваат правилата за семејно поврзување. Правилото дека данскиот граѓанин треба да биде на над 24-годишна возраст за да му се дозволи на сопружникот по склучувањето брак да се пресели во Данска, тогаш беше комплетирано со систем на поени што требаше им олесни на поединците со високо образование и со познавање јазици да се населат во Данска. Условите за добивање данска дозвола за престој и работа беа заострени за оние што не исполнуваат такви услови. Се воведе и барање за банковна гаранција од 100.000 дански круни за да се одобри дозвола за престој на сопружникот. Со вакви законски промени, Данска според многу показатели, воведе најрестриктивна имигрантска политика во Европа. Данската влада, всушност, најави засилување на офанзивата против „гетата“, односно населбите во големите градови што се густо населени со имигранти. Западните општества со симпатии ги прифаќаат, на пример, кулинарските традиции и новите музички рефрени што со себе ги внесуваат „другите“ (новодојдените), но во исто време од разни позиции во општеството се продолжува со тврдења дека токму „имигрантите“ придонесуваат со зголемен обем на криминал, илегална трговија со дроги и злоупотреба на социјалните придобивки. Токму затоа прашањата поврзани со мултикултурализмот, кој сега доживува јавна негација, продолжуваат во себе да го кријат проблемот кој во суштина се однесува на моќта и хегемонијата. А искуствата учат дека поделбата на моќта во општеството ги исклучува непожелните. Данските рестриктивни мерки за ограничување на миграцијата несомнено беа „инспиративни“ за Шведска, посебно паричната потпора од 300.000 дански круни (околу 40.000 евра), кои може да ги добијат мигрантите доколку одлучат трајно да се иселат од Данска и да се вратат во нивните земји. Околу 300 лица, на кои им била одобрена ваква парична помош, се иселиле од Данска во 2023 година. Шведска сега реши да ги следи чекорите што се прават во Данска. Под притисок на екстремно десничарската партија Шведски демократи, без чија поддршка шведската коалициска влада би го изгубила мнозинството во Парламентот – Риксдаг, деновиве е усвоена одлука за драстично зголемување на паричната потпора за доброволно враќање на мигрантите од Шведска во нивните матични земји, во речиси иста висина на износот како и онаа во Данска, односно 350.000 шведски круни. Одлуката ќе стапи на сила во 2026 година. Колкумина мигранти, меѓу оние што можеби не успеале доволно да се „интегрираат“, не го научиле солидно јазикот и не нашле работа, или живеат со години од социјална помош и други придонеси и додатоци, ќе се „инспирираат“ од понудената парична потпора за да фатат џаде назад кон своите земји на потекло, останува да се види. Можеби и меѓу балканските мигранти, вклучувајќи ги и Македонците, ќе има такви што ќе помислат дека сума од 40.000 евра не е за потценување. За да се вратиш во својата земја. Доколку, се разбира, не е за потценување и бројката на оние што навистина го посакуваат тоа. И кои навистина ќе поверуваат дека тоа нема да случи, всушност, за нечие залажување. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber (Авторот е новинар) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Голем број македонски и бугарски аналитичари, историчари, научници итн. предупредуваат дека бугарската ирационалност и апсурдност кон македонските особености ги нарушуваат односите помеѓу македонскиот и бугарскиот народ, нагласувајќи дека доколку Бугарија не сака засекогаш да ја изгуби Македонија, потреба е позитивна промена, промена што може да се случи преку подобрување на економските и културните врски помеѓу Скопје и Софија Доколку се направи една поопсежна анализа на македонско-бугарските односи, неизбежен е заклучокот дека се на најниска точка од македонската независност прогласена пред нешто повеќе од три децении, а причината за тоа е ирационалната политика на официјална Софија кон припадниците на македонскиот народ, како во Република Македонија, така и во соседните земји, но и низ светот. Бугарските политичко-општествени ставови кон сѐ што е македонско не само што се крути туку се и целосно апсурдни, а тоа се должи на радикалниот национализам што доминира во бугарските политички кругови. Тоа е особено видливо во постојаните негирања на македонските национални особености – јазик, историја, култура, обичаи итн. Тоа директно го кажува бугарската потпретседателката Илијана Јотова, истакнувајќи дека тие не оспорувале ничија волја за самоопределување, но дека ќе ги спречеле сите обиди „да се преземе историјата, односно да се присвојуваат факти“. Оваа и сличните изјави се во правец за политички инженеринг за нова македонска нација, односно дека припадниците на македонскиот народ имаат право на самоопределување, но само од 1944 година, а претходно имаат заедничко културно и историско наследство со бугарскиот народ, теза што се промовира од официјална Софија. И покрај сите укажувања на меѓународните чинители дека е потребен исчекор од двете страни за подобрување на односите, нештата и понатаму не се менуваат во Софија, а потврда за тоа беше и мистериозното исчезнување на македонското државно знаме при средбата на македонската претседателка Гордана Силјановска-Давкова со бугарскиот претседател Румен Радев. Уште посимптоматична беше изјавата на бугарскиот претседател, дадена во униформа на воен пилот, дека доколку Македонија сака да продолжи по евроинтегративниот пат, тогаш ќе мора да ги исполни сите бугарски барања вметнати во преговарачката рамка. Радев не е наивен политичар и симболиката со униформата е во насока на демонстрација на моќ и сила, односно пораката е испратена до македонските власти, дека патот кон ЕУ води само преку Софија и никако поинаку. Не случајно и во пресрет на посетата на македонската претседателка на Бугарија се случи и бугарската донација за општината Пустец, која беше оценета од македонското национално малцинство во Република Албанија како „продолжување на бугарската агресија за денационализација и асимилација на Македонците во Албанија“. Де факто стана јасно дека операцијата за асимилација на македонското малцинство во Албанија и на Косово продолжува со несмален интензитет, а треба да финишира откако ќе се ремоделира и македонскиот идентитет внатре во Македонија, така што порано или подоцна ќе се активираат илјадниците издадени државјанства на македонските граѓани, кои ќе бидат ставени пред свршен чин, на следниот попис да мораат да се изјаснат како Бугари доколку не сакаат да го загубат бугарскиот пасош. Тоа е повеќе од јасно сценарио, кое се одвива со дискретно замижување на ЕУ, која намерно дозволи билатерални прашања да се вметнат во преговарачката рамка за земјава и на тој начин Бугарија да одработи во насока на целосно блокирање на процесот на проширување. Повеќемина аналитичари и добро упатени во оваа проблематика досега неколкупати нагласија дека оваа ирационална бугарска политика е всушност градење ѕид помеѓу македонскиот и бугарскиот народ, но очигледно официјална Софија цврсто ја зграби шансата што ѝ ја даде претходното македонско раководство и сега нема намера да го пропушти она што не успеа за време на Втората светска војна, да биде голема држава од Охрид до Црно Море. Сега, клучното прашање е што треба да се промени за да се подобрат односите меѓу двете земји и дали воопшто е можно нешто да се промени, имајќи ја предвид конзистентноста на бугарската негаторска политика кон Македонија и кон македонскиот народ. Очигледно е дека треба да се промени ставот на официјална Софија кон македонскиот национален идентитет, но тоа нема да се случи во скоро време бидејќи бугарската доктрина е целосно да се избрише македонството и да се наметне идејата за нова нација, која потекнува од 1944 година, па дури можеби и од 2018 година, по смената на уставното име. Доколку внимателно се проследат нештата, потребен е нов рецепт за подобрување на македонско-бугарските односи, а рецептот ни беше посочен од американската амбасадорка Анџела Агелер, која нагласи дека е важно да се разговара за историјата, но дека многу поважна е иднината и дека контактите треба да се насочат кон работи што ги приближуваат двата народа. Со други зборови, САД велат дека македонско-бугарските односи може да се рестартираат и да започнат да се движат во позитивна насока само доколку дојде до заеднички напори помеѓу Скопје и Софија за унапредување на економските односи помеѓу двете страни. Впрочем, транспортот и енергетиката во суштина се економско поврзување. Но, официјална Софија најдрско се опира на американските заложби за воспоставување македонско-бугарска зона на доверба и соработка, користејќи ја геостратегиската предност во светлината на руско-украинската војна. Вашингтон ја прими пораката од официјална Софија, така што во скоро време веројатно и бугарската страна ќе ги почувствува консеквенците од политиките што се спротивни на американските интереси на Балканот, а тоа може да се насети и од подготовката на нова црна листа на која би можело да се најдат нови лица од Бугарија. Еден подолг период голем број македонски и бугарски аналитичари, историчари, научници итн. предупредуваат дека бугарската ирационалност и апсурдност кон македонските особености ги нарушуваат односните помеѓу македонскиот и бугарскиот народ, нагласувајќи дека доколку Бугарија не сака засекогаш да ја изгуби Македонија како блиска соседна земја, потребна е позитивна промена што ќе биде иницирана од бугарска страна, промена што може да се случи преку подобрување на економските и културните врски помеѓу Скопје и Софија, без никаква заднина. Официјална Софија треба да работи кон зближување на двата народа и двете држави, а не како досега, да се фали дека прва ја признала македонската независност, а во исто време да не признава народ и постојано да работи на бришење на македонскиот народ и неговиот идентитет. Впрочем, во два клучни наврата во историјата Бугарија ја одбра погрешната страна, така и овој пат, бугарските политичари повторно одбираат погрешни политики кон Македонија, со кои трајно ја затвораат вратата меѓу два блиски и пријателски народи, оставајќи ги толку блиску, но толку далеку едни од други....

Една досетка на премиерот од едно скорешно интервју беше некакво извинување што за 80 дена од неговата влада не успеал да направи повеќе. Цинично и саркастично, но му се може. Но претседателката нема таков изговор, бидејќи „заштитениот“ период (кој, патем, никаде не е законски втемелен, ама се смета за некаква политичка куртоазија) одамна помина. Нејзиното „долго топло охридско културно лето“ заслужува посебна анализа. На моменти се чинеше дека столицата (главниот град) ja беше преселила во вилата на Тито над убавото Охридско Езеро. Нема со кого не се сликаше, со кого кафе не испи, но некаква активност од нејзината дејност освен протоколарната не видовме. Дури ни советот за безбедност не е комплетиран, а почнаа разни гласини за веќе именуваните советници. Овој зацртан тренд на „културната и јавната дипломатија“ како да продолжува и во предесенскиот период. Дури и со некултурни соговорници. Таа проактивност доживеа врв со самопоканувањето на оперска претстава на ансамблот на Македонската опера во Софија. Простете, ама по малку ме потсети на кампањата на шармирање на која се крстеше Никола Димитров. Видовме како помина фантомот во софиската опера… Претседателката уживаше откако бугарскиот претседател ја прими без дипломатски протокол предвиден за странски државници. Објаснувањето е едноставно: таа не беше на службена посета во Софија, ниту пак имаше амбиции за сериозни разговори со бугарскиот државен врв, туку сè се сведе на уште еден културен настан и расхотка. Не сум голем љубител (или, подобро, познавач) на оперската уметност. Тоа е веројатно последица на работничкото потекло, како и неприпаѓање на културната и снобовска елита, која дури и ако не се разбира од опера, балет или сликарство, сепак е важно да биде видена на такви настани, каде што се топи од задоволство. Интересно е што пред официјалната посета на Софија, претседателката Силјановска-Давкова прво ги повика во Скопје амбасадорите на главно незападните земји, кои ја „покриваат“ и Македонија, но имаат амбасади во Бугарија. Навидум една прекрасна слика на разговор со претставници на мултиполарниот свет, со кој, ете, Македонија има (какви-такви) дипломатски односи. Но, по која логика на амбасадори на Монголија, Куба и Индија им се објаснуваат нашите заложби и верност кон НАТО и ЕУ (каде што не сме ни почнале да преговараме)? Што е поентата? Да ги убедиме и тие да му се придружат на „колективниот Запад“? Или на Куба да ѝ порачаме дека стоиме зад нелегалните санкции што со децении ѝ се наметнати од нејзиниот сосед, а наш „стратегиски партнер“ САД? Монголија тукушто си подаде рака со Москва за поблиско партнерство (башка што одбија да го уапсат Путин како осомничен за воени злосторства). Добро, тоа е помалку важно од посетата на Софија. Румен Радев, со сиот негов габарит и минато, баш изгледа како љубител на опера. Освен тоа, пред опера, додека таа се изведува, а и потоа има малку време за незгодни теми. Или ќе се молчи, смешка или аплаудира на уметниците. Но, ете, ќе се „скрши мразот“. Во Атина може да се оди на сиртаки. Играта на судбината сакаше Радев да не се ни појави на оперската претстава поради загинувањето на двајца пилоти во текот на воена обука во која и тој учествувал. Неговото отсуство беше разбирливо, но сето тоа што претходеше – беше понижувачко и повторно лошо подготвено од протоколот на претседателката. Влегување од гаф во гаф, па човек се прашува кој тоа ја советува? По скандалот со венецот цвеќе во Рим, сега видовме фотографија на која таа се ракува со бугарскиот колега без да стои македонското знаме зад неа. Велат, таков е протоколот – и во право се. Жената беше на приватна посета и културен настан. Шлаканицата беше видлива и на социјалните мрежи, каде што Радев кажа дека „досега не одбил да прими ниту еден чуждински државник кога тој/таа тоа го побарал/а“, но дека инсистира на почитувањето на Бугарскиот договор. Фантомот на македонското прашање шеташе таа вечер низ софиската опера со звуците на „Набуко“. Премиерската позиција е политички многу позначајна од таа на англиската кралица. Тој не оди по културни настани, ама еве на 19 септември ќе го има првото претставување на „генијалниот“ концепт за „уставни измени со одложено дејство“, и тоа среде Брисел. Од аспект на преговарачката рамка на ЕУ (против која пред две години протестиравме заедно, со таа разлика што едните играа оро и пееја патриотски песни, а другите се фрлаа по полициските барикади), ова е играње бајрам со умот. Односно, оправдување пред гласачите и пред целиот народ: „ете, се обидовме“. Целиот потфат има најмалку две страни: меѓународно-политичка и суштинска. Првата димензија е глумење креативност и проактивност, која ќе ни се удри од глава кога студено ќе ни кажат „не“. Многу посуштинска е имплицитната согласност за смена на Уставот, што ќе значи дека пратениците ќе ги изгласаат амандманите сега ама ќе допишат дека нивното важење ќе почне во некој ХХ период во иднина. Дури и ако ова помине во ЕУ (а нема), јасно е дека на ВМРО-ДПМНЕ не му пречи содржината на ултиматумот, заедно со постепеното бугаризирање на државноста и идентитетот. Да, тие се подготвени за уште една октроирана промена на Уставот „мртви ладни“ како и СДСМ во февруари 2019 година. За наша среќа или несреќа, проценете сами, ние во ЕУ нема да влеземе ни за три децении, ако Унијата воопшто о(п)стане (таа веќе не личи на себе, претворена во цивилна филијала на НАТО и со силни внатрешни поделби и оддалечување и од мирот и од демократијата). Но, историски факт ќе биде дека две третини од македонските пратеници гласале „ЗА“ внесување на Бугарите, како дел од бугарскиот народ, како една од конститутивните заедници на македонската држава. И тука додајте ги сите поединци што доброволно си потпишале изјави за бугарски корени и добиле пасош и лична карта. Историјата знае да биде сурова. Како што ги паметиме имињата на вмровските „осуммина“ што дигнаа рака за Преспанскиот заедно со целата владејачка екипа, така и овие ќе ги паметиме по еден ваков чин. Професорката Силјановска-Давкова (ако и кога ќе се врати од културниот излет со умот и држењето говор пред првачињата во „Коменски“, основното училиште во кое и двете сме учеле) ќе одржи лекција дека таа е експертка на Венецијанската комисија и професорка по уставно право, но длабоко во себе ќе знае дека се предала и себеси и патриотската семејна партизанска нишка во која се колне, ако оправда ваков чин. Уставот е светиња (барем во формална смисла) за секоја држава – освен за Македонија, во која е претворен во тоалетна хартија или тефтер од балканска крчма во која гостите пијат и јадат на вересија, па потоа и ќе се степаат. Едно извесно „одложено дејство“ е она што резултира по девет месеци. Па, кога ќе се роди, ќе го нишкате, без оглед дали сте го очекувале или не. Ако парламентарците и владејачката елита имаат принципиелен став дека станува збор за човекови права и еднаквост на сограѓани со бугарско потекло, тогаш чуму одложено дејство? Ако сметаат дека е ова бугарски диктат, ама бараат ЕУ да ни гарантира дека заедно ќе го нишкаме бебето, тогаш тоа не е фер кон сограѓаните чии човекови права ќе се активираат по влез во ЕУ. Логично, нели? Иако сите знаеме што е претекст на бугарскиот диктат, кој го нема во Договорот за добрососедство, ама влезе во преговарачката рамка (заедно со протоколот потпишан од претходната влада). Зошто тогаш нè замајуваат со новиот состав на историската комисија? Наместо Драги – Ванчо (т.е. се врати од таму од каде што даде оставка, а има и други повратници). Поентата е дека е неважно кој седи таму и дали се занимава со средниот или новиот век, дали знае за Самоил, Гоце или Прличев (за Втората светска војна и да не зборувам, т.е. за времето за кое Бугарите тврдат дека сме биле „измислени“ и однародени од Тито и КПЈ/КПМ). Дури и актуелни членови на оваа комисија (за која знаевме дека ѝ паднала секирата во мед, во однос на хонорарите) зборуваа дека науката и (меѓудржавната) политика се неспоиви (исто како и религијата и државата). Оние што велеа дека им било нудено да станат членови ама одбиле од принципиелни причини, или хипотетички – ако им било понудено, ќе одбиеле иако се подобри стручњаци за одредени историски периоди од тогашните членови – го сменија мислењето. Сега веруваат дека со силата на своето знаење ќе излезат накрај со Бугарија, и двете министерства. Неодамна објавив научна статија за историската наука во синџирите на политиката во Македонија во врвно академско списание во Словенија. Но, џабе статии кога научниците сами си го ставаат јаремот околу врат. Нејсе! Веќе реков дека составот на комисијата (и оваа и онаа „грчката“, за која мудро се молчи) е сосема небитен, зошто моќта лежи во политичките кругови, каде што научниците слугуваат. Ако сакаа да сторат нешто, т.е. ако имаа… знаете што… ќе се нафатеа да го раскинат Бугарскиот договор, каде што е правната основа на оваа бизарна комисија, која ни е сега воденичен камен околу вратот – со одложено дејство, ќе ве утеши Мицкоски. Оваа влада уште во првите 80 дена покажа дека е продолжение или сијамски близнак на СДСМ. Очекувајте политика на континуитет. Изразот „ретард“ ќе го најдете на некои лекарства, како ознака дека лекот има продолжено дејство. Во секојдневниот говор овој израз се користи и во друга (негативна) смисла. Во изборната кампања се обидував да го потенцирам итарпејовскиот настап на сегашната владејачка партија токму со оваа игра на зборови. Но, народот си избра – продолжена агонија. Сега слушајте го хорот на плачот на поробените Македонци, пардон – Евреи. Инспирацијата на тие стихови е од псалмот 137, кој вели „покрај реките на Вавилон, седнавме и залипавме“....

Проф. д-р Самуел Колономос Садикарио Проф. д-р Самуел Колономос Садикарио Пред сè, да кажам дека мојата фамилија е целосно ликвидирана во концентрациониот логор Треблинка во 1943 година, вкупно околу 200 лица, од германските нацисти, а апсењето и депортацијата ги изврши бугарската фашистичка армија, по налог на цар Борис Трети, Богдан Филов (премиер) и Георги Белев (началник за еврејски прашања). Моите родители преживеаја бидејќи беа партизани. Сепак, татко ми беше во бугарскиот концентрационен логор во Плевен, а такви имаше повеќе во Бугарија. А знаете ли кој ги ослободи? Црвената армија. Не „големите спасители“ Бугарите, како што се фалат лажејќи по светот, а светот за срам ги поддржува. Ниско и бедно. Нашата комисија за историски прашања меѓу Бугарија и Македонија, или популарната историска комисија, работеше дискретно и јавноста имаше многу малку информации за деталите од нејзината работа. Сепак, за првпат тие направија „грешка“ и во медиумите нивниот претседател Драги Ѓоргиев (сега поранешен) во повеќе медиуми изјави дека бугарската влада во тоа време не била фашистичка и била само административна. Тоа е големо понижување за Евреите од Македонија и за целиот свет и голем срам за нашата држава. Некои нивни членови и нивни пријатели ме убедуваа дека и самиот цар Борис Трети не бил фашист. Срам да им е! Јас реагирав и тогаш, но мислам дека никој не го забележа тоа. Напомена: Бугарија никогаш не се извини за еврејскиот геноцид, каде што е клучен сојузник – што е услов за влегување во Европската Унија. Подоцна „протече“ информацијата дека комисијата им признала на Бугарите дека цар Самоил не бил Македонец, туку Бугарин, а исто така и за светите Климент Охридски и Наум Охридски. „На пат биле“ и Охридската архиепископија да им ја „подарат“ на Бугарите, но, за среќа, се побуни Македонската православна црква и тоа беше спречено. Замислете, ако им успееше тоа – тогаш Македонија и пошироко ќе беше под нивна духовна и културна управа. Тоа е индикатор, како во провоодделенска читанка, дека Бугарија има империјалистички интенции и надвор од Македонија, сè до јадранско-јонско морската зона и тоа е првата причина зошто врши асимилација и во Албанија, секако со помош на „ментор“ или „ментори“. Ако овие гестови на комисијата не се предавство и злосторство, тогаш не знам што се. Сепак, велат дека некои членови се спротивставиле и тие заслужуваат почит. Тоа што Владата на Македонија ја смени комисијата е за поздравување – со извесно задоцнување. Мојот пријател, професорот Љубомир Цуцуловски на Канал 5 кажа дека таква комисија воопшто не треба да постои, со сликовита аналогија. Јас се согласувам со него. Така кажа дека проблемот од феноменолошки стана егзистенцијален. Но ако комисијата мора да постои – тогаш барем сите членови да бидат историчари (евентуално еден-двајца врвни дипломати), реномирани професори и оние што ја сакаат својата татковина Македонија. Да не биде политичка и формална, како што велат популарно „Курто и Мурто“, туку професионална и достојна. Странски член познат историчар би бил многу пожелен, заради поголема објективност и арбитража, под услов да не биде априорен „бугарокондициониран“. Но дури и новата комисија да е доста „тврда“ и резистентна на бугарски и наши притисоци, има и други опасности. Наши и странски експерти тврдат дека Договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Р Бугарија има големи замки (во протоколите, особено вториот), со кои си ги запечатуваме своите ставови за постоењето на македонскиот народ (барем до 1945 г.), за историјата дека е „заедничка“ и дека нема македонски јазик, што е зацементирано во нивното собрание. Тоа е влезено „како вирус-ензим“, заедно со барањето за уставни промени, со надеж дека новата влада ќе ликвефицира (разводни) и ќе „легне на брашно“, или пак ќе дојде нова по нивен вкус. Субјективно, мислам дека македонскиот синдром во Бугарија е морибунден уште од нејзиното формирање и дека никогаш нема да се откажат од своите ставови и империјалистичко-дигестивни нагони кон Македонија и пошироко. Нашиот народ заслужува многу повеќе почит и достоинство отколку што нудат ваквите „комисии“ и договори. Авторот е пензиониран професор по медицина...

© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијатаВреме кога Србите и Албанците соработуваа: ЕСАД ПАША ТОПТАНИ, АЛБАНЕЦ ЧИЕ ИМА НОСИ УЛИЦА ВО БЕЛГРАДВраќање на државата на фабричко подешавање...

Рејмонд Батегеј (Raymond Battegay 1927-2016), една интересна умствена фигура; психијатар и хуманист, а веројатно и “марксист; мотивиран да ги објасни масовните фашистички злодела, верувам, се позанимавал и со психопатодинамиката на масите. Или, се занимавал малку со групна психопатологија и неа ја врзува меѓу останатото и со масите. Не, со групите. Не, со мноштвото. Овие ги третира како далеку поразлични видови на заеднички живот кој може да го споделуваат луѓето. Значи, Батегеј масите ги конкретизира низ нивната психопатодинамика ! И не само тој. Имено, не е реткост во психијатриските и психоаналитичките наоди, а задолжително(!) во анализите на социјално психолошката динамика, тие да се третираат како вид на психопатологија. Зошто ова се изучува на овој начин? Зошто се “патологизираат” масите? Затоа што луѓето кога се десубјективизирани во маса/толпа, поголем е потенцијалот да создадат насилни формации. Спремни се за уништување, па и за екстерминација на цели групи луѓе. Конкретно: на различните! Така е и кај организираниот фашизам. И токму од овие причини, тој се третира како психопатолошка појавност. И тоа не е дискутабилно. Може дури, да се рече дека е општо место оти фашизмот е вид на социјална патологија. Сепак, проблемот што се отвара пред нас, е тоа дека и денес, во ”демократски” услови, сè уште постојат опасни, но и јасни тенденции поединците да се претопуваат во маса; а потоа масите/толпите некритички да се однесуваат кон стварноста; да донесуваат одлуки кои не се рационални, па дури и штетни за нив самите; кога насилството (физичко и симболичко) станува нивен modus operandi. Сетете се на : 24 декември 27ми април. Бекатон протестот; Сетете се на нелегалниот надзор; на превземањето бизниси; на медумскиот мрак и помрачина… Но, кога зборуваме за масите, проблемот никогаш не во “голото” учество на луѓето во масата, во толпата, туку, поважно е какво е местото и која е улогата на ЛИДЕРОТ во активацијата, мотивацијата и мобилизацијата на масите. Тие, де факто не постануваат тоа, сами по себе, туку нив ги креира токму авторитарен вожд. Затоа и постои јасна разлика меѓу наводаџијата-инспиратор и задоениот реализатор. И, најбитно, масите се такви какви што се (доказливо-некритични !) најдоманантно поради авторитарноста на нивниот водач. Оттука, масите се создаваат во услови на претходно постоење на авторитарното лидерство, а не поради тоа што луѓето се “глупави” сами по себе. Напротив , затоа што се излажани, заведени, изманипулирани. А, тоа, секако дека може да има социјално патолошки реперкусии. Со смртни последици. На пр. мобилизирана омраза во кривично дело, на кое му претходи говор на омраза. Или геноцид. Или злосторства против човештвото… Од оваа позиција неминовно се запрашав: какво е политичкото лидерство во нашите околности, денес? Дали лидерските тендеции се авторитарни, со јасна намера да се создаат некритични маси, одчовечени и дехуманизирани ?! Или, спротивно, имаме лидерство, со демократско-еманципаторски вредности; што ги оснажнува индувидуите во нашето општество и не создава маси? Дали, политичкото лидерство сака да управува на рамноправна и плуралистичка платформа, или, е склоно да се држи на авторитарниот ракурс ? Оценете сами. И сами оценете се кон што инклинирате. Овде, не е новост да се забележат индикативни симптоми на авторитарност, но, еден забавен, деновиве, ми остави посебен впечаток и на лековерност. А, лековерноста , иако може да е акутно симпатична, таа, никако не може да биде истовремено и екскулпирачка. Местото на министерската за финансии, мили мои, не и е “на лице место” на истражната постапка! Па уште и самата се пофали дека од УЈП и МВР и помагале: на кои учтиво им се “заблагодари”? Јавно “води истрага “ министерката за финансии?! Која е пораката што сака да ја прати ? Го помешала ресорот или имаме corpus delict на авторитарна егзибиција? Не беше толку оддамна кога и Брат Љубе на ваков начин “водеше истраги” и влегуваше по фирми со театарски апсења и приведувања (покасно и сам стана жртва на “неговата” тетарска дружина). И да се присетиме, дека, ништо од тоа немаше никаква врска со борбата против криминалот и корупцијата. Целта беше јасна: заплашување! Додека паралелно, интезивната пропагандата ја штимаше масата да биде нарихтана спрема ситење и сеири да фаќа. Конечно, по оваа инверзија во ресорите, интересно е како судот ќе ги третира обезбедените докази” лично” од министерката за финансии? Дали истите ќе имаат доказната вредност со оглед на тоа дека постои јасен закон за кривична постапка во кој точно е предвидено кој, како, и што е, во секоја фаза на истражната постапка?! Или тоа, денес, не е битно, туку, важно е да “НИ” се плашат; а за народот нека има “спектакл”. На крајот на денот, сепак, најголемата одговорност е, би се сложила со Battegay, во Лидерството. Или ќе биде демократско, или, ќе биде проследено со вакви слични авторитарни налети и ќе има тенденции да произведува маси. И ова треба да се има во предвид. Ана Чупеска...

Се моли присутниот џган да не ги става в уста бранителите! Тие што први ги пуштија низ вода веднаш по војната во 2001 година последни имаат право да гукнат за правата на безбедносните сили што застанаа на браникот на татковината додека овие што божем се загрижија за нив се криеја под „Јорган Планина“. И на најразлични начини ги саботираа, меѓу другото и со недејствување, додека македонските синови, но и Албанци, Роми, Срби и други граѓани на Македонија во униформа тогаш крвареа во одбраната на државата од терористите. Да не мислат дека македонските граѓани имаат деменција, па не се сеќаваат кој и кога ги расформира „лавовите“, на пример? Или кој ги доведе до питачки стап семејствата на бранителите што добија отштета, па судовите потоа ги тераа да ги вратат во меѓувреме потрошените пари за лекови, храна, сметки, рати од кредити? Не мислат белки овие што сега леат крокодилски солзи за бранителите дека некој заборавил кој постојано викаше „да му дадеме уште една шанса на мирот“ по секој масакр врз нив, по секое злодело врз цивилите од „борците за човекови права“? Притоа со прст не мрднувајќи за консолидирање на редовите, за кревање на моралот, за алармирање и барање реакција од „меЏународната“, за сплотување на нацијата во тие тешки мигови. Напротив. Ако беа толку „насекирани“ за припадниците на армијата и на полицијата, вклучувајќи ги и резервистите, кои застанаа во првите редови во одбраната на државата, зошто не го поддржаа законот за бранителите што го предложи Достоинство уште во 2008 година? Или тој на ВМРО-ДПМНЕ четири години подоцна, кога Командант Форина гувееше како млада невеста во собраниските клупи или читаше делови од книги, од закони и од Уставот додека ја одолговлекуваше работата на законодавно-правната комисија? И кога неговите блокираа со 5.000 амандмани. Можеа и сè уште можат на поинаков начин да им помогнат на тие за кои наводно се залагаат. Никој не им брани, да речеме, во општините во кои имаат мнозинство да изгласаат парична помош или други привилегии за бранителите. Или нивните пратеници да се откажат од дел или од целата пратеничка плата и да формираат фонд во кој ќе уплаќаат и бизнисмени блиски до нив, а парите ќе одат за школување на децата на загинатите или на воените инвалиди, за социјално загрозените семејства на тие што ја бранеа државата. „Стани Цаци да те види сала“, како иницијатор на најновиот предлог, заедно со другарите од партијата на која не ѝ личел патриотизмот, според екслидерот и несуден муртински нобеловец, имаа седум години власт пред да „загинат“ на изборите во мај за да се изборат за правата на една од најобесправените категории граѓани во Македонија. Арно ама, наместо тогаш, решија да глумат патриоти сега. Зошто? Затоа што немаат што да загубат додека лажно се претставуваат себеси како душегрижници, надевајќи се дека ќе му нанесат штета на македонскиот политички блок во власта. Со евентуална дестабилизација, со оглед на жестокото противење на сите партии на Албанците и на власт, и во опозиција, ете шанса за нив, си мислат квазипатриотиве што, очигледно, ги сметаат сите околу себе за недоветни, недугави и со кратко помнење. Бранителите апсолутно заслужуваат законско регулирање на нивните права како заслужни за Македонија не помалку од комитите и од партизаните. Македонците и сите други лојални граѓани на македонската држава никогаш нема да ја заборават жртвата на тие што го бранеа и го одбранија ова парче земја од злото увезено од Косово и пред 23 години, и пред девет во кумановско Диво Насеље. И секогаш ќе ги поддржуваат сите добронамерни иницијативи и предлози да се вреднува и награди нивната служба под македонското знаме. Но, не и провидните обиди да се „ушиќари“ нешто врз грбот на тие што го подметнаа сопствениот за над Македонија и денес да се раѓа ново сонце на слободата....

Денко Малески Идејатата за „отворање“кон Бугарија преку театарска претстава не е нова. Пред 33 години претседателот Киро Глигоров, уште на почетокот на војните во Југославија и пред дефинитивниот распад на федерацијата, повлече еден ризичен потег. На покана од бугарскиот претседател Жељу Желев отпатува на театарска претстава во Софија. Посетата, иако полу-тајна, беше своевидна сензација во политиката и првичен обид за пробивање на дебелиот мраз во односите помеѓу Бугарите и Македонците. Такви државнички потези беа очекувани на крајот од Студената војна и почетокот на европското обединување на новите демократии од Источна Европа. Денес, истиот тој политички потег е само уште еден доказ колку е дебел мразот меѓу РС Македонија и Р Бугарија. Во тие тешки моменти на процесот на нашето мирољубиво осамостојување Бугарија ни беше поддршка. Во услови на грчко ембарго пристаништето во Бургас ги полнеше нашите цистерни со толку потребната нафта за да ја прегрмиме зимата. Постоеше ризик школите, градинките, домовите, канцелариите да останат мраз ладни. Кон Бугарија, Македонија секогаш ќе има отворен прозорец, ми вели претседателот Желев при посетата на Софија на покана од нивниот министер за надворешни работи Стојан Ганев. Реалистите во меѓународната политика би имале една поинаква приказна базирана на интереси и без трошка емоции: на Бугарија и беше во интерес осамостојувањето на Македонја како важен чекор во намалувањето на српското влијание кое би можело да се замени со она бугарското во иднина. Ние сме за „еквидистанца“ во однос на сите наши соседи ќе побрза да каже Глигоров, повеќе симболично отколку што е тоа можно во реалниот живот на државите. Имено, она што се обидувавме да го афирмираме како редефинирање на односите помеѓу југословенските народи визави центарот во Белград во замислената идна асоцијација на суверени држави, „еквидистанца“,не можеше да се преслика во меѓународните односи. Но, пораката беше испратена: одлуките за Македонија се носат во Скопје а не кај соседите. Оттогаш до денес протече многу вода под мостовите на Вардар. Имаше многу обиди заотопување на мразот. Претходниот обид на владата на СДСМ и ДУИ пропадна зради неговата дискредитација од страна на тогашната опозиција, односно на сегашната власт. Обидот пропадна но проблемот остана. Повторно ли ќе се вртиме во круг како со Грција? Да. Така е тоа во услови на демократски плурализам кој е еден процес на заедничко зреење на политиката и на народот. Партијата на власт го диктира и темпото и темите, па во интерес на државата е да има сериозна координација меѓу претседателката и премиерот за темата, а државата да зборува со еден глас во меѓународните односи. Игри од типот „добар полицаец/лош полицаец“ се толку прозирни што не вреди ни да се играат.Една политика за надвор а друга за внатре. Дома,на бугарската тема, потезите на премиерот кон двајцата членови на историската комисија ќе произведат мраз и страв. Надвор, се разбира дека секој дијалог на претседателката е добродојден, па и по повод изведбата на „Набуко“, чии солисти, патем кажано, никој не ги удостои со име и презиме. Меѓутоа она што научивме изминативе 33 години, а особено последниве 5, е дека решенијата не се „на дофат на раката“....

Кремљ реши драматично да ги ескалира своите реторички напади на Западот, откако претседателот Владимир Путин кон средината на неделата рече дека украинските напади на руска територија со западно високопрецизно оружје ќе значат дека земјите на НАТО се директно вклучени во војната. Според него, украинските вооружени сили сами не се способни да изведуваат такви удари - тоа може да се случи само со користење на податоци од сателитите на НАТО, кои Украина ги нема. Путин нагласи дека тоа „ќе ја промени самата суштина, природата на конфликтот“, а тоа ќе значи дека земјите од НАТО се во војна со Русија. Обвинувањата на Путин беа упатени до Лондон и Вашингтон, каде што треба да се сретнат американскиот претседател Џо Бајден и британскиот премиер Кир Стармер. Бајден и Стармер мора да донесат дефинитивна одлука за тоа дали ќе и дозволат на украинската војска да напаѓа длабоко во Русија со ракетите ATACMS и Storm Shadow, што Володимир Зеленски долго време ги бараше. Иако тоа нема суштински да влијае на воената ситуација, може да предизвика значително уништување на руските воени капацитети, а во Москва оценија дека мора да покажат единство пред „злобните западњаци“. „НАТО одлучува каде да нападне“ Веднаш потоа започна синхронизирана пи-ар кампања со две цели: да се покаже дека речиси цела Русија стои зад Путин, но и да им се закани на западните сојузници дека можат скапо да платат за поддршката на Украина. Поради првиот хит беше договорена средба меѓу Путин и рускиот патријарх Кирил, кој потоа соопшти дека „историјата покажува, а во иднина уште поубедливо ќе покаже дека вистината е на наша страна“. Недолго по говорот на патријархот, државните медиуми објавија дека најновите истражувања на јавното мислење покажуваат дека „работата на рускиот претседател Владимир Путин ја одобруваат 73,8 отсто од Русите, додека 77,2 отсто од испитаниците му веруваат“. Се подразбира дека во однос на НАТО, поборниците на политиката „жешка трева за жешки рани“ го добија зборот - Откако беше нападната, на Русија и е дозволено да возврати на секој што ги вооружува Украинците. – САД и нивните сојузници всушност се обидуваат да си дадат дозвола да извршат чин на ракетна агресија против Русија. Тие (персоналот на НАТО) одредуваат кои градови во нашата земја ќе бидат нападнати, ги координираат воените акции и издаваат наредби. НАТО стана учесник во воените акции во Украина, тие водат војна против нашата земја - изјави Вјачеслав Володин, претседател на руската Дума. „Имаме право на масовни напади“ Уште поконкретен беше влијателниот политиколог Сергеј Караганов, кој повика на употреба на нуклеарно оружје како одговор на ненуклеарни напади на руска територија. " – Дојде време да се изјасниме дека имаме право на сите масовни напади на наша територија да одговориме со нуклеарен напад, тоа важи и за секое заземање на нашата територија – рече тој во интервју за Комерсант. – Должноста на Русија е да го активира нуклеарниот фактор во светската политика и да ги убеди нашите противници дека сме подготвени да употребиме нуклеарно оружје во случај на какво било засегнување на нашата територија и на нашите граѓани – додаде Караганов, предлагајќи напади врз европските престолнини со конвенционално оружје. одговор на нападите врз Руската Федерација. - Ако дронот повторно лета кон Кремљ, зошто прво да не извршиме редовен ракетен напад врз Рајхстагот? Нека изгори – се наведува во одлуката цитирана од руските медиуми. Британскиот премиер Кир Стармер ја коментираше изјавата на Путин дека употребата на западно оружје со долг дострел на руска територија би било директно учество на земјите од НАТО во конфликтот. - Русија го започна овој конфликт. Русија незаконски ја нападна украинската територија и може да стави крај на овој конфликт. Украина има право на самоодбрана, а очигледно ние целосно го поддржуваме правото на Украина на самоодбрана, за што даваме можности за обука – рече Стармер. Да потсетиме дека Велика Британија се согласи да испорача ракети „Олуја сенка“ на Украина во мај 2023 година, под услов украинските вооружени сили да не ги користат за напад на цели на руска територија. Во септември 2023 година, украинските вооружени сили ја искористија Бурата сенка за напад на Севастопол, кој беше анектиран од Русија во 2014 година. Потенцијална ескалација на конфликтот Американските власти, вклучително и претседателот Џо Бајден и министерот за одбрана Лојд Остин, се спротивставија на укинување на ограничувањата за удари од долг дострел врз цели длабоко во Русија, стравувајќи дека тоа би можело да го ескалира конфликтот. Во исто време, во мај 2024 година, Бајден и дозволи на Украина да изврши напади со американско оружје врз цели во Русија - но само во близина на границата во регионот Харков. После тоа советникот за национална безбедност на американскиот претседател Џејк Саливан изјави дека благодарение на оваа одлука е запрена руската офанзива на Харков. Метју Савил, директор на воените служби во одбранбениот тинк-тенк РУСИ со седиште во Лондон, објасни дека секое проширување на сојузничката поддршка за ракети со долг дострел за Украина е „тест за поддршка и сила на волјата за тоа дали Западот ќе биде исплашен од Русија или не. реторика“, иако тоа нема да биде важно да ја промени ситуацијата на боиштата. Неподготвеноста да се преземе таква обврска досега се фокусираше „околу ризикот од нуклеарна ескалација и одмазда против меѓународните партнери“, истакна Савил, „но во исто време, Русите и онака една година зборуваат за тоа како веќе да се ефективно во војна со САД“ и Велика Британија“....

„Успехот на Палестина укажува дека со добра стратегија и пристап може да се издејствува враќање на уставното име Република Македонија преку гласање во Генералното собрание на ОН, каде што се гласа според принципот на просто мнозинство. Имајќи предвид дека близу 150 држави ја имаа признаено земјава под претходното уставно име, гласањето во Генералното собрание може да помине во полза на Македонија, бидејќи Грција тешко ќе може да ги убеди сите да постапат спротивно на меѓународното право, без оглед колку и да има сојузници.“ – се нагласува во анализата со наслов „Враќањето на името не е невозможна мисија!“ на новинарот Сашо Таневски, која е објавена во весникот „Нова Македонија“. Меѓународното право е на македонска страна Покрај другото, во анализата пишува: Нејасната европска перспектива пред Македонија и постојаните условувања, што ги наметнува официјален Брисел, создадоа револт и незадоволство кај мнозинството македонски граѓани, кои сметаат дека државата непотребно го смени уставното име. Тие остануваат и натаму гласни и јасни во пораките дека кога Европската Унија ги изигра македонската доверба и направената жртва, тогаш редно е и Македонија да се избори за исправање на неправдата, со која најбезобѕирно беа прекршени меѓународното право и нормата јус когенс. Кога станува збор за почитувањето на меѓународното право, тогаш Македонија ги има сите меѓународноправни алатки институционално да ја исправи грешката, што ја направи претходната политичка структура, прифаќајќи промена на името без согласност на граѓаните и со тоа загрозувајќи го директно македонскиот идентитет. Сопствената грешка треба да ја исправат и ОН. Борбата за враќање на уставно име Република Македонија не е јалова работа и во одреден момент тоа е сосема можно и легитимно. Ова го покажува и најновиот пример на Палестина, која по долгогодишна борба успеа да обезбеди официјално место меѓу членките на ОН. Во мај, огромното мнозинство членови на Генералното собрание тврдеа дека Палестинците заслужуваат полноправно членство, што беше блокирано од САД. „Генералното собрание на ООН има првична надлежност кога се работи за членските права, таквите се името и знамето во ООН. Ако реши да бидеме БЈРМ ќе бидеме БЈРМ, но ова е малку веројатно. Поверојатно е да биде прифатена нашата нацрт-резолуција, во која ќе инсистираме да го продолжиме членството под името Република Македонија.“ – нагласува д-р Игор Јанев, професор по меѓународно право во Институтот за политички студии од Белград. Воден од своето долгогодишно искуство, експертиза и познавања на меѓународното право, професорот Јанев веќе неколку години заговара раскинување на Преспанската спогодба како создавач на сите проблеми, кои на крајот можат да бидат погубни за македонскиот идентитет. „Раскинувањето на Преспанскиот договор е основната претпоставка за запирање на бугаризацијата, поточно на бугарската асимилација, и поврзано со ова за враќањето на името Република Македонија, односно за отстранување на ‘Република Северна Македонија’! По раскинувањето на Преспанскиот договор неопходен чекор е да се извести генералниот секретар на Организацијата на Обединетите нации (ООН) и да се бара отстранување на овој акт од регистарот на ООН како раскинат договор. Потоа, државата мора да поведе акција преку предлог-резолуција на Генералното собрание на ООН за продолжување на членството на државата ‘Република Северна Македонија’ под името Република Македонија во ОН. Грција нема да седи со скрстени раце и ќе ги повика САД, Франција и Велика Британија да свикаат седница на Советот за безбедност на ООН, бидејќи ‘Република Северна Македонија’ еднострано го раскинала Преспанскиот договор, со што ќе се обиде да ја наметне претставата дека со тој чин ‘се загрозуваат регионалниот мир и безбедноста’. Натаму, во таа насока Грција ќе бара од СБ да донесе препорака и одлука, со која ќе ѝ наложи на Македонија да мора повторно да се обврзе со истиот акт (Преспанскиот договор), или да седне на маса и да започне со нови преговори за идентитетот базирани врз (претходно раскинатиот) Преспански договор. Маневарскиот простор на СБ на ООН е многу мал и објективно крајно ограничен, ако Македонија цврсто застане на позицијата дека нема намера повторно да го склучи раскинатиот акт, што е суверена одлука на секоја држава, ниту да преговара за новото име.“ – објаснува Јанев. Токму затоа тој ги искористи примерот со Палестина и нејзината постапка како да се заобиколи Советот за безбедност и членските права да се остварат преку Генералното собрание на ООН. „Македонија може да оди напред и да го постави прашањето во Генералното собрание на ООН, водена од фактот што проблемот не е ‘заклучен’ во СБ, а договорот од Преспа немаше порано ‘завршна резолуција’ во Советот за безбедност, туку како несуштинска ‘пријателска спогодба’ беше само регистриран во регистарот на ООН. Ако нема обврзувачка резолуција на СБ на ООН, тогаш последниот збор околу името на оваа држава го има Генералното собрание на ООН. Во тоа државите немаат право на вето. За продолжување на членството на оваа држава во ООН под Република Македонија, како несуштествено прашање, се гласа со просто мнозинство од присутните што гласаат. Со просто мнозинство од присутните во салата на Генералното собрание, во кое членуваат 193 држави членки на ООН). Ако, на пример, во салата на Генералното собрание на ООН се присутни и гласаат 120 држави, за позитивен исход ќе ни требаат 61 глас. Ова е многу лесно да се постигне со стручни луѓе. Ако не успее ваквата акција оваа година, на ова Генерално собрание на ООН, може повторно да се поведе акција следната, а потоа, ако треба, и следната, сè додека не се изгласа одлуката оваа држава да членува во ОН како Република Македонија.“ – заклучува Јанев....

„Бугарскиот државен патриотизам и македонскиот патриотизам не само што немаат ништо заедничко, туку се и сосема противречни, бидејќи бугарските влади и бугарската државна политика отсекогаш биле против самостојноста на македонското прашање… Тоа се, за нас Македонците, гревови против несреќна Македонија.“– напишал Арсениј Јовков, македонскиот поет и публицист, општественик, револуционер, учесник во Илинденското востание, преведувач, филмолог. Арсениј Јовков е убиен на денешен ден, на 14 септември во 1924 година во Горна Џумаја од страна на терористите-џелати на Иван Ванчо Михајлов, кој работел по налог на бугарскиот премиер Цанков и бугарскиот министер за војна генерал В’лков заради ликвидација на сите Македонци-илинденци и револуционери, кои се спротивставувале и се бореле против државната политика на Бугарија за „конечно решавање на македонското прашање“ – присоединување на Македонија кон Бугарија. Во својата вчерашна објава ОМО Илинден – Пирин за овие настани од историјата, трагични за македонскиот народ во Пиринска Македонија, истакнува: „Ова е Денот на геноцидот врз македонскиот народ во Пиринска Македонија. Станува збор за еден од најголемите масакри извршени од страна на крвниците на Ванчо Михајлов, подржани од тогашната бугарска власт, со директно учество на бугарска полиција и војска, како нивна поткрепа во атентатите. Ванчо Михајлов го искористил убиството на Тодор Александров како причина за одмазда кон сите Македонци (револуционери и обичен народ), кои решението на македонското прашање го барале преку обединувачкиот „Мајски Манифест“, односно не се сметале како дел од идна бугарска држава, во која Македонците ќе бидат сметани како Бугари. Се смета дека под командата на Ванчо Михајлов се убиени од 2000 до 3000 Македонци низ Пиринска Македонија и Бугарија.“Во својата статија за Јовков од 6 јули 2016 година информативниот портал „Македонска нација“ има објавено: Арсениј Танасков Јовков е роден на 25 март 1882 година во струшкото село Селци. Негов вујко е писателот Војдан Чернодрински. Уште како средношколец Арсениј влегува во Македонската револуционерна организација. Во 1903 година учествува во Илинденското востание. Арсениј Јовков по востанието емигрирал во Бугарија. Неговиот живот е исполнет со огромна љубов кон Македонија, а неговите творби со вонредна лирска топлина. Тој е верен следбеник на илинденските идеали и како доброволец во Македонско-одринското ополчение учествува во Балканските војни. По 1921 година Арсениј Јовков е еден од раководителите на Илинденската организација, основач и уредник на весникот „Илинден“ (1921-1923). Во весникот пишува воведни статии и други материјали против поделбата на Македонија.Фејсбук-профилот „Macedonia – True endless story“ (Македонија – вистинска бесконечна приказна“) се осврнува на животот и дејноста на Јовков: Тој во 1924 година сведочи за Македонците-бугаромани, кои за пари и корист пред еден век глумеле Бугари, поголеми и од вистинските Бугари. Неговото сведоштво укажува на три нешта: 1. Имало, како што има и денес, мал број Македонци, кои за пари и лична корист учествуваат во политиката на официјална Бугарија против Македонија, 2. Најголем број Македонци тогаш останале Македонци, исто како и денес, па продолжиле да се борат за својата самобитност.Самиот Јовков пишува: „Сите Македонци, кои чесно размислуваат, сите тие светодејствуваат во својот храм – Македонија за својата самобитност и интереси, против интересите на Бугарија!“ (Арсениј Јовков: „Заблуди и истини“, „20 јули“, год I, бр.5 11 мај 1924 година).Арсениј Јовков во текот на својот живот се јавува како литературен критичар, преведувач и филмолог. Во 1923 година заедно со Георги Занков, по свое сценарио, Јовков го снима документарниот филм „Македонија во слики“. Во овој филм, кој се сретнува уште како „Македонија“ се прикажани и снимки од пренесувањето на останките на Гоце Делчев во црквата „Света Недела“. Исто така, тој е автор и на сценариото за игран филм „Илинден“. Тој е еден од авторите на Меморандумот на Илинденската организација од 17 април 1924 година, со кој се протестира против прогонот на македонските дејци од страната на бугарската влада на Александар Цанков. Исто така, позитивно се однесува кон Мајскиот манифест од 1924 година и идејата за обединување на левите и десните македонски патриотски сили. Оттука тој прв во Бугарија го публикува Мајскиот Манифест.Во весникот „Илинден” од март 1923 година Арсениј Јовков говори за потребата на Македонецот да има свои права и борбата против тие што го потиснуваат (Белград, Софија, Атина). Тој истакнува дека веќе израснала свеста за македонската независност. „Откако несреќната македонска земја е разделена на три дела, секој од нив стана арена на која се натпреваруваат политичките партии на соодветните држави. Уште при заграбувањето на тие делови, политичките средишта на балканските престолнини, кои ни за миг не запреле пред горките солзи на Македонецот, туку јурнаа стрмоглаво … не за да ги чуваат интересите на „ослободените”, не заради вникнување во нивните болки, туку заради растргнување на и без тоа ранетата македонска града … Кој друг би можел да ги штити македонските интереси, да придонесе за менување на неговата судбина, освен самиот Македонец? .. Македонија е предопределена да биде самостојна.“ – нагласил Јовков во весникот „Илинден“....

„Разбирлива е растечката фрустрација меѓу македонските граѓани за пристапувањето на државата кон ЕУ. Македонците со право се фрустрирани од ЕУ. Германија мора да стори нешто, за да го забрза пристапувањето на Р*М во ЕУ, да одигра клучна улога во надминувањето на пречките од одредени вето-играчи во оваа многу сложена игра!“ – вели во разговор за Дојче веле на македонски јазик д-р Марк Шпајх, државен секретар за федерални и европски прашања на германската покраина Северна Рајна-Вестфалија. Дојче веле пишува: „Можете да го почувствувате тој скептицизам или таа растечка фрустрација од пристапувањето кон ЕУ. Има добра причина за тоа. Пристапувањето трае 20 години и сè уште нема исход., Тоа предизвикува фрустрација. Најдобриот начин да се оди напред е да се забрза процесот и тоа мора да се случи од страна на ЕУ. Знаеме дека има одредени вето-играчи во оваа многу сложена игра. Но, тука треба да ја примениме политичката моќ и Германија треба да игра клучна улога овде во надминувањето на тие пречки. Единствениот начин да се спречи таа фрустрација е да се стави крај на процесот на пристапување, а крај за мене значи членство.“ – вели Шпајх. Шпајх неделава беше во дводневна посета на Скопје и имаше средби со највисоките политички и економски претставници, се сретна и со група млади новинари кои учествуваат во проект за борба против дезинформации финансиран од владата на Северна Рајна Вестфалија. Шпајх вели дека Германија нуди бројни можности за младите од * Македонија, но насоченоста е притоа е да не се поттикнува „одлив на мозоци“. „Ние нудиме пракса во компании во Германија, но не за да им понудиме можност да останат и да работат во Германиј, туку да ги вратиме како амбасадори за можностите, што постојат овде во однос на економските активности. Се работи за можностите за отворање на производство овде во оваа земја. За поврзување на нашите две стопанства многу поблиску отколку што е случајот денес. Она, што го гледаме, е дека тоа навистина се случува. Некои од оние, кои стажирале во Германија, сега се вработени во подружници на тие компании овде во оваа земја. Овие врски сѐ уште растат не се толку големи, но тоа е она, што јасно го гледам и оваа можност е потценета во нашиот регион.“ – вели Шпајх....